Biện pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học trong các trường tiểu học ở thành phố đông hà, tỉnh quảng trị

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ ANH THU

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ ĐÔNG
HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ

Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU

Người hướng dẫn khoa học:
TS. TRƯƠNG ĐÌNH THĂNG

i


Thừa Thiên Huế, năm 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết
quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử
dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Tác giả luận văn

NGUYỄN THỊ ANH THU

ii


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn “Biện pháp quản lí đổi
mới phương pháp dạy học trong các trường Tiểu học ở Thành phố Đông Hà,
tỉnh Quảng Trị”, tôi đã luôn nhận được sự cộng tác, giúp đỡ, động viên từ nhiều
phía. Qua đây, trước hết tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới
TS. Trương Đình Thăng - người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và truyền đạt nhiều
kỹ năng cũng như phương pháp nghiên cứu khoa học cho tôi trong suốt quá trình
thực hiện luận văn.
Xin kính gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới các thầy, cô giáo phụ trách các
học phần chuyên môn của Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế đã truyền thụ
cho tôi những kiến thức cơ bản cũng như chuyên sâu về lĩnh vực quản lý giáo dục
trong suốt thời gian tham gia học tập .
Xin trân trọng cảm ơn Quý Lãnh đạo sở GD&ĐT tỉnh Quảng Trị, Phòng
Giáo dục và Đào tạo thành phố Đông Hà đã cung cấp thông tin và tài liệu liên quan
tới lĩnh vực giáo dục nói chung và giáo dục tiểu học nói riêng; Cảm ơn các Thầy,
Cô giáo đang công tác tại các trường Tiểu học trên địa bàn Thành phố Đông Hà đã
giúp đỡ tôi trong quá trình phỏng vấn sâu và trả lời phiếu khảo sát thực tế về một số
nội dung liên quan tới đề tài nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, cơ quan đã luôn tạo điều kiện, động viên,
hỗ trợ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài, mặc dù đã có nhiều
cố gắng nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được
sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của quý thầy giáo, cô giáo, các nhà quản lí và các bạn
đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thừa Thiên Huế, tháng 10 năm 2017

Tác giả Luận văn
Nguyễn Thị Anh Thu

iii


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa..............................................................................................................i
Lời cam đoan............................................................................................................. ii
Lời cảm ơn...............................................................................................................iii
MỤC LỤC................................................................................................................ 1
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỐ................................................8
MỞ ĐẦU..................................................................................................................9
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................9
2. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................11
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.....................................................................11
4. Giả thuyết khoa học.............................................................................................11
5. Nhiệm vụ nghiên cứu...........................................................................................11
6. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................12
7. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................12
8. Cấu trúc luận văn.................................................................................................12
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC.............................................................................14
1.1. SƠ LƯỢC MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC..................................................................................14
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI...............................................16
1.2.1. Khái niệm quản lý..........................................................................................16
1.2.2. Khái niệm phương pháp dạy học...................................................................17
1.2.3. Khái niệm về đổi mới, đổi mới PPDH, đổi mới PPDH ở trường tiểu học......19

1.2.3.1. Khái niệm đổi mới..............................................................................19
1.2.3.2. Đổi mới PPDH...................................................................................19
1.2.3.3. Đổi mới PPDH ở trường tiểu học.......................................................20
1.2.4. Khái niệm về biện pháp quản lý đổi mới PPDH ở trường tiểu học................23
1.2.4.1. Biện pháp quản lý...............................................................................23
1.2.4.2. Khái niệm quản lý đổi mới PPDH ở trường tiểu học..........................23

1


1.3. TRƯỜNG TIỂU HỌC TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN.........23
1.3.1. Vị trí, vai trò của trường tiểu học...................................................................23
1.3.2. Mục tiêu của trường tiểu học.........................................................................25
1.4. HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐỔI
MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC..........................................................................25
1.4.1. Chức năng quản lý của Hiệu trưởng trường tiểu học.....................................25
1.4.1.1. Kế hoạch hoá hoạt động đổi mới PPDH.............................................25
1.4.1.2. Tổ chức hoạt động đổi mới PPDH......................................................26
1.4.1.3. Chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH......................................................26
1.4.1.4. Kiểm tra hoạt động đổi mới PPDH.....................................................26
1.4.2. Phương tiện quản lý của Hiệu trưởng trường Tiểu học..................................27
1.4.2.1. Chế định GD & ĐT............................................................................28
1.4.2.2. Bộ máy tổ chức và nhân lực dạy học..................................................28
1.4.2.3. Nguồn tài lực - vật lực dạy học..........................................................28
1.4.2.4. Hệ thống thông tin..............................................................................29
1.4.2.5. Môi trường dạy học............................................................................29
1.4.3. Các yêu cầu đối với Hiệu trưởng trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay...29
1.4.3.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong việc quản lí trường tiểu học................29
1.4.3.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Hiệu trưởng trường tiểu học......................29
1.5. CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN CỦA QUÁ TRÌNH QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG

PHÁP DẠY HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC..........................31
1.5.1. Mục tiêu quản lý đổi mới phương pháp dạy học............................................31
1.5.2. Nội dung quản lý đổi mới PPDH...................................................................31
1.5.3. Phương pháp quản lý đổi mới PPDH.............................................................32
1.6. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG.............................................34
1.6.1. Nhân tố khách quan.......................................................................................34
1.6.1.1. Chính sách, chủ trương về đổi mới PPDH..........................................34
1.6.1.2. Điều kiện dạy học thực tế của nhà trường..........................................34

2


1.6.1.3. Gia đình, cộng đồng xã hội.................................................................35
1.6.2. Nhân tố chủ quan...........................................................................................35
1.6.2.1. Năng lực và phẩm chất của Hiệu trưởng............................................35
1.6.2.2. Năng lực và phẩm chất của giáo viên.................................................35
1.6.2.3. Năng lực và phẩm chất của học sinh..................................................35
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1........................................................................................37
Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC TP ĐÔNG HÀ - QUẢNG TRỊ 38
2.1. SƠ LƯỢC VỀ TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC TP ĐÔNG HÀ QUẢNG TRỊ...........................................................................................................38
2.1.1. Quy mô, số lượng và chất lượng....................................................................38
2.1.1.1. Quy mô...............................................................................................38
2.1.1.2. Số lượng.............................................................................................38
2.1.1.3. Chất lượng..........................................................................................39
2.1.2. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên.................................................................39
2.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CỦA
HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC TP ĐÔNG HÀ - QUẢNG TRỊ................41
2.2.1. Thực trạng nhận thức về quản lý đổi mới PPDH...........................................41

