Dạy học đọc hiểu văn bản kí ở trường THPT theo định hướng phát triển năng lực (tt)

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, đƣợc các đồng tác giả
cho phép sử dụng và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kì một công trình nào
khác.

Tác giả

Phạm Văn Khiêm

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii


MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA .......................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... ii
MỤC LỤC ...................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... 3
DANH MỤC BẢNG ...................................................................................................... 4
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 5
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI ............................................................................................ 5
2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ....................................................................... 7
3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ..................................................... 11
4. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ..................................................... 11
5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................... 12
6. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN ........................................................................... 13
7. CẤU TRÚC LUẬN VĂN ..................................................................................... 13
NỘI DUNG ................................................................................................................... 14

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .............................. 14

Demo Version - Select.Pdf SDK

1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN................................................................................................ 14
1.1.1. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực ............................................. 14
1.1.2. Thể loại kí và đặc trƣng thể loại kí văn học ................................................ 25
1.1.3. Dạy học VB kí với việc phát triển năng lực đọc hiểu cho HS .................... 32
1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN .......................................................................................... 39
1.2.1. VB kí trong chƣơng trình, SGK Ngữ văn THPT hiện hành ....................... 39
1.2.2. Khảo sát thực trạng dạy học đọc hiểu VB kí ở trƣờng THPT..................... 41
Tiểu kết chƣơng 1 ........................................................................................................ 50
Chƣơng 2. ĐỊNH HƢỚNG VÀ BIỆN PHÁP DẠY HỌC VB KÍ THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HS....................................................................... 51
2.1. ĐỊNH HƢỚNG CHUNG ................................................................................... 51
2.1.1. Dạy học VB kí phải đảm bảo đặc trƣng thể loại ......................................... 51
2.1.2. Đảm bảo tính tích hợp trong dạy học VB kí ............................................... 52
2.1.3. Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng
của HS trong dạy học VB kí .................................................................................. 53

1


2.1.4. Vận dụng phối hợp các phƣơng pháp, biện pháp hiệu quả, đa dạng nhằm
phát triển năng lực, kĩ năng đọc hiểu cho HS khi dạy học VB kí ......................... 55
2.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC VB KÍ THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC CHO HS ............................................................................................... 56
2.2.1. Hƣớng dẫn HS tự đọc hiểu VB kí trƣớc khi lên lớp ................................... 56
2.2.2. Tổ chức cho HS đọc sáng tạo trong giờ đọc hiểu VB kí............................. 58
2.2.3. Vận dụng các phƣơng pháp dạy học tích cực trong giờ đọc hiểu văn bản kí ... 62

2.2.4. Sử dụng hệ thống câu hỏi tích cực hóa hoạt động của HS trong giờ đọc hiểu
VB kí ...................................................................................................................... 67
2.2.5. Vận dụng kĩ thuật liên văn bản trong dạy học đọc hiểu VB kí ................... 71
2.2.6. Sử dụng phƣơng tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lí hỗ trợ dạy học
đọc hiểu VB kí ....................................................................................................... 74
Tiểu kết chƣơng 2 ........................................................................................................ 76
Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM.................................................................. 77
3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM ........................................................................... 77
3.2. ĐỐI TƢỢNG, ĐỊA BÀN VÀ THỜI GIAN THỰC NGHIỆM ........................ 77
3.2.1. Đối tƣợng và địa bàn thực nghiệm .............................................................. 77
3.2.2. Thời
gian Version
thực nghiệm
.................................................................................
77
Demo
- Select.Pdf
SDK
3.3. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM ........................................................................... 78
3.4. TIẾN TRÌNH THỰC NGHIỆM ........................................................................ 78
3.4.1. Thiết kế giáo án thực nghiệm ...................................................................... 78
3.4.2. Chuẩn bị thực nghiệm .................................................................................. 88
3.4.3. Tổ chức dạy học thực nghiệm ..................................................................... 88
3.4.4. Kiểm tra thực nghiệm .................................................................................. 88
3.5. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ............................................................................. 89
3.6. ĐÁNH GIÁ THỰC NGHIỆM ........................................................................... 89
Tiểu kết chƣơng 3 ........................................................................................................ 92
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 96
PHỤ LỤC

