Nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng tại vietinbank chi nhánh thị xã phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN QUANG HƯNG

NÂNG CAO CÔNG TÁC
QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VIETINBANK CHI NHÁNH THỊ XÃ PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN QUANG HƯNG

NÂNG CAO CÔNG TÁC
QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VIETINBANK CHI NHÁNH THỊ XÃ PHÚ THỌ
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS NGUYỄN AN HÀ

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi; số liệu và
kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo
vệ một học vị nào.
Tôi cũng xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ để thực hiện luận văn đã
được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 3 năm
2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Quang Hưng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

ii

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được luận văn, ngoài sự cố gắng của bản thân, tôi đã
nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo; các đồng nghiệp;
bạn bè và gia đình.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Thầy giáo hướng dẫn khoa học PGS. TS
Nguyễn An Hà - Viện nghiên cứu Châu Âu, đã dành nhiều tâm huyết, tận
tình hướng dẫn chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Với tất cả sự biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin được gửi tới các Quý thầy
giáo, cô giáo giảng viên Khoa Kinh tế, phòng Đào tạo trường Đại học Kinh tế
và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ
tôi thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể Ban lãnh đạo Ngân hàng thương mại
cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh thị xã Phú Thọ, đã hợp tác và tạo
mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài.
Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài, tôi đã nhận được nhiều
sự giúp đỡ, động viên, khích lệ từ phía bạn bè và gia đình. Tôi xin chân thành
cảm ơn và ghi nhận những tình cảm quý báu đó.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 3 năm
2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Quang Hưng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

iii
iiii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC BIỂU, SƠ ĐỒ................................................................. viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2
4. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và những đóng góp của luận văn .....................
3
5. Kết cấu luận văn ............................................................................................ 3
Chương 1. CÔNG TÁC QUẢN LÝ RỦI

RO TÍN DỤNG CỦA

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...................................................................... 5
1.1. Tổng quan về rủi to tín dụng ...................................................................... 5
1.1.1. Khái niệm rủi ro và rủi ro tín dụng ................................................... 5
1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng ................................................................... 7
1.2. Quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại ................................. 9
1.2.1. Quan niệm về quản lý rủi ro tín dụng .............................................. 9
1.2.2. Mục tiêu của quản lý rủi ro tín dụng................................................. 9
1.2.3. Nội dung quản lý rủi ro tín dụng..................................................... 10

1.2.4. Nguyên tắc Basel về quản lý rủi ro tín dụng................................. 20
1.3. Công tác quản lý rủi ro tín dụng của các NHTM..................................... 24
1.3.1. Quan niệm về công tác quản lý rủi ro tín dụng............................... 24
1.3.2. Nhân tố ảnh hưởng tới Công tác quản lý rủi ro tín dụng. ............... 24
1.4. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng của một số nước trên thế giới........ 28
1.4.1. Quản lý rủi ro tín dụng của một số nước trên thế giới ................... 28
1.4.2. Bài học kinh nghiệm về nâng cao công tác quản lý rủi ro tín
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




iv
dụng cho các ngân hàng thương mại
ivi Việt Nam ....................................... 31

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




iv
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 32
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 32
2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 32
2.2.1. Khung nghiên cứu .......................................................................... 32
2.2.2. Phương pháp thu thập tài liệu, dữ liệu ........................................... 32
2.2.3. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu......................................... 33