2.2.1.1. Nhận thức về mục đích đổi mới PPDH..............................................42
2.2.1.2. Nhận thức về các nội dung đổi mới PPDH tiểu học...........................43
2.2.1.3. Nhận thức về nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường tiểu học trong việc đổi
mới PPDH.......................................................................................................44
2.2.1.4. Nhận thức về sự cần thiết đổi mới PPDH tiểu học.............................45
2.2.2. Thực trạng đổi mới PPDH ở các trường tiểu học TP Đông Hà - Quảng Trị...47
2.2.2.1. Thực trạng..........................................................................................47
2.2.2.2. Nguyên nhân......................................................................................49
2.2.2.3. Thực trạng đổi mới PPDH của GV.....................................................49
2.2.3. Thực trạng quản lý của Hiệu trưởng trường tiểu học về đổi mới PPDH........53

3


2.2.3.1. Thực trạng quản lí việc nâng cao nhận thức cho đội ngũ GV về đổi
mới PPDH tiểu học.........................................................................................53
2.2.3.2. Thực trạng quản lí đổi mới khâu thiết kế kế hoạch bài dạy và tổ chức
các hoạt động dạy học.....................................................................................55
2.2.3.3. Thực trạng quản lí việc khai thác, sử dụng CSVC và TBDH của GV 58
2.2.3.4. Thực trạng quản lí việc bồi dưỡng giáo viên và quản lý công tác thi
đua - khen thưởng...........................................................................................60
2.2.3.5. Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn..............................63
2.2.3.6. Thực trạng quản lý phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài
nhà trường trong việc đổi mới PPDH..............................................................64
2.2.4. Nhận định về thực trạng quản lý của Hiệu trưởng về đổi mới phương pháp
dạy học.................................................................................................................... 66
2.2.4.1. Mặt mạnh...........................................................................................66
2.2.4.2. Mặt yếu..............................................................................................66
2.2.4.3. Thuận lợi............................................................................................67
2.2.4.4. Khó khăn............................................................................................67

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2........................................................................................68
Chương 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC TP ĐÔNG HÀ - QUẢNG TRỊ 70
3.1. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỊNH HƯỚNG ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP......................70
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tập trung dân chủ trong QL đổi mới PPDH..................70
3.1.2. Nguyên tắc thống nhất giữa chính trị tư tưởng với công tác chuyên môn......70
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khách quan trong quản lí đổi mới PPDH...............70
3.1.4. Nguyên tắc kế thừa và phát triển trong quản lí đổi mới PPDH......................71
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học trong công tác quản lí đổi mới PPDH....71
3.1.6. Nguyên tắc phù hợp với tình hình thực tiễn...................................................71
3.1.7. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả.................................................................71
3.2. CÁC BIỆN PHÁP ĐỀ XUẤT..........................................................................71
3.2.1. Nâng cao nhận thức về đổi mới PPDH cho đội ngũ giáo viên.......................72

4


3.2.1.1. Mục tiêu của biện pháp......................................................................72
3.2.1.2. Nội dung thực hiện.............................................................................72
3.2.2. Tăng cường quản lý đổi mới khâu thiết kế kế hoạch bài học và tổ chức các
hoạt động dạy học....................................................................................................73
3.2.2.1. Mục tiêu biện pháp.............................................................................73
3.2.2.2. Nội dung thực hiện.............................................................................74
3.2.3. Tăng cường quản lí việc khai thác, sử dụng CSVC và TBDH của GV..........81
3.2.3.1. Mục tiêu biện pháp.............................................................................81
3.2.3.2. Nội dung thực hiện.............................................................................81
3.2.4. Bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho ĐNGV................85
3.2.4.1. Mục tiêu biện pháp.............................................................................86
3.1.4.2. Nội dung thực hiện.............................................................................86
3.2.5. Tăng cường quản lý hoạt động của tổ chuyên môn........................................88

3.2.5.1. Mục tiêu của biện pháp......................................................................88
3.2.5.2. Nội dung thực hiện.............................................................................88
3.2.6. Chấn chỉnh hoạt động các đoàn thể trong nhà trường....................................91
3.2.6.1. Mục tiêu biện pháp.............................................................................91
3.2.6.2. Nội dung thực hiện.............................................................................91
3.2.7. Phối hợp chặt chẽ hoạt động của Ban đại diện cha mẹ học sinh và các lực
luợng giáo dục khác.................................................................................................93
3.2.7.1. Mục tiêu của biện pháp......................................................................94
3.2.7.2. Nội dung thực hiện.............................................................................94
3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BIỆN PHÁP......................................................95
3.4. KHẢO NGHIỆM VỀ TÍNH CẦN THIẾT VÀ KHẢ THI CỦA CÁC BIỆN
PHÁP...................................................................................................................... 96
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm..................................................................................96
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm..................................................................................96

5


3.4.3. Kết quả khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp quản lí đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng trường tiểu học TP
Đông Hà..................................................................................................................96
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3........................................................................................99
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................100
1. KẾT LUẬN.......................................................................................................100
2. KHUYẾN NGHỊ...............................................................................................101
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................104
PHỤ LỤC

6

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Chữ viết đầy đủ
CBQL
: Cán bộ quản lý
CNH
: Công nghiệp hóa
CSVC
: Cơ sở vật chất
CMHS
GD&ĐT
GV
HĐH
HS
NQ
NXB
PPDH
PTKT
QL
QLGD
TBDH
TW
UBND
ƯDCNTT
XHCN

