LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP : QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO CỬ NHÂN SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN TQM VÀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG ĐẠI HỌC ĐA NGÀNH, ĐA LĨNH VỰC

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
-------- o0o --------

NGUYỄN TRUNG KIÊN

QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO CỬ NHÂN SƢ PHẠM
THEO TIẾP CẬN TQM VÀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
TRONG ĐẠI HỌC ĐA NGÀNH, ĐA LĨNH VỰC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2014
i


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
-------- o0o --------

NGUYỄN TRUNG KIÊN

QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO CỬ NHÂN SƢ PHẠM
THEO TIẾP CẬN TQM VÀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
TRONG ĐẠI HỌC ĐA NGÀNH, ĐA LĨNH VỰC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 62 14 05 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Trần Khánh Đức
2. TS. Nguyễn Thị Hồng Minh

Hµ Néi - 2014
ii


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả
nghiên cứu trong luận án là trung thực và chƣa đƣợc ai công bố trong bất kỳ
công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả luận án

Nguyễn Trung Kiên

iii


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
LỜI CẢM ƠN

Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lời biết ơn sâu sắc tới PGS.TS
Trần Khánh Đức và TS Nguyễn Thị Hồng Minh, ngƣời Thầy, ngƣời hƣớng dẫn
khoa học đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên
cứu và thực hiện luận án.
Tôi chân thành cám ơn Ban Giám hiệu cùng toàn thể cán bộ, giảng viên,
viên chức Trƣờng Đại học Giáo dục đã luôn động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện
thuận lợi nhất để tôi hoàn thành chƣơng trình đào tạo tiến sĩ và hoàn thành luận

án.
Tôi xin gửi lời cám ơn tới các Thầy, Cô, anh chị đồng nghiệp, các bạn bè
đã giúp đỡ tôi trong quá trình triển khai khảo sát số liệu cho nghiên cứu luận án.
Tôi xin tri ân sự khích lệ và giúp đỡ của gia đình, ngƣời thân đã dành cho
tôi trong suốt quá trình công tác, học tập và nghiên cứu khoa học.

Hà Nội, ngày….. tháng …. năm 2014
Tác giả luận án

Nguyễn Trung Kiên

iv


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ................................................................... 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 3
5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 3
6. Giả thuyết Khoa học........................................................................................... 4
7. Câu hỏi nghiên cƣ́u và Luận điểm bảo vệ .......................................................... 4
8. Những đóng góp mới của luận án ...................................................................... 5
9. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................... 6
10. Cấu trúc luận án................................................................................................ 7
CHƢƠNG 1........................................................................................................... 8
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC .... 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 8

1.1.1. Ngoài nƣớc ................................................................................................... 8
1.1.2. Trong nƣớc .................................................................................................10
1.2. Đào tạo và quản lý đào tạo đại học ...............................................................16
1.2.1. Đào tạo và quá trình đào tạo ......................................................................16
1.2.1.1. Đào tạo ....................................................................................................16
1.2.1.2. Quá trình đào tạo .....................................................................................17
1.2.2. Quản lý và các chức năng quản lý .............................................................18
1.2.2.1. Khái niệm về quản lý ..............................................................................18
1.2.2.2. Các chức năng của quản lý......................................................................19
1.2.3. Quản lý đào tạo đại học ..............................................................................21
1.3. Chất lƣợng và quản lý chất lƣợng đào tạo đại học........................................22
1.3.1. Chất lƣợng ..................................................................................................22
1.3.2. Chất lƣợng giáo dục ...................................................................................23
1.3.3. Quản lý chất lƣợng và các cấp độ, mô hình quản lý chất lƣợng ................28
1.3.3.1. Một số quan điểm về quản lý chất lƣợng ................................................28
1.3.3.2. Các cấp độ quản lí chất lƣợng .................................................................31

v


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
1.4. Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) ................................................36
1.4.1. Khái niệm hệ thống (system) .....................................................................36
1.4.2. Cấu trúc của EMIS .....................................................................................37
1.4.3. EMIS đối với công tác quản lý trƣờng học ...............................................41
1.5. Quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân sƣ phạm trong đại học đa ngành đa lĩnh
vực theo tiếp cận TQM và ứng dụng CNTT ........................................................44
1.5.1. Hệ cử nhân Sƣ phạm ..................................................................................44
1.5.2. Hệ thống quản lý chất lƣơng đào tạo đại học theo TQM ..........................45
1.5.3. Nội dung quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân Sƣ phạm trong đại học đa

ngành, đa lĩnh vực theo tiếp cận TQM .................................................................46
1.5.4. Những yếu tố ảnh hƣởng và điều kiện triển khai hệ thống quản lý chất
lƣợng cử nhân Sƣ phạm trong Đại học đa ngành, đa lĩnh vực theo tiếp cận TQM
và ứng dụng CNTT ..............................................................................................51
1.5.5. Hệ thống thông tin quản lý đào tạo

(TMIS) theo tiếp cận TQM và ứng

dụng công nghệ thông tin trong trƣờng đại học ...................................................54
Kết luận chƣơng 1 ................................................................................................56
CHƢƠNG 2.........................................................................................................57
THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO VÀ QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO CỬ
NHÂN SƢ PHẠM TRONG ĐẠI HỌC ĐA NGÀNH ĐA LĨNH VỰC .........57
2.1. Mô hình đào tạo cử nhân sƣ phạm trong Đại học đa ngành, đa lĩnh vực Việt Nam và Thế giới ...........................................................................................57
2.2. Thông tin về khảo sát thực trạng tại Trƣờng ĐHGD, ĐHQGHN .................60
2.3. Thực trạng công tác quản lý đào tạo cử nhân sƣ phạm trong đại học đa
ngành đa lĩnh vực .................................................................................................60
2.3.1. Công tác tổ chức tuyển sinh .......................................................................62
2.3.2. Công tác tổ chức đào tạo ............................................................................62
2.3.3. Công tác quản lý Sinh viên ........................................................................64
2.3.4. Công tác nghiên cứu khoa học. ..................................................................68
2.3.5. Triển khai một số công tác trong việc tổ chức giảng dạy cử nhân Sƣ phạm
ở ĐHĐNĐLV theo phƣơng thức tín chỉ ..............................................................69
2.3.6. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và tổ chức đào tạo Cử nhân
Sƣ phạm trong ĐHĐNĐLV .................................................................................74