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 34
2.3.1. Dư nợ/ Tổng nguồn vốn................................................................ 34
2.3.2. Dư nợ/ Vốn huy động .................................................................... 35
2.3.3. Hệ số thu nợ .................................................................................. 35
2.3.4. Tỷ lệ nợ quá hạn............................................................................. 35
2.3.5. Vòng quay vốn TD......................................................................... 35
Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ RỦI RO TÍN
DỤNG TẠI VIETINBANK - CHI NHÁNH THỊ XÃ PHÚ THỌ ............ 37
3.1. Khái quát hoạt động của Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ ........... 37
3.1.1. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển của Vietinbank Chi nhánh thị xã Phú Thọ ......................................................................... 37
3.1.2. Cơ cấu tổ chức và các hoạt động chủ yếu của Vietinbank Chi nhánh thị xã Phú Thọ ......................................................................... 37
3.1.3. Mạng lưới huy động vốn của Vietinbank - Chi nhánh thị xã
Phú Thọ..................................................................................................... 40
3.1.4. Kết quả hoạt động kinh doanh của Vietinbank - Chi nhánh thị
xã Phú Thọ ................................................................................................ 41
3.2. Thực trạng công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank - Chi
nhánh thị xã Phú Thọ ...................................................................................... 43
3.2.1. Tình hình dư nợ tại Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ .......... 43
3.2.2. Mô hình Quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank - Chi nhánh
thị xã Phú Thọ ........................................................................................... 54
3.2.3. Các nội dung quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank - Chi
nhánh thị xã Phú Thọ ................................................................................ 57
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




v
3.3. Đánh giá công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank - Chi

nhánh thị xã Phú Thọ ...................................................................................... 62
3.3.1. Những kết quả đạt được .................................................................. 62
3.3.2. Hạn chế............................................................................................ 64
3.3.3. Nguyên nhân ................................................................................... 66
Chương 4. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CÔNG TÁC QUẢN LÝ RỦI
RO TÍN DỤNG TẠI VIETINBANK - CHI NHÁNH THỊ XÃ
PHÚ THỌ ............................................................................................... 74
4.1. Định hướng hoạt động Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ .............. 74
4.1.1. Định hướng chung .......................................................................... 74
4.1.2. Định hướng hoạt động tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng ............ 77
4.2. Giải pháp nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank Chi nhánh thị xã Phú Thọ................................................................................ 78
4.2.1. Nâng cao nhận thức về quản lý rủi ro tín dụng .............................. 78
4.2.2. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và mô hình quản lý rủi ro tín dụng ...... 79
4.2.3. Nghiêm túc tuân thủ đúng quy trình, quy chế tín dụng nhằm
nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng................................................. 80
4.2.4. Xây dựng các giới hạn an toàn trong hoạt động tín dụng .............. 81
4.2.5. Tăng cường công tác Kiểm tra trước, trong và sau khi cấp
tín dụng ..................................................................................................... 82
4.2.6. Nâng cao trình độ nguồn nhân lực.................................................. 83
4.2.7. Nâng cấp hệ thống thông tin minh bạch chính xác ........................ 85
4.2.8. Đa dạng hóa sản phẩm, đối tượng khách hàng để phân tán rủi ro .......
87
4.2.9. Nhóm giải pháp cụ thể giảm thiểu rủi ro tín dụng tại
Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ .................................................... 87
4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 89
4.3.1. Kiến nghị với chính phủ và các bộ ngành liên quan....................... 89
4.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà Nước .............................................. 92
4.3.3. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ............. 92
KẾT LUẬN .................................................................................................... 93
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –

ĐHTN




vi
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 96

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




vi
i

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
CBTD

:

Cán bộ tín dụng

CN

:

Chi nhánh

DPRR

:

Dự phòng rủi ro

GHTD

:

Giới hạn tín dụng

NHTM

:

Ngân hàng thương mại

PGD

:

Phòng Giao dịch

QHKH

:

Quan hệ khách hàng

TMCP

:

Thương mại cổ phần

Vietinbank
Nam

:

Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1.

Một số chỉ tiêu hoạt động giai đoạn 2011-2014 .................... 42

Bảng 3.2.

Chỉ tiêu về huy động vốn Vietinbank - Chi nhánh thị xã

Phú Thọ 2011 - 2014 .............................................................. 35

Bảng 3.3.

Cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn .................................................. 43

Bảng 3.4.

Cơ cấu tín dụng theo loại tiền giai đoạn ................................ 45

Bảng 3.5.

Cơ cấu tín dụng theo thành phần kinh tế ............................... 45

Bảng 3.6.

Cơ cấu tín dụng theo quy mô khách hàng .............................. 47

Bảng 3.7.

Chất lượng tín dụng giai đoạn 2011 -2014 ............................ 43

Bảng 3.8.

Tình hình trích lập DPRR tại Vietinbank - Chi nhánh thị
xã Phú Thọ ............................................................................. 46

Bảng 3.9.

