luận văn thạc sĩ chuyển dịch cơ cấu kinh tế quận sơn trà, thành phố đà nẵng
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.51 MB, 120 trang )
ðI HC ðÀ NNG
TR NG ðI HC KINH T
LÊ H MINH PHƯƠNG
CHUY N DCH CƠ CU KINH T
QUN SƠN TRÀ, THÀNH PH ðÀ NNG
LUN VĂN THC SĨ KINH T PHÁT TRI N
ðà Nng - Năm 2017
ðI HC ðÀ NNG
TR NG ðI HC KINH T
LÊ H MINH PHƯƠNG
CHUY N DCH CƠ CU KINH T
QUN SƠN TRÀ, THÀNH PH ðÀ NNG
LUN VĂN THC SĨ KINH T PHÁT TRI N
Mã s: 60.31.01.05
Ngư i h ng dn khoa hc: TS. NINH TH THU THY
ðà Nng - Năm 2017
LI CAM ðOAN
Tôi cam ñoan ñây là công trình nghiên cu ca riêng tôi.
Các s liu, kt qu nêu trong lun văn là trung thc và chưa tng ñ c ai công
b trong bt kỳ công trình nào khác.
Tác gi lun văn
Lê H Minh Phương
MC LC
M ðU....................................................................................................................................................... 1
1. Tính cp thi t ca ñ tài...................................................................................................... 1
2. Mc tiêu nghiên cu........................................................................................................... 2
3. Câu hi nghiên cu............................................................................................................. 2
4. ði t ng và phm vi nghiên cu...................................................................................... 2
5. Phương pháp nghiên cu.............................................................................................. 3
6. Ý nghĩa khoa hc và thc tin ca ñ tài........................................................................ 4
7. K t cu lun văn................................................................................................................... 4
8. Tng quan tài liu nghiên cu......................................................................................... 5
CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ LUN V
CHUY N DCH CƠ CU KINH T
10
1.1. KHÁI QUÁT V CƠ CU KINH T VÀ CHUYN D CH CƠ CU
KINH T................................................................................................................................................. 10
1.1.1. Cơ cu kinh t............................................................................................................ 10
1.1.2. Cơ cu kinh t hp lý............................................................................................ 14
1.1.3. Khái nim chuy!n d"ch cơ cu kinh t............................................................ 14
1.1.4. Vai trò ca chuy!n d"ch cơ cu ngành kinh t
ñi v#i phát tri!n
kinh t - xã h$i.................................................................................................................................. 15
1.1.5. Tính tt y u ca chuy!n d"ch cơ cu ngành kinh t..................................... 17
1.1.6. Xu h #ng chuy!n d"ch cơ cu ngành kinh t........................................... 17
1.2. CÁC N%I DUNG CHUYN D CH CƠ CU KINH T........................................ 18
1.2.1. Chuy!n d"ch cơ cu kinh t theo ngành.................................................... 18
1.2.2. Chuy!n d"ch cơ cu trong n$i b$ các ngành.......................................... 19
1.2.3. Chuy!n d"ch cơ cu vn ñ&u tư theo ngành............................................ 21
1.2.4. Chuy!n d"ch cơ cu lao ñ$ng theo ngành............................................... 22
1.2.5. Chuy!n d"ch cơ cu s' dng ñt......................................................................... 22
1.3. CÁC NHÂN T( TÁC ð%NG ðN CHUYN D CH CƠ CU KINH
T............................................................................................................................................................... 23
1.3.1. Nhóm nhân t ñiu kin t nhiên......................................................................... 23
1.3.2. Nhóm nhân t v ngu)n lc.................................................................................... 24
1.3.3. Nhóm nhân t v xu th
kinh t - xã h$i................................................. 27
KT LU*N CHƯƠNG 1.............................................................................................................. 29
CHƯƠNG 2. TH!C TRNG CHUY N DCH CƠ CU KINH T
QUN SƠN TRÀ GIAI ðON NĂM 2010-2015........................................................... 30
2.1. ð,C ðIM T- NHIÊN, KINH T - XÃ H%I C.A QU*N SƠN TRÀ,
THÀNH PH( ðÀ NNG................................................................................................................ 30
2.1.1. ðiu kin t nhiên....................................................................................................... 30
2.1.2. ð/c ñi!m kinh t - xã h$i................................................................................ 34
2.2. TH-C TRNG CHUYN D CH CƠ CU KINH T QU*N SƠN TRÀ
GIAI ðON 2010 – 2015............................................................................................................... 41
2.2.1. Thc trng chuy!n d"ch cơ cu kinh t
theo ngành............................ 41
2.1.2. Thc trng chuy!n d"ch cơ cu trong n$i b$ các ngành.......................45
2.1.3. Thc trng chuy!n d"ch cơ cu vn ñ&u tư theo ngành.........................53
2.1.4. Thc trng chuy!n d"ch cơ cu lao ñ$ng theo ngành.............................56
2.1.5. Thc trng chuy!n d"ch cơ cu s' dng ñt theo ngành..............................58
2.3. ðÁNH GIÁ S- CHUYN D CH CƠ CU KINH T QU*N SƠN TRÀ