2


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

ĐC

Đối chứng

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

VB

Văn bản

VHDG

Văn học dân gian

Demo Version - Select.Pdf SDK

3


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Thống kê kết quả kiểm tra kiến thức HS qua đoạn trích Ngƣời lái đò sông
Đà (Nguyễn Tuân) ...................................................................................89
Bảng 3.2. Thống kê kết quả kiểm tra kiến thức HS qua đoạn trích Ai đã đặt tên cho
dòng sông? (Hoàng Phủ Ngọc Tƣờng) ....................................................89

Demo Version - Select.Pdf SDK

4

MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.1. Đổi mới giáo dục là một trong những ƣu tiên hàng đầu trong chính sách
phát triển đất nƣớc của Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo
dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Giáo dục không chỉ cung cấp những tri
thức khoa học mà hƣớng tới phát triển năng lực cho ngƣời học, khai mở những khả
năng tiềm ẩn của HS (HS). Vì vậy, một trong những định hƣớng cơ bản của việc đổi
mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục chủ yếu truyền thụ kiến thức (tiếp cận nội
dung) sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát
huy tính chủ động, sáng tạo của ngƣời học (tiếp cận năng lực). Định hƣớng quan
trọng trong đổi mới PPDH là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển
năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của ngƣời học. Đây cũng là những
xu hƣớng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trƣờng phổ thông.
Nghị quyết Hội nghị Trung ƣơng 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phƣơng pháp dạy và học theo
hƣớng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ

Demo
Select.Pdf
năng của ngƣời
học;Version
khắc phục- lối
truyền thụSDK
áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc.
Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để ngƣời học tự
cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực”.
Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị
quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới PPDH theo

định hƣớng phát triển năng lực ngƣời học và tìm kiếm các giải pháp đổi mới PPDH
theo hƣớng này. Hiện nay, đổi mới PPDH đang thực hiện bƣớc chuyển từ tiếp cận
nội dung sang tiếp cận năng lực, nghĩa là từ chỗ chú trọng HS học đƣợc cái gì đến
chỗ quan tâm HS vận dụng đƣợc cái gì qua việc học. Để đảm bảo đƣợc điều đó,
phải thực hiện chuyển từ PPDH theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học,
cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực và phẩm chất.
1.2. Ngữ văn là môn học có vai trò rất quan trọng trong chƣơng trình giáo
dục phổ thông. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục theo hƣớng phát triển năng lực
ngƣời học, việc dạy học Ngữ văn lại càng đƣợc quan tâm hơn. Chƣơng trình giáo

5


dục phổ thông mới (ban hành tháng 7/2017) xác định môn Ngữ văn có vai trò chủ
đạo trong việc phát triển những năng lực chung nhƣ: giao tiếp, giải quyết vấn đề
và sáng tạo, thẩm mĩ, tự học… và những năng lực đặc thù khác. Muốn đạt đƣợc
mục tiêu này, việc dạy học Ngữ văn cần đƣợc nghiên cứu một cách nghiêm túc,
cẩn trọng từ nội dung chƣơng trình, phƣơng pháp tổ chức dạy học cho đến phƣơng
pháp kiểm tra - đánh giá.
Trong môn Ngữ văn, phân môn Đọc - hiểu có vai trò rất quan trọng đối với
việc phát triển năng lực cho HS. Nhƣ tên gọi của nó, Đọc - hiểu trƣớc hết phải hình
thành năng lực đọc các loại VB cho HS. Nội dung dạy học đọc hiểu trong chƣơng
trình Ngữ văn ở THPT hiện nay hƣớng tới nhiều thể loại khác nhau nhƣ: thơ, truyện
ngắn, tiểu thuyết, nghị luận, kí... Nếu thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết là thể loại “thuần
túy văn học”, quen thuộc với GV và HS trong nhà trƣờng thì kí là thể loại còn khá
mới mẻ. Hơn thế nữa, kí lại đƣợc chia làm nhiều loại khác nhau và đƣợc sử dụng
cho nhiều mục đích nhƣ: kí văn học, kí báo chí hay hồi kí, nhật kí, truyện kí, tùy
bút... Điều này ít nhiều đã gây ra sự khó khăn cho GV và HS trong quá trình dạy và
học đọc hiểu và lại càng khó khăn hơn khi chúng ta đang hƣớng đến việc dạy học

