Quản lý hoạt động dạy học môn ngữ văn ở trường THPT Hòn Gai Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh (Luận văn thạc sĩ)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.97 MB, 151 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NGUYỄN THỊ TUYẾT HỒNG
QUẢN LÝ HĐDH MÔN NGỮ VĂN
Ở TRƯỜNG THPT HÒN GAI THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HS
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NGUYỄN THỊ TUYẾT HỒNG
QUẢN LÝ HĐDH MÔN NGỮ VĂN
Ở TRƯỜNG THPT HÒN GAI THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HS
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Tình
THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã
được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn đúng quy định.
Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn là trung
thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ
công trình nào.
Thái Nguyên, ngày 10 tháng 7 năm 2018
Tác giả
Nguyễn Thị Tuyết Hồng
i
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, tôi đã
nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan, trường học.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo trường Đại học sư phạm Thái Nguyên,
các thầy giáo, cô giáo phòng Đào tạo sau Đại học, Khoa Tâm lý - GD, các nhà khoa học,
các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giảng
dạy trong suốt quá trình học tập.
Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Thị Tình - trường Đại học
Sư phạm Hà Nội I - người đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ tôi hoàn
thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Sở GD và Đào tạo tỉnh
Quảng Ninh, Phòng GD Trung học - Sở GDĐT, Ban giám hiệu, các thầy cô giáo bộ
môn Ngữ văn và các em HS trường THPT Hòn Gai - thành phố Hạ Long, bạn bè
đồng nghiệp và gia đình đã động viên, nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi
cho tôi hoàn thành luận văn này.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài, mặc dù đã có nhiều
cố gắng nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự
chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo, các nhà quản
lý và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả
Nguyễn Thị Tuyết Hồng
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ........................................................................... vi
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu .............................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu đề tài ............................................................ 4
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HĐDH MÔN NGỮ VĂN Ở
TRƯỜNG THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HS ......... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6
1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 6
1.2. Dạy học môn Ngữ văn ở trường THPT theo định hướng phát triển năng
lực HS......................................................................................................... 8
1.2.1. Năng lực và phát triển năng lực HS THPT ............................................... 8
1.2.2. Môn ngữ văn ở trường THPT .................................................................. 13
1.2.3. Dạy học môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS ở trường THPT ...... 14
1.3. Quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng PTNL HS ở trường THPT ..... 18
iii
1.3.1. Khái niệm quản lý, quản lý HĐDH, quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở
trường THPT theo định hướng PTNL HS ............................................. 18
1.3.2. Nội dung quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở trường THPT theo định
hướng PTNL HS .................................................................................... 20
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở trường
THPT theo định hướng PTNL HS ........................................................ 26
1.4.1. Nhận thức của CBQL, GV nhà trường về dạy học môn Ngữ văn ở
trường THPT theo định hướng PTNL HS ............................................. 26
1.4.2. Trình độ năng lực của đội ngũ GV, CBQL nhà trường đáp ứng các
yêu cầu về dạy học môn Ngữ văn ở trường THPT theo định hướng
PTNL HS ............................................................................................... 27
1.4.3. Điều kiện đảm bảo để dạy học và quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở
trường THPT theo định hướng PTNL HS ............................................. 27
1.4.4. Sự phối hợp của các bên liên quan trong và ngoài nhà trường trong
quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở trường THPT theo định hướng
PTNL HS ............................................................................................... 27
Kết luận chương 1.............................................................................................. 29
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HĐDH MÔN NGỮ VĂN Ở
TRƯỜNG THPT HÒN GAI - THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HS............................................................ 30
2.1. Khái quát về thành phố Hạ Long và trường THPT Hòn Gai......................... 30
2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội thành phố Hạ Long........................ 30
2.1.2. Khái quát về Trường THPT Hòn Gai ........................................................ 30
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ......................................................................... 35
2.2.1. Giới thiệu chung về khảo sát thực trạng .................................................... 35
2.2.2. Thực trạng HĐDH môn Ngữ văn ở trường THPT Hòn Gai - Thành
phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực HS .............................. 36
2.2.3. Thực trạng quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở trường THPT Hòn Gai Thành phố Hạ Long theo định hướng PTNL HS ...................................... 43
iv
2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở ở trường
