Hành nghề luật ở Pháp và Anh dưới góc độ so sánh

MỞ ĐẦU
Pháp và Anh là hai quốc gia phát triển thuộc cùng một châu lục, khoảng cách
địa lý cũng rất gần nhau. Tuy nhiên, do thuộc hai dòng họ pháp luật khác nhau,
cũng như do cơ sở kinh tế, chính trị, xã hội khác nhau, nghề luật ở hai đất nước này
vừa có sự tương đồng vừa có sự khác biệt rất lớn. Đề tài “Hành nghề luật ở Pháp
và Anh dưới góc độ so sánh” sẽ làm rõ hơn về các điểm tương đồng cũng như
khác biệt này.
NỘI DUNG
I.

Khái quát chung về hành nghề luật ở Pháp và Anh
Ở Pháp, nghề luật phổ biến nhất là thẩm phán và luật sư. Nhìn chung, để hành
nghề luật, trước tiên sinh viên cần trải qua một khoá học 4 năm ở trường đại học để
nhận bằng Maitrise en droit (cử nhân luật). Sau đó tuỳ theo lĩnh vực làm việc khác
nhau trong tương lai, các cử nhân luật có thể sẽ được đào tạo khác nhau.
Bên cạnh đó, ở Anh, nghề luật phổ biến nhất cũng là nghề thẩm phán và luật sư.
Phần lớn luật sư ở Anh là luật sư tư vấn. Cuối thập kỉ thứ 9 của thế kỉ XX, ở Anh
có khoảng 65.000 luật sư tư vấn và khoảng 8000 luật sư tranh tụng. 1 Còn cấu trúc
nghề thẩm phán ở Anh thì khá đa dạng, ở Anh, có nhiều loại thẩm phán khác nhau
từ các pháp quan không chuyên cho đến các thẩm phán chuyên nghiệp, giàu kinh
nghiệm hành nghề. 2

II.

Hành nghề luật ở Pháp và Anh dưới góc độ so sánh
1. Nghề thẩm phán
1.1. Nghề thẩm phán tại Pháp
Tại Pháp, việc bổ nhiệm thẩm phán do Tổng thống Cộng hoà Pháp đưa ra quyết
định, dựa trên đề nghị của một cơ quan đặc biệt là Hội đồng thẩm phán trung ương.
Cơ quan này cũng chịu trách nhiệm về kỉ luật xét xử của các thẩm phán. Các thẩm

phán được bổ nhiệm suốt đời, được làm việc một cách độc lập và ổn định, không
thể bị chuyển công tác nếu không có sự đồng ý của họ.

1 Trường Đại học luật Hà Nội, Giáo trình Luật So sánh, NXB. Công an Nhân dân, 2017, tr. 276

2

The legal profession in England and Wales, (ngày

truy cập cuối cùng: 16.03.2018)


Ở Pháp, nghề thẩm phán chuyên nghiệp được chia thành Thẩm phán làm nhiệm
vụ công tố (Magistrats du parquet) và Thẩm phán xét xử (Magistrats du siège).3
Thẩm phán làm nhiệm vụ công tố là các thẩm phán thuộc Viện công tố, là cơ quan
có quyền truy tố các vụ án hình sự và là đại diện của xã hội tại phiên toà. Thẩm
phán xét xử hay còn gọi là thẩm phán ngồi (Judges of the bench), có trách nhiệm
phân định tranh chấp. 4 Cả hai chức danh nêu trên đều được đào tạo trong một
trường duy nhất là Trường thẩm phán quốc gia. Trường có trụ sở tại Bordeaux,
chương trình đào tạo kéo dài 31 tháng được chia thành các giai đoạn học tập trung
và thực tập. Học viên của trường (học viên thẩm phán) được học các kỹ năng điều
khiển phiên toà, soạn thảo phán quyết dân sự, hình sự và học các nguyên tắc đạo
đức nghề nghiệp quan trọng. Các kỳ thực tập khác nhau cho phép học viên được
khám phá những cơ quan có liên quan tới lĩnh vực tư pháp (cảnh sát, trại giam, văn
phòng luật sư v.v…).
Một thiết chế tương tự cũng tồn tại với các toà hành chính, song thẩm phán các
toà hành chính không học ở trường Thẩm phán quốc gia ở Bordeaux mà học cùng
với các công chức cao cấp tại Học viện Hành chính quốc gia Pháp danh tiếng ở
Paris (Ecole Nationale D'administration). 5
1.2.