vi


2.4. Thực trạng công tác quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân sƣ phạm trong

ĐHQGHN.............................................................................................................77
2.4.1. Nhận thức của cán bộ, giảng viên trƣờng đại học thành viên tham gia đào
tạo cử nhân sƣ phạm về ĐBCL ............................................................................77
2.4.2. Đảm bảo chất lƣợng đầu vào......................................................................82
2.4.3. Đảm bảo chất lƣợng quá trình ....................................................................88
2.4.4. Đảm bảo chất lƣợng đầu ra của quá trình đào tạo......................................92
2.4.5. Thực hiện các điều kiện đảm bảo chất lƣợng.............................................94
2.4.6. Hệ thống đảm bảo chất lƣợng ....................................................................98
Kết luận chƣơng 2 ..............................................................................................100
CHƢƠNG 3.......................................................................................................102
HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO CỬ NHÂN SƢ PHẠM
TRONG ĐẠI HỌC ĐA NGÀNH, ĐA LĨNH VỰC THEO TIẾP CẬN TQM
VÀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN .............................................102
3.1. Các nguyên tắc đề xuất hệ thống quản lý chất lƣợng và các giải pháp ......102
triển khai .............................................................................................................102
3.1.1. Tính khả thi .............................................................................................102
3.1.2. Tính kế thừa .............................................................................................102
3.1.3. Tính hiệu quả............................................................................................102
3.1.4. Tính đồng bộ ............................................................................................102
3.2. Hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân sƣ phạm trong ĐHĐNĐLV
theo tiếp cận TQM và ứng dụng công nghệ thông tin .......................................103
3.3. Các nhóm giải pháp triển khai hệ thống quản lý chất lƣợng .....................105
3.3.1. Nhóm giải pháp chung .............................................................................105
3.3.1.1. Xây dựng chính sách chất lƣợng và hình thành văn hóa chất lƣợng. ...105
3.3.1.2. Xây dựng bộ máy và cơ chế QLCL ......................................................108
3.3.1.3. Xây dựng kế hoạch chất lƣợng .............................................................109
3.3.1.4. Xây dựng bộ công cụ quản lý chất lƣợng .............................................111
3.3.1.5. Xây dựng quy trình cải tiến chất lƣợng.................................................112
3.3.2. Nhóm giải pháp quản lý chất lƣợng đầu vào ...........................................113
3.3.2.1. Quản lý chất lƣợng đào tạo theo chuẩn đầu ra ......................................113

3.3.2.2. Quản lý nội dung chƣơng trình .............................................................114

vii


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
3.3.2.3. Quản lý đầu vào sinh viên .....................................................................116
3.3.2.4. Quản lý đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý ......................................117
3.3.2.5. Quản lý các điều kiện bảo đảm .............................................................119
3.3.3. Nhóm giải pháp quản lý chất lƣợng quá trình đào tạo .............................120
3.3.3.1. Quản lý hoạt động dạy học của giảng viên ...........................................120
3.3.3.2. Quản lý dữ liệu hồ sơ quá trình đào tạo ................................................128
3.3.3.3. Quản lý quá trình học tập và rèn luyện của học viên ............................136
3.3.4. Nhóm giải pháp quản lý chất lƣợng đầu ra .............................................146
3.3.4.1. Quản lý công tác kiểm tra, đánh giá......................................................146
3.3.4.2. Quản lý công tác thông tin phản hồi và quản lý sinh viên sau tốt nghiệp
............................................................................................................................150
3.3.5. Giải pháp tổ chức thực hiện quy trình và ứng dụng CNTT trong các hoạt
động quản lý chất lƣợng .....................................................................................154
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết, tính thực tiễn và tính khả thi về các giải pháp
triển khai hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân sƣ phạm trong Đại học
Quốc gia Hà Nội .................................................................................................158
3.5. Thử nghiệm một số quy trình quản lý chất lƣợng ở trƣờng Đại học giáo dục
– Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................................160
3.5.1. Mục đích, ý nghĩa của việc thử nghiệm ...................................................160
3.5.2. Quy trình và đối tƣợng thử ngiệm ............................................................160
3.5.3. Đánh giá kết quả thử nghiệm ...................................................................161
Kết luận chƣơng 3 ..............................................................................................162
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................163
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................165

DANH MỤC CÁC BÀI VIẾT, CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG
BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ......................................174
PHỤ LỤC ..........................................................................................................175

viii


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
CT

:

Chƣơng trình

CTMH

:

Chƣơng trình môn học

CTĐT

:

Chƣơng trình đào tạo

CTGD

:

Chƣơng trình giáo dục

CBQL

:

Cán bộ quản lý

CQQLGD

:

Cơ quan quản lý giáo dục

CSGD

:

Cơ sở giáo dục

CNH-HĐH

:

Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá

CTQL

:

Chủ thể quản lý

CL

:

Chất lƣợng

ĐT

:

Đào tạo

ĐH

:

Đại học

ĐHĐNĐLV :

Đại học đa ngành, đa lĩnh vực

ĐG

:

Đánh giá

GD

:

Giáo dục

GDĐH

:

Giáo dục đại học

GV

:

Giảng viên

HĐ

:

Hội đồng

KT-ĐG

:

Kiểm tra - đánh giá

QL

:

Quản lý

QLGD

:

Quản lý giáo dục

QLCLTT

:

Quản lý chất lƣợng tổng thể

QLCLĐT

:

Quản lý chất lƣợng đào tạo

QTDH

:

Quá trình dạy học

SV

:

Sinh viên

TC

:

Tín chỉ

TTQLGD

:

Thông tin quản lý giáo dục

QA - AUN

Quality Assurance -ASEAN University Network

ix


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 1.1. Mô hình quản lý quá trình đào tạo .......................................................17
Hình 1.2. Các chức năng cơ bản của quản lý .......................................................20
Hình 1.3. Mô hình tổng thể quản lý quá trình đào tạo .........................................22

Hình 1.4: Quan niệm về chất lƣợng .....................................................................26
Hình 1.5. Nhu cầu của khách hàng .....................................................................27
Hình 1.6: Quá trình đào tạo ..................................................................................28
Hình 1.7: Chu trình quản lí theo Demming .........................................................30
Hình 1.8. Các cấp độ quản lý chất lƣợng .............................................................31
Hình 1.9. Mô hình QA-AUN về đảm bảo chất lƣợng đào tạo cấp Trƣờng .........33
Hình 1.10. Mô hình QA-AUN về đảm bảo chất lƣợng đào tạo cấp chƣơng trình
đào tạo [44]...........................................................................................................33
Hình 1.11: Mô hình quản lý chất lƣợng đào tao đại học theo TQM ....................46
Hình 1.12. Mô hình TMIS trong quản lý đào tạo ...............................................54
Hình 2.1: Mô hình đồng quản lý đào tạo và quản lý sinh viên ...........................61
Hình 3.1. Mô hình hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo đại học tiếp cận quản lý
............................................................................................................................103
chất lƣợng tổng thể tại trƣờng Đại học giáo dục ................................................103
Hình 3.2: Quản lý các thành tố của quá trình dạy học .......................................127
Hình 3.3. Sự phối hợp giữa các lực lƣợng trong QLSV ....................................142
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về các giải pháp Quản lý chất lƣợng tổng thể........159
Sơ đồ 3.1 Mô hình tổng quát Hệ thống thông tin quản lý Hệ thống ĐBCL. .....188

x


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.2. Ý kiến của cán bộ, giảng viên trƣờng đại học thành viên về hiểu biết
đến các quan niệm về đảm bảo chất lƣợng: .........................................................78
Bảng 2.3. Ý kiến đánh giá của cán bộ, giảng viên về tầm quan trọng của các “sức
ép” khiến mỗi trƣờng thành viên phải quan tâm đến vấn đề ĐBCL ....................79
Bảng 2.4. Ý kiến đánh giá của cán bộ, giảng viên trƣờng thành viên về mức độ
quan tâm đến chính sách chất lƣợng ....................................................................80
Bảng 2.5. Ý kiến đánh giá của cán bộ, giảng viên trƣờng về mức độ quan tâm