Lợi nhuận giai đoạn 2011 - 2014 tại Vietinbank - Chi

nhánh thị xã Phú Thọ ............................................................. 54

Bảng 3.10.

Số lượng tài liệu theo nghiệp vụ ............................................ 63

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




viii

DANH MỤC CÁC BIỂU, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1.

Các loại rủi ro tín dụng .............................................................. 8

Sơ đồ 1.2.

Quy trình quản lý rủi ro tín dụng ............................................. 11

Sơ đồ 3.1:

Bộ máy tổ chức của Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ ......
38

Sơ đồ 3.2.

Mô hình chuyển đổi tín dụng giai đoạn 2 ................................ 55

Biểu đồ 3.1. Dư nợ cho vay và đầu tư giai đoạn 2011 - 2014................ 43
Biểu đồ 3.2. Cơ cấu dư nợ theo kỳ hạn 2012 - 2014 .................................... 44
Biểu đồ 3.3. Cơ cấu tín dụng theo loại tài sản đảm bảo .............................. 48
Biểu đồ 3.4. Chất lượng tín dụng giai đoạn 2011 - 2014 ............................. 51
Biểu đồ 3.5. Tốc độ tăng trưởng tín dụng giai đoạn 2010 -2014................. 72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam đang trong giai đoạn nỗ lực cải cách kinh tế thị trường, hội
nhập sâu rộng hơn với khu vực và thế giới. Mở cửa hội nhập kinh tế tạo ra
cơ hội lớn, thu hút nguồn đầu tư cũng như mở rộng thị trường xuất nhập
khẩu, tạo động lực quan trọng cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước. Tuy nhiên, việc hội nhập cũng đồng nghĩa với việc chịu sự tác
động trực tiếp và toàn diện hơn cả tích cực lẫn tiêu cực từ nền Kinh tế thế
giới. Nếu như năm 1998, Cuộc khủng hoảng kinh tế Châu Á ảnh hưởng
không nhiều tới kinh tế Việt Nam thì cuộc khủng hoảng tài chính và suy
thoái kinh tế toàn cầu từ năm 2008 đã tác động nặng nề tới Việt Nam. Tốc
độ tăng trưởng giảm sút, lạm phát tăng cao, nợ công gia tăng, hàng loạt các
doanh nghiệp đóng cửa. Ngân hàng là một định chế tài chính trung gian lớn,
với chức năng dẫn vốn trong nền kinh tế, cũng chịu tác động tiêu cực. Thị

trường bất động sản đóng băng, kéo theo ngành xây dựng, sản xuất công
nghiệp phục vụ xây dựng, thương mại các mặt hàng phục vụ xây dựng hết
sức khó khăn, các khách hàng không trả được nợ và tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu
tăng cao, dẫn tới ách tắc tín dụng, tạo nên “cục máu đông” trong huyết mạch
tín dụng cho các doanh nghiệp đang là vấn đề hết sức nan giải hiện nay.
Vấn đề nổi bật hiện nay mà hệ thống ngân hàng Việt Nam cũng như
các nước đang phát triển phải đối mặt đó chính là tính ổn định của hệ thống
ngân hàng trước nguy cơ bùng phát nợ xấu, nợ dưới chuẩn. Đến nay, việc
giải quyết hậu quả của rủi ro tín dụng đã và vẫn đang là bài toán khó cho các
cơ quan chức năng và hệ thống ngân hàng. Sức khỏe của Doanh nghiệp cũng
là sức khỏe của Ngân hàng. Trong giai đoạn 2011- 2014, Vietinbank - Chi
nhánh thị xã Phú Thọ đã nỗ lực cùng doanh nghiệp vượt qua khó khăn,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