Nghề thẩm phán tại Anh

Cơ chế bổ nhiệm thẩm phán tại Anh hiện nay đã có nhiều thay đổi. Trước đây,
Đại pháp quan là người duy nhất có quyền bổ nhiệm tất cả thẩm phán, pháp quan
và các thành viên của các cơ quan tài phán. Hiện nay, việc bổ nhiệm thẩm phán ở
Anh khá tương đồng với Pháp khi mà công việc này được đặt vào tay tập thể chứ
không còn nằm trong tay một cá nhân như trước nữa. Đạo luật cải tổ Hiến pháp
năm 2005 đã thành lập Uỷ ban bổ nhiệm thẩm phán cho Vương quốc Anh để lựa
chọn các ứng viên thích hợp và gửi tới Đại pháp quan để bổ nhiệm.

3 T.S Nguyễn Hữu Huyên - Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tư pháp; Chuyên đề: Các nghề tư pháp ở Cộng hoà Pháp;
(ngày truy cập cuối cùng: 16.03.2018)

4

The legal professions – Introduction – France, />
member=1 (ngày truy cập cuối cùng: 16.03.2018)

5 Xem thêm tại: />

Khác với Pháp, ở Anh trong nhiều thế kỉ liền không có cấu trúc nghề nghiệp
riêng cho thẩm phán. Trừ các pháp quan không chuyên là ngoại lệ, các thẩm phán
khác của Anh được bổ nhiệm từ luật sư tranh tụng và luật sư tư vấn. Tuy nhiên,
hiện nay, Uỷ ban nghiên cứu thẩm phán đã được thành lập với vai trò đào tạo thẩm
phán. 6
2. Nghề luật sư
2.1. Nghề luật sư tại Pháp

Để hành nghề luật sư tại Pháp, trước hết phải có bằng cử nhân luật ( Maitrise en

Droit).7 Sau đó các luật gia phải trải qua kì thi để vào học tại Trung tâm quốc gia
đào tạo nghiệp vụ. Kết thúc khoá học ở đây, các học viên phải trải qua một kì thi để
có giấy chứng nhận khả năng hành nghề luật sư (Certificat d’aptitude à la
profession d’advocat). Sau khi nhận được giấy chứng nhận này, các luật gia phải
trải qua thời kì tập sự 2 năm. Luật sư tập sự phải làm việc dưới tư cách cộng tác
viên cho một luật sư khác chứ chưa thể làm việc độc lập với tư cách một luật sư
bào chữa ngay trước toà. Kết thúc thời gian tập sự, nếu người thực tập nhận được
giấy chứng nhận hết tập sự (Certificat de successful completion de probational
période), họ sẽ trở thành luật sự chính thức.
Trước đây, luật sư tại Pháp được chia ra làm luật sư bào chữa (Avoués) và luật
sư tư vấn (Conseils juridiques). Luật số 2011-331 ngày 28 tháng 3 năm 2011 đã
hợp nhất hai chức danh trên này làm một dưới tên gọi luật sư (avocats). 8 Các luật
sư tại Pháp chịu sự quản lý của các Đoàn luật sư (Barreaux). Hiện tại, tại Pháp có
181 Đoàn luật sư và việc đăng ký tham gia Đoàn luật sư là bắt buộc để một luật sư
có thể hành nghề.9

6

Organisation of the Judiciary, />
the-judiciary/ (ngày truy cập cuối cùng: 17.03.2018)

7

How to practise in France, />
practise-in-france/5043366.fullarticle (ngày truy cập cuối cùng: 17.03.2018)

8 Xem thêm tại: (ngày truy cập cuối cùng: 16.03.2018)

9 Xem thêm tại: (ngày truy cập cuối cùng: 17.03.2018)

2.2.