: Cha mẹ học sinh
: Giáo dục và đào tạo
: Giáo viên

: Hiện đại hóa
: Học sinh
: Nghị quyết
: Nhà xuất bản
: Phương pháp dạy học
: Phương tiện kỹ thuật
: Quản lý
: Quản lý giáo dục
: Thiết bị dạy học
: Trung ương
: Ủy ban nhân dân
: Ứng dụng công nghệ thông tin
: Xã hội chủ nghĩa

7


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỐ
Trang
BẢNG
Bảng 2.1. Quy mô phát triển trường lớp, HS các bậc học, cấp học (2013 - 2015)
................................................................................................................................. 39
Bảng 2.2. Số lượng, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, chính trị của đội ngũ
CBQL và GV các trường TH thành phố Đông Hà (2013 - 2015).......................40
Bảng 2.3. Kết quả kiểm tra giảng dạy GV tiểu học (2013 - 2015)......................40
Bảng 2.4. Nhận thức về mục đích đổi mới PHDH...............................................42
Bảng 2.5. Nhận thức về nội dung đổi mới PPDH tiểu học..................................43
Bảng 2.6. Nhận thức về nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường tiểu học trong đổi
mới PPDH..............................................................................................................44
Bảng 2.7. Thực trạng nhận thức về đổi mới PPDH.............................................46

Bảng 2.8. Kết quả khảo sát nhận thức về tính cần thiết và đánh giá thực tế
BPQL về việc nâng cao nhận thức cho đội ngũ GV về đổi mới PHDH..............53
Bảng 2.9. Tính cần thiết và đánh giá thực tế BPQL việc đổi mới khâu thiết kế
kế hoạch bài học và tổ chức các HĐDH...............................................................55
Bảng 2.10. Tính cần thiết và đánh giá thực tế các biện pháp quản lí việc khai
thác, sử dụng CSVC và TBDH của GV...............................................................59
Bảng 2. 11. Tính cần thiết và đánh giá thực tế các biện pháp quản lí việc bồi
dưỡng GV............................................................................................................... 61
Bảng 3.1. Các biện pháp được đề xuất................................................................97
Bảng 3.2. Khảo nghiệm mức độ tính cần thiết và tính khả thi của các BPQL đổi
mới PPDH của Hiệu trưởng trường tiểu học TP Đông Hà.................................97
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Thống kê tỉ lệ nhận thức về sự cần thiết đổi mới PPDH tiểu học. .46
Biểu đồ 2.2. Thống kê kết quả xếp loại hạnh kiểm HS Tiểu học (từ năm học
2013-2014 đến năm học 2014-2015)......................................................................47

8


Biểu đồ 2.3. Thống kê kết quả xếp loại học lực của HS tiểu học (từ năm học
2013-2014 đến năm học 2014-2015)......................................................................47
Biểu đồ 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn.........................64
Biểu đồ 3.1. So sánh tương quan giữa tính cần thiết và khả thi của các BP.....98
SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1. 1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lí...........................................27
Sơ đồ 1.2. Các nhân tố tác động đến công tác quản lý đổi mới PPDH của Hiệu
trưởng..................................................................................................................... 36

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Chúng ta đang ở những thập niên đầu thế kỉ XXI, thế kỉ của nền kinh tế tri
thức với sự phát triển như vũ bão của khoa học kĩ thuật và văn minh công nghệ
thông tin. Để đáp ứng được yêu cầu của thời đại mới và yêu cầu của sự nghiệp đổi
mới đất nước, Đảng ta đã khẳng định vai trò hết sức quan trọng của sự nghiệp giáo
dục. Giáo dục luôn đóng một vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển quốc
gia. Tư tưởng và quan điểm cải cách giáo dục: đổi mới mục tiêu giáo dục, hiện đại
hóa nội dung dạy học và cơ sở vật chất trường học, đổi mới cách kiểm tra đánh giá,
trong đó đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) được xem là rất quan trọng. Đó là
xu thế của thời đại, là trào lưu chung của loài người, là yêu cầu khách quan của
công cuộc xây dựng đất nước ta trong thời kì hội nhập.
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng xác định: “Phát triển, nâng
cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong
những yếu tố quyết định sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước. Phát triển giáo
dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo
hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế. Trong
đó, đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, đổi mới cơ chế quản
lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt. Tập

9


trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống,
năng lực sáng tạo và kỹ năng thực hành”[11].
Trong thực tế, hiệu trưởng các trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Trị
nói chung và các trường Tiểu học ở TP Đông Hà nói riêng đã cố gắng tìm tòi và đã
có những đổi mới nhất định về công tác quản lý hoạt dạy học của đội ngũ GV theo
hướng đổi mới PPDH nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên vẫn còn không
ít những tồn tại, khuyết điểm, nhiều vấn đề còn hạn chế; khả năng chủ động, sáng
tạo, tích cực trong học tập và kĩ năng sống, của học sinh vẫn còn phần nào hạn chế.
Đa số các em vẫn còn thụ động trong việc tiếp thu kiến thức, thiếu mạnh dạn tự tin

trong các hoạt động hợp tác, chia sẻ, bày tỏ ý kiến và chủ động khám phá nội dung
bài học do các em đã quen với cách học và cách dạy truyền thống. Thêm vào đó,
một số GV chưa thực sự đổi mới PPDH theo hướng “lấy học sinh làm trung tâm”
một cách tích cực. Hơn nữa, việc quản lý, chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học
chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới nội dung, chương trình, kiểm tra đánh giá trong
giáo dục Tiểu học hiện nay. Vì thế chưa đủ để tạo nên một bước chuyển biến thực
sự về đổi mới phương pháp dạy học ở các trường Tiểu học.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng cho đến nay, nhìn chung về sự chuyển
biến đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) ở các trường Tiểu học ở TP Đông Hà
tỉnh Quảng Trị, vẫn còn rất khiêm tốn.
Có nhiều nguyên nhân làm hạn chế quá trình đổi mới PPDH. Song chúng tôi cho
rằng không phải đội ngũ giáo viên chưa nhận thức đúng về vấn đề này. Tiếp cận với đội
ngũ giáo viên, có thể thấy, đa số họ đều tâm huyết, mong muốn đổi mới, nhưng lại lúng
túng không biết nên đổi mới cái gì, đổi mới như thế nào? Và bắt đầu đổi mới từ đâu?
Mặt khác, quá trình đổi mới nhà trường cũng như đổi mới PPDH chịu sự tác
động trực tiếp cách thức quản lý của Hiệu trưởng.
Tiếp cận từ góc độ quản lý, chúng tôi thấy rằng Hiệu trưởng các trường Tiểu
học phần lớn mới dừng lại ở chủ trương mà còn thiếu những biện pháp cụ thể để tác
động và liên kết người dạy với người học, chưa tạo được động lực của việc dạy học,
chưa lựa chọn những nội dung đổi mới thiết thực và có trọng tâm, chưa tổ chức quá
trình đổi mới một cách khoa học và hữu hiệu. Vì thế chưa đủ tạo nên một bước
ngoặt cần thiết về sự đổi mới PPDH.
Chính vì vậy, chúng tôi cho rằng việc nghiên cứu áp dụng những biện pháp
10


