Quản lý nhà nước về báo điện tử ở việt nam hiện nay (luận văn thạc sĩ luật học)

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển của các thành tựu khoa học công nghệ, đặc biệt là công
nghệ thông tin thì hoạt động báo chí cũng có những thay đổi nhất định. Hình thức
báo chí truyền thống (báo in) đã không còn là hình thức phương tiện truyền thông
được sử dụng phổ biến nhất như trước kia. Các phương tiện truyền thông dữ liệu
hiện đại, nhanh nhạy và thuận tiện hơn trong thời kỳ hội nhập và toàn cầu hóa là
nhu cầu cấp thiết của bất kỳ quốc gia, tổ chức hay cá nhân nào. Báo điện tử (một
hình thức mới của báo chí) hiện nay đang không ngừng phát triển với mức độ
“chóng mặt” ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt ở các nước phát triển. Tại Việt
Nam, trong những năm gần đây, đã có sự chuyển dịch nhanh chóng từ hình thức
đọc báo giấy sang đọc báo điện tử và phát triển song hành cùng nền văn minh của
nhân loại.
Mặc dù báo điện tử là một trong những loại hình báo chí ra đời muộn hơn so với
báo in, báo phát thanh và truyền hình song lại đang có tầm ảnh hưởng không hề
nhỏ đến đời sống xã hội. Sự ra đời của báo điện tử và các trang thông tin điện tử đã
làm thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin trước đây của một bộ phận công chúng,
số lượng độc giả truy cập hàng ngày vào các trang báo mạng càng lúc càng tăng đã
khẳng định vị trí và vai trò quan trọng của báo điện tử trong đời sống xã hội.
Báo điện tử và các trang thông tin điện tử sở hữu những ưu điểm vượt trội để
thu hút công chúng. Tính đa phương tiện của báo điện tử và các trang thông tin
điện tử trên Internet cho phép kết hợp giữa ngôn ngữ, hình ảnh và âm thanh giúp
công chúng có thể thoả mãn tất cả các nhu cầu nghe, đọc, và xem một cách chủ
động nhất. Tính phi định kỳ của báo điện tử còn cho phép công chúng cập nhật tin
tức nhanh chóng, thường xuyên và liên tục. Khả năng lưu trữ và tính tương tác cao
giúp báo điện tử chiếm ưu thế tuyệt đối trong việc thiết lập các diễn đàn, các cuộc
giao lưu, bàn tròn, phỏng vấn trực tuyến…, làm tăng mối liên hệ giữa toà soạn với
1


độc giả, độc giả với nhau, tạo cơ hội cho độc giả có thể giao lưu, trao đổi với nhân

vật mình quan tâm. Ngoài ra, thời gian gần đây, bên cạnh báo điện tử và các trang
thông tin điện tử, trên mạng Internet còn xuất hiện nhiều trang mạng xã hội - một
công cụ thông tin mới như: Facebook; Skype; Zalo; Twitter… đã có sức ảnh hưởng
không hề nhỏ trong việc cung cấp thông tin tới cộng đồng Sự lan tỏa nhanh chóng
của các loại hình thông tin trên Internet đã mở rộng mối liên kết giữa con người với
con người trong xã hội, tác động lớn đến nhận thức của công chúng, đặc biệt tư duy
và nhận thức của giới trẻ.
Bên cạnh những ưu việt nói trên, báo điện tử vẫn còn có những hạn chế nhất
định trong việc bảo đảm an toàn thông tin và độ chính xác, tin cậy của thông tin. Là
bộ phận quan trọng của Internet, lại thường xuyên phát hành những ấn phẩm cho
hàng triệu người đọc, có thể thấy vấn đề thông tin trên báo điện tử được xem là vấn
đề cần quan tâm, sát sao và quản lý chặt chẽ.. Cùng với đó, sự ra đời của hàng loạt
các trang báo, đầu báo mạng, sự chạy đua thông tin với nhau dẫn đến tình trạng
thông tin sai lệch, gây nhiều hiểu lầm cho“cư dân mạng”(người đọc), làm công
chúng hoang mang cũng là vấn đề đáng quan ngại. Đặc biệt, thông tin trên báo chí
trực tiếp còn phải luôn đương đầu với sự xâm nhập của các nguồn thông tin xấu,
thông tin không lành mạnh vốn tràn lan trên mạng Internet vì Internet là “vùng trời
tự do tuyệt đối”. Do vậy, với những hạn chế đó, sự quản lý nhà nước về báo điện tử
là yêu cầu cấp thiết đặt ra trong giai đoạn hiện nay.
Ở Việt Nam, cũng như các loại hình báo chí khác, báo điện tử giờ đây dường
như là một phần không thể thiếu trong cuộc sống mỗi người, mỗi nhà. Bởi thế, việc
quản lý, giám sát hoạt động của báo điện tử nói riêng và báo chí nói chung của cơ
quan Nhà nước sẽ góp phần nâng cao tính hiệu quả của báo chí cũng như tạo điều
kiện thuận lợi để báo điện tử và các trang thông tin điện tử phát triển, phát huy các
ưu thế đặc thù của mình, đáp ứng nhu cầu thông tin đa dạng, lành mạnh tới người
dân.
Để làm rõ những nội dung liên quan đến vấn đề báo điện tử và quản lý nhà nước
2

về báo điện tử ở Việt Nam, tôi xin được lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước về báo
điện tử ở Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Qua nghiên cứu và tìm hiểu các đề tài, công trình khoa học, luận văn, luận án
có liên quan đến lĩnh vực quản lý nhà nước đối với báo điện tử, tác giả nhận thấy
đây là một lĩnh vực tương đối mới mẻ và chưa được nhiều người khai thác, nghiên
cứu. Hiện nay, có một số công trình, thành tựu nghiên cứu chính thức về các nội
dung liên quan đến lĩnh vực này như:
- Đề tài khoa học, sách: “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác thông tin đối
ngoại của một số cơ quan thông tấn, báo chí chủ lực ở nước ta hiện nay - thực
trạng và giải pháp” (2011), Ban Tuyên giáo Trungương; “Tiếp tục thực hiện Chỉ
thị số 22-CT/TW của Bộ Chính trị khóa VIII về đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo,
quản lý công tác báo chí, xuất bản” (2002) do Ban Thông tin – Văn hóa Trung
ương, Bộ Văn hóa - Thông tin, Hội Nhà báoViệt Nam phối hợp phát hành; sách
“Cơ sở lý luận báo chí” (2007)của PGS, TS Tạ Ngọc Tấn và TS Đinh Thế Huynh
đồng chủ biên, nhà xuất bản Chính trị quốc gia; sách “Tăng cường lãnh đạo, quản
lý tạo điều kiện để báo chí Việt Nam phát triển mạnh mẽ, vững chắc trong thời gian
tới” (2007) do Ban Tuyên giáoTrung ương biên soạn; sách “Báo mạng điện tử:
những vấn đề cơ bản”(2011) do TS Nguyễn Thị Trường Giang chủ biên, nhà xuất
bản Chính trị - Hành chính; sách “Công tác lãnh đạo, quản lý báo chí trong 25
năm tiến hành sự nghiệp đổi mới” (2012) doTS Nguyễn Thế Kỷ chủ biên, nhà xuất
bản Chính trị quốc gia.
- Các luận án, luận văn liên quan:“Sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí trong thời
kỳ đổi mới” (2003), luận án tiến sĩ Chính trị học củaNguyễn Vũ Tiến, Học viện
Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh; “Tính hấp dẫn của báo đảng nước
ta trong giai đoạn hiện nay” (2012), luận án tiến sĩ Báo chí học của Nguyễn Văn
Sinh, Học viện báo chí và tuyên truyền; “Sự lãnh đạo của Tỉnh ủy Đồng Nai đối
với báo chí trong giai đoạn hiện nay” (2000), luận văn thạc sĩ Chính trị học của
3