Nghề luật sư tại Anh

Nghề luật sư tại anh được chia thành luật sư tư vấn (Solicitor) và luật sư tranh
tụng (Barrister). Theo truyền thống, luật sư tư vấn thường làm các công việc tư
vấn pháp luật, chứng thực chúc thư, quản lý di sản người chết… Còn luật sư tranh
tụng là các chuyên gia biện hộ có quyền tham gia tất cả các phiên xét xử tại các toà
và cơ quan tài phán. Luật sư tranh tụng không được phép trực tiếp liên hệ với
khách hàng. Họ chỉ có thể tiếp cận với khách hàng sau khi đã được luật sư tư vấn
giới thiệu. Ngược lại, quyền tham dự phiên toà của các luật sư tư vấn rất hạn hẹp,
họ chỉ có thể tham gia các phiên toà ở cấp dưới trừ những người giàu kinh nghiệm
có thể thi sát hạch phụ để tham dự phiên toà ở các cấp cao hơn. Điều này chính là
một điểm khác biệt giữa việc hành nghề luật sư ở Anh và Pháp. Trên thực tế, việc
hợp nhất hoàn toàn hai nghề này tại Vương quốc Anh đã bị cự tuyệt. 10
Tại Anh do có sự phân chia làm luật sư tư vấn và luật sư tranh tụng, ta cũng có
hai hệ thống quản lý hai loại luật sư nói trên. Luật sư tư vấn chịu sự quản lý của
Hội luật sư (Law society) của Vương quốc Anh. Còn luật sư tranh tụng lại chịu sự
quản lý của Đoàn luật sư (Bar council).
III.

Đánh giá

Có thể thấy, việc hành nghề luật ở Pháp và Anh có điểm tương đồng nhưng
cũng có nhiều điểm khác biệt. Nguyên nhân dẫn đến sự khác nhau này là do Pháp
và Anh thuộc hai dòng họ pháp luật khác nhau – Pháp thuộc dòng họ Civil Law
còn Anh thuộc dòng họ Common Law. Tuy nhiên, cho dù có thuộc dòng họ pháp
luật nào thì nghề luật ở cả hai nước đều phát triển rất mạnh mẽ do quy trình đào tạo
nghiêm ngặt nhưng cũng rất khoa học và tiến bộ ở cả hai quốc gia.

Đồng thời, việc so sánh nghề luật ở hai quốc gia tiêu biểu cho hai dòng họ pháp
luật lớn trên thế giới cũng tạo thuận lợi hơn trong việc nghiên cứu ngành Luật So
sánh, giúp cho các nhà nghiên cứu thấy rõ hơn điểm tương đồng cũng như khác
biệt của dòng họ Civil Law và dòng họ Common Law.
KẾT LUẬN
Như vậy, qua việc so sánh nghề luật ở Pháp và Anh, ta thấy nghề luật ở cả hai
quốc gia trên đều có những điểm tương đồng và khác biệt nhất định. Qua đó, ta có
10 Legal profession – England and Wales, />(ngày truy cập cuối cùng: 17.03.2018)


thể học tập các bài học kinh nghiệm để xây dựng nghề luật ở Việt Nam ngày một
phát triển, hiện đại, tiến bộ hơn.


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật So sánh, NXB. Công an Nhân dân,

2017

2.

The

legal

profession

in

England

and

Wales,

(ngày truy
cập cuối cùng: 16.03.2018)
3. T.S Nguyễn Hữu Huyên - Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tư pháp; Chuyên đề: Các nghề

tư pháp ở Cộng hoà Pháp; (ngày truy cập cuối cùng: 16.03.2018)

4.

The

legal

professions

–

Introduction

–

France,

https://e-

justice.europa.eu/content_legal_professions-29-fr-en.do?member=1 (ngày truy cập

cuối cùng: 16.03.2018)

5.

Organisation of the Judiciary, (ngày truy cập cuối
cùng: 17.03.2018)

6.

How to practise in France, />(ngày truy cập cuối cùng: 17.03.2018)

7. Legal

profession

–

England

and

Wales,

justice.europa.eu/content_legal_professions-29-ew-en.do?member=1

https://e(ngày truy

cập cuối cùng: 17.03.2018)

8.

United Kingdom Law: Legal Profession, />g=422832&p=2887402 (ngày truy cập cuối cùng: 17.03.2018)


9. Chế định bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án tối cao một số nước trên thế giới,

(ngày truy cập cuối cùng:
17.03.2018)
10. Đào tạo thẩm phán và kiểm soát viên – Gặp gỡ học viên trường Thẩm phán Quốc

gia Pháp, (ngày truy
cập cuối cùng: 16.03.2018)