đến thực hiện quy trình ĐBCL .............................................................................80
Bảng 2.6. Ý kiến đánh giá của cán bộ, giảng viên trƣờng đại học về mức độ quan
tâm đến giám sát thực hiện quy trình ĐBCL .......................................................81
Bảng 2.7. Ý kiến đánh giá của cán bộ, giảng viên về mức độ thực hiện các nội
dung ĐBCL trong nhà trƣờng ..............................................................................81
Bảng 2.8. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng về việc xây dựng mục tiêu đào
tạo của các trƣờng ................................................................................................84
Bảng 2.10. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng tham gia chƣơng trình đào tạo
cử nhân sƣ phạm về ngƣời học ............................................................................85
Bảng 2.11. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng về đội ngũ giảng viên của các
trƣờng ...................................................................................................................86
Bảng 2.12. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng về CSVC của các trƣờng ......87
Bảng 2.13. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng về tài chính của các trƣờng ..88
Bảng 2.14. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng việc thực hiện các nội dung về
phƣơng pháp giảng dạy ........................................................................................89
Bảng 2.15. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng thành thực hiện các nội dung
về phƣơng pháp học tập của SV...........................................................................90
Bảng 2.16. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng việc thực hiện các nội dung về
công tác quản lý nhà trƣờng .................................................................................90
Bảng 2.17. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng việc thực hiện các nội dung về
công tác nghiên cứu khoa học của trƣờng............................................................91

xi


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
Bảng 2.18. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng thành viên việc thực hiện các
nội dung về hệ thống thông tin của các trƣờng ....................................................91
Bảng 2.19. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng việc thực hiện các nội dung của
quy trình đảm bảo chất lƣợng ..............................................................................92

Bảng 2.20. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng về việc thực hiện đánh giá các
nội dung Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của sinh viên ............................93
Bảng 2.21. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng thành viên về việc thực hiện
đánh giá các nội dung kiến thức của sinh viên.....................................................93
Bảng 2.22. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng về việc thực hiện đánh giá các
nội dung kỹ năng của SV khi ra trƣờng ...............................................................93
Bảng 2.23. Ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý các trƣờng về việc thực hiện các
nội dung của chính sách đảm bảo chất lƣợng trong nhà trƣờng ..........................95
Bảng 2.24. Ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý các trƣờng việc thực hiện các nội
dung của kế hoạch đảm bảo chất lƣợng trong nhà trƣờng ...................................96
Bảng 2.25. Ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý các trƣờng việc thực hiện các nội
dung về ý thức chất lƣợng trong nhà trƣờng ........................................................97
Bảng 2.27. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng về mức độ thực hiện các nội
dung “ đầu vào” của hệ thống đảm bảo chất lƣợng trong nhà trƣờng .................98
Bảng 2.28. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng đánh giá về việc thực hiện các
nội dung trong “quá trình” hoạt động của hệ thống đảm bảo chất lƣợng trong nhà
trƣờng ...................................................................................................................99
Bảng 2.29. Ý kiến của cán bộ quản lý các trƣờng đánh giá về các nội dung đầu
ra của hệ thống đảm bảo chất lƣợng trong nhà trƣờng ........................................99
Bảng 2.30. Ý kiến của cán bộ quản lý, giảng viên các trƣờng về bộ phận chuyên
trách về đảm bảo chất lƣợng trong nhà trƣờng ...................................................99
Bảng 2.31. Ý kiến của cán bộ quản lý, giảng viên các trƣờng đánh giá về bộ
phận chuyên trách về đảm bảo chất lƣợng trong nhà trƣờng ..............................99

xii


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong những năm qua, hệ thống giáo dục đại học Việt Nam tuy đã có những

bƣớc phát triển mạnh về quy mô, mạng lƣới các trƣờng đại học càng mở rộng, song
đồng thời cũng bộc lộ nhiều hạn chế nhƣ:
- Chất lƣợng đào tạo trong các trƣờng đại học hiện nay chƣa đáp ứng với yêu
cầu thực tiễn.
- Hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo còn bộc lộ nhiều yếu, kém; Cơ chế
phối hợp trong quản lý chất lƣợng đào tạo chƣa thật sự thống nhất đồng bộ, kém
hiệu quả.
- Khả năng hoạt động thực tiễn của sinh viên còn nhiều hạn chế. Phần lớn
sinh viên khi ra trƣờng chƣa đáp ứng ngay đƣợc yêu cầu của xã hội, nhiều vấn đề
quản lý đào tạo chƣa tiếp cận đƣợc với trƣờng học, công nghệ tiên tiến và chƣa sát
với thực tiễn.
- Trong hệ thống quản lý, đánh giá ở các trƣờng, các tiêu chí đánh giá chất
lƣợng đào tạo còn nhiều vấn đề chƣa đƣợc tƣờng minh, cụ thể và thiếu thống nhất.
Để khắc phục các hạn chế trên, Ngành GD&ĐT đã triển khai nhiều giải pháp
đổi mới quản lý và đào tạo trong giáo dục đại học trong đó áp dụng học chế tín chỉ
trong tổ chức đào tạo đại học. Nghị quyết của Chính phủ số 14/2005/NQ-CP ngày
2/11/2005 về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn
2006-2020 đã chỉ rõ cần: "Xây dựng và thực hiện lộ trình chuyển sang chế độ đào tạo
theo hệ thống tín chỉ, tạo điều kiện thuận lợi để ngƣời học tích luỹ kiến thức, chuyển
đổi ngành nghề, liên thông, chuyển tiếp tới các cấp học tiếp theo ở trong nƣớc và ở
nƣớc ngoài".
Chỉ thị 296/TTg của Thủ tƣớng Chính phủ về đổi mới giáo dục đại học và
Nghị quyết của Ban cán sự Đảng Bộ GD&ĐT về đổi mới quản lý giáo dục đại học
giai đoạn 2010 – 2012 cũng nêu rõ yêu cầu chấn chỉnh và hoàn thiện việc tổ chức
và quản lý đào tạo theo tín chỉ ở các trƣờng đại học nhằm góp phần nâng cao chất
lƣợng đào tạo đại học.
Bộ GD&ĐT đã và đang chỉ đạo thực hiện yêu cầu đánh giá và kiểm định chất
lƣợng đào tạo đại học, coi đây là một trong những nội dung quan trọng của quản lý