2
nhưng các con số về tình trạng nợ quá hạn, nợ xấu, nợ được cơ cấu vẫn là
các con số đáng báo động: nợ nhóm 2, nợ xấu xấp xỉ 4%; nợ nhóm 1 tiềm ẩn
rủi ro lên tới 20% tổng dư nợ kéo theo lợi nhuận sụt giảm, tỷ lệ tăng trưởng
dư nợ âm. Làm thế nào để vẫn tiếp tục phát triển được khách hàng và đảm
bảo an toàn cho hoạt động kinh doanh trong giai đoạn hiện nay là bài toán
khó không chỉ ở góc độ Chi nhánh mà còn ở góc độ hệ thống ngân hàng và
nền kinh tế. Chính vì vậy, việc đưa ra những giải pháp nâng cao công tác
quản lý rủi ro tín dụng để phát triển tín dụng một cách an toàn hiệu quả là
một vấn đề hết sức cấp thiết nhằm củng cố tình hình kinh doanh một cách
vững chắc trong giai đoạn khó khăn hiện nay.
Nhận thức vấn đề đó trong quá trình tìm hiểu về hoạt động tín dụng tại

Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ, tác giả lựa chọn đề tài: “Nâng
cao công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú
Thọ”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Nghiên cứu và đánh giá hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại một chi
nhánh ngân hàng thương mại, phân tích những nhân tố chính ảnh hưởng đến
công tác quản lý rủi ro tín dụng để đưa ra một số tiêu chí đánh giá công tác
quản lý rủi ro tín dụng.
2.2. Mục tiêu cụ thể
Tìm ra các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao công tác quản lý rủi ro tín
dụng tại Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu các vấn đề liên quan
đến công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú
Thọ.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




3.2. Phạm vi nghiên cứu

3

- Phạm vi về không gian: Nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –

ĐHTN




4
- Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu công tác quản lý rủi ro tín dụng tại
Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ giai đoạn 2011 - 2014.
- Nghiên cứu đứng trên giác độ của một Ngân hàng thương mại.
4. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và những đóng góp của luận văn
- Ý nghĩa khoa học
Luận văn làm rõ công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank - Chi
nhánh thị xã Phú Thọ, phân tích những nhân tố chính ảnh hưởng đến công
tác quản lý rủi ro tín dụng, đồng thời đưa ra một số tiêu chí đánh giá công tác
quản lý rủi ro tín dụng, đây là những lý luận chung nhất mang tính khái quát,
chỉ đường cho nghiên cứu về công tác quản lý rủi ro tín dụng.
- Ý nghĩa thực tiễn
Qua nghiên cứu về công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank - Chi
nhánh thị xã Phú Thọ, luận văn trình bày khái quát tình hình hoạt động kinh
doanh của Chi nhánh giai đoạn 2011 - 2014, để tiện cho việc phân tích, so
sánh, đối chiếu, để hiểu hơn về hoạt động quản lý rủi ro tín dụng. Luận văn
giới thiệu mô hình quản lý rủi ro tín dụng mà ngân hàng đang áp dụng, đặc
điểm của khách hàng cũng được phân tích cụ thể. Công tác quản lý rủi ro tín
dụng của Chi nhánh được làm rõ khi kết quả về lợi nhuận và chất lượng các
khoản nợ được phản ánh qua các chỉ tiêu đã nêu ở phần lý luận.
- Những đóng góp của luận văn
Luận văn đưa ra một số kiến nghị đối với các cơ quan chức năng và đề
xuất một số giải pháp nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Vietinbank
- Chi nhánh thị xã Phú Thọ. Trên cơ sở các giải pháp đề cập trong luận văn,
tác giả mong muốn sẽ được các chi nhánh khác trong hệ thống Vietinbank áp

dụng để nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng, nhằm giảm thiểu rủi ro góp
phần tăng lợi nhuận và phát triển bền vững là mục tiêu cuối cùng đối với các
ngân hàng.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và mục lục, bảng biểu có liên quan, tài
liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 4 chương:
Chương 1: Công tác quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại.
2: Phương
pháp
cứu.
SốChương
hóa bởi Trung
tâm Học
liệunghiên
–

ĐHTN


5
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý rủi ro tín dụng tại VietinBank Chi
nhánh thị xã Phú Thọ.
Chương 4: Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng
tại Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

