Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập có nội dung gắn với thực tiễn nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống thông qua dạy học hóa vô cơ lớp 11 THPT (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ MINH HẢI

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG
HỆ THỐNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG GẮN VỚI THỰC TIỄN
NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG
KIẾN THỨC HÓA HỌC VÀO CUỘC SỐNG THÔNG QUA
DẠY HỌC HÓA HỌC VÔ CƠ LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Demo Version - Select.Pdf SDK
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Hóa học
Mã số: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

TS. NGUYỄN PHÚ TUẤN

Thừa Thiên Huế, năm 2018

i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và
kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, đƣợc các đồng tác giả cho phép
sử dụng và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.

Họ tên tác giả

Lê Minh Hải

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii


LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi xin bày tỏ sự
biết ơn chân thành và sâu sắc đến:
Các thầy cô giáo Khoa Hóa trƣờng Đại học Sƣ phạm Huế là những thầy cô đã
đào tạo và hƣớng dẫn để tôi có đủ khả năng thực hiện luận văn khoa học này.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Phú Tuấn –
ngƣời hƣớng dẫn khoa học – đã luôn quan tâm, động viên, tận tình giúp đỡ và
chỉ dẫn tôi suốt quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn.
Xin gởi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo tổ Hóa học và các em học sinh
trƣờng THPT Trần Văn Thành (Huyện Châu Phú – An Giang), THPT Châu
Phú (Huyện Châu Phú – An Giang) đã tạo điều kiện để tôi hoàn thành tốt đợt
thực nghiệm sƣ phạm.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và tình thân ái đến những ngƣời
thân trong gia đình cùng bạn bè và đồng nghiệp xa gần, những ngƣời đã cùng

Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
tôi trao đổi
và chia

sẻ những
khó khăn, kinh
nghiệm trong suốt quá trình học
tập cũng nhƣ thời gian thực hiện luận văn này.

An Giang - 06/ 2018
Tác giả

Lê Minh Hải

iii


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa ............................................................................................................... i
Lời cam đoan ...............................................................................................................ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
MỤC LỤC ................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ................................................................. 4
DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................... 5
DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................................... 5
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 7
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 7
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 7
3. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 8
4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu ......................................................................... 8
5. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 8
6. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 8

Demo
Version
Select.Pdf
7. Phƣơng pháp
và các
phƣơng -tiện
nghiên cứuSDK
.......................................................... 8
8. Những đóng góp mới của đề tài .............................................................................. 9
9. Cấu trúc của luận văn .............................................................................................. 9
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................... 10
1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .................................................... 10
1.2. MỤC TIÊU VÀ XU HƢỚNG PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC HIỆN NAY Ở
TRƢỜNG THPT ...................................................................................................... 11
1.2.1. Mục tiêu giáo dục hiện nay.............................................................................. 11
1.2.2. Xu hƣớng phát triển giáo dục ........................................................................ 13
1.3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ NĂNG LỰC ................................................................. 14
1.3.1. Khái niệm về năng lực .................................................................................... 14
1.3.2. Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống ..................................... 15
1.4. BÀI TẬP HOÁ HỌC ........................................................................................ 16
1.4.1. Khái niệm BTHH ............................................................................................ 16

1


1.4.2. Vai trò, chức năng của BTHH ......................................................................... 17
1.4.3. Phân loại BTHH ............................................................................................ 20
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1............................................................................................ 28
Chƣơng 2: XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HOÁ HỌC CÓ
NỘI DUNG GẮN VỚI THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC VÔ CƠ

LỚP 11 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................................ 29
2.1. CHƢƠNG TRÌNH HÓA HỌC VÔ CƠ LỚP 11 THPT .................................... 29
2.2. NGUYÊN TẮC VÀ QUY TRÌNH XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP
THỰC TIỄN ............................................................................................................. 30
2.2.1. Một số nguyên tắc khi xây dựng bài tập thực tiễn .......................................... 30
2.2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập thực tiễn ............................................... 32
2.3. HỆ THỐNG BÀI TẬP HOÁ HỌC VÔ CƠ 11 GẮN VỚI THỰC TIỄN........... 34
2.3.1. Sự điện li ......................................................................................................... 34
2.3.2. Nhóm Nitơ – Photpho..................................................................................... 43
2.3.3. Nhóm Cacbon - Silic ....................................................................................... 64
2.4. SỬ DỤNG BÀI TẬP HÓA HỌC THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC Ở

Demo
Version - Select.Pdf SDK
TRƢỜNG THPT
......................................................................................................
81
2.4.1 Sử dụng bài tập hóa học thực tiễn trong dạy học ............................................. 81
2.4.2. Hƣớng dẫn học sinh giải bài tập hóa học thực tiễn ........................................ 83
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2............................................................................................ 86
Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .............................................................. 87
3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm ......................................................................... 87
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................ 87
3.3. Kế hoạch thực nghiệm sƣ phạm ......................................................................... 88
3.3.1. Lựa chọn địa bàn, đối tƣợng và thời gian thực nghiệm sƣ phạm.................... 88
3.3.2. Chuẩn bị cho thực nghiệm sƣ phạm. ............................................................... 89
3.3.3. Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm. .................................................................... 89
3.4. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm............................................................................ 90
3.4.1. Kết quả các bài dạy thực nghiệm sƣ phạm ..................................................... 90
3.4.2. Xử lí thống kê kết quả thực nghiệm sƣ phạm. ................................................ 96