1

Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
chất lƣợng đào tạo đại học. Có thể nói, quản lý chất lƣợng đào tạo đại học là mối quan
tâm của tất cả các nƣớc, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay.
Chƣơng trình hành động của ĐHQG Hà Nội về lộ trình đƣa chất lƣợng đào
tạo đạt chuẩn khu vực và từng bƣớc đạt chuẩn quốc tế, ban hành theo Quyết định số
192/ĐT ngày 10/7/2003 của Giám đốc ĐHQG Hà Nội cũng đã nêu rõ các nội dung
và giải pháp chính là : “Đổi mới công tác quản lý đào tạo; Thí điểm và từng bƣớc
mở rộng đào tạo theo hệ thống tín chỉ”.
Quy hoạch tổng thể và chiến lƣợc đảm bảo chất lƣợng đến năm 2020 tầm nhìn
đến năm 2030 của Đại học Quốc gia Hà Nội tập trung vào các mặt sau :
- Đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao, trình độ cao, bồi dƣỡng nhân tài;
- Sáng tạo, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ đỉnh cao;
- Đóng vai trò nòng cột và đầu tầu đổi mới trong hệ thống giáo dục đại học
Việt Nam.
Trƣờng Đại học Giáo dục đƣợc chính thức thành lập từ 2009 trên cơ sở Khoa
Sƣ phạm là đơn vị trực thuộc Đại học Quốc Gia Hà Nội. Trƣờng đại học giáo dục
là cơ sở đại học đầu tiên trong cả nƣớc đã và đang thực hiện đào tạo cử nhân sƣ
phạm theo mô hình kết hợp – kế tiếp (a+b) trên cơ sở phối hợp với Trƣờng Đại học
Khoa học Tự nhiên và Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Trong kế
hoạch chiến lƣợc của mình, Trƣờng Đại học Giáo dục đã xác định:
- Lấy đổi mới kiểm tra đánh giá và phƣơng pháp dạy - học phù hợp với
phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ làm khâu đột phá về đổi mới giáo dục đại học.
Thực hiện đảm bảo chất lƣợng theo bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lƣợng của
ĐHQGHN là khâu then chốt cho sự phát triển bền vững.
- Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy - học và quản lý.
- Nghiên cứu triển khai áp dụng phƣơng thức đào tạo theo học chế tín chỉ
cho các môn học thuộc khối kiến thức nghiệp vụ sƣ phạm, đồng thời triển khai ứng
dụng hệ thống đảm bảo chất lƣợng trong quản lý đào tạo trên cơ sở tin học hóa.

Từ những lý do trên, tác giả đi đến lựa chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý chất
lượng đào tạo cử nhân sư phạm theo tiếp cận TQM và ứng dụng công nghệ thông
tin trong đại học đa ngành, đa lĩnh vực” với nội dung chính là xây dựng và triển
khai hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo hệ cử nhân sƣ phạm trong đại học đa
ngành đa lĩnh vực làm đề tài luận án tiến sĩ, chuyên ngành Quản lý giáo dục.

2


2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận&thực tiễn và đề xuất hê ̣ thố ng quản lý chất lƣợng
đào tạo cử nhân sƣ phạm trong Đại học đa ngành đa lĩnh vực cùng một số giải pháp
để triển khai hê ̣ thố ng quản lý chấ t lƣơ ̣ng này.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu: Hoạt động đào tạo cử nhân sƣ phạm trong đại học đa
ngành, đa lĩnh vực.
Đối tƣợng nghiên cứu: Hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo hệ cử nhân sƣ
phạm theo tiếp cận TQM và ứng dụng công nghệ thông tin trong đại học đa ngành,
đa lĩnh vực.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản lý, hệ thống thông tin quản lý giáo
dục, quản lý và chất lƣợng đào tạo theo tiếp cận TQM; hệ thống đảm bảo chất
lƣợng; cơ sở lý luận về việc tổ chức, quản lý bảo đảm chất lƣợng đào tạo; ứng dụng
công nghệ thông tin trong quản lý đào tạo, quản lý chất lƣợng đào tạo trong các đại
học...
Khảo sát và đánh giá thực trạng về đào tạo và quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân
sƣ phạm trong Đại học đa ngành, đa lĩnh vực.
Nghiên cứu đề xuất hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân sƣ phạm
trong Đại học đa ngành, đa lĩnh vực.
Đề xuất các giải pháp triển khai hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân

sƣ phạm trong Đại học đa ngành, đa lĩnh vực theo tiếp cận TQM và ứng dụng công
nghệ thông tin
Tiến hành thử nghiệm một số quy trình quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân
sƣ phạm trong ĐHĐNĐLV.
5. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu Hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân Sƣ phạm
trong ĐHĐNĐLV. Tuy nhiên, trong khuôn khổ của một luận án tiến sĩ, thời gian và
các điều kiện nghiên cứu hạn chế, đồng thời với kinh nghiệm và thực tiễn công tác
của tác giả, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu chủ yếu đối tƣợng là đào tạo Cử nhân sƣ
phạm theo mô hình a+b ở Đại học Quốc gia Hà Nội.

3


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
Đối tƣợng khảo sát và thử nghiệm: Đề tài đã tiến hành khảo sát tại các Trƣờng
Đại học Khoa học Tự nhiên, Trƣờng Đại học Xã hội và Nhân văn, Trƣờng Đại học
Giáo dục. Đây là các trƣờng tham gia vào qúa trình đào tạo cử nhân Sƣ phạm theo mô
mình a+b và Trƣờng Đại học Giáo dục nơi tác giả đang công tác đƣợc chọn làm thử
nghiệm một số quy trình quản lý chất lƣợng, giúp cho các hoạt động thử nghiệm có
điều kiện đƣợc áp dụng thuận lợi tốt nhất, cho nghiên cứu.
Luận án nghiên cứu thƣ̣c tra ̣ng tổ chức đào tạo cử nhân sƣ phạm và công tác
quản lý chất lƣợng tại các Trƣờng trong ĐHQGHN tham gia đào tạo cử nhân sƣ
phạm theo mô hình a+b.
6. Giả thuyết Khoa học
Hệ đào tạo cử nhân sƣ phạm theo mô hình kế tiếp a+b là một mô hình đào
tạo mới có nhiều các thành tố, nhiều các đơn vị trong ĐHĐNĐLV tham gia đào tạo
theo phƣơng thức tín chỉ. Mô hình mới này có nhiều ƣu điểm song cũng còn có
nhiều khó khăn, bất cập trong tổ chức và quản lý đào tạo Nếu xây dƣ̣ng và từng
bƣớc triển khai hê ̣ thố ng quản lý chất lƣợng phù hợp với mô hình a+b trong đào tạo