quản lý cụ thể của Hiệu trưởng (HT) nhằm đổi mới PPDH ở các trường Tiểu học TP
Đông Hà tỉnh Quảng Trị là rất cần thiết. Với mong muốn có sự đóng góp khiêm tốn
của tác giả nhằm góp phần thúc đẩy sự phát triển giáo dục cấp Tiểu học ở TP Đông
Hà tỉnh Quảng Trị và cùng những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Biện pháp

quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các trường Tiểu học TP Đông Hà, tỉnh
Quảng Trị” làm Đề tài luận văn Thạc sĩ.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng của vấn đề nghiên cứu,
luận văn đề xuất các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng trường Tiểu học về đổi mới
phương pháp dạy học (PPDH) nhằm nâng cao chất lượng dạy học các trường Tiểu
học ở địa phương, góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới giao dục phổ thông hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý của đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học TP Đông Hà tỉnh
Quảng Trị về đổi mới PPDH.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý đổi mới PPDH của Hiệu trưởng các trường Tiểu học TP
Đông Hà tỉnh Quảng Trị
4. Giả thuyết khoa học
Nâng cao hiệu quả quản lý của Hiệu trưởng về đổi mới PPDH trong nhà
trường Tiểu học là vấn đề có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng
dạy học, góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay. Tuy nhiên,
việc quản lý đổi mới PPDH của Hiệu trưởng ở các trường Tiểu học TP Đông Hà tỉnh
Quảng Trị còn nhiều bất cập. Nếu nghiên cứu xây dựng và thực hiện các biện pháp
quản lý của Hiệu trưởng về đổi mới PPDH một cách khoa học, hợp lí, thì sẽ góp phần
nâng cao chất lượng dạy học các trường Tiểu học TP Đông Hà tỉnh Quảng Trị.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý của Hiệu Trưởng đối với việc đổi
mới PPDH ở các trường Tiểu học .
5.2. Khảo sát, đánh gía thực trạng quản lý của Hiệu trưởng đối với việc

11

đổi mới PPDH ở các trường Tiểu học TP Đông Hà tỉnh Quảng Trị
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng đối với việc đổi mới
PPDH ở các trường Tiểu học TP Đông Hà tỉnh Quảng Trị
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu, phân loại tài liệu. . .
và khái quát hóa các tài liệu, các công trình nghiên cứu có liên quan nhằm xây dựng
cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu.
6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.1. Sử dụng phương pháp điều tra giáo dục:
Đây là phương pháp chủ đạo được sử dụng nhằm khảo sát, đánh giá thực
trạng công tác quản lý của hiệu trưởng đối với việc đổi mới PPDH. Chúng tôi sử
dụng phiếu hỏi, bao gồm những câu hỏi nhiều lựa chọn ở các mức độ khác nhau đối
với việc đổi mới PPDH ở các trường Tiểu học.
6.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm:
Nhằm tổng kết những luận điểm, những mô hình về công tác quản lý của
hiệu trưởng đối với việc đổi mới PPDH ở các trường Tiểu học ở TP Đông Hà tỉnh
Quảng Tri..
6.2.3. Phương pháp quan sát:
Dự giờ, quan sát, tìm hiểu hoạt động dạy và học của GV và HS.
6.2..4. Phương pháp khảo sát tài liệu
Tìm hiểu và khảo sát công tác chỉ đạo của nhà trường thông qua kế hoạch
hoạt động và hệ thống văn bản chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục.
6.2.5. Phương pháp thống kê toán học:
Sử dụng một số thuật toán thống kê áp dụng trong nghiên cứu giáo dục để xử
lý các kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu, đồng thời để đánh giá mức độ
tin cậy của phương pháp điều tra.
7. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng về đổi
mới PPDH ở 15 trường Tiểu học trên địa bàn TP Đông Hà tỉnh Quảng Trị.

8. Cấu trúc luận văn

12


Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm
ba chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý của hiệu trưởng đối với việc đổi mới
phương pháp dạy học ở các trường Tiểu học TP Đông Hà tỉnh Quảng Trị.
Chương 2: Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các trường
Tiểu học TP Đông Hà tỉnh Quảng Trị.
Chương 3: Các biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các
trường Tiểu học TP Đông Hà tỉnh Quảng Trị.