GIAI ðON 2010- 2015................................................................................................................. 59
2.3.1. Nh0ng k t qu ñt ñ c........................................................................................... 59
2.3.2. Nh0ng t)n ti, hn ch............................................................................................. 61
2.3.3. Nguyên nhân ca nh0ng hn ch........................................................................ 63
KT LU*N CHƯƠNG 2.............................................................................................................. 66
CHƯƠNG 3. M"T S GI#I PHÁP, ðNH HƯ$NG CHUY N DCH
CƠ CU KINH T QUN SƠN TRÀ ðN NĂM 2020.................................................. 67
3.1. CĂN C2 ð XUT GI3I PHÁP......................................................................................... 67
3.1.1. Quan ñi!m, mc tiêu chuy!n d"ch cơ cu kinh t
qun Sơn Trà
ñ n năm 2020................................................................................................................................... 67
3.1.2. D báo và ñ"nh h #ng chuy!n d"ch cơ cu kinh t
qun Sơn Trà
68
3.2. M%T S( GI3I PHÁP CHUYN D CH CƠ CU KINH T QU*N
SƠN TRÀ........................................................................................................................................... 70
3.2.1. Hoàn thin công tác quy hoch nh4m khai thác tt tim năng, th
mnh ca qun......................................................................................................................................... 70
3.2.2. Chuy!n d"ch cơ cu vn ñ&u tư..................................................................... 72
3.2.3. Chuy!n d"ch cơ cu lao ñ$ng và nâng cao cht l ng ngu)n nhân
lc............................................................................................................................................................... 73
3.2.4. ð5y mnh ng dng khoa hc công ngh........................................................... 76
3.2.5. M$t s gii pháp khác............................................................................................ 77
3.3. M%T S( KIN NGH.............................................................................................................. 82
3.3.1. Ki n nghi ñi v#i nhà n #c............................................................................. 82
3.3.2. ði v#i thành ph ðà N6ng............................................................................... 83
KT LU*N CHƯƠNG 3.............................................................................................................. 85
KT LUN.............................................................................................................................................. 86
PH LC
DANH MC TÀI LI%U THAM KH#O
QUYT ðNH GIAO ð
TÀI LUN VĂN (B&n sao)
DANH MC CÁC T' VIT T(T
CCKT
CNH-HðH
CDCCKT
TPKT
VðT
UBND
QTSX
HC
CT-XH
QLNN
ANQP
DNTN
DANH MC B#NG
S hi)u
b&ng
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
2.9.
2.10.
2.11.
2.12.
2.13.
S hi)u
b&ng
2.14.
2.15.
1
M ðU
1. Tính c*p thi+t c,a ñ. tài
Trong công cu$c công nghip hóa, hin ñi hóa ca ñt n #c, chuy!n d"ch
cơ cu kinh t ca Vit Nam nói chung và qun Sơn Trà nói riêng có m$t vai trò h t
sc quan trng trong giai ñon hin nay và t&m nhìn ñ n năm 2020, là m$t nhim
v quan trng tr #c m:t và lâu dài, ñ a Vit Nam cơ bn tr8 thành n #c công
nghip theo h #ng hin ñi vào năm 2020.
Nhìn li quá trình 20 năm (1997-2017) xây dng và phát tri!n, Sơn Trà
ñã có b #c phát tri!n nhanh chóng và thay ñi ñáng k! trong toàn b$ các m/t
hot ñ$ng ca qun và nh0ng con ph m#i, con ñ ;ng m#i v#i l#p l#p nhà cao
t&ng ñã và ñang làm cho qun Sơn Trà s#m tr8 thành trung tâm ñô th" m#i
ca thành ph. T9 m$t qun “nhà không s, ph không tên” nhưng v#i li th s6n có
là vùng ñt n4m gi0a m$t bên là sông, m$t bên là bi!n ca thành ph ðà N6ng
v9a là qun có v" trí thun li v phát tri!n kinh t và là ñ"a bàn quan trng v quc
phòng - an ninh, có v" trí quan trng trong chi n l c an ninh khu vc và quc gia,
nn kinh t qun ñã t9ng b #c phát tri!n v t bc theo h #ng nhanh và bn v0ng,
duy trì tc ñ$ tăng tr 8ng qua t9ng năm, chuy!n d"ch cơ cu theo ñ"nh h #ng
Ngh" quy t ði h$i ðng b$ qun ñã ñ ra, tc ñ$ tăng tr 8ng kinh t ca qun ñt
khá, bình quân tăng khong 12,51%/năm và c Sơn Trà tr8 thành m$t ñi công
trình làm thay ñi toàn b$ din mo vùng ñt phía ñông sông Hàn.
ðng trên thc trng ñó, cơ cu kinh t ca Sơn Trà luôn vn ñ$ng và thay ñi
không ng9ng nh h 8ng ñ n s phát tri!n kinh t . ð! hi!u ñ c và ñánh giá các
chính sách h< tr, ch trương ñ&u tư phát tri!n ñô th" ca qun thc hin chuy!n
d"ch cơ cu kinh t hin nay ca qun có thc s hiu qu, vic nghiên cu “Chuyn dch
cơ cu kinh t qun Sơn Trà, thành ph ðà N ng” là c&n thi t ñ! có th! ñ
xut ñ"nh h #ng và to môi tr ;ng ñ&u tư
2
thúc ñ5y chuy!n d"ch cơ cu kinh t m$t cách có hiu qu và ñúng ñ"nh h #ng
ca qun Sơn Trà, góp ph&n vào s phát tri!n chung ca thành ph trong tương lai.
2. M/c tiêu nghiên c0u
2.1. Mc tiêu chung
Da trên cơ s8 nghiên cu thc trng ñ! ñ xut các gii pháp thúc ñ5y chuy!
n d"ch cơ cu kinh t qun Sơn Trà, thành ph ðà N6ng.
2.2. Mc tiêu c th
H thng hóa nh0ng vn ñ! lý lun v cơ cu kinh t , chuy!n d"ch cơ cu
kinh t .
-
Phân tích, ñánh giá thc trng v chuy!n d"ch cơ cu kinh t qun Sơn Trà
thành ph ðà N6ng th;i gian qua; làm rõ các y u t tác ñ$ng ñ n chuy!n d"ch
cơ cu kinh t trong phát tri!n kinh t - xã h$i ca qun Sơn Trà ñ! ch= ra nh0ng
k t qu ñt ñ c, t)n ti, hn ch và nguyên nhân gây ra nh0ng hn ch ñó.