cử nhân sƣ phạm trong đại học đa ngành đa lĩnh vực theo tiếp cận TQM và ứng
dụng CNTT thì sẽ góp phần bảo đảm và từng bƣớc nâng cao chất lƣợng của hệ đào
tạo này trong thời gian tới.
7. Câu hỏi nghiên cƣ́u và Luận điểm bảo vệ
7.1. Câu hỏi nghiên cứu
7.1.1. Làm thế nào để đảm bảo và từng bƣớc nâng cao chất lƣợng đào tạo cử nhân
sƣ phạm theo mô hình a+b trong ĐHĐNĐLV đáp ứng đƣợc yêu cầu, mục tiêu đổi
mới giáo dục, khẳng định đƣợc sự ƣu việt của mô hình đào tạo cử nhân sƣ phạm
trong ĐHĐNĐLV?
7.1.2. Hệ thống quản lý chất lƣợng có phải là yếu tố quyết định trong việc bảo đảm
và từng bƣớc nâng cao chất lƣợng đào tạo nói chung và hệ đào tạo cử nhân sƣ
phạm theo mô hình 3+1 nói riêng ?
7.1.3. Hệ thống quản lý chất lƣợng cần đƣợc xây dựng nhƣ thế nào để phù hợp và
phát huy đƣợc những ƣu thế của mô hình đào tạo cử nhân sƣ phạm theo mô hình
a+b (3+1) trong ĐHĐNĐLV?

4


7.1.4. Cần có những giải pháp nào để đƣa Hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo hệ
đào tạo cử nhân sƣ phạm theo mô hình 3+1theo tiếp cận TQM và ứng dụng CNTT
vận hành có hiệu quả trong thực tế?
7.1.5. Hệ thống thông tin quản lý đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin có vai
trò và vị trí nhƣ thế nào trong việc vận hành hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo cử
nhân sƣ phạm theo mô hình a+b (3+1) theo tiếp cận TQM và ứng dụng CNTT?
7.2. Luận điểm bảo vê ̣
7.2.1. Vấn đề quản lý chất lƣợng đào tạo Cử nhân sƣ phạm trong Đại học đa ngành
đa lĩnh vực là một vấn đề mới, phức tạp. Mô hình đào tạo a+b phát huy những lợi
thế của các đơn vị thành viên tham gia đào tạo nhƣng cũng là một thách thức trong
vấn đề quản lý chất lƣợng đào tạo. Vì vậy, cần xây dƣ̣ng hê ̣ thố ng quản lý chất

lƣợng đào tạo cử nhân sƣ phạm theo tiếp cận TQM và ứng dụng công nghệ thông
tin trong Đại học đa ngành đa lĩnh vực
7.2.2. Việc giải quyết vấn đề này trƣớc hết phải theo tiếp cận hệ thống và quản lý
chất lƣợng tổng thể (TQM) với các quy trình, chuẩn mực chặt chẽ và sự tham gia
của mọi bộ phận, mọi ngƣời có trách nhiệm ở mọi giai đoạn, các khâu của quá trình
đào tạo; đồng thời cần đƣợc hỗ trợ bằng hệ thống thông tin quản lý toàn diện và
đồng bộ và các điều kiện đảm bảo chấ t lƣơ ̣ng.
7.2.3. Hê ̣ thố ng quản lý chấ t lƣơ ̣ng chỉ có thể vâ ̣n hành tố t khi trở thành ý thức tự
giác của tất cả mọi thành viên trong nhà trƣờng ; các hoạt động của nhà trƣờng phải
có tiến trình thực hiện thống nhất theo mu ̣c tiêu chấ t lƣơ ̣ng

, đƣợc quy trình hóa,

đƣợc đánh giá thƣờng xuyên, liên tục trong suốt quá trình và có sự hỗ trợ của công
nghệ thông tin.
7.2.4. Để vâ ̣n hành tố t hê ̣ thố ng quản lý chất lƣợng cần có các nhóm giải pháp triển
khai, thực hiện: Cần xây dƣ̣ng đƣơ ̣c các thủ tu ̣c , quy triǹ h cho các hoạt động quản
lý chất lƣợng đào tạo; Văn hóa chấ t lƣơ ̣ng ; Ứng dụng của Công nghệ thông tin
trong mọi hoạt động quản lý chất lƣợng…
8. Những đóng góp mới của luận án
8.1. Về mặt lý luận:
Trên cơ sở phân tích các vấn đề lý luận về quản lý chất lƣợng, hệ thống thông
tin quản lý, luận án đã đƣa ra các luận cứ khoa học để đề xuất hệ thống quản lý chất

5


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
lƣợng đào tạo hệ cử nhân sƣ phạm trong Đại học đa ngành đa lĩnh vực theo tiếp cận
TQM và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chất lƣợng đào tạo, đồng thời

đƣa ra các giải pháp nhằm triển khai hệ thống quản lý chất lƣợng đã đƣợc đề xuất.
8.2. Về mặt thực tiễn:
Đề xuất các giải pháp triển khai vận hành hệ thống quản lý chất lƣợng đào
tạo hệ cử nhân sƣ phạm theo mô hình a+b theo tiếp cận TQM và ứng dụng công
nghệ thông tin trong đại học đa ngành, đa lĩnh vực nói chung và ở Đại học Quốc
gia Hà Nội nói riêng.
Xây dựng và chuẩn hóa các quy trình quản lý chất lƣợng, xây dựng hệ thống
tin học, hệ thống thông tin quản lý đồng bộ hỗ trợ hiệu quả công tác quản lý chất
lƣợng đào tạo hệ cử nhân sƣ phạm theo mô hình a+b.
Luận án đƣợc nghiên cứu sẽ có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao năng
lực quản lý cho đội ngũ cán bộ quản lý đào tạo ở trƣờng đại học Giáo dục nói riêng
và các trƣờng đại học nói chung. Đề xuất quy trình hóa, đề xuất triển khai tin học
hóa các quy trình thủ tục góp phần bảo đảm và từng bƣớc nâng cao chất lƣợng đào
tạo hệ cử nhân sƣ phạm theo mô hình a+b Đại học Quốc gia Hà Nội
9. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài, tác giả kết hợp sử dụng các nhóm
phƣơng pháp nghiên cứu sau đây:
9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