13


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. SƠ LƯỢC MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
Trên thế giới không có quốc gia nào, không một dân tộc nào lại không quan
tâm đến phát triển giáo dục. Khổng Tử - triết gia nổi tiếng, nhà giáo dục lỗi lạc của
Trung Quốc cho rằng: “đất nước muốn phồn vinh, yên bình người QL cần chú trọng
đến 3 yếu tố: Thứ (dân đông); Phú (dân giàu); Giáo (dân được giáo dục) và ông cho
rằng GD rất cần cho mọi người (hữu giáo vô loại)”.
Ngay từ thời cổ đại, tư tưởng về PPDH và quản lý PPDH đã được thể hiện trong
những quan điểm của nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục. Đức Khổng Tử
(551- 479 TCN) đã giúp học trò phát triển bằng cách khuyến khích sở trường và phê

bình sở đoản, phương châm chính của dạy học là khải phát (gợi mở). Socrates (469 399 TCN) đã đề xuất thực hiện phương pháp đàm thoại trong dạy học và được sử dụng
cho đến ngày nay. J.A.Komenxki (1592 - 1670) đã phân tích các hiện tượng trong tự
nhiên và hiện thực để đưa ra các biện pháp dạy học buộc học sinh phải tìm tòi, suy nghĩ
để nắm được bản chất của sự vật hiện tượng. J.J.Rousseau (1717 - 1778) chủ trương
giáo dục trẻ em một cách tự nhiên và người học sẽ tự khám phá tích luỹ kiến thức
thông qua chính hoạt động của mình. Nhiều nhà giáo dục tiêu biểu xuất hiện khoảng
cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX như John Dewey (1859 - 1952), A.Macarenco (1888 1938), Jean Piaget (1896 - 1980),… cũng có quan điểm hướng đến sự tích cực hóa hoạt
động nhận thức của người học.
Khi nói về PPDH có thể nói là vấn đề được các nhà khoa học giáo dục trên
thế giới quan tâm, các nhà khoa học có tên tuổi của Liên Xô trước đây như:
Đannhilốp, Êxipôp, Lecne, Babansky... Các nhà tâm lý học nổi tiếng cũng đã có
những công trình nghiên cứu sâu sắc liên quan đến PPDH như: Piagiê, Lêônchiep...
là các nhà khoa học đặt cơ sở lý luận có tính nền tảng cho PPDH. Cuối thế kỷ XIX
đầu thế kỷ XX, khoa học giáo dục đã thực sự có những biến đổi mới về lượng và
chất. Những vấn đề chủ yếu trong các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác- Lê
Nin đã thực sự định hướng cho hoạt động giáo dục, đó là các quy luật về "sự hình

14


thành cá nhân con người", "tính quy luật về kinh tế - xã hội đối với giáo dục"… Các
quy luật đó đã đặt ra những yêu cầu đối với quản lý giáo dục và tính ưu việt của xã
hội đối với việc tạo ra các phương tiện và điều kiện cần thiết cho giáo dục.
Ở nước ta, ngay những ngày đầu của nền giáo dục cách mạng Việt Nam,
trong thư gửi cho HS nhân ngày khai trường, Bác Hồ đã viết: “Từ giờ phút này trở
đi, các cháu được hưởng một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam... làm phát triển
hoàn toàn năng lực sẵn có của các cháu.” [27, tr.11]. Nội dung bức thư như là một
định hướng cho sự phát triển của PPDH.
Đã có nhiều đề tài tiến hành nghiên cứu, nhiều kiến nghị trong các hội thảo
khoa học về cải tiến đổi mới PPDH của các tác giả: Hồ Ngọc Đại, Đỗ Đình Hoan,

Đặng Thành Hưng, Nguyễn Kỳ, Trần Kiều, Phan Trọng Luận, Vũ Văn Tảo, Nguyễn
Cảnh Toàn, Vũ Trọng Rỹ,...Đáng lưu ý là tác phẩm:“Phương pháp dạy học truyền
thống và đổi mới” [35] của Thái Duy Tuyên, người có công nghiên cứu tương đối
toàn diện về lãnh vực đổi mới PPDH trong giai đoạn hiện nay. Bên cạnh đó các nhà
khoa học nước ta đã tiếp cận quản lý giáo dục và quản lý trường học để đề cập đến
việc phát triển công tác QL trường học; các tác phẩm tiêu biểu như: Phương pháp
luận khoa học giáo dục của Phạm Minh Hạc; Khoa học Quản lý giáo dục - Một số
vấn đề lý luận và thực tiễn của Trần Kiểm ...
Nghiên cứu về đổi mới PPDH còn có một số công trình ở trình độ thạc sĩ như:
- “Những biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm đổi mới phương pháp dạy
học ở các trường THPT tại Quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả
Lê Thành Hiếu, năm 2006;
- “Những biện pháp quản lý đổi mới hoạt động dạy học của Hiệu trưởng các
trường THCS thành phố Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ” của tác giả Ngô Hoàng Gia,
năm 2007;
Các công trình nghiên cứu khoa học trên đều tập trung vào một số nội dung đổi
mới PPDH và có ý nghĩa lí luận cũng như thực tiễn ở loại hình nhà trường THPT,
THCS và đặc thù của từng địa phương. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu toàn
diện, có hệ thống và phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh Quảng Trị về quản lý đổi
mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng trường Tiểu học theo xu hướng hội nhập.
Do đó, tôi lựa chọn đề tài: “Biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy
học của hiệu trưởng trường Tiểu học” để nghiên cứu nhằm góp phần thực hiện tốt
mục tiêu giáo dục đề ra.
15


1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Khái niệm quản lý
Trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, hoạt động quản lý đã xuất hiện
rất sớm. Từ khi con người biết tập hợp lại với nhau, tập trung sức lực để tự vệ hoặc