Dương Thanh Tân, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh; “Phản
biện xã hội của báo chí góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả” (2007),luận
văn thạc sĩ Chính trị học của Nguyễn Văn Minh, Học viện Chính trị - Hành chính
quốc gia Hồ Chí Minh; “Pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực báo chí ở
Việt Nam hiện nay” (2009), luận văn thạc sĩ Nhà nước và pháp luật của Phí Thị
Thanh Tâm, Đại học Quốc gia Hà Nội; “Tính chủ động, kịp thời trong công tác chỉ
đạo, định hướng nội dung thông tin báo chí” (2013), luận văn thạc sĩ Báo chí học
của Nguyễn Thị Mỹ Linh, Học viện báo chí và tuyên truyền.
- Các bài báo khoa học đăng trên báo, tạp chí: Nguyễn Công Dũng, 2010:“Vì sao
cần tăng cường quản lý báo điện tử?”, Tạp chí Cộngsản điện tử, số ra ngày
07/7/2010; TS. Nguyễn Thị Trường Giang, 2011:“Xu hướng pháttriển báo mạng
điện tử ở Việt Nam”, đăng trên Báo điện tử Sóng trẻ, số ra ngày 16/6/2011; ThS.
Nguyễn Minh Huế, 2012: “Nâng cao hiệu quả hoạt động tương tác trên báomạng
điện tử”, Tạp chí Tuyên giáo, số 6; ThS. Doãn Thị Thuận, 2012: “Thựctrạng phát
triển báo chí điện tử, mạng xã hội ở Việt Nam hiện nay”, Tạp chíTuyên giáo điện
tử, số ra ngày 30/9; ThS. Trịnh Xuân Thắng, 2013:“Quản lý nhà nước về báo điện
tử ở Việt Nam”, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 12; TS. Nguyễn Thế Kỷ, 2011: “Báo
điện tử, trang tin điển tử, mạng xã hội: Định hướng phát triển và quản lý”, Tạp chí
Cộng sản, số 830...
Tổng quan về tình hình nghiên cứu cho thấy, trên nhiều khía cạnh của vấn
đề, các công trình nghiên cứu đã đưa ra những quan điểm, nhận định và đề xuất giải
pháp cho việc quản lý nhà nước đối với lĩnh vực báo chí nói chung và đối với lĩnh
vực báo điện tử nói riêng. Tuy nhiên, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu
chuyên sâu, hệ thống và toàn diện về quản lý nhà nước đối với báo điện tử ở Việt
Nam, nhất là cơ sở lý luận, vai trò, yếu tố chủ thể, đối tượng và phương thức quản
lý. Do vậy, luận văn này là công trình nghiên cứu mang tính khoa học các nội dung
về quản lý nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam không chỉ ở phương diện lý
luận mà còn ở thực tiễn trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.
4

3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài
3.1. Mục đích
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý Nhà nước đối
với báo điện tử ở Việt Nam; luận văn đề xuất các giải pháp khả thi nhằm góp phần
tăng cường sự quản lý của Nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam trong giai
đoạn hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
Làm rõ vai trò, đặc điểm của báo điện tử và những vấn đề lý luận liên quan
đến việc quản lý Nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam; đánh giá đúng thực
trạng quản lý Nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam, xác định rõ nguyên nhân
và rút ra những kinh nghiệm; đề xuất phương hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm
tăng cường sự quản lý Nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam trong giai đoạn
hiện nay.
3.3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là sự quản lý của Nhà nước đối với báo điện
tử ở Việt Nam.
3.4. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chủ yếu khảo sát, tìm hiểu hoạt động, thực trạng quản lý của Nhà nước
đối với báo điện tử ở Việt Nam trong những năm gần đây.
4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu đề tài
4.1. Cơ sở lý luận, thực tiễn
Luận văn nghiên cứu trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về công tác quản lý báo
chí nói chung và công tác quản lý báo điện tử nói riêng. Luận văn kế thừa kết quả
nghiên cứu của các công trình khoa học đã công bố có liên quan đến đề tài. Cơ sở
thực tiễn của luận văn là thực trạng hoạt động báo điện tử và sự lãnh đạo, quản lý

5

đối với báo điện tử của Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay. Luận văn có tham
khảo các báo cáo, thống kê, tư liệu có liên quan.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ
thể như: tổng kết thực tiễn; khảo sát, thống kê; logic và lịch sử, phân tích và tổng
hợp; quy nạp và diễn dịch; so sánh,…
5. Những đóng góp khoa học của luận văn
Luận văn đóng góp những nội dung khoa học sau đây:
Một là, làm rõ đặc điểm của báo điện tử ở Việt Nam và quan niệm, nội dung,
phương thức quản lý Nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam;
Hai là, đề xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm tăng cường sự quản lý
Nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay;
Ba là, kết quả nghiên cứu của luận văn có thể là tài liệu các cá nhân, cơ quan
tổ chức tham khảo trong hoạt động quản lý, điều hành báo điện tử, góp phần nâng
cao hiệu quả sự quản lý Nhà nước về báo điện tử ngày càng vững mạnh, đáp ứng
yêu cầu nhiệm vụ đã được đặt ra;
Bốn là, luận văn có thể dùng làm tư liệu tham khảo cho việc nghiên cứu,
giảng dạy các vấn đề liên quan đến hoạt động quản lý báo chí, hoạt động quản lý
báo điện tử.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài Phần mở đầu, Phần kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục,
luận văn gồm có 3 Chương, cụ thể:
Chương 1: Khái quát về quản lý Nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam
hiện nay;
Chương 2: Thực trạng quản lý Nhà nước về báo điện tử ở Việt Nam hiện nay
và kinh nghiệm của một số quốc gia;
6

Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước về báo điện
tử.
7. Các câu hỏi nghiên cứu.
Trên cơ sở nghiên cứu đề tài trên, Luận văn đưa ra lời giải đáp cho những câu
hỏi sau:
1. Quản lý nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam được thực hiện như thế
nào?
2. Trên thực tế việc quản lý báo điện tử ở Việt Nam đã thực sự hiệu quả hay
chưa?
3. Cần làm gì để quản lý Nhà nước đối với báo điện tử ở Việt Nam thực sự
hiệu quả?