- Nghiên cứu Luật giáo dục, Luật giáo dục Đại học; Các Nghị quyết của
Đảng, các văn bản pháp qui của Nhà nƣớc, Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định về
GD và ĐT, vận dụng nội dung, quan điểm chỉ đạo làm cơ sở cho việc đổi mới
căn bản toàn diện giáo dục đào tạo trong đó có đổi mới về quản lý trong đào tạo
đại học.
- Nghiên cứu các sách chuyên khảo, tài liệu, công trình nghiên cứu của các
nhà khoa học giáo dục trong nƣớc và nƣớc ngoài có liên quan đến vấn đề nghiên
cứu của luận án.
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản lý, quản lý chất lƣợng; hệ thống
thông tin quản lý giáo dục, quản lý chất lƣợng đào tạo theo tiếp cận TQM; hệ
thống đảm bảo chất lƣợng; cơ sở lý luận về việc tổ chức, quản lý bảo đảm chất

lƣợng đào tạo; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đào tạo.
6


9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Nghiên cứu tổ chức đào tạo, hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo trong
các đơn vị có đào tạo cử nhân sƣ phạm theo mô hình a+b, nhằm hiểu đƣợc thực
trạng quản lý việc tổ chức và quản lý chất lƣợng đào tạo.
- Lấy ý kiến chuyên gia qua việc trao đổi, phỏng vấn và khảo sát bằng
phiếu hỏi với đối tƣợng là chuyên gia, cán bộ lãnh đạo, quản lý trƣờng đại học,
giảng viên và sinh viên về thực trạng hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo.
- Thống kê, xử lý số liệu với hỗ trợ của phần mềm, phân tích các dữ liệu đã
xử lý, trên cơ sở đó đƣa ra các nhận xét bàn luận của tác giả.
10. Cấu trúc luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo
và phụ lục, luận án đƣợc trình bày trong ba chƣơng.
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý chất lƣợng đào tạo đại học
Chƣơng 2: Thực trạng đào tạo và quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân sƣ phạm trong
Đại học đa ngành đa lĩnh vực
Chƣơng 3: Hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo trong Đại học đa ngành đa
lĩnh vực theo tiếp cận TQM và ứng dụng công nghệ thông tin

7


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề

1.1.1. Ngoài nước
Với quan điểm giáo dục đại học là một loại hình dịch vụ giáo dục, các quan
điểm, mô hình quản lý chất lƣợng giáo dục đại học đã và đang đƣợc vận dụng và
phát triển từ các quan điểm, mô hình quản lý chất lƣợng trong các loại hình dịch vụ
và sản xuất-kinh doanh. Tƣ duy về quản lý chất lƣợng hiện đại đã có những bƣớc
phát triển từ các quan điểm, mô hình kiểm soát chất lƣợng và đảm bảo chất lƣợng
đến quan điểm và mô hình quản lý chất lƣợng tổng thể TQM (Total Quality
Management). Các chuyên gia về chất lƣợng ngƣời Mỹ, Joseph Juran và
W.Edwards Deming, từ kinh nghiệm thực tiễn hƣớng dẫn phƣơng pháp quản lý cho
các công ty của Nhật, đã xây dựng thành hệ thống lý luận về TQM. Đến nay các tác
phẩm và phát biểu của Deming v à Juran về TQM trong các khóa đào tạo cho các
doanh nhân vẫn đƣợc xem là cơ sở lý luận nền tảng cho lĩnh vực quản trị chất
lƣợng. Với cuốn “Cẩm nang kiểm soát chất lƣợng” đã đƣa ra mô hình về qui trình
áp dụng TQM mà ông gọi là bộ ba chất lƣợng. Cùng với Joseph Juran và
W.Edwards Deming, Philip B. Crosby và A. Feigenbaum cũng đƣợc biết đến nhƣ
các nhà lý luận hàng đầu về TQM. Năm 1987, trong tác phẩm “Kiểm soát chất
lƣợng toàn diện” (“Total Quality Control”), Feigenbaum đã đƣa ra định nghĩa nổi
tiếng về TQM: “Quản lý chất lƣợng tổng thể là một hệ thống hữu hiệu nhằm hội
nhập những nỗ lực về phát triển chất lƣợng, duy trì chất lƣợng và cải tiến chất
lƣợng của nhiều tổ nhóm trong một tổ chức để có thể tiếp thị, áp dụng khoa học kỹ
thuật, sản xuất và cung ứng dịch vụ nhằm thỏa mãn hoàn toàn nhu cầu của khách
hàng một cách kinh tế nhất”.
Vào những năm 1970, thành công của TQM trong các doanh nghiệp đã làm
thay đổi cả nền kinh tế Nhật Bản. Thông qua quá trình triển khai quản lý chất lƣợng
trong các doanh nghiệp, ngƣời Nhật phát triển các tƣ tƣởng của TQM và tạo nên
một văn hóa cải tiến liên tục (tiếng Nhật gọi là Kaizen).

8

Từ những thành công này, một số tác phẩm đã đƣợc dịch hoặc xuất bản ở
Việt Nam nhƣ: “Thế kỷ 21 - Phƣơng thức quản lý vƣợt trên cả ngƣời Nhật Bản và
ngƣời Trung Quốc” của Dan Waters [36]; “Quản lý chất lƣợng theo phƣơng pháp
Nhật” của Kaoru Ishikawa [76]; “Quản lý chất lƣợng đồng bộ” của John S.Oakland
[62];....
Trong giáo dục, các nhà nghiên cứu đã đề cập đến TQM trên cơ sở phân
tích các đặc trƣng của chất lƣợng giáo dục. “Managing Quality in Schools” của
John West - Burnham [102] là một công trình nghiên cứu tổng hợp về TQM trong
giáo dục. Tác phẩm này đã trình bày một cách hệ thống các quan niệm về chất
lƣợng và khách hàng của giáo dục, về văn hóa, sự lãnh đạo và nhấn mạnh vai trò
con ngƣời trong TQM. Từ thực tế áp dụng TQM trong các trƣờng học, tác giả đã
đƣa ra một mô hình khái quát, gọi là mô hình “Các thành tố của chất lƣợng tổng
thể” (The Components of Total Quality). Với công trình “Total Quality
Management in Higher Education”, nhà nghiên cứu ngƣời Anh Sallis E. [103] xem
xét các vấn đề của TQM trong một bối cảnh rộng lớn của GDĐH nƣớc Anh. Cuốn
sách đƣợc tác giả xem nhƣ một công trình tập thể, bởi nó tập hợp ý kiến của nhiều
nhà nghiên cứu và quản lý từ nhiều trƣờng ĐH nƣớc Anh. Sallis E. đã khái quát các
thành tố của TQM trong một sơ đồ, gọi là “Vòng tròn chất lƣợng” (Quality circle).
Các nghiên cứu về quản lý chất lƣợng đào tạo theo học chế tín chỉ đã đƣợc
áp dụng ở Mỹ từ thế kỷ 19 và đƣợc triển khai rộng rãi ở nhiều nƣớc trên thế giới.
Cùng với sự phát triển của phƣơng thức đào tạo này, rất nhiều công trình nghiên
cứu đã đƣợc công bố; nhiều cuốn sách về hệ thống tín chỉ học tập và cách thức
quản lý đào tạo theo hệ thống này đã đƣợc xuất bản. Các nhà nghiên cứu giáo dục ở
Mỹ - cái nôi của học chế tín chỉ là những ngƣời đầu tiên nghiên cứu về hệ thống
học tập này và cách thức quản lý hệ thống học tập này.
Trong tài liệu “The Academic Credit System in Higher Education:
Effectiveness and Relevance in Developing Country” (Hệ thống tín chỉ học tập
trong giáo dục đại học: Tính hiệu quả và sự thích hợp ở các nƣớc đang phát triển),
tác giả Omporn Regel đã trình bày tổng quan về hệ thống tín chỉ với những khái
niệm, quá trình triển khai đào tạo, các ƣu nhƣợc điểm của hệ thống, những điều