ð xut ñ"nh h #ng, mc tiêu, gii pháp thúc ñ5y chuy!n d"ch cơ cu
kinh t trên ñ"a bàn qun Sơn Trà, thành ph ðà N6ng ñ n năm 2020.
3. Câu h1i nghiên c0u
Chuy!n d"ch cơ cu kinh t qun Sơn Trà, thành ph ðà N6ng trong th;i
gian qua din ra như th nào?
Các y u t, ch= tiêu, chính sách nào tác ñ$ng ñ n chuy!n d"ch cơ cu
kinh t qun Sơn Trà?
C&n có nh0ng gii pháp, ñ"nh h #ng như th nào ñ! thúc ñ5y chuy!n
d"ch cơ cu kinh t qun Sơn Trà ñt ñ n năm 2020?
4. ð i tư2ng và ph3m vi nghiên c0u
4.1. ði t ng nghiên cu
Nh0ng vn ñ lý lun và thc tin v chuy!n d"ch cơ cu kinh t
trên
3
ñ"a bàn qun Sơn Trà, thành ph ðà N6ng.
4.2. Phm vi nghiên cu
-
V n$i dung: Lun văn nghiên cu v cơ cu kinh t và chuy!n d"ch cơ cu
kinh t trên ñ"a bàn m$t ñ"a phương, trong ñó ch= tp trung vào cơ cu ngành
kinh t cp I, bao g)m: Nông nghip, Công nghip và D"ch v và cơ cu n$i b$ ca
các ngành này.
V ñ"a bàn nghiên cu: Lun văn nghiên cu trên ñ"a bàn qun Sơn Trà,
thành ph ðà N6ng.
-
Th;i gian nghiên cu: Lun văn nghiên cu thc trng chuy!n d"ch cơ cu
kinh t trên ñ"a bàn qun Sơn Trà trong giai ñon 2010 - 2015; các gii pháp ñ
xut có ý nghĩa ñ n năm 2020.
5. Phương pháp nghiên c0u
-
Phương pháp thu thp thông tin: ðây là m$t phương pháp quan trng vì
trên cơ s8 ngu)n tài liu, s liu th cp trong lun văn ñ c thu thp ch y u t9 niên
giám thng kê Chi cc Thng kê qun Sơn Trà; các báo cáo, tng k t th ;ng niên,
các bài báo trên trang thông tin ñin t' .y ban nhân dân qun Sơn Trà; các tp chí
khoa hc; văn kin ði h$i, Ngh" quy t ca ðng b$ qun Sơn Trà, l&n th IV, nhim
kỳ 2010-2015, Ngh" quy t ca ðng b$ qun Sơn Trà, l&n th IV, nhim kỳ 20152017 ñ! tác gi rút ra ñ c ñ/c ñi!m tình hình v phát tri!n kinh t xã h$i cũng
như ñánh giá s chuy!n d"ch cơ cu qun Sơn Trà, thành ph ðà N6ng.
+
Phương pháp phân tích s liu:
Phương pháp phân tích, so sánh: Nh4m so sánh nh"p ñ$ bi n ñ$ng, cơ
cu ca các ngành kinh t qun Sơn Trà qua các năm (2010-2015); ñánh giá ñ$ bi n
ñ$ng chuy!n d"ch cơ cu kinh t nói chung, chuy!n d"ch cơ cu kinh t ngành nói
riêng 8 qun Sơn Trà phn ánh b4ng các ch= tiêu như mc ñ$
4
thay ñi tương quan t7 trng các ngành trong GDP, mc ñ$ thay ñi cơ cu lao
ñ$ng….
+
Phương pháp thng kê mô t làm rõ thc trng thu hút và tác ñ$ng ca các
ngu)n vn ñ&u tư, cơ cu lao ñ$ng, GDP theo ngành vào chuy!n d"ch cơ cu
kinh t t9 ñó rút ra nh0ng k t qu tích cc, tác ñ$ng tiêu cc và nguyên nhân
trong chuy!n d"ch cơ cu kinh t qun Sơn Trà.
+
Phương pháp khái quát hóa nh0ng vn ñ ñã ñ c nghiên cu trong các
chương cơ s8 s8 lý thuy t và chương ñánh giá thc trng ñ! rút ra nh0ng quan
ñi!m, ñ"nh h #ng và gii pháp nâng cao cht l ng chuy!n d"ch cơ cu kinh t
qun Sơn Trà.
+
Phương pháp bi!u ñ), ñ) th": ð tài s' dng h thng các loi ñ) th" toán
hc và nh0ng bng thng kê s liu theo chiu dc và chiu ngang mô t hin trng cơ cu
ñ&u tư, cơ cu lao ñ$ng theo ngành kinh t , CCKT và tác ñ$ng ca chuy!n
d"ch cơ cu kinh t theo ngành ca qun Sơn Trà t9 năm 2010 - 2015, t9 ñó tng
hp ñánh giá s tác ñ$ng ca chuy!n d"ch cơ cu kinh t ñ n s phát tri!n chung ca
qun Sơn Trà trong nh0ng ñiu kin th;i gian c th! ñ n năm 2020.
6. Ý nghĩa khoa hc và th5c ti6n c,a ñ. tài
Th nht, lun văn góp ph&n làm làm rõ n$i dung v CDCCKT. ðánh giá
quá trình CDCCKT qun b4ng phương pháp phân tích h thng ñ! la chn m$t s
ch= tiêu ñ! ñánh giá CDCCKT.