7


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
1.KHÁI NIỆM, ĐẶC TRƯNG, VAI TRÒ CỦA BÁO ĐIỆN TỬ.
1.1. KHÁI QUÁT VỀ BÁO ĐIỆN TỬ
1.1.1. Khái niệm báo điện tử
1.1.1.1.Định nghĩa về báo điện tử
Báo, hay gọi đầy đủ là báo chí (xuất phát từ 2 từ “báo” - thông báo và “chí”
- giấy) hay còn có tên gọi cũ là “tân văn” (như trong Phụ nữ tân văn), nói một cách
khái quát là những xuất bản phẩm định kỳ như: nhật báo, tạp chí…1Ngoài ra, báo
chí còn để chỉ các loại hình truyền tin tức khác trong đời sống xã hội như đài phát
thanh, đài truyền hình... Định nghĩa này cũng được áp dụng cho một tạp chí xuất
bản liên tục trên Internet (báo điện tử hay tạp chí điện tử). Nhiệm vụ chính của báo
chí là dựa trên những điều tra, nghiên cứu, các lĩnh vực trong xã hội nhằm làm sáng

tỏ và cung cấp các thông tin hữu ích, có giá trị cho người đọc, thúc đẩy quá trình
tìm hiểu thông tin, phổ biến và phân tích tin tức tới các thành phần, tầng lớp trong
xã hội. Ngày nay báo chí đã phát triển đa dạng dưới nhiều hình thức khác nhau như
bản in, bản điện tử, kênh truyền hình, đài phát thanh... phù hợp và đáp ứng nhu cầu
của nhiều đối tượng độc giả. Báo chí là một phần không thể thiếu trong bộ máy
chính quyền (điều này đặc biệt đúng ở Việt Nam). Cơ quan báo chí là cơ quan ngôn
luận, có chức năng cung cấp thông tin và đưa ra ý kiến về mọi vấn đề của đời sống
xã hội. Chính vì vậy, báo chí thường được gọi là cơ quan“quyền lực thứ tư” trong
hệ thống các cơ quan quyền lực nhà nước. Nếu quyền lực báo chí được sử dụng
đúng sẽ góp phần nói lên sự thật, góp phần nói lên nguyện vọng của người dân, qua
đó cải tiến bộ máy xã hội, ngược lại, nếu quyền lực báo chí được sử dụng không
hợp lý, cung cấp những thông tin sai lệch sẽ ảnh hưởng xấu đến tình hình chính trị xã hội, có thể làm suy yếu bộ máy chính quyền và gây hoang mang dư luận. Báo
1 Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, />
8


chí như con dao hai lưỡi, tích cực khi sử dụng tốt và cũng sẽ tiêu cực nếu sử dụng
không tốt.
Thế kỉ XIX là thế kỉ thống trị của báo in cùng với sự phổ biến của máy in và
sự phát triển của hệ thống giao thông. Sang thế kỉ XX, phát thanh, truyền hình lại
chiếm lĩnh ngôi vị thống trị với đài radio, tivi và các phương tiện truyền tin khác.
Từ cuối thế kỉ XX, đầu thế kỉ XXI, mạng Internet ra đời và tác động mạnh mẽ tới
mọi mặt của đời sống, trong đó báo chí cũng chịu sự ảnh hưởng khá lớn từ mạng
Internet. Hệ quả tất yếu của quá trình nói trên là sự ra đời của một sản phẩm kết
hợp giữa báo chí và mạng Internet - báo điện tử. Ngay từ khi ra đời, báo điện tử đã
làm thay đổi cơ bản bộ mặt của báo chí thế giới và Việt Nam. Vậy báo điện tử là gì
và nó ra đời như thế nào?
Báo điện tử (hay tên gọi khác là báo trực tuyến, báo mạng, tin tức trực
tuyến…) là loại hình báo chí được xây dựng dưới hình thức một trang web và phát
hành dựa trên nền tảng mạng Internet. Báo điện tử được xuất bản bởi Tòa soạn điện

tử. Các độc giả sử dụng các phương tiện điện tử như máy tính, điện thoại thông
minh, máy tính bảng, phương tiện truyền dữ liệu... có kết nối mạng Internet để đọc
báo và cập nhật tin tức do Tòa soạn báo điện tử phát hành trên môi trường mạng.
Khác với báo in, tin tức trên các tờ báo điện tử được cập nhật liên tục,
thường dưới dạng các tin ngắn và thông tin được chắt lọc từ nhiều nguồn khác
nhau. Báo điện tử cũng khác so với các trang thông tin điện tử khác về tần suất cập
nhật. Mức độ cho ra đời các ấn phẩm, các bài viết của báo điện tử thường nhiều
hơn, đa dạng hơn so với các trang thông tin điện tử khác. Từ những ưu thế sẵn có,
báo điện tử cho phép mọi người trên khắp thế giới tiếp cận tin tức nhanh chóng mà
không phụ thuộc vào không gian và thời gian. Sự phát triển của báo điện tử đã làm
thay đổi thói quen đọc tin của các độc giả và ít nhiều có ảnh hưởng đến việc phát
triển báo giấy truyền thống.
Ở Việt Nam, thuật ngữ “báo điện tử” đã được sử dụng từ khi Luật Báo chí

9


năm 1999 ra đời. Theo nội dung giải thích thuật ngữ trong luật này, báo điện tử “là
loại hình báo chí được thực hiện trên hệ thống máy tính”. Điều 3 Luật Báo chí (sửa
đổi) năm 2016 được Quốc hội thông qua vào Kỳ họp thứ 11, Khóa XIII có hiệu lực
từ ngày 01/01/2017đã định nghĩa rõ ràng hơn về “báo điện tử” như sau: “Báo điện
tử là loại hình báo chí sử dụng chữ viết, hình ảnh, âm thanh được truyền dẫn trên
môi trường mạng, bao gồm báo điện tử và tạp chí điện tử”2. Với cách hiểu này,
báo điện tử thực chất cũng giống như các loại hình báo chí khác với chức năng là
cung cấp thông tin cho người đọc, tuy nhiên, sự khác biệt cơ bản của báo điện tử so
với các loại hình báo chí truyền thống khác ở chỗ việc cung cấp thông tin tới độc
giả được thực hiện trên môi trường mạng Internet. Do vậy, việc tiếp nhận thông tin
của các độc giả sẽ dễ dàng, nhanh chóng và thuận tiện hơn rất nhiều so với tìm
hiểu, tiếp nhận tin tức với báo chí truyền thống.
1.1.1.2. Đặc trưng của báo điện tử

Là một trong số các loại hình báo chí nên báo điện tử cũng mang những đặc
trưng của báo chí nói chung như: tính quần chúng, cung cấp thông tin ở các lĩnh
vực khác nhau của đời sống xã hội đến người đọc; nắm bắt được nhu cầu về tri thức
của con người để phản ánh nhanh nhạy trong môi trường xã hội; thể hiện ý chí của
giai cấp, chế độ, thể chế chính trị trong từng thời kỳ lịch sử… Song, với đặc thù là
truyền dẫn trên môi trường mạng Internet nên báo điện tử còn chứa đựng những
đặc điểm riêng biệt so với các loại hình báo chí thông thường, cụ thể:
- Cho phép thông tin cập nhật tức thời, thường xuyên và liên tục:Nhờ sự phát
triển của công nghệ, máy vi tính và đặc biệt là sự phát triển của mạng Internet toàn
cầu, các phóng viên, nhà báo có thể dễ dàng xâm nhập sự kiện, nhanh chóng viết
bài và gửi về Toà soạn thông qua hệ thống thư điện tử. Với tốc độ đường truyền
nhanh nên các báo có thể đưa tin cùng lúc về một sự kiện, qua đó người đọc sẽ tiếp
nhận thông tin dưới nhiều lăng kính khác nhau, qua đó tăng cường khả năng nhận
2 Khoản 6 Điều 3 Luật báo chí (sửa đổi) năm 2016.