kiếm sống, thì bên cạnh lao động chung của mọi người đã xuất hiện những hoạt
động tổ chức, phối hợp điều khiển đối với họ. Những hoạt động đó xuất hiện, tồn tại
và phát triển như một yếu tố khách quan, là cơ sở cho các hoạt động chung của con
người đạt được kết quả mong muốn. K.Marx đã viết: “Một người độc tấu vĩ cầm tự
mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [23]. Như
vậy, đã xuất hiện một dạng lao động mang tính đặc thù là tổ chức, điều khiển các
hoạt động của con người theo những yêu cầu nhất định được gọi là hoạt động quản
lý. Từ đó có thể hiểu là lao động và quản lý không tách rời nhau, quản lý là hoạt
động điều khiển lao động chung. Xã hội phát triển qua các phương thức sản xuất thì
trình độ tổ chức, điều hành tất yếu được nâng lên, phát triển theo những đòi hỏi
ngày càng cao hơn. Cùng với sự phát triển của xã hội loài người, quản lý đã trở
thành một ngành khoa học và ngày càng phát triển toàn diện.
Quản lý là một hiện tượng xã hội được hình thành và phát triển cùng với sự
xuất hiện, phát triển của xã hội loài người. Nó bắt nguồn và gắn chặt với sự phân
công, hợp tác lao động. Quản lý là một phạm trù tồn tại khách quan được ra đời một
cách tất yếu do nhu cầu của mọi chế độ xã hội, mọi tổ chức, mọi quốc gia, mọi thời
đại. Quản lý là một dạng hoạt động xã hội đặc thù, trở thành một nhân tố của sự
phát triển xã hội, một hoạt động phổ biến, diễn ra ở mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ và
liên quan đến mọi người. Có thể nói QL là một trong những loại hình lao động có
hiệu quả nhất, quan trọng nhất.
Khái niệm quản lý (managemeent) là khái niệm rất chung, tổng quát. Trong
quá trình nghiên cứu của lý luận khoa học quản lý, tùy theo góc độ tiếp cận mà khái
niệm này được quan niệm theo nhiều cách khác nhau.
Harold Koontz, Cyril O’Donnell, Heinz Weihrich đưa ra khái niệm: “Quản lý
là một hoạt động thiết yếu, nhằm bảo đảm sự phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm
đạt được các mục đích của nhóm. Mục tiêu của nhà quản lý là nhằm hình thành một
môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời
gian, tiền bạc, vật chất, và sự bất mãn cá nhân ít nhất...” [23, tr.33]

16

Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Bản chất hoạt động quản lý gồm hai quá
trình tích hợp vào nhau: quá trình “quản” gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì hệ ở trạng
thái “ổn định”; quá trình “lý” gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ đưa hệ vào thế
“phát triển”…Trong “quản” phải có “lý”, trong “lý” phải có “quản” để động thái
của hệ ở thế cân bằng động: hệ vận động phù hợp, thích ứng và có hiệu quả trong
mối tương tác giữa các nhân tố bên trong (nội lực) với các nhân tố bên ngoài (ngoại
lực)”. [2, tr.14]
Các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc và Nguyễn Quốc Chí nhấn mạnh: “Hoạt
động quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người
quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho
tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”. [10, tr.1]
Tác giả Hà Thế Ngữ cho rằng: “Quản lý là quá trình dựa vào các quy luật
khách quan vốn có của hệ thống để tác động đến hệ thống nhằm chuyển hệ thống đó
sang một trạng thái mới” [28, tr.363]. Tác giả Trần Kiểm quan niệm: “Quản lý là
những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử
dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài
tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu
quả cao nhất”. [24, tr.8]
Các khái niệm trên tuy có khác nhau về cách diễn đạt, nhưng chúng đều có
chung những dấu hiệu chủ yếu sau: Hoạt động quản lý được tiến hành trong một tổ
chức hay một nhóm xã hội; hoạt động quản lý là những tác động có tính hướng
đích; hoạt động quản lý là những tác động phối hợp nỗ lực của các cá nhân, là sự
lựa chọn các khả năng tối ưu nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức đã đề ra.
Từ các khái niệm trên, chúng ta có thể hiểu khái niệm quản lý như sau: Quản
lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng và
khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ
chức để đạt mục tiêu đặt ra trong điều kiện môi trường luôn biến động.
1.2.2. Khái niệm phương pháp dạy học

Theo Từ điển Tiếng Việt: PP là cách thức tiến hành để có hiệu quả.
Theo quan điểm Triết học: Phương pháp là hình thái chiếm lĩnh hiện thực, sự
chiếm lĩnh hiện thực trong các hoạt động của con người, đặc biệt là hoạt động nhận

17


thức và cải tạo thực tiễn.(Bách khoa toàn thư triết học(Liên Xô), tập III, tr 409).
Phương pháp chính là cách thức làm việc của chủ thể, cách thức này tuỳ thuộc vào
nội dung vì “Phương pháp là sự vận động bên trong của nội dung” (Hêghen).
Thuật ngữ “phương pháp” bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp (methodos) có nghĩa là
con đường để đạt mục đích. Theo đó, PPDH là con đường để đạt mục đích dạy học.
Phương pháp dạy học là một thành tố quan trọng của quá trình dạy học, là cách
thức tương tác giữa người dạy và người học nhằm giải quyết tốt nhiệm vụ giáo
dưỡng, giáo dục và phát triển trong quá trình dạy học. Phương pháp dạy học có
quan hệ gắn bó hữu cơ với các thành tố khác của quá trình dạy học. Nó vừa bị chi
phối bởi mục đích dạy học vừa góp phần thực hiện mục đích dạy học. PPDH quy
định bởi nội dung dạy học và nội dung dạy học chi phối việc lựa chọn và vận dụng
hợp lý các PPDH.
Cùng một nội dung dạy học như nhau, nhưng bài dạy của thầy có làm cho
học sinh thực sự hứng thú học tập hay không; có phát triển được tính độc lập, tích
cực, sáng tạo để giải quyết các vấn đề bức xúc của cuộc sống hay không; có để lại
dấu ấn sâu đậm và khơi dậy ở tâm hồn các em những tình cảm lành mạnh, trong
sáng hay không; phần lớn tùy thuộc vào việc lựa chọn phương pháp dạy học của
người thầy. Cho đến nay, PPDH vẫn là một yếu tố sư phạm nhiều quan điểm, khái
niệm PPDH còn là vấn đề đang được tranh luận, chưa có ý kiến thống nhất. Thái
Duy Tuyên đã tóm tắt khái niệm này trong ba dạng cơ bản sau đây: “Theo quan
điểm điều khiển học, phương pháp là cách thức tổ chức hoạt động nhận thức của
học sinh và điều khiển hoạt động này. Theo quan điểm lôgic, phương pháp là những
thủ thuật logic được sử dụng để giúp học sinh nắm kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một

cách tự giác. Theo bản chất của nội dung, phương pháp là sự vận động của nội dung
dạy học.” [35, tr.38].
Tuỳ theo quan niệm về mối quan hệ trong quá trình dạy học, đã có nhiều
định nghĩa khác nhau về PPDH. Nếu đứng trên góc độ dạy học tích cực, có thể chọn
định nghĩa sau: “PPDH là một hệ thống tác động liên tục của GV nhằm tổ chức hoạt
động nhận thức và thực hành của học sinh để học sinh lĩnh hội vững chắc các thành
phần của nội dung giáo dục nhằm đạt được mục tiêu đã định” [28, tr.32], hay nói
một cách khái quát chung: PPDH là con đường để đạt mục đích dạy học.