THPT Hòn Gai - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng
lực HS ...................................................................................................... 54
2.3.1. Ưu điểm .................................................................................................... 54
2.3.2. Hạn chế ..................................................................................................... 55
2.3.3. Nguyên nhân ............................................................................................. 56
Kết luận chương 2............................................................................................... 56
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HĐDH MÔN NGỮ VĂN Ở TRƯỜNG
THPT HÒN GAI - THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC HS...................................................................................... 58
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................ 58
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .............................................................. 58
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ............................................................ 58
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................ 58
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................... 59
3.2. Yêu cầu quản lý HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng
lực HS ở trường THPT Hòn Gai - thành phố Hạ Long.............................. 59
3.3. Các biện pháp quản lý HĐDH môn Ngữ văn ở trường THPT Hòn Gai
- thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực HS ............... 61
3.3.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý,
giáo viên và học sinh về tầm quan trọng của dạy học và quản lý dạy
học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........... 61
3.3.2. Xây dựng nội dung chương trình dạy học môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ........................................................... 63
3.3.3. Quản lý giáo viên thiết kế bài học môn Ngữ văn theo định hướng phát
triển năng lực HS ...................................................................................... 65
3.3.4. Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Ngữ
văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ..................................... 67
v
3.3.5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực HS ................................................................... 69
3.3.6. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, GV để tổ
chức HĐDH môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực HS ........ 72
3.3.7. Quản lí GV trong việc bồi dưỡng và rèn luyện kĩ năng học tập môn
Ngữ văn cho HS theo định hướng phát triển năng lực............................... 74
3.3.8. Đầu tư trang thiết bị và các điều kiện dạy học môn Ngữ văn theo định
hướng phát triển năng lực HS ................................................................... 77
3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lí HĐDH môn Ngữ văn ở trường
THPT Hòn Gai theo định hướng phát triển năng lực HS........................... 79
3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí
HĐDH môn Ngữ văn ở trường THPT Hòn Gai theo định hướng phát
triển năng lực HS ...................................................................................... 80
3.5.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm .............................................................. 80
3.5.2. Kết quả khảo nghiệm và phỏng vấn .......................................................... 80
Kết luận chương 3.............................................................................................. 88
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................................. 89
1. Kết luận .......................................................................................................... 89
2. Kiến nghị ........................................................................................................ 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 92
PHỤ LỤC
vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt
Viết đầy đủ
CBQL
Cán bộ quản lý
CNH-HĐH
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
CNTT
Công nghệ thông tin
CSVC
Cơ sở vật chất
ĐHPTNL
Định hướng phát triển năng lực
GD
Giáo dục
GDĐT
Giáo dục đào tạo
GV
Giáo viên
HĐDH
Hoạt động dạy học
HS
Học sinh
KTĐG
Kiểm tra đánh giá
PP
Phương pháp
PPDH
Phương pháp dạy học
SQTDH
Quá trình dạy học
SGK
Sách giáo khoa
TBDH
Thiết bị dạy học
THPT
Trung học phổ thông
iv
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.
So sánh một số đặc trưng cơ bản của dạy học theo cách tiếp
cận truyền thống và theo tiếp cận phát triển năng lực người học ...... 12
Bảng 1.2.
Biên chế chương trình Ngữ văn THPT ......................................... 13
Bảng 1.3.
Bảng năng lực chuyên biệt của môn Ngữ văn .............................. 15
Bảng 2.1.
Cơ cấu đội ngũ GV, CBNV trường THPT Hòn Gai năm học
2017-2018 ...................................................................................... 31
Bảng 2.2.
Thống kê CSVC, trang TBDH trường THPT Hòn Gai năm học
2017-2018 ...................................................................................... 33
Bảng 2.3.
Kết quả xếp loại hai mặt năm học 2016-2017 và học kì I năm
học 2017-2018................................................................................ 34
Bảng 2.4.
Tổng hợp tình hình tham gia khảo sát ........................................... 36
Bảng 2.5.
Thực trạng việc thực hiện chương trình môn Ngữ văn theo định
hướng PTNL HS ở trường THPT Hòn Gai ..................................... 38
Bảng 2.6.
Thực trạng sử dụng các PP và HTTC dạy học môn Ngữ văn
theo định hướng phát triển năng lực HS ....................................... 41
Bảng 2.7.
Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo
định hướng PTNL HS .................................................................... 43
Bảng 2.8.