10


biết, phân tích thông tin của độc giả về các vấn đề của xã hội. Không chỉ tức thời,
báo điện tử còn cho phép nhà báo thường xuyên cập nhật thông tin ở bất cứ nơi
đâu, bất cứ khi nào, vì vậy các tin tức luôn được cập nhật kịp thời và nhanh chóng.
Đặc điểm này khác với báo giấy hoặc các loại hình báo chí truyền thống khác bởi
nhà báo có thể đăng tải thêm tin tức bất cứ lúc nào mà không phải chờ đến giờ lên
khuôn hay sắp xếp chương trình như ở các loại hình báo chí khác. Do đó, đặc trưng
riêng của báo điện tử còn là tính phi định kì. Đặc trưng này giúp cho báo điện tử
vượt trội hơn so với các loại hình báo chí khác về tốc độ thông tin, lượng thông tin,
đảm bảo tính thời sự và tạo sự thuận tiện trong việc tiếp cận thông tin cho độc giả.
Đây cũng là lí do các độc giả tìm đến báo điện tử để cập nhật thông tin ngày càng
tăng.
-Có tính tương tác cao: Nhờ những đặc trưng nổi trội về công nghệ mà tính tương

tác của báo điện tử cao hơn so với các loại hình báo chí khác. Không dừng lại ở sự
tương tác giữa độc giả với Toà soạn, báo điện tử còn có sự tương tác nhiều chiều
giữa độc giả với nhà báo, độc giả với độc giả, hay độc giả với nhân vật trong các ấn
phẩm báo chí. Nhờ sự ứng dụng khoa học công nghệ mà quá trình tương tác trên
báo điện tử nhanh chóng và thuận tiện hơn so với các loại hình báo chí truyền
thống. Sau mỗi bài viết, tác phẩm đăng trên trang báo điện tử đều có mục phản hồi,
ngoài ra còn có rất nhiều kênh tương tác khác như phản hồi (feedback) , bình chọn
(vote), thư điện tử (email), diễn đàn (forum)… thuận lợi cho độc giả đóng góp và
chia sẻ ý kiến của mình, điều này khó thấy trên báo hình, phát thanh hay báo giấy
và nếu có thì quá trình tương tác cũng diễn ra rất chậm, không thuận tiện cho cả
Tòa soạn và độc giả.
- Tính đa phương tiện: trên một tờ báo điện tử, thậm chí ngay trong một ấn phẩm
báo điện tử có thể tích hợp cả báo viết, báo phát thanh và báo hình. Khi đọc báo
điện tử, độc giả có thể chủ động xem những ấn phẩm mình quan tâm ở bất kì trang
nào giống như báo in, đồng thời được quan sát trực tiếp những hình ảnh, clip, lắng
nghe những âm thanh mà không hề bị phụ thuộc vào các yếu tố thời gian, không
11


gian. Sự tích hợp này khiến cho báo điện tử hấp dẫn hơn các loại hình báo chí khác,
cũng vì lẽ đó mà báo điện tử trở nên sinh động hơn, hấp dẫn hơn và đáp ứng nhu
cầu, thị hiếu của độc giả tốt hơn.
- Khả năng liên kết lớn: báo điện tử có khả năng liên kết vô cùng lớn nhờ vào các
siêu liên kết (hyperlink), các từ khoá, web link, hồ sơ…Từ một bài viết, độc giả có
thế dễ dàng tìm kiếm những thông tin liên quan thông qua các liên kết để tìm hiểu
sâu rộng và cụ thể hơn về vấn đề mà độc giả đang quan tâm. Hoặc từ một trang
báo, có thể dễ dàng đi đến các website liên kết khác chỉ với một thao tác đơn giản
là nhấn vào đường link. Khả năng liên kết của báo điện tử đã thực sự mở ra một
kho thông tin vô hạn cho độc giả khi tiếp xúc với nó.
- Khả năng lưu trữ và tìm kiếm dễ dàng: Báo điện tử cho phép lưu trữ bài viết

theo hệ thống khoa học với một lượng thông tin lớn có thể lưu trữ tuỳ thuộc vào
dung lượng bộ nhớ trong các thiết bị máy vi tính. Đồng thời, độc giả có thể tìm
kiếm dễ dàng trên báo điện tử nhờ vào các mục tìm kiếm với các từ khoá được đính
kèm trên mỗi trang báo điện tử. Việc tìm kiếm và xem các bài viết, các ấn phẩm
báo điện tử có thể dưới các dạng thức như: xem theo ngày, theo bài, theo tên tác giả
hoặc theo chủ đề… Trong một số trường hợp, người đọc không có điều kiện đọc
trực tuyến thì có thể tải bài viết về máy hoặc đánh dấu bài viết lại để đọc sau hoặc
người đọc cũng có thể đọc lại nhiều lần tuỳ thích mà thao tác hoàn toàn đơn giản,
dễ dàng so với việc cách sử dụng báo chí truyền thống. Điều này là vô cùng khó
với các loại hình báo chí khác bởi khả năng lưu trữ và tìm kiếm của các loại hình
báo chí này không thông dụng và đơn giản.
- Tính xã hội hoá cao và khả năng cá thể hoá tốt: Nhờ sự phủ sóng của mạng
Internet toàn cầu, báo điện tử không có giới hạn về khoảng cách, thêm vào đó là
tính tương tác cao nên dễ dàng thấy tính xã hội hoá cao. Khả năng cá thể hóa tốt ở
loại hình báo chí mới mẻ này được thể hiện ở chỗ người đọc được chủ động lựa
chọn tờ báo, bài báo, trang báo thời gian đọc theo nhu cầu của mình. Mặt khác, do
bài báo chỉ phải đăng tải một lần duy nhất, đồng thời thông tin có giá trị sử dụng
12


cao hơn do được đọc theo nhu cầu của độc giả nên báo điện tử có độ lan toả cao, dễ
dàng đính chính với chi phí thấp. Tuy nhiên, báo điện tử còn một vài hạn chế như
độ tin cậy của thông tin còn thấp, muốn đọc được báo mạng thì độc giả ít nhất cũng
phải có máy tính, điện thoại thông minh nối mạng và biết những thao tác sử dụng
đơn giản nhất trên các thiết bị đó.
Ngoài ra, báo điện tử còn mở rộng khả năng tiếp cận thông tin đa chiều cho
nhiều đối tượng mà không bị giới hạn bởi phạm vi không gian (vượt ra ngoài biên
giới, ảnh hưởng toàn cầu) và phạm vi thời gian (tiếp cận bất kỳ thời gian nào). Vì
có những đặc trưng như vậy nên việc quản lý nhà nước đối với báo điện tử cần có
những phương pháp, nguyên tắc, điều kiện phù hợp nhằm tăng cường tính hiệu quả

trong hoạt động quản lý mà vẫn phát huy được vài trò của báo điện tử đối trongđời
sống xã hội.
1.1.1.3. Phân biệt giữa báo điện tử và các dạng cung cấp thông tin trên INTERNET
khác dễ gây nhầm lẫn
 Phân biệt giữa báo điện tử và trang thông tin điện tử tổng hợp
Hiện nay, người đọc bị “ngộ độc” bởi rất nhiều nguồn tin được chia sẻ trên
mạng xã hội, đặc biệt từ những trang thông tin điện tử không chính thống. Vậy làm
thế nào để phân biệt báo điện tử và trang thông tin điện tử tổng hợp? Mỗi ngày, có
rất nhiều trang mạng khác nhau ra đời và được “dán nhãn” thông tin khiến không ít
người lầm tưởng đây là các trang báo điện tử. Do vậy, mỗi một cá nhân khi tiếp cận
những thông tin này cần trang bị những kiến thức cơ bản để phân biệt tính thực hư
của thông tin trên mạng trong thời buổi công nghệ số hiện nay.
Trang thông tin điện tử là trang thông tin trên môi trường Internet. Trang
thông tin điện tử đăng tải các thông tin trên nhiều phương diện khác nhau như
thông tin cá nhân; thông tin của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp; thông tin trong các
lĩnh vực chuyên môn… Trang thông tin điện tử có cơ sở dữ liệu đa dạng, là nơi tìm
kiếm và kiểm tra tư liệu hiệu quả. Trang thông tin điện tử bao gồm nhiều loại khác
nhau như blog cá nhân, website, diễn đàn…, chẳng hạn các trang như: Wikipedia,
13