6
Chương 1

CÔNG TÁC QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. Tổng quan về rủi to tín dụng
1.1.1. Khái niệm rủi ro và rủi ro tín dụng
1.1.1.1. R

ro

Có nhiều quan niệm khác nhau về rủi ro tuỳ thuộc vào chủ thể và hoạt
động của chủ thể đó trong mối quan hệ với các yếu tố khác của môi trường.
Tuy nhiên, các quan niệm đó đều thống nhất một nội dung coi rủi ro là sự bất
trắc không mong đợi gây ra thiệt hại và có thể đo lường được. Trong lĩnh vực
Ngân hàng, rủi ro được định nghĩa là: “Rủi ro là những biến cố không mong
đợi khi xảy ra dẫn đến tổn thất về tài sản của ngân hàng, giảm sút lợi nhuận
thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra thêm một khoản chi phí để có thể hoàn
thành được một nghiệp vụ tài chính nhất định”.
Trong hoạt động kinh tế nói chung và trong hoạt động Ngân hàng nói
riêng thì vấn đề rủi ro là không thể tránh khỏi. Vì vây, các nhà quản trị không
thể loại bỏ được rủi ro mà chỉ có thể phát hiện kịp thời để có những biện pháp
chủ động xử lý. Trong sự cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường hiện
nay, các nhà quản trị phải nhận biết và dự đoán trước các rủi ro để sớm đưa ra
các giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu tác hại của nó.
1.1.1.2. R

ro n

n

Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, tín dụng là hoạt động kinh
doanh đem lại lợi nhuận chủ yếu của ngân hàng nhưng cũng là nghiệp vụ tiềm
ẩn rủi ro rất lớn. Các thống kê và nghiên cứu cho thấy, rủi ro tín dụng chiếm
đến 70% trong tổng rủi ro hoạt động ngân hàng. Mặc dù hiện nay đã có sự
chuyển dịch trong cơ cấu lợi nhuận của ngân hàng, theo đó thu nhập từ hoạt
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




7
động tín dụng có xu hướng giảm xuống và thu dịch vụ có xu hướng tăng lên
nhưng thu nhập từ tín dụng vẫn chiếm từ 50% - 80% thu nhập ngân hàng.
Riêng đối với các Ngân hàng tại các nước đang phát triển như Việt Nam, thu
nhập từ hoạt động tín dụng vẫn chiếm xấp xỉ 80% thu nhập. Kinh doanh ngân
hàng là kinh doanh rủi ro, theo đuổi lợi nhuận với rủi ro chấp nhận được là
bản chất của ngân hàng. P. Volker, cựu chủ tịch Cục dự trữ liên bang Mỹ
(FED) cho rằng: “Nếu ngân hàng không có những khoản vay tồi thì đó không
phải là hoạt động kinh doanh”. Rủi ro tín dụng là một trong những nguyên
nhân chủ yếu gây tổn thất và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng kinh
doanh ngân hàng. Có nhiều định nghĩa khác nhau về rủi ro tín dụng:
Trong tài liệu “Financial Institutions Management - A Modern
Perpective”, A.Saunder và H.Lange định nghĩa rủi ro tín dụng là khoản lỗ
tiềm tàng khi ngân hang cấp tín dụng cho một khách hàng, nghĩa là khả năng
các luồng thu nhập dự tính mang lại từ khoản cho vay của ngân hàng không
thể được thực hiện đầy đủ về cả số lượng và thời hạn.
Theo Timothy W.Koch: Một khi ngân hàng nắm giữ tài sản sinh lợi, rủi

ro xảy ra khi khách hàng sai hẹn - có nghĩa là khách hàng không thanh toán
vốn gốc và lãi theo thỏa thuận. Rủi ro ro tín dụng là sự thay đổi tiềm ẩn của
thu nhập thuần và thị giá của vốn xuất phát từ việc khách hàng không thanh
toán hay thanh toán trễ hạn (Bank Management, University of South Carolina,
The Dryden Press, 1995, page 107).
Theo khoản 1 Điều 2 Quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự
phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng
ban hành kèm theo Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 của
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước: “Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất
trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực
hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