Th hai, lun văn tp trung phân tích nh0ng ñ/c ñi!m t nhiên, kinh t , xã
h$i; ñánh giá các y u t nh h 8ng ñ n CDCCKT qun Sơn Trà, tính toán, phân
tích các ch= tiêu ñánh giá CDCCKT ca qun Sơn Trà. Qua ñó, ñánh giá
nh0ng thành công, hn ch và nguyên nhân ca nh0ng hn ch ca quá trình
CDCCKT qun Sơn Trà ñ! làm cơ s8 ñ xut nh0ng ñ"nh h #ng, gii pháp cho
quá trình CDCCKT qun Sơn Trà trong tương lai.
5
Th ba, lun văn ñã ñ xut nh0ng ñ"nh h #ng, các ki n ngh" CDCCKT
qun Sơn Trà ñ n năm 2020.
7. K+t c*u lu7n văn
Ngoài ph&n m8 ñ&u, k t lun, danh mc tài liu tham kho; n$i dung
chính ca lun văn ñ c chia làm 3 chương.
Chương 1: Cơ s8 lý lun v chuy!n d"ch cơ cu kinh t
Chương 2: Thc trng chuy!n d"ch cơ cu kinh t qun Sơn Trà, thành ph
ðà N6ng
Chương 3: M$t s gii pháp chuy!n d"ch cơ cu kinh t qun Sơn Trà 8.
T8ng quan tài li)u nghiên c0u
Chuy!n d"ch cơ cu kinh t ca mca quá trình phát tri!n kinh t trong lâu dài. Trong nh0ng năm qua, ñã có
nh0ng công trình nghiên cu, tài liu, bài vi t v chuy!n d"ch cơ cu kinh t 8 góc
ñ$ lý lun và thc tin khác nhau. M$t s công trình tiêu bi!u có th! k!
ñ
-
n như:
Vn ñ chuy!n d"ch cơ cu kinh t nói chung và chuy!n d"ch cơ cu kinh
t ngành nói riêng ñ c ñ cp trong các giáo trình như: Giáo trình “Kinh t phát
tri!n” – PGS.TS Bùi Quang Bình, tr ;ng ði hc kinh t - ði hc ðà N6ng (2012),
NXB Thông tin và truyn thông; Giáo trình “Kinh t phát tri!n” – Ngô Th:ng Li
(2012), NXB ði hc Kinh t Quc Dân, Tr ;ng ði hc Kinh t Quc dân. Nhìn chung,
các giáo trình ca các tr ;ng ði hc làm rõ nh0ng vn ñ lý thuy t cơ bn v cơ cu
kinh t , chuy!n d"ch cơ cu kinh t . N$i dung ñ c k th9a nh0ng thành qu
nghiên cu da trên nn nh0ng cơ s8 lý thuy t ca kinh t hc, các công trình nghiên
cu thc nghim ca các nhà kinh t , nh0ng kinh nghim thc tin 8 c các n #c phát
tri!n và các n #c ñang phát tri!n. ði v#i n$i dung chuy!n d"ch cơ cu kinh t ,
nghiên cu ñã ñ a ra các mô hình lý thuy t v chuy!n d"ch cơ cu ngành,
6
xem xét s thay ñi trong mi quan h tác ñ$ng qua li c v s và cht l ng gi0a các
ngành kinh t , ch y u tp trung vào cơ cu sn xut qua ñó xem xét, ñánh giá thc
trng chuy!n d"ch cơ cu kinh t trong bi cnh thc t ca n #c ta.
ði sâu vào nghiên cu ng dng trên thc tin, m$t s tác gi ñã có nhiu công
-
trình nghiên cu v vn ñ cơ s8 lý lun và thc tin liên quan ñ n CCKT, CDCCKT
trong bi cnh thc t n #c ta, tác gi Bùi Tt Th:ng, trong cun sách “Chuyn dch cơ cu
kinh t Vit Nam” (2006): ñã ñ cp nhiu khía cnh khác nhau ca chuy!n d"ch cơ cu
kinh t nói chung, trong ñó nhn mnh nh0ng vn ñ cơ bn v lý lun và chuy!n d"ch
cơ cu ngành; phân tích thc trng chuy!n d"ch cơ cu kinh t Vit Nam và trong th;i
kì công nghip hoá, hin ñi hóa 8 n #c ta, t9 ñó ñã ñ xut quan ñi!m và gii pháp
thúc ñ5y chuy!n d"ch cơ cu ngành kinh t 8 Vit Nam trong giai ñon 2006 –
2010.
-
Tác gi Tr&n Anh Phương, “Chuyn dch cơ cu kinh t - Thc trng và
nhng vn ñ ñt ra”, Tp chí C$ng sn, (2009): ñã khái quát nh0ng nét cơ bn v
chuy!n d"ch cơ cu kinh t n #c ta hin nh0ng năm g&n ñây, g:n v#i
ñ ;ng li, chi n l c phát tri!n kinh t ca ðng và nhà n #c trong ti n trình công
nghip hóa, hin ñi hóa và quá trình h$i nhp, tp trung ưu tiên phát tri!n bn
v0ng. Vì th , ñ5y nhanh chuy!n d"ch chuy!n d"ch cơ cu kinh t theo h #ng
công nghip hóa, hin ñi hóa vAn ñ c coi là m$t trong nh0ng gii pháp quan
trng hàng ñ&u ñ! phát tri!n bn v0ng, là con ñ ;ng tt y u ñ! Vit Nam nhanh
thoát khi tình trng lc hu, chm phát tri!n tr8 thành m$t quc gia văn minh, hin
ñi.
t
Tác gi Tr&n Th" Thanh Hương, “Nghiên cu thng kê cơ cu kinh
Vit Nam giai ñon 1986-2012 , Lun án Ti n sĩ, (2016), tác gi ñã phân tích quá
trình chuy!n d"ch CCKT ca Vit Nam theo c ba phân t (nhóm ngành kinh t ,
TPKT và vùng lãnh th), theo c ch= tiêu ñ&u vào (lao ñ$ng, vn ñ&u
7
tư) lAn ch= tiêu ñ&u ra (GDP); phân tích và ch= rõ nh h 8ng ca các nhân t
ñ n chuy!n d"ch CCKT. K t qu cho thy, cơ cu theo nhóm ngành kinh t chuy!n
d"ch mnh và tích cc nht. B4ng phương pháp ch= s, phương pháp h)i quy d0
liu mng ñ! phân tích nghiên cu CCKT và chuy!n d"ch CCKT.