18


1.2.3. Khái niệm về đổi mới, đổi mới PPDH, đổi mới PPDH ở trường tiểu học
1.2.3.1. Khái niệm đổi mới
Theo Từ điển Tiếng Việt, năm 2008: “Đổi mới là thay đổi hoặc làm cho
thay đổi tốt hơn, tiến bộ hơn so với trước, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển”
[30]. Đổi mới là cải cách cái lỗi thời, cái cũ thay vào đó là thừa kế cái tốt và thêm cái
mới hợp với thời đại mới. Đó là con đường tiến hóa của nền văn minh. Đổi mới không
bao giờ là đủ cả, nó kéo dài theo chiều dài của lịch sử. Đó là kết luận của chủ nghĩa
Mác Lê-nin về tính biện chứng của quá trình phát triển, về tính phản tương thích giữa
thượng tầng kiến trúc và hạ tầng cơ sở xã hội cũng như sự đấu tranh thường xuyên giữa
chúng để thúc đẩy tiến trình lịch sử đi lên.
Như vậy: Đổi mới là thay đổi, kế thừa cái cũ và tiếp thu những cái mới một
cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh để đáp ứng yêu cầu của xã hội
trong giai đoạn hiện nay.
1.2.3.2. Đổi mới PPDH
* Khái niệm đổi mới PPDH
Đổi mới PPDH có thể hiểu là con đường tốt nhất để đạt chất lượng và hiệu
quả dạy học cao. Đổi mới PPDH theo định hướng của đổi mới mục tiêu giáo dục
hiện nay, về bản chất là sự đổi mới cách thức tổ chức dạy học theo quan điểm phát

huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh.
* Quan điểm về đổi mới PPDH
Đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới PPDH nói riêng là quy luật phát triển
tất yếu của thời đại và mỗi quốc gia trên bước đường phát triển xã hội, giáo dục và
chính bản thân người làm công tác giáo dục, của GV và HS trong điều kiện mới.
Đổi mới PPDH là thay đổi, kế thừa các PPDH truyền thống và tiếp thu những
PPDH mới một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh để đáp ứng yêu
cầu của xã hội trong giai đoạn hiện nay.
Đổi mới không phải thay cái cũ bằng cái mới. Nó là sự kế thừa, sử dụng một
cách có chọn lọc và sáng tạo hệ thống PPDH truyền thống hiện còn có giá trị tích
cực trong việc hình thành tri thức, rèn luyện kĩ năng, kinh nghiệm và phát triển thái
độ tích cực đối với đời sống, chiếm lĩnh các giá trị xã hội. Đổi mới PPDH theo
hướng khắc phục các phương pháp đã lạc hậu, truyền thụ một chiều, tăng cường sử

19


dụng các phương tiện TBDH tạo điều kiện cho người học hoạt động tích cực, độc
lập và sáng tạo. Đổi mới PPDH là tăng cường vận dụng những thành tựu mới của
khoa học, kĩ thuật, CNTT có khả năng ứng dụng trong quá trình dạy học nhằm nâng
cao CLDH. Đổi mới PPDH phải được tổ chức, chỉ đạo một cách có hệ thống, khoa
học, đồng bộ, khả thi. Đổi mới PPDH phải thực sự góp phần nâng cao CLDH [17].
Đổi mới PPDH đòi hỏi phải kiên quyết loại bỏ các PPDH lạc hậu, truyền thụ
một chiều, HS thụ động trong học tập và mất dần khả năng sáng tạo vốn có của
người học, khắc phục những chướng ngại vật về tâm lí, những thói quen cổ hủ ở cả
người dạy và người học. Phải quyết tâm, mạnh dạn chiếm lĩnh những thành tựu mới
của khoa học kĩ thuật, ứng dụng sáng tạo khoa học kĩ thuật vào quá trình dạy học
nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
Đổi mới PPDH phải được tổ chức, chỉ đạo một cách có hệ thống, khoa học, đồng
bộ, có tính khả thi; không được cầu toàn, thụ động, phải mạnh dạn vừa làm, vừa rút kinh

nghiệm. Đổi mới PPDH phải thực sự góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Định
hướng đổi mới PPDH theo hướng tiếp cận hệ thống quá trình dạy học đặt sự đổi mới
PPDH trong mối quan hệ biện chứng với sự đổi mới mục tiêu, đổi mới nội dung, chương
trình, hình thức, phương tiện, kiểm tra đánh giá. Đổi mới PPDH theo định hướng của
mục tiêu đổi mới giáo dục hiện nay, về bản chất là đổi mới cách thức tổ chức dạy học
phát huy “tính tích cực, chủ động sáng tạo” của học sinh. Đổi mới sao cho người học trở
thành chủ thể thực sự tích cực, tự giác trong hoạt động của chính mình.
Để đổi mới PPDH thành công, cần phải đổi mới một cách toàn diện, đồng bộ
các thành tố, các bộ phận cấu thành của quá trình dạy học. Sự đổi mới cần bắt đầu ở
việc lập kế hoạch, thiết kế và triển khai kế hoạch bài học ở trên lớp đến vận dụng
linh hoạt, sáng tạo các PPDH, đa dạng hoá các PTDH, HTTCDH và cuối cùng là
đánh giá kết quả dạy học [17].
1.2.3.3. Đổi mới PPDH ở trường tiểu học
* Cơ sở thực tiễn của đổi mới PPDH ở Tiểu học
Sự cần thiết đổi mới trong giáo dục đã được ghi trong Nghị quyết
40/2000/QH10 về đổi mới Chương trình Giáo dục phổ thông và thể hiện trong Chỉ thị
14/2001/CT-TTg ngày 11/6/2001 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện Nghị quyết
số 40/2000/QH10 của Quốc hội. Sự phát triển công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước

20


đòi hỏi những con người năng động, sáng tạo, tự lực, tự cường. Thế giới đã chuyển
sang thời kỳ kinh tế tri thức, cho nên đầu tư vào chất xám sẽ là cách đầu tư hiệu quả
nhất cho sự hưng thịnh của mỗi quốc gia. Cũng vì lí do này mà nhu cầu học tập của
người dân ngày càng nhiều, trình độ dân trí ngày một tăng, xã hội học tập đang hình
thành và phát triển...Sự phát triển của khoa học công nghệ đã mở ra những khả năng
và điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng phương tiện công nghệ thông tin vào quá
trình dạy học. Việc sử dụng có tính sư phạm những thành quả của khoa học công
nghệ sẽ làm thay đổi hiệu quả của quá trình dạy học, hiệu quả của việc sử dụng các

PPDH. Như vậy khi đổi mới mục tiêu và nội dung dạy học, những phương pháp đã
và đang sử dụng sẽ không đáp ứng yêu cầu đào tạo thế hệ trẻ năng động, sáng tạo của
tương lai nếu không có sự đổi mới về cách thức tiến hành phương pháp.
Hiện nay, các trường Tiểu học đã và đang không ngừng đổi mới phương
pháp dạy và học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, thực hiện“Đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại
hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc
tế”theo tinh thần NQ số 29 của BCH TW Đảng (Khóa XI) .
Sự đổi mới của chương trình tiểu học: Với yêu cầu mới đặt ra cho giáo dục
những nhiệm vụ mới xem xét lại mục tiêu, nội dung chương trình giáo dục ở bậc
học. Bậc tiểu học là bậc học nền tảng nên sự đổi mới lại càng cần thiết và quan
trọng. Chính vì vậy đã từ nhiều năm nay, giáo dục đã có những thay đổi mạnh mẽ:
- Về mục tiêu: Chương trình dạy học tiểu học truyền thống chủ yếu gồm các
đích cần đạt và danh mục các nội dung dạy học. Điều này đã làm khó khăn cho người
sử dụng chương trình, nên trong đổi mới chương trình tiểu học, mục tiêu đã được cụ
thể hoá bằng kế hoạch hành động sư phạm bao gồm: Những đích cuối cùng (thể hiện ở
cấp bậc mục tiêu: bậc học, môn học, chủ đề, bài học...). Những nội dung kiến thức và
phẩm chất năng lực cần đạt ở học sinh. Các phương pháp và phương tiện dạy học, các
hoạt động dạy học cụ thể. Các cách thức đánh giá kết quả học tập của học sinh.
- Về nội dung: Nội dung chương trình tiểu học được soạn thảo hiện đại, tinh
giản, thiết thực và cập nhật sự phát triển của khoa học - công nghệ, kinh tế - xã hội,
tăng cường thực hành vận dụng , gắn bó với thực tiễn Việt Nam tiến kịp trình độ
phát triển chung của chương trình giáo dục phổ thông của các nước trong khu vực

21


và quốc tế. Hơn nữa nội dung chương trình và sách giáo khoa có tính thống nhất
cao, phù hợp với trình độ phát triển chung của số đông học sinh, tạo cơ hội và điều
kiện học tập cho mọi học sinh, phát triển năng lực của từng đối tượng học sinh, góp

phần phát hiện và bồi dưỡng những học sinh có năng lực đặc biệt. Cụ thể là: Tập
trung vào các kỹ năng cơ bản: nghe, đọc, nói, viết và tính toán. Xác định Tiếng Việt
và Toán là các môn học chủ chốt, chuẩn bị công cụ (kĩ năng và phương pháp tư
duy) để học tập các môn học khác và để phát triển năng lực cá nhân. Coi trọng đúng
mức các kỹ năng sống trong cộng đồng, thích ứng với những đổi mới diễn ra hàng
ngày... Hình thành và phát triển các phẩm chất của người lao động Việt Nam như
cần cù, cẩn thận, có trách nhiệm, có lòng yêu thương nhân ái...
* Mục đích đổi mới PPDH ở trường tiểu học
Trước thực tiễn đổi mới về mục tiêu, nội dung chương trình tiểu học và cách
đánh giá kết quả học tập của học sinh, PPDH cũng buộc phải thay đổi theo. Đổi mới
PPDH là nội dung hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy và học, bởi
vì: Thầy dạy thế nào để đạt được mục tiêu dạy học cụ thể đã đề ra và thầy có thể đo
được kết quả ấy; Thầy dạy thế nào để hình thành năng lực cho học sinh; Thầy dạy thế
nào để học sinh hứng thú với mọi hiện tượng xung quanh mình; Thầy dạy thế nào để
HS tìm được sự hữu dụng từ các kiến thức đã học; Thầy dạy thế nào để học sinh có khả
năng hợp tác, chia sẻ trong cộng việc, để biết cùng chung sống và thích ứng dần với
cuộc sống luôn biến động; Thầy dạy như thế nào để học sinh phát huy hết tiềm năng và
sự sáng tạo của bản thân; Thầy dạy thế nào để học sinh có khả năng tự học, tự đánh
giá; Thầy dạy thế nào để học sinh biết yêu cuộc sống, yêu quê hương, đất nước...
Trong giáo dục tiểu học - bậc học cơ sở của giáo dục phổ thông, việc học tập
của học sinh phụ thuộc rất nhiều vào việc dạy của thầy. Nếu chúng ta thực hiện
được các điều trên thì chúng ta đã thực hiện được mục tiêu giáo dục tiểu học đặt ra,
tức là “giúp HS hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu
dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản để HS tiếp tục học
trung học cơ sở”
Mục đích của việc đổi mới PPDH ở trường tiểu học là thay đổi lối dạy học
truyền thụ một chiều sang dạy học theo “phương pháp dạy học tích cực” nhằm giúp
học sinh phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả

22