8
Tuy các định nghĩa khá đa dạng nhưng tựu trung lại chúng ta có thể rút
ra các nội dung cơ bản của rủi ro tín dụng như sau:
- Rủi ro tín dụng khi người vay sai hẹn trong thực hiện nghĩa vụ trả nợ
theo hợp đồng bao gồm gốc và/hoặc lãi. Sự sai hẹn có thể là trễ hạn hoặc
không thanh toán.
- Rủi ro tín dụng sẽ dẫn đến tổn thất tài chính, tức là giảm thu nhập
ròng và giảm giá trị thị trường của vốn. Trong trường hợp nghiêm trọng có
thể dẫn đến thua lỗ, hoặc ở mức độ cao hơn có thể dẫn đến phá sản.
- Đối với các nước đang phát triển như ở Việt Nam, các ngân hàng
thiếu đa dạng trong kinh doanh các dịch vụ tài chính, các sản phẩm dịch vụ
còn nghèo nàn, vì vậy tín dụng được coi là dịch vụ sinh lời chủ yếu, đặc biệt
đối với các ngân hàng nhỏ. Vì vậy, rủi ro tín dụng cao hay thấp sẽ quyết định

hiệu quả kinh doanh của ngân hàng.
- Mặt khác, rủi ro và lợi nhuận kỳ vọng của ngân hàng là hai đại lượng
đồng biến với nhau trong một phạm vi nhất định (rủi ro càng cao thì lợi nhuận
kỳ vọng càng cao). Rủi ro tín dụng là khách quan cho nên người ta không thể
nào loại trừ hoàn toàn được mà chỉ có thể hạn chế sự xuất hiện cũng như tác
hại do chúng gây ra.
Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu rủi ro tín dụng theo nghĩa xác suất, là khả
năng, do đó có thể xảy ra hoặc không xảy ra tổn thất. Điều này có nghĩa là
một khoản vay dù chưa quá hạn nhưng vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tổn
thất. Một ngân hàng có tỷ lệ nợ quá hạn thấp nhưng nguy cơ rủi ro tín dụng sẽ
rất cao nếu danh mục đầu tư tín dụng tập trung vào một nhóm khách hàng,
ngành hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Cách hiểu này sẽ giúp cho hoạt động quản trị
rủi ro tín dụng được chủ động trong phòng ngừa,trích lập dự phòng, đảm bảo
chống đỡ và bù đắp tổn thất khi rủi ro xảy ra.
1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




9
Có nhiều cách phân loại rủi ro tín dụng, nhưng một số cách phân loại
chủ yếu thường được đề cập là:
- Nếu căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủi ro tín dụng được
phân chia thành các loại sau đây:
RỦI RO TÍN DỤNG

Rủi ro giao dịch

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

Rủi ro danh mục




10
Rủi ro
lựa
chọn

Rủi ro
bảo
đảm

Rủi ro
tập
trung

Rủi ro
nghiệp
vụ

Rủi ro
nội tại

Sơ đồ 1.1. Các loại rủi ro tín dụng
(Nguồn: Nguyễn Văn T ến (1999), Giáo trình Quản trị r i ro trong kinh

doanh ngân hàng, N

T ốn

H Nội)

Rủi ro giao dịch là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân
phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay,
đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch bao gồm rủi ro lựa chọn (rủi ro có liên
quan đến quá trình đánh giá và phân tích tín dụng, phương án vay vốn để quyết
định tài trợ của ngân hàng); rủi ro bảo đảm bao gồm các tiêu chuẩn đảm bảo
như mức cho vay, loại tài sản đảm bảo, chủ thể đảm bảo…); rủi ro nghiệp vụ
(rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay, bao
gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản vay
có vấn đề).
Rủi ro danh mục là rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh là do
những