Trên nn tng cơ s8 nghiên cu lý lun, m$t s tác gi ñã ñi sâu vào nghiên
cu quá trình CDCCKT trong bi cnh ca t9ng ñ"a phương. ði!n hình như các
nghiên cu sau ñây:
-
Tác gi Bùi Quang Bình “Chuyn dch cơ cu kinh t ca Thành ph ðà
Nng”, Tp chí Khoa hc và Công ngh, ði hc ðà N6ng, s 1(38), (2010): B4ng
phương pháp phân tích ñ"nh l ng và ñ"nh tính, ñã ch= ra r4ng các y u t như
cơ cu GDP, cơ cu lao ñ$ng, vn ñ&u tư và trong n$i b$ các ngành kinh t ...
ñu có xu h #ng thay ñi và tác ñ$ng ñ n chuy!n d"ch cơ cu kinh t thành ph
ðà N6ng theo h #ng công nghip hóa. Thành ph c&n ti p tc hoàn thin cơ s8 h
t&ng, môi tr ;ng kinh doanh, ñ&u tư t9 ngân sách, phát tri!n ngu)n nhân lc
cht l ng cao ñ! ñm bo các mc tiêu chuy!n d"ch cơ cu kinh t ca thành ph.
-
Tác gi Võ Duy Khương, trong bài báo “ðnh h ng và gii pháp Chuyn
dch cơ cu kinh t thành ph ðà Nng ñn năm 2020”, tp chí Kinh t - Xã h$i ðà
N6ng, (2014) ñã nêu ra m$t s lý thuy t v chuy!n d"ch cơ cu kinh t , xu h #ng
chuy!n d"ch cơ cu kinh t ca th gi#i và s' dng b$ s liu t9 Niên giám thng kê ðà
N6ng ñ! xem xét s chuy!n d"ch cơ cu lao ñ$ng, vn ñ&u tư gi0a các ngành
nông nghip, công nghip và d"ch v trong khong giai ñon năm 1997-2009 nh4m
rút ra khuy n ngh" Nhà n #c c&n có chính sách (ch y u là ñ&u tư) ñ! phát tri!n
các ngành nào trong th;i gian t#i. Nhìn chung, cơ cu kinh t thành ph ti p tc
chuy!n d"ch nhanh theo h #ng “d"ch v - công nghip - nông nghip”. ð/c bit, sc
cnh tranh 8 khu vc d"ch v v#i tc ñ$ tăng tr 8ng giá tr" sn xut tăng lên cao và k
t qu này nh;
8
vic tp trung chuy!n d"ch sâu trong n$i b$ ngành d"ch v, trong ñó la chn du
l"ch làm ngành kinh t mũi nhn, ñ! ðà N6ng s#m tr8 thành m$t trong nh0ng
trung tâm d"ch v l#n ca c n #c, là c'a ngõ giao thương v#i n #c ngoài, có
các ngành, lĩnh vc s' dng công ngh cao.
-
Tác gi Phm Th" Nga, “Chuyn dch cơ cu kinh t ngành tnh Thái
Nguyên theo h ng phát trin bn vng”, Lun án Ti n sĩ (2016) – Hc vin Khoa hc
xã h$i Vin hàn lâm khoa hc xã h$i Vit Nam và bài báo “Chuyn
dch cơ cu kinh t ngành theo h ng phát trin bn vng: T lý lun ñn kinh nghim và
bài hc rút ra ñi vi tnh Thái Nguyên” trên trang website: qlkh.tnu.edu.vn. Lun
án da trên quan ñi!m, lý lun ca ch nghĩa Mác - Lênin v phát tri!n kinh t , cơ
cu kinh t , chuy!n d"ch cơ cu kinh t ; tp trung phân tích lun ñi!m ca Kinh t hc
phát tri!n và da vào các lý thuy t kinh t hc phát tri!n v chuy!n d"ch cơ cu kinh
t ngành và kinh nghim chuy!n d"ch cơ cu kinh t ngành theo h #ng phát tri!n
bn v0ng ca m$t s t=nh thành 8 Vit Nam (Thành ph H) Chí Minh, ð)ng Nai,
ðà N6ng) và rút ra bài hc vn dng ñi v#i t=nh Thái Nguyên trong quá trình
chuy!n d"ch cơ cu kinh t ngành theo h #ng phát tri!n bn v0ng…Tác gi phân
tích nh0ng bi n ñi chuy!n d"ch cơ cu kinh t ngành, các nhân t tác ñ$ng ñ n
quá trình ñó ñ! bo ñm chuy!n d"ch theo h #ng phát tri!n bn v0ng 8 Thái
Nguyên t9 năm 2006 ñ n 2014.