Select.Pdf
SDK
đọc hiểu theoDemo
hƣớng Version
phát triển -năng
lực.
1.3. Trong dạy học tác phẩm văn chƣơng nói chung và dạy học tác phẩm kí
nói riêng đã có một số công trình nghiên cứu nhằm tìm kiếm, vận dụng các phƣơng
pháp, biện pháp dạy học theo đặc trƣng thể loại, theo phong cách nghệ thuật tác giả.
Tuy nhiên, vấn đề dạy học dạy học tác phẩm kí ở trƣờng phổ thông theo hƣớng phát
triển năng lực đọc hiểu cho HS vẫn chƣa thu hút những nỗ lực nghiên cứu có tính
chất chuyên biệt.
Từ những vấn đề trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Dạy học đọc
hiểu VB kí ở trường THPT theo định hướng phát triển năng lực” để tìm hiểu thêm
về thực trạng của việc dạy học tác phẩm kí, nhất là thực trạng dạy học tác phẩm kí
theo định hƣớng phát triển năng lực cho HS; từ đó góp phần đề xuất phƣơng hƣớng
dạy học các tác phẩm kí nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học môn Ngữ văn nói chung
và thể loại kí nói riêng.

6


2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
2.1. Các công trình nghiên cứu về dạy học đọc hiểu và dạy học đọc hiểu VB theo
hướng phát triển năng lực
- Dạy học văn nói chung và dạy học đọc hiểu VB là vấn đề thu hút sự quan
tâm của nhiều nhà nghiên cứu.
Trong giáo trình PPDH Văn [24], các tác giả đã đƣa ra đƣợc nhiều vấn đề khá
chi tiết về PPDH Văn, nhƣ: PPDH Văn ở trƣờng phổ thông, PPDH tác phẩm văn
chƣơng ở nhà trƣờng, PPDH văn học sử, dạy môn làm văn, dạy lí luận văn học

trong trƣờng THPT...
Trong công trình Một số vấn đề về phương pháp dạy - học Văn học trong nhà
trường [32], với tinh thần tổng thuật quá trình phát triển của chuyên ngành PPDH
Văn, hai tác giả Nguyễn Huy Quát và Hoàng Hữu Bội đã chọn và giới thiệu những
bài viết, tiểu luận nghiên cứu sâu của các chuyên gia về chuyên ngành từ những
năm 70 đến cuối năm 2000.
Dạy học đọc hiểu là một trong những định hƣớng lớn về đổi mới PPDH Văn.
Một số tác giả đã đề cập đến khái niệm "đọc hiểu" và dạy đọc hiểu nhƣ Nguyễn

Demo
- Select.Pdf
SDK[17]; Nguyễn Thanh Hùng trong
Thái Hòa trong
Vấn Version
đề đọc hiểu
và dạy đọc hiểu
Kĩ năng đọc hiểu văn [20]; Phạm Thị Thu Hƣơng trong Đọc hiểu và chiến thuật đọc
hiểu VB trong nhà trường phổ thông [23];… Đỗ Ngọc Thống quan niệm: "Đọc hiểu
VB bao gồm cả việc thông hiểu nghĩa đen, nghĩa bóng, nghĩa hàm ẩn cũng nhƣ thấy
đƣợc vai trò, tác dụng của các hình thức, biện pháp nghệ thuật ngôn từ, cái thông
điệp tƣ tƣởng, tình cảm, thái độ của ngƣời viết và cả những giá trị tự thân của hình
tƣợng nghệ thuật. Đọc văn theo tinh thần đó là toàn bộ quá trình tiếp nhận, giải mã
VB (kể cả việc hiểu và cảm thụ)" [39, 26-28].
Một số công trình nghiên cứu đã đƣa ra các luận điểm để phân biệt sự khác
nhau về tính chất và tiến trình dạy học trong giờ giảng văn với giờ đọc hiểu VB, từ
đó ứng dụng thiết kế một số giáo án đọc hiểu.
Trong Đọc hiểu VB - Một khâu đột phá trong nội dung và phương pháp dạy
văn hiện nay, Trần Đình Sử đã chia quá trình này thành các công đoạn đọc thông,
đọc thuộc, đọc kĩ, đọc sâu, đọc hiểu, đọc sáng tạo và đọc sử dụng và "trong các