Cổng thông tin của Bộ tài chính, website của trường đại học Quốc gia Hà Nội, Diễn
đàn những người hành nghề Luật,… Báo điện tử và trang thông tin điện tử tổng
hợp là hai dạng của trang thông tin điện tử. Thông thường, các loại hình báo chí
muốn hoạt động thì phải được cấp phép bởi cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, tùy
vào mục đích sử dụng và theo quy định của pháp luật báo chí hiện hành, một số
trang thông tin điện tử cũng có thể không cần sự cấp phép hoạt động của Bộ Thông
tin và Truyền thông. Chính vì thế, việc quản lý đối với những trang thông tin điện
tử nàyc cũng gặp rất nhiều khó khăn.
Báo điện tử là loại hình báo chí được xuất bản trên mạng Internet. Báo điện

tử có nhiệm vụ truyền tải tin tức tới cộng đồng trên nhiều lĩnh vực như kinh tế,
chính trị, pháp luật, đời sống, xã hội… Trong xu thế phát triển của thông tin kỹ
thuật số, báo điện tử tích hợp tính chất đa phương tiện (kết hợp cùng báo viết, phát
thanh, truyền hình, âm thanh, hình ảnh…) nhằm hướng đến nhóm độc giả năng
động thời đại công nghệ số (đặc biệt là giới trẻ) giúp cho các đối tượng này tiếp cận
các thông tin nhanh, đầy đủ và phù hợp nhất. Có hai loại hình của báo điện tử: một
là, phiên bản online của các tờ báo giấy như Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Pháp luật thành
phố Hồ Chí Minh… hai là, báo điện tử độc lập không phải là phiên bản online của
báo in như Vnexpress, Vietnamnet, Dân trí… Ở cuối mỗi tờ báo điện tử, độc giả có
thể dễ dàng nhìn thấy tên đoàn thể, cơ quan quản lý mà tờ báo đó trực thuộc và địa
chỉ liên lạc, ví dụ như báo Thanh Niên Online sẽ trực thuộc Diễn đàn của Hội liên
hiệp Thanh niên Việt Nam, báo Pháp luật Việt Nam sẽ trực thuộc Bộ Tư pháp…
Ngoài ra, thông tin về Tổng biên tập, Phó Tổng biên tập cũng được ghi rõ ở bên
dưới mỗi tờ báo điện tử. Một điểm quan trọng khác là bất kì tờ báo điện tử nào
muốn thành lập và hoạt động đều phải cũng phải xin giấy phép xuất bản của Bộ
Thông tin và Truyền thông thì mới được quyền sản xuất tin bài trên hệ thống online
và phổ biến tin tức trên môi trường mạng.3
3Xem thêm Thông tư số 33/2011/TT-BTTTT quy định chi tiết việc cấp Giấy phép hoạt động báo chí điện tử, Giấy
phép chuyên trang báo chí điện tửcủa Bộ trưởng Bộ Thông tin truyền thông

14


Trang thông tin điện tử tổng hợp là trang tin tức về các lĩnh vực trong đời
sống xã hội. Trang thông tin điện tử tổng hợp không được tự sản xuất nội dung tin
bài để đưa lên như báo điện tử mà phải lấy thông tin từ các cơ quan báo chí chủ
quản hoặc các website (dưới sự thỏa thuận về bản quyền theo quy định hợp tác giữa
hai bên) để đăng tải. Trang thông tin điện tử tổng hợp có 2 loại: một là, các trang
thông tin thuộc cơ quan báo chí như: Người cao tuổi, Việt báo, Thời báo...; hai là,
các trang thông tin không thuộc cơ quan báo chí như: 24h, Kênh 14, Tinmoi,

Baomoi... Xét về hình thức, trang thông tin điện tử tổng hợp có nhiều điểm tương
đồng với báo điện tử về giao diện cũng như hình thức thiết kế trình bày các bản tin,
ấn phẩm… Một số trang thông tin điện tử tổng hợp là nơi tổng hợp lại các tin tức
thời sự từ các báo lớn để độc giả tiện theo dõi các tin nóng hàng ngày hoặc hàng
giờ. Một số trang khác lại lấy nhãn “trang thông tin điện tử tổng hợp” để sản xuất
tin bài giải trí nhằm làm tăng độ tương tác với độc giả. Trên thực tế, không ít cơ
quan, tổ chức xin cấp phép thành lập trang thông tin điện tử tổng hợp nhưng lại
hoạt động như báo điện tử. Thậm chí, nhiều trang thông tin điện tử tổng hợp muốn
nâng cao hiệu ứng truyền thông và thu hút nhiều độc giả mà bất chấp sự thật, đưa
các thông tin không chính xác, chưa qua kiểm duyệt lên trang thông tin của mình
gây hoang mang trong dư luận. Một bộ phận độc giả không kiểm chứng nguồn gốc
và độ tin cậy của thông tin khi vừa tiếp nhận đã vội vàng chia sẻ thông tin đó tới
mọi người khiến cho thông tin không chính thống, sai lệch lan rộng sang các độc
giả khác. Điều này khiến thông tin trên mạng ngày càng trở nên nhiễu loạn và khó
kiểm soát làm cho người đọc dễ bị nhầm lẫn giữa báo điện tử và trang thông tin
điện tử tổng hợp 4.
Việc phân biệt báo điện tử và trang thông tin điện tử tổng hợp có ý nghĩa
quan trọng trong hoạt động quản lý nhà nước về báo điện tử nói riêng và trang
thông tin điện tử tổng hợp nói chung. Cùng là loại hình trang thông tin điện tử,

4Tham khảo tại />
15


song báo điện tử và trang thông tin điện tử tổng hợp có những yêu cầu về quy trình,
thủ tục cấp phép, quản lý hoạt động khác nhau. Đây chính là điểm mấu chốt để đặt
hoạt động của báo điện tử và trang thông tin điện tử tổng hợp dưới sự quản lý các
cơ quan hành chính nhà nước (trong đó chủ yếu là cơ quan quản lý truyền thông
như Sở thông tin – truyền thông và Bộ thông tin – truyền thông). Trên thực tế, việc
xin cấp phép hoạt động cho báo điện tử khó khăn hơn rất nhiều so với việc xin cấp