-
Tác gi Tr&n Anh Tun “Chuyn dch cơ cu kinh t vùng ven bin Bc B
theo h ng công nghip hóa, hin ñi hóa”, Lun án Ti n sĩ, (2014), tác gi da trên
nghiên cu m$t s công trình trong và ngoài n #c v ñ"nh h #ng chuy!n d"ch
cơ cu kinh t theo h #ng công nghip hóa, hin ñi hóa và m$t s công trình
nghiên cu v các y u t tác ñ$ng chuy!n d"ch cơ cu kinh t theo h #ng công
nghip hóa, hin ñi hóa trên cơ s8 áp dng mô hình phân tích h thng. T9 ñó, tác
gi ñ a ra cơ s8 lý thuy t ñánh giá quá trình
9
chuy!n d"ch cơ cu kinh t vùng ven bi!n theo h #ng công nghip hóa, hin ñi
hóa ñm bo nh0ng ñ"nh h #ng cơ bn, các ch= tiêu cơ bn ñ! ñánh giá m$t
cách khoa hc v các y u t nh h #ng ñ n chuy!n d"ch cơ cu kinh t vùng ven bi!
n B:c b$ theo h #ng CNH, HðH. ð)ng th;i, phân tích nh0ng thành công, hn
ch và nguyên nhân ca nh0ng thành công, hn ch ca quá trình chuy!n d"ch cơ
cu kinh t ti vùng bi!n B:c b$. Tác giá ñ xut rt nhiu các nhóm gii pháp c th!
như nh0ng gii pháp huy ñ$ng y u t ñ&u vào, gii pháp v ñ$ng thái và trình
ñ$; nh0ng gii pháp nâng cao k t qu CDCCKT theo h #ng CNH, HðH…
-
Tác gi Phm Ngc Dũng “S chuyn dch cơ cu kinh t công - nông nghip
vùng ñng b ng sông Hng”, Lun án ti n sĩ, (2001). Tác gi tp trung nghiên cu
chuy!n d"ch cơ cu kinh t trong vùng nông thôn. Nhưng trong lun án vAn
chưa ñ/t chuy!n d"ch cơ cu kinh t vùng nông thôn vào s phát tri!n chung ca
nn kinh t và chưa xem chuy!n d"ch cơ cu kinh t d #i tác ñ$ng ca nn kinh t
th" tr ;ng…
Bên cnh ñó còn nhiu công trình nghiên cu khác v chuy!n d"ch cơ cu
kinh t ti các t=nh thành 8 Vit Nam. Các công trình khoa hc trên ñã ñ cp nhiu
khía cnh khác nhau ca chuy!n d"ch cơ cu kinh t , nh0ng vn ñ cơ bn v lý lun
và thc tin 8 nhiu ñ"a phương và m$t s n #c mà tác gi có th! k th9a m$t
cách có chn lc... Trên cơ s8 nghiên cu lý lun, m$t s tác gi ñã ñi sâu nghiên cu
chuy!n d"ch cơ cu kinh t trong bi cnh, tình hình, tim lc s6n có ca t9ng ñ"a
phương ñ! ñ a ra thc trng và nh0ng ñ xut, gii pháp phù hp. Tuy nhiên, cho ñ
n nay vAn chưa có công trình nghiên cu nào chuy!n d"ch cơ cu ngành kinh t
8 qun Sơn Trà v#i tư cách là m$t lun văn khoa hc ñ$c lp và h thng trên các
m/t lý lun, thc tin và gii pháp da trên cơ s8 phân tích kB các li th ca qun Sơn
Trà, thành ph ðà N6ng.
10
CHƯƠNG 1
CƠ S LÝ LUN V
CHUY N DCH CƠ CU KINH T
1.1. KHÁI QUÁT V CƠ C U KINH T VÀ CHUY N D CH CƠ C U KINH
T
1.1.1. Cơ c*u kinh t+
a. Khái nim
Trong các tài liu kinh t có nhiu cách ti p cn khác nhau v khái nim c ơ cu
kinh t . Các cách ti p cn này th ;ng b:t ñ&u t9 khái nim cơ cu. Cơ cu là khái
nim tri t hc nh4m ñ! ch= cách thc t chc bên trong ca m$t h thng, bi!u hin s
thng nht ca các mi quan h qua li v0ng ch:c gi0a các b$ phn ca nó. N u coi nn
kinh t quc dân như m$t h thng v#i nhiu b$ phn cu thành và các ki!u cơ cu hp
thành chúng. Theo th;i gian khi nn kinh t vn ñ$ng và phát tri!n thì các b$ phn
và các ki!u cơ cu ñó cũng thay ñi.
Nhìn chung, cơ cu kinh t ñ c hi!u là tng th! các b$ phn hp thành nn
kinh t cùng các mi quan h ch y u v ñ"nh tính và ñ"nh l ng, n ñ"nh và phát tri!
n gi0a các b$ phn y v#i nhau hay ca toàn b$ h thng trong nh0ng ñiu kin ca
nn sn xut xã h$i và trong nh0ng khong th;i gian nht ñ"nh [20, tr.157]
b. Phân loi cơ cu kinh t
Cơ cu kinh t còn là m$t phm trù tr9u t ng, mun n:m v0ng bn cht ca cơ cu
kinh t và thc thi các gii pháp nh4m chuy!n d"ch cơ cu kinh t m$t cách có hiu qu
c&n xem xét t9ng loi cơ cu c th! ca nn kinh
t quc dân. Mvà các cách mà chúng quan h v#i nhau trong quá trình phát tri!n nn kinh t
quc dân. Nn kinh t quc dân d #i giác ñ$ cu trúc là s ñan xen ca nhiu loi cơ
cu khác nhau, có mi quan h chi phi lAn nhau trong quá
11
trình phát tri!n kinh t . Nh0ng loi cơ cu kinh t cơ bn quy t ñ"nh s t)n ti và
phát tri!n ca nn kinh t quc dân bao g)m:
-
Cơ cu ngành kinh t
-
Cơ cu vùng, lãnh th kinh t
-
Cơ cu thành ph&n kinh t
Cơ c*u ngành kinh t+
Là tng hp các ngành hp thành cùng các tương quan t7 l, bi!u hin
mi liên h và tác ñ$ng qua li c v s l ng và cht l ng gi0a các nhóm ngành ca nn
kinh t quc dân. Cơ cu ngành phn ánh ph&n nào trình ñ$ phân công lao ñ$ng
xã h$i chung ca nn kinh t và trình ñ$ phát tri!n ca lc l ng sn xut. Khi phân
tích cơ cu ngành ca m$t quc gia ng ;i ta th ;ng phân tích theo 3 nhóm ngành
chính:
•
Nhóm ngành nông nghip: G)m các ngành nông lâm, ngư nghip.