7


khâu đó, đọc hiểu là khâu cơ bản nhất" [34]. Đến bài viết Đọc hiểu VB là thế nào?
[35], tác giả đã đi vào chi tiết từng thao tác đọc và hiểu, ông đƣa ra các luận điểm về
đọc hiểu và đề nghị: dạy đọc hiểu VB là dạy HS năng lực biết xuất phát từ chỉnh thể
VB của tác giả mà kiến tạo nên VB của mình.
Vấn đề đọc hiểu tác phẩm văn chƣơng theo loại thể đƣợc các nhà nghiên cứu
giáo dục, các nhà sƣ phạm đặc biệt quan tâm. Trong Mô hình đọc hiểu tác phẩm văn
chương [21], các tác giả đã trình bày khá rõ về mô hình đọc hiểu tác phẩm văn
chƣơng theo loại thể dựa trên những kĩ năng đọc hiểu với sự lựa chọn hành động
đọc đa dạng, phù hợp với từng loại thể cụ thể nhƣ: Thơ trữ tình, tác phẩm tự sự và
kịch bản văn học.
Gần đây, trong quyển Đọc hiểu và chiến thuật đọc hiểu VB trong nhà trường phổ
thông [23], Phạm Thị Thu Hƣơng đã đƣa ra một số chiến thuật đọc hiểu VB (đánh dấu
và ghi chú bên lề, tổng quan về VB, công tác ghi chú, cuộc giao tiếp văn học, đọc suy
luận...) và vận dụng chiến thuật đọc hiểu vào thiết kế một số bài học cụ thể.
- Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực là vấn đề đang thu hút sự quan
tâm rất lớn của các nhà khoa học. Tác giả Nguyễn Thu Hà trong bài viết Giảng dạy

Demo
Version
Select.Pdf
theo năng lực
và đánh
giá theo -năng
lực trongSDK
giáo dục: Một số vấn đề cơ bản đăng
trên tạp chí Khoa học ĐHQG Hà Nội [12] đã tập trung đi sâu làm rõ khái niệm
“năng lực”. Trong bài viết này, tác giả đã dẫn ra rất nhiều quan niệm khác nhau về

“năng lực” của các nhà khoa học trên thế giới và cho rằng: “Tựu chung lại, năng lực
đƣợc coi là sự kết hợp của các khả năng, phẩm chất, thái độ của một cá nhân hoặc
tổ chức để thực hiện một nhiệm vụ có hiệu quả” [12, 58]. Từ quan niệm năng lực,
Nguyễn Thị Thu Hà cho rằng: “Giảng dạy theo năng lực là hƣớng tiếp cận tập trung
vào đầu ra của quá trình dạy và học, trong đó nhấn mạnh ngƣời học cần đạt đƣợc
các mức năng lực nhƣ thế nào sau khi kết thúc một chƣơng trình giáo dục” [12, 58].
Tác giả Hoàng Hòa Bình, trong bài viết Năng lực và đánh giá theo năng lực
[1] cũng tiếp tục đi sâu làm rõ khái niệm năng lực, cấu trúc của năng lực và đề xuất
các năng lực cụ thể trong quá trình dạy học.
Trong lĩnh vực dạy học Ngữ văn, các tác giả nhƣ Đỗ Ngọc Thống, Bùi Mạnh
Hùng, Nguyễn Thành Thi đã có những bài viết bàn về việc dạy học Ngữ văn theo