phép hoạt động cho một trang thông tin điện tử tổng hợp. Vì vậy, đã có một số đơn
vị chỉ xin giấy phép hoạt động cho trang thông tin điện tử tổng hợp nhưng lại hoạt
động như một tờ báo điện tử và bị cơ quan chức năng xử lý.
Từ góc độ quản lý nhà nước về báo chí nói chung và báo điện tử nói riêng,
dễ thấy sự khác biệt giữa hai loại hình trang thông tin điện tử nói trên như sau:
Đối với báo điện tử, giấy phép hoạt động của báo điện tử thường được cấp
cho các cơ quan, tổ chức phi thương mại mà không cấp cho các doanh nghiệp hoạt
động vì mục tiêu lợi nhuận. Bộ máy điều tiết hoạt động của một tờ báo điện tử bao
gồm: tổng biên tập, bộ phận tòa soạn, phóng viên. Báo điện tử được quyền đăng tải
nội dung (tin tức, bài báo) do tờ báo sản xuất hoặc dẫn lại nội dung thông tin của
các tờ báo khác (có thỏa thuận về bản quyền).
Đối với trang thông tin điện tử tổng hợp, giấy phép hoạt động của trang
thông tin điện tử tổng hợp có thể được cấp cho doanh nghiệp hay các cơ quan, tổ
chức không phải là doanh nghiệp, trong đó có cơ quan báo chí. Trang thông tin
điện tử tổng hợp không được phép tự sản xuất nội dung thông tin và đưa lên trang
của mình như cơ quan báo chí khác mà phải lấy lại thông tin từ các tờ báo cùng cơ
quan chủ quản hoặc các trang web khác (phải có thỏa thuận về bản quyền). Như
vậy, trường hợp một tờ báo giấy, nếu có thêm giấy phép làm trang thông tin điện tử
thì chỉ được đăng lại tin bài của tờ báo giấy đó chứ không được tự sản xuất tin bài
cho trang thông tin điện tử này.
Khi đã phân biệt báo điện tử và trang thông tin điện tử tổng hợp, độc giả có
thể tự sàng lọc thông tin khi tiếp nhận các tin tức trên mạng, qua đó, các trang web,
16


trang báo điện tử chính thống, uy tín sẽ được độc giả quan tâm nhiều hơn. Đây
cũng là cách thể hiện trách nhiệm của mỗi độc giả khi đọc, chia sẻ thông tin từ báo
điện tử trên mạng Internet.
1.1.1.4. Vai trò của báo điện tử trong đời sống xã hội
Trong lĩnh vực báo chí hiện nay, báo điện tử tuy ra đời sau những loại hình

báo chí khác nhưng đã nhanh chóng phát triển về số lượng, chất lượng và ngày
càng khẳng định được vị trí của mình trong đời sống báo chí, đời sống xã hội của
đất nước.
Mạng Internet ngày càng phát triển mạnh đã tạo nên một mạng thông tin báo
chí điện tử sôi động, thu hút hàng triệu lượt người truy cập mỗi ngày. Báo điện tử
đã và đang trở thành một công cụ hữu ích và có tác động lớn đến độc giả. Báo điện
tử với các công cụ truyền thống như: văn bản (text), hình ảnh tĩnh và đồ họa (still
image & graphic), âm thanh (audio), hình ảnh động (video & animation) và gần
đây là sự ra đời và phát triển của các chương trình tương tác (interactive program)
như: khán giả được trực tiếp tương tác, trả lời, dự đoán thông qua điện thoại hoặc
phương tiện phản hồi khác đối với các chương trình truyền hình đang phát sóng…
Chính vì vậy, báo điện tử được xem như biểu tượng điển hình của truyền thông đa
phương tiện và ngày càng có nhiều độc giả.
Sự phát triển của báo điện tử là minh chứng cho sự phát triển của ngành công
nghệ thông tin trong xã hội hiện đại. Nói cách khác, báo điển tử luôn phát triển
song hành cùng sự phát triển của công nghệ thông tin trên toàn thế giới, trong đó
mạng Internet có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của báo điện
tử, mang lại rất nhiều tiện ích cho người sử dụng. Thêm vào đó, báo điện tử còn
góp phần tăng hiệu quả xã hội của báo chí. Báo điện tử ra đời giúp cho việc trao đổi
và truy cập thông tin một cách kịp thời, nâng cao trình độ dân trí của xã hội, đặc
biệt là giới trẻ. Chúng ta có thể tìm hiểu được tất cả những thông tin một cách
nhanh chóng và hiệu quả trên mạng Internet và thông qua báo điện tử chúng ta
cũng có thể cập nhật được tin , sự kiện diễn ra hàng ngày ở khắp mọi nơi trên thế
17


giới.
Trong tương lai, báo điện tử vẫn sẽ phát triển không ngừng cùng với quá
trình toàn cầu hóa và sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Mỗi một bước tiến
của xã hội ngày nay càng thấy rõ vai trò của công nghệ thông tin nói chung và của

báo điện tử nói riêng. Vì thế, hệ thống báo điện tử ở Việt Nam cũng như trên thế
giới cần đầu tư để phát triển mạnh hơn nữa nhằm đáp ứng nhu cầu cập nhật và tìm
hiểu thông tin ngày càng cao của con người, vươn tới thời đại mới của nền văn hóa
tri thức.
1.2 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ VÀ Ý NGHĨA VÀ NỘI DUNG
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BÁO ĐIỆN TỬ
1.1.2. Khái niệm và các nguyên tắc quản lý nhà nước về báo điện tử
1.1.2.1.

Khái niệm quản lý nhà nước về báo điện tử

Báo điện tử là phương tiện thông tin đại chúng thiết yếu đối với đời sống xã
hội, là cơ quan ngôn luận để đưa thông tin đến gần nhân dân. Báo điện tử không chỉ
làm nhiệm vụ chung của báo chí mà còn thực hiện các nhiệm vụ riêng của mình, đó
là: thực hiện truyền thông các thông tin cần thiết qua mạng Internet, cung cấp thông
tin nhanh chóng, kịp thời và đa dạng cho mọi độc giả. Khác với các loại hình báo
chí truyền thống khác, chỉ với một vài thao tác nhấn chuột máy tính, hàng loạt các
thông tin quan trọng được cập nhật từng giây, từng phút sẽ đến với người đọc một
cách nhanh chóng. Tuy nhiên, để những thông tin này được cung cấp một cách
trung thực, đầy đủ và đến người đọc thì cần có hoạt động quản lý của Nhà nước đối
với loại hình báo chí này.
Trên thực tế, chưa có một định nghĩa chính thống về hoạt động quản lý nhà
nước đối với báo điện tử. Vì vậy, để dễ hiểu hơn về hoạt động này chúng ta cần
phải liên hệ với hoạt động quản lý nói chung và hoạt động quản lý hành chính nhà
nước nói riêng. Xét ở góc độ quản lý hành chính nhà nước, quản lý được coi là hoạt
động của chủ thể có thẩm quyền (ở đây là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền
quản lý hành chính nhà nước) điều khiển, chỉ đạo một hệ thống hay nhiều hệ thống
18