kiện tiên quyết để đảm bảo cho sự chuyển đổi thành công và khả năng áp dụng hệ

9


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
thống tín chỉ trong các nƣớc đang phát triển, một số bài học rút ra từ kinh nghiệm
của Mỹ và thế giới về hệ thống tín chỉ... Trong công trình này, tác giả đã phân tích
khả năng áp dụng hệ thống tín chỉ học tập mà các nƣớc đang phát triển có thể xem
xét điều kiện triển khai nhằm nâng cao chất lƣợng và hiệu quả đào tạo của các
trƣờng đại học. Omporn Regel cho rằng, khi triển khai đào tạo theo hệ thống tín
chỉ, các nƣớc đang phát triển không nên chấp nhận mô hình của Mỹ một cách dập
khuôn mà cần xem xét các yếu tố để xây dựng những kế hoạch thực hiện riêng gắn
với điều kiện, hoàn cảnh và văn hoá. Một số yếu tố quan trọng để chuyển đổi thành
công quá trình dạy học theo hệ thống tín chỉ cũng đƣợc tác giả đề cập. Trƣớc hết,
đó là sự ủng hộ, đồng thuận của xã hội, chính phủ và các thành viên có liên quan
trực tiếp đến quá trình đào tạo, sau đó là sự phù hợp các yêu cầu đối với các thành
tố của quá trình dạy học (Chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp dạy và học; Đội
ngũ giảng viên; Kiểm tra - đánh giá;…).
Hiện nay, quá trình dạy học theo hệ thống tín chỉ của rất nhiều trƣờng đại học ở
Mỹ, Anh, Nhật Bản, Philippin, Đài loan, Hàn Quốc, Malaisia, Nigeria, Uganda, Trung
Quốc, Thái Lan... đã đi vào nề nếp. Tuy nhiên, các nhà khoa học giáo dục vẫn không
ngừng nghiên cứu về hình thức đào tạo này nhằm ngày càng cải thiện chất lƣợng giáo
dục cũng nhƣ cách thức quản lý để phát huy các mặt tích cực của quá trình đào tạo và
phù hợp với sự phát triển của xã hội.
1.1.2. Trong nước
Ở Việt Nam, đã có một số công trình nghiên cứu về TQM đƣợc trình bày dƣới
dạng giáo trình nhƣ: “Quản lý chất lƣợng trong các tổ chức” do tác giả Nguyễn
Đình Phan chủ biên [85] ; “Quản lý chất lƣợng toàn diện” của tác giả Vũ Quốc
Bình [4]. Có tác phẩm nghiên cứu về TQM theo tiếp cận tích hợp giữa lý thuyết và

thực tiễn quản lý chất lƣợng trong doanh nghiệp nhƣ: “TQM – Quản trị chất lƣợng
toàn diện” do tác giả Nguyễn Quốc Tuấn chủ biên [91]; “Bảy công cụ quản lý chất
lƣợng” của tác giả Đặng Đình Cung (Việt kiều ở Pháp) [30]. Việc nghiên cứu triển
khai TQM trong các doanh nghiệp càng đƣợc quan tâm nhiều hơn trong thời gian
gần đây. Năm 2009 Tổng cục Đo lƣờng chất lƣợng Việt Nam đã tiến hành một
công trình nghiên cứu tập thể lớn với mục đích phổ biến áp dụng TQM trong các
doanh nghiệp nƣớc ta. Trong giáo dục, đã xuất hiện ngày càng nhiều các công trình

10


nói đến TQM. Công trình nghiên cứu cấp Nhà nƣớc về Kiểm định chất lƣợng và
Quản lý chất lƣợng giáo dục của nhóm chuyên gia Đại học Quốc gia Hà Nội do tác
giả Nguyễn Đức Chính đứng đầu [28] đã khẳng định sự phù hợp của TQM với các
điều kiện đặc thù của giáo dục. Trong các công trình nghiên cứu về chất lƣợng giáo
dục, tác giả Nguyễn Lô ̣c đã phân tić h quan điểm TQM tƣ̀ khái niê ̣m

, tên go ̣i, nội

dung đế n cơ hô ̣i vâ ̣n du ̣ng vào trƣờng ĐH nƣớc ta . Trần Kiểm, tác giả cuốn sách
“Tiếp cận hiện đại trong GD” [65] cho rằng, với tiếp cận TQM, nguyên tắc bảo
đảm chức năng của từng ngƣời, từng bộ phận là nguyên tắc cần thiết để có đƣợc sự
hợp tác và cam kết trách nhiệm. Nghiên cứu về văn hóa chất lƣợng trong cơ sở giáo
dục, nội dung có tầm quan trọng hàng đầu đối với TQM, tác giả Lê Đức Ngọc [80]
đƣa ra định nghĩa: “Văn hóa chất lƣợng một cơ sở đào tạo đƣợc hiểu là: Mọi thành
viên (từ ngƣời học đến cán bộ quản lý), mọi tổ chức (từ các phòng, ban đến các tổ
chức đoàn thể) đều biết công việc của mình thế nào là có chất lƣợng và đều làm
theo yêu cầu chất lƣợng ấy”. Ngoài ra, nhiều bài viết, công trình nghiên cứu về
quản lý chất lƣợng và TQM của các nhà khoa học khác (Trần Khánh Đức [44],
Nguyễn Phƣơng Nga [78], Phạm Thành Nghị [79],...) đã đề cập đến TQM ở nhiều

khía cạnh khác nhau.
Tác giả Phạm Thành Nghị, khi nghiên cứu về chất lƣợng và quản lý chất
lƣợng đào tạo đã tổng hợp thành ba trƣờng phái lý thuyết: Lý thuyết về sự khan
hiếm của chất lƣợng, lý thuyết về sự gia tăng giá trị và lý thuyết về chất lƣợng xét
theo nhiệm vụ và mục tiêu đào tạo.
Lý thuyết về sự khan hiếm của sản phẩm chất lƣợng cao ở bậc đào tạo đại
học đã đƣa ra một số tiêu chí để chứng minh rằng chất lƣợng tuân theo quy luật
hình chóp. Chất lƣợng chỉ có ở số lƣợng sản phẩm đào tạo rất hạn chế, nó phụ
thuộc vào: Chi phí, nguồn lực, quy mô của trƣờng, sự tuyển chọn và sự công nhận
trong phạm vi toàn quốc.
Lý thuyết gia tăng giá trị cho rằng, các trƣờng có chất lƣợng cao là các
trƣờng làm tăng sự khác biệt của kiến thức, kỹ năng và thái độ của ngƣời học từ khi
vào trƣờng đến khi tốt nghiệp. Theo quan điểm này, các trƣờng phải đƣa ra các
chuẩn mực sản phẩm họ đào tạo để có thể đo đếm, xác định đƣợc chất lƣợng.