2


3.4.3. Đánh giá, phân tích kết quả thực nghiệm sƣ phạm ....................................... 100
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 102
I. KẾT LUẬN .......................................................................................................... 102
II. KIẾN NGHỊ ........................................................................................................ 103
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 104

Demo Version - Select.Pdf SDK

3


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

Chữ viết đầy đủ

Chữ viết tắt
BTHH

:

Bài tập hóa học

DHHH

:

Dạy học hóa học

ĐC

:

Đối chứng

ĐDDH

:

Đồ dùng dạy học

GV

:

Giáo viên

HS

Học sinh

HTBT

:

Hệ thống bài tập

LĐC

:

Lớp đối chứng

LTN

:

Lớp thực nghiệm

PPDH

:

Phƣơng pháp dạy học

PTHH

:

Phƣơng trình hóa học

SGK

:

Sách giáo khoa

SGV

:

Sách giáo viên

THCS

:

Trung học cơ sở

THPT

:

Trung học phổ thông

TNKQ

:

Trắc nghiệm khách quan

TNSP

:

Thực nghiệm sƣ phạm

VD

:

Ví dụ

Demo Version - Select.Pdf SDK

4


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1. Kết quả học sinh đạt điểm xi của 2 bài kiểm tra của trƣờng THPT
Trần Văn Thành ....................................................................................... 90
Bảng 2. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 15 phút –
Hóa khối 11 của trƣờng THPT Trần Văn Thành ..................................... 90
Bảng 3. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 45 phút
Hóa– Khối 11 của trƣờng THPT Trần Văn Thành .................................. 91
Bảng 4. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh trƣờng THPT Trần Văn Thành ... 92
Bảng 5. Kết quả học sinh đạt điểm xi của 2 bài kiểm tra của trƣờng THPT Châu Phú .. 93
Bảng 6. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 15 phút
Hóa - khối 11 của trƣờng THPT Châu Phú ............................................. 94
Bảng 7. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 45 phútHóa khối 11 của trƣờng THPT Châu Phú ............................................... 95
Bảng 8. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh trƣờng THPT Châu Phú ....... 96
Bảng 9. Tổng hợp các tham số đặc trƣng .................................................................. 99

Demo Version - Select.Pdf SDK

5

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1. Đƣờng lũy tích bài kiểm tra 15 phút – Khối 11 của trƣờng THPT TVT ..... 91
Hình 2. Đƣờng lũy tích bài kiểm tra 45 phút – Khối 11 của trƣờng THPT
Trần Văn Thành ....................................................................................... 92
Hình 3: Đồ thị phân loại kết quả học tập của học sinh khối 11 trƣờng THPT
Trần Văn Thành ....................................................................................... 93
Hình 4. Đƣờng lũy tích bài kiểm tra 15 phút Hóa – khối 11 của trƣờng THPT
Châu Phú .................................................................................................. 94
Hình 5. Đƣờng lũy tích bài kiểm tra 45 phút Hóa – khối 11 của trƣờng THPT
Châu Phú .................................................................................................. 95
Hình 6. Đồ thị phân loại kết quả học tập của trƣờng THPT Châu Phú .................... 96

Demo Version - Select.Pdf SDK

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong giai đoạn hiện nay, để hội nhập với xu thế phát triển chung của thế
giới, của thời đại, một yêu cầu cấp bách đang đặt ra với nền giáo dục nƣớc ta là phải
liên tục đổi mới, hiện đại hóa nội dung và phƣơng pháp dạy học. Giáo dục phải tạo
ra những con ngƣời có đủ năng lực, đủ trình độ, tự tin, sáng tạo trong công việc.
Nhà tâm lý học ngƣời Nga M.A Đanhilốp nhận định: “Kiến thức sẽ đƣợc
nắm vững thật sự nếu học sinh có thể vận dụng thành thạo chúng vào việc hoàn
thành những bài tập lý thuyết và thực hành”. Hóa Học là một môn khoa học thực
nghiệm, một môn gần gũi với đời sống và sản xuất. Trong dạy học hóa học ở trƣờng

phổ thông bài tập hóa học đƣợc xem vừa là mục tiêu vừa là nội dung và phƣơng
pháp dạy học. Bài tập hóa học, bài tập có nội dung gắn với thực tiễn nói riêng cung
cấp cho học sinh không chỉ kiến thức mà còn cung cấp cho học sinh con đƣờng để
dành lấy kiến thức. Học sinh sẽ tìm thấy niềm vui sƣớng của sự phát hiện, vận dụng
kiến thức để giải quyết thành công nhiệm vụ của bài tập đặt ra, nhƣng trong cấu trúc