hay một đối tượng nào đó thực hiện theo ý muốn của chủ thể quản lý hành chính
nhà nước nhằm đạt được mục đích của hoạt động quản lý. Về mặt bản chất, quản lý
hành chính nhà nước đối với bất cứ lĩnh vực nào cũng là:
- Sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý hành chính nhà nước đến các
đối tượng chịu sự quản lý;
- Quản lý hành chính nhà nước xuất hiện ở bất kỳ nơi nào trong hoạt động
hành pháp của cơ quan hành pháp;
- Mục đích, nhiệm vụ của quản lý hành chính là điều khiển, chỉ đạo hoạt động
của đối tượng chịu sự quản lý, phối hợp với các hành động riêng lẻ của từng
cá nhân để tạo thành một hành động thống nhất của tập thể và hướng đến
mục tiêu duy trì trật tự xã hội, kinh tế, chính trị của đất nước;
- Quản lý hành chính nhà nước thực hiện dưới nguyên tắc mệnh lệnh – phục
tùng. Chủ thể quản lý hành chính nhà nước có quyền uy đơn phương và áp
đặt quyền lực đó để buộc chủ thể chịu sự quản lý phải phục tùng mình nhằm
tạo sự thống nhất trong quản lý.
Từ liên hệ trên, có thể suy ra, quản lý nhà nước với báo điện tử là hoạt động
của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền nhằm đảm bảo cho hoạt động của báo điện tử
được ổn định và phù hợp với xu thế phát triển chung của xã hội. Với vai trò là thiết
chế trung tâm trong hệ thống chính trị, Nhà nước đại diện cho nhân dân, đảm bảo
cho công dân được thực hiện các quyền cơ bản của mình, trong đó có quyền tự do
ngôn luận, tự do báo chí và quyền tiếp cận thông tin. Nhà nước sử dụng công cụ
quyền lực nhà nước để đảm bảo quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận cho người
dân. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, Nhà nước đóng vai trò hết sức quan trọng
trong việc đấu tranh chống các thế lực thù địch lợi dụng chính sách tự do ngôn
luận, tự do báo chí để đưa ra các luận điệu sai trái, thực hiện chiến lược “diễn biến
hòa bình” gây mất an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
Qua việc khái quát trên, chúng ta có thể hiểu quản lý nhà nước đối với báo

19

điện tử là hoạt động được tiến hành bởi chủ thể quản lý nhà nước (cụ thể là Bộ
Thông tin - Truyền thông và Sở Thông tin - Truyền thông, cơ quan, tổ chức chủ
quản của báo điện tử và các cá nhân, tổ chức khác được Nhà nước trao thẩm
quyền quản lý trực tiếp hay gián tiếp hoạt động của báo điện tử) thông qua việc
tác động trực tiếp và điều chỉnh quá trình ra đời, tồn tại và phát triển của loại hình
báo điện tử trong đời sống xã hội.
Hay nói cách khác,quản lý nhà nước trong lĩnh vực báo chí nói chung và báo
điện tử nói riêng hay bất cứ một lĩnh vực, một dạng quản lý xã hội nào khác là
dạng quản lý công vụ quốc gia của bộ máy nhà nước – là công việc của cơ quan
hành pháp. Đó là sự tác động có tổ chức trên cơ sở pháp luật do các cơ quan có
thẩm quyền trong hệ thống hành pháp từ trung ương đến cơ sở thực hiện đối với
hoạt động báo chí nhằmphát huy mọi nguồn lực để tạo ra một cơ chế hợp lý cho
hoạt động báo chí và đảm bảo quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận của công dân.
Xét trong quan hệ pháp luật hành chính, có thể xác định được chủ thể, khách
thể, đối tượng của hoạt động quản lý nhà nước về báo điện tử và mục đích quản lý
của hoạt động này:
- Chủ thể của hoạt động quản lý nhà nước về báo điện tử: là các cơ quan Nhà
nước trong bộ máy Nhà nước hay các cá nhân quản lý chuyên ngành về hoạt
động báo chí, báo điện tử được Nhà nước trao quyền;
- Khách thể của hoạt động quản lý nhà nước về báo điện tử: là trật tự quản lý
trong quá trình truyền đạt, tiếp nhận và trao đổi thông tin nhằm thiết lập mối
liên hệ giữa con người với con người;
- Đối tượng của hoạt động quản lý nhà nước về báo điện tử: tất cả những tổ
chức, cá nhân thực hiện hoạt động liên quan đến báo điện tử;
- Mục đích của hoạt động quản lý báo điện tử: nhằm phát huy mọi nguồn lực
để tạo ra một cơ chế hợp lý cho hoạt động báo chí và đảm bảo quyền tự do
báo chí, tự do ngôn luận báo chí của công dân.
1.1.2.2.

Các nguyên tắc quản lý nhà nước về báo điện tử
20


Các hoạt động báo chí nói chung và báo điện tử nói riêng xét trên nhiều góc
độ có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống xã hội. Vì vậy, để các hoạt động này phát
triển đúng định hướng và đi vào khuôn khổ thì phải đặt nó dưới sự điều chỉnh của
pháp luật, đồng thời cũng cần phải xây dựng nên những nguyên tắc quản lý phù
hợp. Những nguyên tắc cơ bản trong quản lý nhà nước đối với báo chí nói chung và
báo điện tử nói riêng bao gồm:
- Nguyên tắc tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền tự do báo chí, tự do ngôn
luận của công dân: Báo điện tử thực chất là một loại hình báo chí, do đó,việc tôn
trọng, bảo vệ , bảo đảm quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận trên báo điện tử cũng
được bảo đảm như quyền tự do ngôn luận của công dân trên báo chí nói chung.
Quyền tự do ngôn luận – quyền được trình bày, bộc lộ quan điểm, nói lên tiếng nói
của bản thân là quyền thiêng liêng của mỗi con người, sự hình thành của tiếng nói
và chữ viết song hành với nhau ghi lại quá trình lịch sử cũng như văn của nhân loại.
Con người được hợp thành bởi phần con và phần người cũng giống như việc phải
ăn uống để tồn tại đúng phần con thì việc được giao tiếp được tự do nói lên tiếng
nói của bản thân là cơ sở quan trọng để con người sống đúng nghĩa với phần người
trong bản thân mình. Việc dùng lời nói, đôi khi còn dùng đến cả hành động hay bất
cứ công cụ phương tiện nào để tìm kiếm, tiếp nhận và chia sẻ thông tin đảm bảo
cho mọi vấn đề trong xã hội luôn được phổ biến, luôn được phản bác để tìm ra
chuẩn chung nhất. Đây là một nguyên tắc hiến định đã được ghi nhận trong Hiến
pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 (sau đây gọi là Hiến
pháp năm 2013). Theo đó, tại Điều 25 Hiến pháp năm 2013 quy định: “công dân có
quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin” 5.Quy định này đã được
cụ thể hoá trong Luật Báo chí (sửa đổi) năm 2016, có hiệu lực từ ngày 01/01/2017.
Cụ thể Điều10, 11 Luật Báo chí (sửa đổi) năm 2016 quy định:
“Điều 10. Quyền tự do báo chí của công dân

5Điều 25, Hiến pháp nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013

21


1. Sáng tạo tác phẩm báo chí.
2. Cung cấp thông tin cho báo chí.
3. Phản hồi thông tin trên báo chí.
4. Tiếp cận thông tin báo chí.
5. Liên kết với cơ quan báo chí thực hiện sản phẩm báo chí.
6. In, phát hành báo in.
Điều 11. Quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân
1. Phát biểu ý kiến về tình hình đất nước và thế giới.
2. Tham gia ý kiến xây dựng và thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước.
3. Góp ý kiến, phê bình, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo trên báo chí đối với các tổ
chức của Đảng, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội; tổ chức chính trị xã
hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp và thành viên của
các tổ chức đó.”
Như vậy, quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận trên báo chí nói chung và báo
điện tử nói riêng có nội dung rõ ràng, cụ thể và được công bố một cách hệ thống.
Thông qua báo chí, công dân có quyền nhận tin, đưa tin, có quyền bày tỏ quan điểm
của mình về những vấn đề đã và đang xảy ra trong đời sống xã hội. Công dân cũng
có quyền tham gia đóng góp ý kiến về các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà
nước. Điều này là biểu hiện khuôn mẫu cho một xã hội dân chủ, xuất phát từ lợi thế
của báo chí, vai trò của báo chí trong việc định hướng dư luận xã hội.
Để nguyên tắc này được thực hiện trên thực tế, Nhà nước đã xây dựng một
khuôn khổ pháp lý phù hợp để điều chỉnh hoạt động của loại hình báo điện tử nhằm
phục vụ tốt nhất nhu cầu của đông đảo bạn đọc. Bên cạnh đó, Nhà nước cũng đề ra