•
Nhóm ngành công nghip: G)m các ngành công nghip và xây
dng.
•
Nhóm ngành d"ch v: G)m thương mi, du l"ch…
Cơ cu ngành kinh t chính là dng quan trng nht, phn ánh rõ nht trình ñ$
phát tri!n ca m$t nn kinh t . Vic nghiên cu loi cơ cu này nh4m tìm ra cách thc
duy trì tính t7 l hp lý ca chúng và nh0ng lĩnh vc c&n ưu tiên tp trung cao
ngu)n lc có hn ca mca toàn b$ nn kinh t quc dân m$t cách nhanh nht, có hiu qu nht.
Cơ c*u vùng, lãnh th8 kinh t+
N
u cơ cu ngành kinh t hình thành t9 quá trình phân công lao ñ$ng xã
h$i và chuyên môn hoá sn xut thì cơ cu vùng - lãnh th li ñ c hình thành ch y u
t9 vic b trí sn xut theo không gian ñ"a lý. Cơ cu vùng - lãnh th kinh t và cơ
cu ngành kinh t thc cht là hai m/t ca m$t h thng nht và ñu là bi!u hin ca s
phân công lao ñ$ng xã h$i. Cơ cu vùng lãnh
12
th hình thành g:n lin v#i cơ cu ngành và thng nht trong vùng kinh t . Trong
cơ cu vùng - lãnh th kinh t có s bi!u hin ca cơ cu ngành trong ñiu kin c th! ca
không gian lãnh th. Loi cơ cu này phn ánh nh0ng mi liên h kinh t gi0a các
vùng lãnh th ca m$t ñt n #c trong hot ñ$ng kinh t .
Thông th ;ng cơ cu này bao g)m cơ cu khu vc kinh t thành th" và nông
thôn, khu vc kinh t trng ñi!m và phi trng ñi!m, khu vc kinh t ñ)ng b4ng và
min núi…
Cơ c*u thành ph9n kinh t+
N
u như phân công lao ñ$ng sn xut ñã là cơ s8 hình thành cơ cu
ngành và cơ cu lãnh th - vùng, thì ch ñ$ s8 h0u là cơ s8 hình thành cơ cu
thành ph&n kinh t . Cơ cu thành ph&n kinh t cũng là nhân t tác ñ$ng ñ n cơ
cu ngành kinh t và cơ cu vùng - lãnh th. S tác ñ$ng ñó là bi!u hin sinh ñ$ng
ca mi quan h gi0a các loi cơ cu trong nn kinh t . Loi cơ cu này phn ánh các
mi quan h gi0a con ng ;i trong quá trình sn xut trong ñó ni bt lên hàng ñ&u là
quan h s8 h0u ñi v#i các tư liu sn xut. Mô hình chung v s l ng thành ph&n
kinh t trong nn kinh t các n #c bao g)m: kinh t nhà n #c, kinh t tp th!, kinh t
tư nhân, kinh t h
ngành kinh t có vai trò quan trng hơn c cơ cu ngành và thành ph&n kinh t
ch= có th! ñ c chuy!n d"ch ñúng ñ:n trên phm vi không gian lãnh th và trên
phm vi c n #c. M/t khác vic phân b không gian vùng m$t cách hp lý có ý
nghĩa quan trng thúc ñ5y phát tri!n các ngành và thành ph&n kinh t trên
vùng, lãnh th kinh t .
13
c.
Tính cht ca cơ cu kinh t
Tính khách quan
Nn kinh t có s phân công lao ñ$ng có các ngành lĩnh vc b$ phn
kinh t và s phát tri!n ca lc l ng sn xut nht ñ"nh sC hình thành m$t cơ cu kinh
t v#i t= l cân ñi tương ng v#i các b$ phn t= l ñó ñ c thay ñi th ;ng xuyên
và t giác theo quá trình din bi n khách quan ca nhu c&u xã h$i và kh năng
ñáp ng nhu c&u ñó. Cơ cu kinh t là bi!u hin tóm t:t cô ñng n$i dung chi n l c
phát tri!n kinh t - xã h$i ca t9ng giai ñon phát tri!n nht ñ"nh. Nhưng không
vì th mà áp ñ/t ch quan t ñ/t cho các ngành nh0ng t= l và v" trí trái ng c v#i
yêu c&u và xu th phát tri!n ca xã h$i. Mi s áp ñ/t ch quan nóng v$i nh4m to
ra m$t cơ cu kinh t theo ý mun th ;ng dAn ñ n tai ho không nh b8i sai l&m v
cơ cu kinh t là sai l&m chi n l c khó kh:c phc hu qu lâu dài.
Tính l:ch s; xã h
ng sn xut nhu c&u tiêu dùng và ñ/c ñi!m chính tr" xã h$i ca t9ng th;i kì. Cơ
cu kinh t ñ c hình thành khi quan h ngành lĩnh vc b$ phn kinh t ñ c xác lp
m$t cách cân ñi và s phân công lao ñ$ng din ra m$t cách hp lý.