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN




hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng, được phân thành rủi
ro nội tại (xuất phát từ đặc điểm hoạt động và sử dụng vốn của khách hàng vay
vốn, lĩnh vực kinh tế) và rủi ro tập trung (rủi ro do ngân hàng tập trung cho
vay quá nhiều vào một số khách hàng, một ngành kinh tế hoặc trong cùng một
vùng địa lý nhất định hoặc cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao).
Nếu phân loại theo tính khách quan, chủ quan của nguyên nhân gây ra

rủi ro thì rủi ro tín dụng được phân ra thành rủi ro khách quan và rủi ro chủ
quan. Rủi ro khách quan là rủi ro do các nguyên nhân khách quan như thiên tai,
địch họa, người vay bị chết, mất tích và các biến động ngoài dự kiến khác làm
thất thoát vốn vay trong khi người vay đã thực hiện nghiêm túc chế độ chính
sách. Rủi ro chủ quan do nguyên nhân thuộc về chủ quan của người vay và
người cho vay vì vô tình hay cố ý làm thất thoát vốn vay hay vì những lý do
chủ quan khác.
1.2. Quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại
1.2.1. Quan niệm về quản lý rủi ro tín dụng
Quản lý rủi ro tín dụng là việc xác định một mức rủi ro có thể chấp
nhận được, trên cơ sở đó đưa ra các biện pháp đảm bảo rủi ro của ngân hàng
không vượt quá mức xác định trước đó. Do đó, quản lý rủi ro tín dụng là quá
trình đo lường, đánh giá rủi ro tín dụng trong quá trình vay; theo dõi, giám
sát, phát hiện và xử lý kịp thời để đảm bảo quyền lợi của ngân hàng nếu có
bất kỳ một sự thay đổi nào cho đến khi khoản vay được hoàn trả. Chính sách
quản lý rủi ro tín dụng có tính chất phòng ngừa, ngăn ngừa và làm giảm
những tổn thất trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng, đảm bảo các
khoản cho vay được hoàn trả đầy đủ, đúng hạn.
1.2.2. Mục tiêu của quản lý rủi ro tín dụng
Quản lý rủi ro tín dụng phải được quan tâm và đáp ứng các yêu cầu sau:
- Tạo được một danh mục tín dụng hợp lý, có khả năng sinh lời cao, ít
rủi ro và cần thiết có thể chứng khoán hóa để hỗ trợ thanh khoản.
- Tạo sự chủ động, nâng cao tinh thần trách nhiệm của các bộ phận tác


nghiệp nhằm tìm kiếm các khoản vay có khả năng sinh lời cao và ít rủi ro.
- Có những quy định thực hiện thống nhất, minh bạch các bước công
việc trong quá trình cho vay, có các quy định hợp lý về cơ cấu, tỷ lệ.
- Đảm bảo tính minh bạch, chính xác chất lượng danh mục tín dụng,
trích dự phòng đủ để bù đắp những rủi ro phát sinh trong quá trình vay.

- Có hệ thống kiểm tra, kiểm soát thích hợp để phát hiện, ngăn ngừa và
xử lý kịp thời các khoản rủi ro phát sinh đối với danh mục.
- Đảm bảo đảm các tài sản và công nợ của ngân hàng, vị trí trong kinh
doanh, các hoạt động tín dụng và cung cấp dịch vụ của ngân hàng không phải
gánh chịu những rủi ro có thể làm ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và tồn
tại của ngân hàng. Quản lý rủi ro giúp bảo đảm mức độ rủi ro mà ngân hàng
gánh chịu không vượt quá khả năng về vốn và tài chính của ngân hàng.
1.2.3. Nội dung quản lý rủi ro tín dụng
Hoạt động quản lý rủi ro nhằm mục đích xác định, đo lường và kiểm
soát rủi ro ở mức có thể chấp nhận được. Hoạt động quản lý rủi ro hiệu quả có
thể cho phép ngân hàng đạt được tương quan hợp lý giữa rủi ro mà ngân hàng
mong muốn (ở mức chi phí tương xứng) với rủi ro mà Ngân hàng muốn giảm
thiểu. Khi rủi ro được kiểm soát hợp lý thì ngân hàng sẽ có điều kiện tối đa
hoá lợi ích thu được từ những rủi ro đó thông qua nhiều cách như chấp nhận,
giảm nhẹ, loại bỏ, hay chuyển đổi rủi ro.
Quản lý rủi ro có thể được xem như là một chu kỳ gồm 4 giai đoạn sau:


Nhận diện
rủi ro tín dụng

Theo dõi, đánh giá
và điều chỉnh

Đo lường rủi ro

Kiểm soát và tại trợ rủi ro