các phương thức quản lý nhằm đảm bảo sự tuân thủ pháp luật và tạo điều kiện
thuận lợi để các cơ quan chức năng thực hiện hoạt động quản lý nhà nước đối với
hoạt động báo chí nói chung và báo điện tử nói riêng.
- Nguyên tắc đảm bảo quyền thụ hưởng thành quả hoạt động báo điện tử một
22


cách bình đẳng của tất cả công dân: Bằng hoạt động của mình, báo chí nói chung
và báo điện tử nói riêng đã góp phần đáng kể vào việc ổn định tình hình kinh tế
chính trị và định hướng dư luận xã hội một cách tích cực. Nhiều nước trên thế giới
đã khai thác triệt để hiệu quả hoạt động của báo điện tử dưới sự điều tiết của pháp
luật nhằm phục vụ cho mục tiêu xây dựng xã hội thịnh vượng, công bằng, dân chủ
và văn minh. Riêng ở nước ta, pháp luật là một công cụ rất quan trọng trong quản
lý hoạt động của báo điện tử, một loại hình báo chí khá mới mẻ, hiện đại và ứng
dụng những tiến bộ về khoa học, công nghệ của nhân loại, đảm bảo cho quá trình
hội nhập môi trường thông tin, báo chí toàn cầu được nhanh chóng và thành công.
Hoạt động báo điện tử ngày nay có những tiến bộ rõ rệt, phạm vi phủ sóng rộng
khắp nhờ có sự đầu tư về cơ sở hạ tầng mạng lưới internet ở khắp các vùng miền,
qua đó đáp ứng đầy đủ nhu cầu thông tin của độc giả. Đây được xem như một
nguyên tắc biểu hiện tính nhân văn sâu sắc với mục tiêu nâng cao chất lượng dân
trí.
Với nguyên tắc này, Nhà nước cần có chính sách để người dân dễ dàng tiếp
cận được các ấn phẩm của loại hình báo điện tử. Đồng thời, huy động các nguồn
lực để đảm bảo sự hoạt động của các cơ quan báo chí nói chung và báo điện tử nói
riêng với nhiều tôn chỉ mục đích khác nhau nhằm phục vụ tốt nhất nhu cầu về
thông tin và nâng cao trình độ dân trí của các tầng lớp khác nhau trong xã hội. Bên
cạnh đó, Nhà nước cần có chính sách đẩy mạnh sự phát triển và khả năng sẵn sàng
phục vụ của các cơ quan báo điện tử đối với các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội
khó khăn và đặc biệt khó khăn nhằm đảm bảo sự công bằng trong việc thụ hưởng
các tiện ích mà báo điện tử mang lại, đồng thời góp phần nâng cao dân trí thông

qua việc truyền bá thông tin rộng khắp trên mạng lưới báo điện tử.
- Nguyên tắc xử lý kịp thời các hành vi lợi dụng việc tôn trọng quyền tự do
báo chí, tự do ngôn luận để làm trái pháp luật: Một trong nhữngđặc điểm của báo
chí nói chung trong đó có báo điện tử là tính quần chúng, do vậy những thông tin
trên báo điện tử luôn có những ảnh hưởng nhất định đến tình hình an ninh chính trị
23


của một quốc gia và định hướng dư luận rõ rệt. Hiện nay, vấn đề tôn trọng quyền tự
do báo chí, tự do ngôn luận trên báo chí luôn được quan tâm và là quyền cơ bản của
con người mà các thể chế chính trị và hình thức nhà nước buộc phải tôn trọng. Lợi
dụng được các quy định này trong hệ thống pháp luật của các quốc gia, các thế lực
thù địch, phản động luôn tìm cách lợi dụng báo điện tử và các diễn đàn mạng để
làm công cụ cho việc chống phá Nhà nước, chống phá sự nghiệp đại đoàn kết toàn
dânvà công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa. Đây là những hành vi nguy hiểm làm
thiệt hại đến lợi ích của một quốc gia, một dân tộc, làm suy giảm uy tín của Đảng
và Nhà nước trong nhân dân. Do vậy, Đảng và Nhà nước cần kiên quyết đấu tranh
để chống lại các hành vi, mưu đồ này. Nhằm pháp điển hóa nguyên tắc trên, biến
nó thành công cụ hữu hiệu để điều chỉnh các quan hệ xã hội, Đảng và Nhà nước đã
ghi nhận nguyên tắc này qua các bản Hiến pháp và các văn bản pháp luật chuyên
ngành. Kế thừa các quy định đó, cụ thể hóa tinh thần của Hiến pháp năm 2013,
Luật Báo chí (sửa đổi) năm 2016, có hiệu lực từ ngày 01/01/2017 một mặt khẳng
định pháp luật tôn trọng quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí của công dân, mặt
khác pháp luật cũng có quy định các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động báo
chí tại Điều 9 Luật Báo chí (sửa đổi) năm 2016 bao gồm:
“1. Đăng, phát thông tin chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam có nội dung:
a) Xuyên tạc, phỉ báng, phủ nhận chính quyền nhân dân;
b) Bịa đặt, gây hoang mang trong nhân dân;
c) Gây chiến tranh tâm lý.

2. Đăng, phát thông tin có nội dung:
a) Gây chia rẽ giữa các tầng lớp nhân dân, giữa Nhân dân với chính quyền
nhân dân, với lực lượng vũ trang nhân dân, với tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội;
b) Gây hằn thù, kỳ thị, chia rẽ, ly khai dân tộc, xâm phạm quyền bình đẳng trong
cộng đồng các dân tộc Việt Nam;
24


c) Gây chia rẽ người theo tôn giáo với người không theo tôn giáo, giữa người
theo các tôn giáo khác nhau, chia rẽ các tín đồ tôn giáo với chính quyền nhân dân,
với tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; xúc phạm niềm tin tín ngưỡng, tôn
giáo;
d) Phá hoại việc thực hiện chính sách đoàn kết quốc tế.
3. Đăng, phát thông tin có nội dung kích động chiến tranh nhằm chống lại độc
lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
4. Xuyên tạc lịch sử; phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, anh
hùng dân tộc.
5. Tiết lộ các thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá
nhân và bí mật khác theo quy định của pháp luật.
6. Thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan; thông tin về những chuyện
thần bí gây hoang mang trong xã hội, ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn xã hội và
sức khỏe của cộng đồng.
7. Kích động bạo lực; tuyên truyền lối sống đồi trụy; miêu tả tỉ mỉ những hành
động dâm ô, hành vi tội ác; thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt
Nam.
8. Thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ
chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân; quy kết tội danh khi chưa có bản án của
tòa án.
9. Thông tin ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường về thể chất và tinh thần
của trẻ em.

10. In, phát hành và truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, tác phẩm báo
chí, nội
dung thông tin trong tác phẩm báo chí đã bị đình chỉ phát hành, thu hồi, tịch
thu, cấm lưu hành, gỡ bỏ, tiêu hủy hoặc nội dung thông tin mà cơ quan báo chí đã
có cải chính.
11. Cản trở việc in, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, sản
25