S vn ñ$ng và phát tri!n ca lc l ng sn xut là xu h #ng ph bi n ca mi quc
gia. Song mi quan h gi0a con ng ;i v#i con ng ;i, con ng ;i v#i t nhiên trong
quá trình tái sn xut m8 r$ng 8 mnhau. S khác nhau ñó b" chi phi b8i quan h sn xut b8i các ñ/c trưng văn hoá
xã h$i b8i các y u t l"ch s' ca mh$i ging nhau song có s khác nhau trong hình thành cơ cu kinh t vì ñiu kin
kinh t xã h$i và quan ñi!m chi n l c m
14
1.1.2. Cơ c*u kinh t+ h2p lý
Cơ cu kinh t hp lý không ch= bi!u hin 8 m/c s l ng mà quan trng hơn
là quan h gi0a các b$ phn cu thành nn kinh t . Tính hp lý ca m$t cơ cu kinh t
chính là 8 các ñi!m sau ñây:
-
Phù hp v#i các ñiu kin cu thành và nh0ng nhim v phát tri!n kinh t -
xã h$i ca ñt n #c nh4m bo ñm s phát tri!n tt nht ca vùng và ngành.
-
Bo ñm s thng nht ca các y u t phát tri!n nói chung và ca sc sn xut nói
riêng gi0a các lãnh th, các ngành, ñ)ng th;i có s thích ng cao v#i nh0ng thay
ñi bên ngoài.
ðt ñ c hiu qu kinh t xã h$i cao nht, hài hòa gi0a s tăng tr 8ng kinh t
và công b4ng xã h$i, phú li xã h$i.
1.1.3. Khái ni)m chuy=n d:ch cơ c*u kinh t+
Cơ cu kinh t luôn thay ñi theo th;i kỳ phát tri!n b8i các y u t hp thành
cơ cu kinh t không c ñ"nh. ðó là s thay ñi v s l ng các ngành ho/c s thay ñi v
quan h t7 l gi0a các ngành, các vùng, các thành ph&n do s xut hin ho/c bi n
mt ca m$t s ngành và tc ñ$ tăng tr 8ng gi0a các y u t cu thành cơ cu kinh t
không ñ)ng ñu. S thay ñi ca cơ cu kinh t t9 trng thái này sang trng thái khác
cho phù hp v#i môi tr ;ng phát tri!n gi là s chuy!n d"ch cơ cu kinh t . ðây
không ñ n thu&n là s thay ñi v" trí, mà là s biên ñi c v cht và l ng trong n$i
b$ cơ cu. Vic chuy!n d"ch cơ cu kinh t phi da trên nn tng cơ s8 m$t cơ cu
hin có do ñó n$i dung ca chuy!n d"ch cơ cu kinh t là ci to cơ cu cũ, lc hu
ho/c chưa phù hp ñ! xây dng cơ cu m#i tiên ti n, hoàn thin và b sung cơ cu
cũ nh4m bi n cơ cu cũ thành cơ cu m#i hin ñi và phù hp hơn.
Như vy, chuy n d"ch cơ cu là s thay ñi ca cơ cu kinh t theo th;i gian t9
trng thái và trình ñ$ này t#i m$t trng thái và trình ñ$ khác phù hp
15
v#i s phát tri!n kinh t xã h$i và các ñiu kin vn có nhưng không l/p li trng
thái cũ. Chính vì vy, cơ cu kinh t phn nh s thay ñi v cht và là cơ s8 ñ! so
sánh các giai ñon phát tri!n. [4, tr.61]
1.1.4. Vai trò c,a chuy=n d:ch cơ c*u ngành kinh t+ ñi vi phát
tri=n kinh t+ - xã h
HðH ñt n #c. N u xác ñ"nh ñ c phương h #ng và gii pháp chuy!n d"ch
ñúng sC ñm bo hiu qu kinh t xã h$i cao trong s phát tri!n. Có th! khDng
ñ"nh r4ng, chuy!n d"ch cơ cu kinh t có m$t vai trò quan trng ñi v#i s phát
tri!n kinh t vì:
Th nht, chuy!n d"ch cơ cu ngành kinh t nh4m khai thác hiu qu th mnh
và s' dng có hiu qu các y u t li th ca nn kinh t , vùng ho/c ñ"a phương. Các y
u t ñó là ngu)n lc tài nguyên, lao ñ$ng… y u t li th so sánh như chi phí sn
xut.
Thông qua quá trình t chc khai thác có hiu qu các y u t li th , trong quá
trình chuy!n d"ch cơ cu ngành kinh t sC tìm ra các ngành mũi nhn to kh năng
tăng tr 8ng mnh cho ñt n #c, vùng ho/c ñ"a phương ñ)ng th;i gii quy t mi
quan h bn v0ng gi0a tăng tr 8ng kinh t v#i bo t)n tài nguyên thiên nhiên,
v#i phát tri!n ngu)n nhân lc.
Th hai, chuy!n d"ch cơ cu ngành kinh t hp lý sC thúc ñ5y tăng tr 8ng
kinh t .
Tr #c h t chuy!n d"ch cơ cu ngành nh4m nâng cao vai trò và thi t lp
mi quan h gi0a các ngành v#i nhau, to ñà cho các ngành cùng nhau tăng tr
8ng và phát tri!n.
Chuy!n d"ch cơ cu ngành giúp các ngành có ñiu kin ti p thu trình ñ$
khoa hc công ngh, thúc ñ5y quá trình công nghip hóa, hin ñi hóa.
M/t khác chuy!n d"ch cơ cu ngành sC nâng cao tính hiu qu và m8