Version
- Select.Pdf
SDK thời lƣợng dành cho thực hành
chƣơng trìnhDemo
hiện nay
thiên nhiều
về mặt lý thuyết,
thí nghiệm rất hạn chế, trang thiết bị cấp về các trƣờng rất hạn chế. Những kiến thức
lý thuyết xa rời thực tiễn gây nhàm chán cho học sinh, thiếu lòng tin về khoa học,
hơn nữa những vấn đề về đặc thù của bộ môn rất trừu tƣợng, học sinh rất khó hình
dung đƣợc vấn đề nên việc tiếp thu kiến thức của các em gặp nhiều khó khăn.
Với những lý do trên thôi thúc chúng tôi lựa chọn đề tài “Xây dựng và sử
dụng hệ thống bài tập có nội dung gắn với thực tiễn nhằm phát triển năng lực vận
dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống thông qua dạy học hóa vô cơ lớp 11 THPT”
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu xây dựng và sử dụng bài tập hóa học có nội dung gắn với thực
tiễn để:
- Tạo nguồn tài liệu phong phú phục vụ cho công tác giảng dạy góp phần đổi
mới phƣơng pháp dạy học.
- Nâng cao khả năng tƣ duy của học sinh, rèn luyện năng lực phát hiện và

7

giải thích các kiến thức hóa học thông qua hệ thống bài tập có nội dung gắn với
thực tiễn.
- Tạo hứng thú trong việc lĩnh hội kiến thức, tạo lòng tin về khoa học cho
học sinh.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu:
+ Lịch sử của vấn đề
+ Cơ sở lý luận của đề tài
+ Thực trạng dạy học và vận dụng bài tập có nội dung gắn với thực tiễn
- Sƣu tầm và thiết kế hệ thống bài tập có nội dung gắn với thực tiễn phần hóa
vô cơ 11.
- Sử dụng bài tập thực nghiệm trong dạy học
- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá hiệu quả của đề tài.
4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
- Đối tƣợng nghiên cứu: Việc xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập có nội
dung gắn với thực tiễn ở trƣờng THPT.

Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
- Khách
thể nghiên
cứu: Quá
trình dạy học
hoá học ở trƣờng THPT.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung: Phần hóa vô cơ 11.
- Địa điểm: một số trƣờng phổ thông ở huyện Châu Phú – AG.
- Thời gian: tháng 08/2017 đến tháng 06/2018

6. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập có nội dung gắn với thực tiễn một
cách có hiệu quả thì sẽ tạo đƣợc lòng tin về khoa học ở các em học sinh, nâng cao
hiệu quả trong công tác giảng dạy, phát huy tính tích cực chủ động của học sinh
đúng theo tinh thần đổi mới phƣơng pháp dạy học của nghành.
7. Phƣơng pháp và các phƣơng tiện nghiên cứu
1. Các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về xu hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học hoá học.
- Nghiên cứu chƣơng trình hoá học vô cơ 11.

8


- Nghiên cứu cơ sở lí luận về thực nghiệm hoá học.
- Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá.
2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp quan sát.
- Phƣơng pháp điều tra: Điều tra thực trạng sử dụng câu hỏi và bài tập có nội
dung thực nghiệm hóa học trong DHHH, trong đó có việc kiểm tra – đánh giá kết
quả học tập của học sinh.
- Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm.
- Phƣơng pháp hỏi ý kiến chuyên gia: Trao đổi kinh nghiệm với những
giáo viên giảng dạy hóa học ở các trƣờng THPT.
3. Phƣơng pháp toán học thống kê: Xử lý số liệu thực nghiệm sƣ phạm thu
đƣợc bằng phần mềm SPSS rút ra kết luận.
4. Phƣơng tiện nghiên cứu: máy vi tính, tranh ảnh, các phần mềm hỗ trợ.
8. Những đóng góp mới của đề tài
- Xây dựng đƣợc hệ thống bài tập có nội dung gắn với thực tiễn, tạo nguồn
tài liệu tham khảo cho GV và HS trong quá trình dạy – học môn Hóa Học

SDKbài tập trong dạy học nhằm tạo
- Đề Demo
xuất cácVersion
biện pháp- Select.Pdf
sử dụng sử dụng
đƣợc sự hứng thú cho HS trong việc lĩnh hội kiến thức bộ môn.
- Rèn luyện kỹ năng thực hành cho HS.
- Rèn luyện năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống.
- Góp phần giáo dục tƣ tƣởng, đạo đức, tác phong cho học sinh.
- Đề xuất một số biện pháp sử dụng bài tập thực nghiệm trong dạy học
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội
dung chính của luận văn đƣợc trình bày trong 3 chƣơng
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
Chƣơng 2: Hệ thống bài tập có nội dung gắn với thực tiễn trong dạy học hóa
học vô cơ 11 ở trƣờng THPT
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm.

9