Các biện pháp quản lý hoạt động học tập của HS. .......................... 47
Bảng 2.9.
Đánh giá về mức độ thực hiện các nội dung quản lý đổi mới
HTTC, PP và KTDH theo định hướng phát triển năng lực HS .... 48
Bảng 2.10. Bảng khảo sát các bước cơ bản trong quy trình KTĐG HS............. 51
Bảng 3.1.
Khảo nghiệm sự cần thiết của các biện pháp .................................. 82
Bảng 3.2.
Khảo sát tính khả thi của các biện pháp .......................................... 84
Bảng 3.3.
Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ... 86
v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ:
Biểu đồ 2.1.
Khảo sát tỉ lệ GV và HS nắm rõ mục tiêu môn học ............................ 44
Biểu đồ 2.2.
Đánh giá việc xây dựng kế hoạch KTĐG ............................................49
Biểu đồ 2.3.
Mức độ thực hiện các hình thức KTĐG môn Ngữ Văn ......................50
Biểu đồ 3.1.
Khảo sát về sự cần thiết của các biện pháp .........................................83
Biểu đồ 3.2.
Khảo sát tính khả thi của các biện pháp ..............................................85
Sơ đồ:
Sơ đồ 1.1.
Các thành phần cấu trúc của năng lực .................................................. 8
Sơ đồ 3.1.
Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lí HĐDH môn Ngữ văn ở
trường THPT Hòn Gai theo định hướng PTNL HS ........................... 79
vi
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Cơ sở lí luận
Nước ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; sự phát
triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ, khoa học GD và sự cạnh tranh quyết
liệt trên nhiều lĩnh vực giữa các quốc gia đòi hỏi GD phải đổi mới. Thực chất cạnh
tranh giữa các quốc gia hiện nay là cạnh tranh về nguồn nhân lực và về khoa học và
công nghệ.
Trước bối cảnh ấy, Đảng và Nhà nước ta đã sớm quan tâm và xác định GD - đào
tạo cùng với khoa học - công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra nguồn nhân
lực có chất lượng cao, đáp ứng sự nghiệp CNH - HĐH đất nước và hội nhập quốc tế. Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng ta khẳng định “phát triển GD và đào tạo là một
trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH-HĐH, là điều kiện để phát
huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh
và bền vững” [20]. Đến Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng ta chỉ rõ yêu cầu cấp
bách và lâu dài là “nâng cao chất lượng GD toàn diện; đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế
quản lý, nội dung, PP dạy và học; thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, chấn
hưng GD Việt Nam” [17].
Qua ba lần cải cách và quá trình đổi mới, GD Việt Nam đã đạt được nhiều
thành tựu, góp phần quan trọng vào thắng lợi của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Tuy nhiên, GD đã bộc lộ những yếu kém, bất cập, trong đó có những vấn đề
gây bức xúc xã hội kéo dài. Nhiều chính sách, cơ chế, giải pháp về GD có hiệu quả
trong giai đoạn vừa qua, nay đã không còn phù hợp, cần được điều chỉnh. Nhận thấy
rõ điều đó, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Đảng ta xác định “đổi mới căn
bản, toàn diện nền GD Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa,
dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý GD, phát triển đội
ngũ GV và CBQL là khâu then chốt và GD và đào tạo có sứ mạng nâng cao dân trí,
phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất
nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam” [2]. Tiếp theo đó, Hội nghị
Trung ương 8 khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29, trong đó khẳng định “Phát
triển GD và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Chuyển mạnh quá trình GD từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện
năng lực phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; GD
nhà trường kết hợp với GD gia đình và GD xã hội” [20]. Các quan điểm có tính lý
luận, chỉ đạo mang đậm hơi thở của cuộc sống đối với GDĐT cũng như việc dạy và
học đã có những ảnh hưởng nhất định với việc đổi mới sự nghiệp trồng người tại các
cơ sở GD, trong đó có nhà trường phổ thông. Sự khác biệt lớn của đổi mới GD lần
này với những lần cải cách, đổi mới trước đó là mục tiêu GD chuyển từ "định hướng
nội dung" sang "định hướng năng lực". Để thực hiện việc đổi mới căn bản, toàn diện
GD và đào tạo phải tiến hành nhiều giải pháp, trong đó đổi mới công tác QLGD, quản
1
Luận văn đủ ở file: Luận văn full