8


hƣớng phát triển năng lực. Đỗ Ngọc Thống tập trung phân biệt sự khác nhau giữa
chƣơng trình dạy học truyền thống và chƣơng trình dạy học theo định hƣớng phát
triển năng lực [39]. Bùi Mạnh Hùng đã phác thảo chƣơng trình Ngữ văn theo định
hƣớng phát triển năng lực [22]. Theo Bùi Mạnh Hùng, mục tiêu của dạy học đọc
hiểu theo định hƣớng phát triển năng lực là: “Thông qua những tác phẩm văn học
đặc sắc, giúp HS phát triển năng lực thẩm mĩ, nhạy cảm và tinh tế với các sắc thái
của tiếng Việt; giúp HS biết đọc và có hứng thú đọc các tác phẩm văn học, biết viết,
thảo luận và có hứng thú viết, thảo luận về các tác phẩm văn học, nhờ đó các em có
cơ hội khám phá bản thân và thế giới xung quanh, thấu hiểu con ngƣời, có cá tính
và đời sống tâm hồn phong phú, có quan niệm sống và ứng xử nhân văn” [22, 25].
Có thể nói, vấn đề dạy học đọc hiểu và dạy học đọc hiểu VB theo hƣớng phát
triển năng lực đã đƣợc một số công trình nghiên cứu đề cập đến. Những thành tựu
nghiên cứu bƣớc đầu này là những gợi dẫn để chúng tôi tiếp tục đi sâu nghiên cứu
đề tài dạy học đọc hiểu kí theo hƣớng phát triển năng lực.
2.2. Các công trình nghiên cứu về dạy học VB kí và dạy học đọc hiểu VB kí theo

hướng phát triển năng lực

Version
- Select.Pdf
SDK
TrongDemo
nhà trƣờng
phổ thông,
dạy học VB
kí, nhất là kí văn học đã có lịch sử
từ rất lâu. Thể loại kí cũng đã nhiều tác giả đề cập đến trong các công trình nghiên
cứu về lí luận: Kí như một loại hình diễn ngôn [30] của Nguyễn Thị Ngọc Minh;
Tác phẩm và thể loại văn học [36] do Trần Đình Sử chủ biên; Kí văn học và kí báo
chí [6] của Đức Dũng…
Việc dạy học thể loại kí trong nhà trƣờng cũng đã đƣợc nghiên cứu ở những
mức độ khác nhau. Tác giả Hoàng Nhƣ Mai, trong bài viết Kí và giảng dạy kí đã
làm rõ khái niệm của thể loại kí và nêu lên một số kinh nghiệm giảng dạy thể loại
này [27]. Theo tác giả, giảng dạy kí trƣớc kết chúng ta phải bám sát vào đặc điểm
cơ bản của thể kí là tính xác thực. Luận văn thạc sĩ Thể loại kí và việc giảng dạy tác
phẩm kí ở trong nhà trường phổ thông của Phạm Thị Thu Thủy (2008) [42] do TS.
Nguyễn Hoài Thanh hƣớng dẫn đã tìm hiểu thêm về những đặc điểm của thể kí, tìm
hiểu thực trạng của việc dạy học tác phẩm kí ở trƣờng phổ thông và góp phần đề
xuất phƣơng hƣớng giảng dạy kí nhằm nâng cao chất lƣợng dạy - học văn nói chung
cũng nhƣ giờ dạy tác phẩm kí nói riêng. Tác giả Võ Anh Minh (2012) [31] trong bài
9


viết Giảng dạy tác phẩm ký trong chương trình Ngữ văn 12 từ đặc trưng thể loại,
cho rằng lấy đặc trƣng thể loại làm nền tảng để lựa chọn phƣơng pháp, hƣớng tiếp
cận VB kí là hết sức cần thiết. Theo tác giả, nắm vững và bám vào đặc trƣng của kí,