11


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
Theo lý thuyết chất lƣợng đào tạo phụ thuộc vào nhiệm vụ và mục tiêu đào
tạo, là sự phù hợp giữa chất lƣợng với những tuyên bố nhiệm vụ và kết quả đạt
đƣợc của mục tiêu trong phạm vị các chuẩn mực đƣợc thừa nhận công khai. Chất
lƣợng theo quan điểm này có nhiều ƣu điểm: Sự tôn trọng và khẳng định tính đa
dạng của nhiệm vụ, đánh giá cao tính chủ động của nhiệm vụ và mục tiêu. Mục tiêu
của nhà trƣờng phải đƣa ra trên các mặt kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, giá trị tƣơng
ứng với các loại văn bằng - chứng chỉ khác nhau, định hƣớng vào tƣơng lai, khuyến
khích sự công khai các nhiệm vụ, các mục tiêu và kết quả mong đợi của nhà trƣờng
với công chúng, cụ thể hoá mục tiêu, các tiêu chí đánh giá. Tuy nhiên, để tăng tính
thực tiễn của mục tiêu, mỗi cơ sở đào tạo phải đƣa ra các chuẩn mực cụ thể ứng với
mỗi mục tiêu nhất định và mục tiêu này đã phải đƣợc xây dựng dựa trên nhu cầu

nhóm khách hàng mà họ dự định phục vụ.
Các nghiên cứu trên đã chỉ ra đƣợc tầm quan trọng của việc quản lý chất
lƣợng đào tạo, đã đƣa ra các chỉ số và chuẩn mực trong đào tạo, đã đƣa ra phƣơng
thức đánh giá và sự bảo đảm chất lƣợng, đã đƣa ra hệ thống quản lý chất lƣợng và
mô hình quản lý chất lƣợng.
Trong thời gian qua, cùng với quá trình phát triển mang tính bùng nổ về mạng
lƣới và quy mô giáo dục đại học, vấn đề chất lƣợng và quản lý chất lƣợng giáo dục
đại học đƣợc sự quan tâm của toàn xã hội và của các học giả, nhà nghiên cứu về
giáo dục đại học. Vấn đề chất lƣợng và quản lý chất lƣợng đào tạo đã có nhiều tác
giả với khá nhiều công trình nghiên cứu nhƣ “Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn
bảo đảm chất lƣợng giáo dục đại học và trung học chuyên nghiệp”- Báo cáo khoa
học tổng kết đề tài B2000-TĐ52-44 (Tác giả Trần Khánh Đức)[43]; “Nghiên cứu
đề xuất mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo sau đại học ở Việt Nam”- Đề tài NCKH
cấp Bộ, mã số: B99-52TĐ50 (Tác giả Phan Văn Kha)[63]; “Nghiên cứu các giải
pháp quản lý chất lƣợng đào tạo ở bậc đại học phù hợp với đổi mới giáo dục đại
học hiện nay” Báo cáo Khoa học tổng kết đề tài B98-49-74 (Tác giả Đỗ Công
Vịnh). “Hoàn thiện hệ thống quản lý chất lƣợng nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo
sau đại học tại Việt Nam” (tác giả Phạm Xuân Thanh). Những nghiên cứu trên đã
bƣớc đầu xây dựng cơ sở lý luận về chất lƣợng và quản lý chất lƣợng trong giáo

12


dục đại học và đề xuất các giải pháp quản lý chất lƣợng đào tạo ở bậc đại học phù
hợp với đổi mới giáo dục đại học trong giai đoạn vừa qua
Vận dụng tiếp cận TQM để đƣa ra các giải pháp quản lý hoạt động của nhà
trƣờng cũng đƣợc lựa chọn là đề tài nghiên cứu của nhiều nghiên cứu sinh nƣớc ta
trong mấy năm gần đây. Hiện nay đã có một số đề tài luận án NCS nghiên cứu áp
dụng TQM trong GD nhƣ: tác giả Nguyễn Thị Thanh Tâm nghiên cứu về “Biện
pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng GD ở trường mầm non nông thôn theo

quan điểm QLCL tổng thể”, tác giả đƣa ra các chức năng, điều kiện cơ bản và các
biện pháp để thực hiện công tác quản lý ở Trƣờng Mầm non liên thông theo TQM,
tác giả Lê Đức Ánh với đề tài “Vận dụng lý thuyết quản lý chất lượng tổng thể vào
quản lý quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông dân lập”, tác giả đã nêu
các khái niệm liên quan đến việc vận dụng quản lý chất lƣợng, đƣa ra các phƣơng
pháp của của Hiệu trƣởng, việc tự quản của GV và đƣa ra một số giải pháp vận
dụng lý thuyết quản lý quá trình dạy học theo TQM, tác giả Nguyễn Văn Ly với đề
tài “Quản lý chất lượng đào tạo đại học trong các Học viện, Trường Công an nhân
dân” tác giả đề cập đến mô hình TQM, áp dụng trong đào tạo và quản lý chất lƣợng
đào tạo. Đồng thời tác giả đƣa ra các giải pháp để triển khai, tác giả Hoàng Thị
Minh Phương với đề tài “Nghiên cứu đổi mới quản lý Trường Đại học Sư phạm Kỹ
thuật theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể”, trong đó tác giả đã đề cập đến các
khái niệm TQM, khả năng áp dụng tiếp cận TQM để đổi mới quản lý hệ thống
trƣờng ĐHSP kỹ thuật nƣớc ta và tác giả cũng đƣa ra các giải pháp đổi mới quản lý
tiếp cận theo TQM, tác giả Vũ Xuân Hồng với đề tài “Nghiên cứu xây dựng mô
hình quản lý chất lượng đào tạo tại Đại học Ngoại ngữ Quân sự” trong luận án tác
giả nêu mô hình TQM và việc áp dụng quan điểm của TQM vào quản lý giáo dục
đại học, sự cần thiết áp dụng quan điểm TQM vào Đại học Ngoại ngữ Quân sự và
xây dựng các nhóm giải pháp. Tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu, luận án về
quản lý chất lƣợng giáo dục đại học nhƣng chƣa có công trình nghiên cứu sâu về
quản lý chất lƣợng đào tạo cử nhân sƣ phạm theo mô hình kế tiếp a+b ở Trƣờng
Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội theo tiếp cận TQM và ứng dụng
CNTT trong quản lý.

13