ngƣời đọc sẽ khám phá đƣợc cái hay cái đẹp của tác phẩm. Hơn nữa, HS có điều
kiện để rèn luyện tƣ duy văn học theo thể loại.
Luận văn thạc sĩ Dạy học tác phẩm kí trong chương trình Ngữ văn 12, trung
học phổ thông theo phong cách nghệ thuật tác giả của Trần Thị Anh Đào (2012) [9]
đã tìm hiểu thêm về thực trạng của việc dạy học tác phẩm kí trong chƣơng trình
Ngữ văn lớp 12, từ đó góp phần đề xuất phƣơng hƣớng dạy học các tác phẩm kí
nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học môn Ngữ văn nói chung, giờ dạy học tác phẩm
kí nói riêng.
Tác giả Lê Hồng Mai qua bài viết Vận dụng kĩ năng đọc hiểu cơ bản vào
việc đọc hiểu VB kí ở trường phổ thông (đăng trên tạp chí Giáo dục số 345 (tháng
3/2015) [28] và luận án tiến sĩ Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu VB kí cho HS phổ thông
(2016) [29] do GS. TS Nguyễn Thanh Hùng hƣớng dẫn đã nghiên cứu, xác định đặc
trƣng loại hình VB kí; xác định hệ thống kĩ năng đọc hiểu cơ bản cần và có thể hình
thành, rèn luyện
cho Version
HS qua dạy
học đọc hiểu SDK
VB kí. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất
Demo
- Select.Pdf
một số giải pháp tổ chức hoạt động dạy học đọc hiểu VB kí hƣớng tới mục tiêu hình
thành và rèn luyện kĩ năng đọc hiểu VB kí cho HS phổ thông, góp phần vào việc
phát triển năng lực đọc hiểu, năng lực tự học cho HS. Tác giả Nguyễn Thị Hoa cũng
đã đóng góp công sức của mình trong việc Xây dựng hệ thống câu hỏi nhằm phát
triển năng lực đọc hiểu VB kí trung đại Việt Nam cho HS THPT (đăng trên tạp chí
Giáo dục số đặc biệt (tháng 4/2016) [16]…
Tóm lại, văn học kí có một địa vị rất quan trọng trong nền văn học Việt Nam,
vì vậy nhiều VB kí đƣợc đƣa vào dạy và học trong chƣơng trình Ngữ văn phổ
thông. Đã có khá nhiều công trình nghiên cứu các phƣơng pháp, biện pháp, cách
thức dạy học đọc hiểu VB kí ở trƣờng phổ thong theo các quan điểm tiếp cận VB kí

từ đặc trƣng loại thể, từ phong cách nghệ thuật tác giả và từ góc nhìn văn hóa…
Những nghiên cứu này đã góp phần xây dựng cơ sở khoa học và thực hành dạy học
VB kí trong nhà trƣờng phổ thông.

10


Tuy vậy, vấn đề đặt ra là VB kí với những đặc trƣng loại thể riêng đòi hỏi có
hƣớng tiếp cận và các hoạt động đọc phù hợp. Mặt khác, dạy đọc hiểu VB kí ở
trƣờng phổ thông cần hƣớng đến mục tiêu hình thành và phát triển cho HS năng lực,
kĩ năng đọc hiểu VB, đồng thời góp phần phát triển những năng lực chung cho HS.
Thế nhƣng, cho đến nay có thể nói, chƣa có công trình nghiên cứu nào trực tiếp bàn
về việc dạy học đọc hiểu VB kí theo định hƣớng phát triển năng lực cho HS. Đây là
vấn đề mà luận văn tập trung nghiên cứu với mục đích tìm ra một số giải pháp hiệu
quả cho hoạt động dạy học VB kí theo hƣớng hình thành và phát triển năng lực đọc
hiểu cho HS, giúp HS biết đọc, yêu thích đọc và biết cách đọc hiểu VB thuộc lại
hình văn học kí nói riêng và các loại VB nói chung.
3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình dạy học đọc hiểu VB kí ở trƣờng THPT có thể tiếp cận theo nhiều
hƣớng nghiên cứu. Luận văn nhắm vào đối tƣợng nghiên cứu là quá trình dạy học
đọc hiểu VB kí ở trƣờng THPT theo định hƣớng phát triển năng lực cho HS.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn
giới hạn
ở phạm- vi
nghiên cứu,SDK
xác định hệ thống năng lực đọc hiểu
Demo
Version

Select.Pdf
VB kí; từ đó đề xuất các định hƣớng và biện pháp tổ chức dạy học phù hợp VB kí theo
hƣớng hình thành và rèn luyện năng lực, kĩ năng đọc hiểu VB kí cho HS THPT.
Luận văn tiến hành dạy học thực nghiệm và đối chứng các giờ đọc hiểu VB kí
trong chƣơng trình và SGK Ngữ văn THPT hiện hành.
4. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
4.1. Mục đích nghiên cứu
Từ cơ sở lí luận và thực tiễn, đề tài đề xuất các định hƣớng và biện pháp tổ
chức hoạt động dạy học VB kí nhằm hình thành và phát triển năng lực, kĩ năng đọc
hiểu các VB cùng loại cho HS, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học VB kí ở
trƣờng THPT theo hƣớng phát triển năng lực ngƣời học.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Xác định, luận giải các cơ sở khoa học và thực tiễn của việc dạy học đọc
hiểu VB kí cho HS THPT theo hƣớng phát triển năng lực.

11


- Đề xuất các định hƣớng và biện pháp dạy học đọc hiểu VB kí ở THPT nhằm
phát triển năng lực cho HS.
- Vận dụng các định hƣớng và biện pháp đã đề xuất vào việc thiết kế giáo án
thực nghiệm; tổ chức dạy học thực nghiệm và đối chứng; đánh giá kết quả thực
nghiệm; lấy ý kiến, rút kinh nghiệm cho giáo án và giờ dạy thực nghiệm. Từ đó điều
chỉnh các nội dung đã đề xuất sao cho phù hợp, tăng tính khả thi và đƣa ra các kiến
nghị hợp lí.
5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi phối hợp sử dụng các nhóm phƣơng
pháp sau:
5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết

Luận văn sử dụng các phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các luận
điểm khoa học làm cơ sở lí luận cho đề tài; nghiên cứu các vấn đề lí luận về năng
lực và phát triển năng lực, về đọc hiểu VB, về đặc trƣng thể loại VB kí,... để tổng
hợp hệ thống lí luận phù hợp làm cơ sở đề xuất các biện pháp dạy học hiệu quả VB
kí theo hƣớng tiếp cận năng lực.

Demo pháp
Version
- Select.Pdf
5.2. Nhóm phương
nghiên
cứu thực tiễnSDK
Luận văn sử dụng các phƣơng pháp quan sát, điều tra, thực nghiệm, thu thập,
tổng hợp ý kiến nhằm thu thập thông tin, tìm hiểu và đánh giá thực trạng dạy học
VB kí nói chung và dạy học đọc hiểu VB kí theo định hƣớng phát triển năng lực
cho HS ở trƣờng THPT.
Nhóm phƣơng pháp này cũng đƣợc sử dụng trong quá trình dạy học thực
nghiệm và đối chứng, ở giai đoạn đánh giá kết quả thực nghiệm để đo lƣờng hiệu
quả và giá trị thực tiễn của kết quả nghiên cứu.
5.3. Các phương pháp bổ trợ
Ngoài các phƣơng pháp nghiên cứu chủ yếu trên, trong quá trình thực hiện đề
tài, chúng tôi còn sử dụng một số phƣơng pháp bổ trợ nhƣ phƣơng pháp thống kê,
xử lí số liệu, sử dụng các bảng, biểu, sơ đồ trình bày, xử lí thông tin thu thập đƣợc
qua quan sát, điều tra, thực nghiệm… làm cho các kết quả nghiên cứu trở nên rõ
ràng, chính xác, đảm bảo độ tin cậy…

12


6. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN

- Về lí luận, luận văn góp phần xác định, luận giải những luận điểm khoa học
làm cơ sở lí luận của việc dạy học đọc hiểu VB kí theo hƣớng phát triển năng lực
cho HS; đề xuất hệ thống kĩ năng đọc hiểu VB kí cần hình thành và rèn luyện cho
HS phổ thông.
- Về thực tiễn, đề xuất và vận dụng các biện pháp tổ chức dạy học đọc hiểu theo
hƣớng phát triển năng lực, kĩ năng đọc hiểu các VB kí cho HS. Luận văn thiết kế một
số giáo án thực nghiệm theo tinh thần đổi mới, vận dụng các biện pháp tổ chức dạy
học đọc hiểu theo hƣớng phát triển năng lực đã đề xuất. Thông qua thực nghiệm sƣ
phạm bƣớc đầu cho thấy tính khả thi, hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất.
7. CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính
của luận văn đƣợc chia làm 3 chƣơng:
Chƣơng 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
Chƣơng 2. Định hƣớng và biện pháp dạy học đọc hiểu VB kí ở THPT theo
hƣớng phát triển năng lực

- Select.Pdf
SDK
ChƣơngDemo
3. ThựcVersion
nghiệm sƣ
phạm

13