Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành (Luận án tiến sĩ)

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................4
PHẦN A TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN ..................................................................................1
1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..............................................................................1
1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước và ngoài nước .............................................1
1.2. Đánh giá thành quả nghiên cứu các vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu của
luận án .....................................................................................................................3
2. Cơ sở lý thuyết và hướng tiếp cận của đề tài ..........................................................5
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ..........................................................................................5
2.2. Lý thuyết nghiên cứu .......................................................................................6
2.3. Các giả thuyết nghiên cứu................................................................................6
2.4. Hướng tiếp cận nghiên cứu ..............................................................................7
PHẦN B ..........................................................................................................................8
NỘI DUNG LUẬN ÁN ..................................................................................................8
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT
HẠI DO NHÀ CỬA, CƠNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA ......................8
1.1. Các học thuyết xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng
trình xây dựng khác gây ra...........................................................................................8
1.1.1. Học thuyết về sự cẩu thả (negligence) .............................................................. 9
1.1.2. Học thuyết về lỗi do suy đoán (Presumed Fault Liability) ............................ 10
1.1.3. Học thuyết về trách nhiệm nghiêm ngặt (strict liability) ................................ 11
1.1.4. Sự kết hợp giữa học thuyết về lỗi do suy đoán và học thuyết về trách nhiệm
nghiêm ngặt ...............................................................................................................12
1.1.5. Học thuyết xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình
xây dựng khác gây ra trong pháp luật dân sự Việt Nam ..........................................13
1.2. Khái niệm, đặc điểm nhà cửa, cơng trình xây dựng khác ................................ 16
1.2.1. Khái niệm “nhà cửa, cơng trình xây dựng khác” ...........................................16
1.2.2. Đặc điểm nhà cửa, cơng trình xây dựng khác ................................................25
1.3. Khái niệm trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình xây dựng
khác gây ra ...................................................................................................................28

1.4. Bản chất của trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình xây
dựng khác gây ra .........................................................................................................34

1


1.5. Đặc điểm của trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình xây
dựng khác gây ra .........................................................................................................39
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 44
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG
THIỆT HẠI DO NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA ......45
2.1. Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình
xây dựng khác gây ra ..................................................................................................45
2.1.1. Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại của chủ sở hữu, người
được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng khác ............................. 46
2.1.2. Điều kiện phát sinh trách nhiệm liên đới của người thi công với chủ sở hữu,
người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, cơng trình xây dựng khác...................58
2.2. Xác định thiệt hại..................................................................................................63
2.2.1. Xác định thiệt hại do tài sản bị xâm phạm ......................................................63
2.2.2. Thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm .................................................................67
2.2.3. Xác định thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm ................................................72
2.3. Chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại .................................................75
2.3.1. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của chủ sở hữu, người chiếm hữu, người
được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, cơng trình xây dựng khác .............................. 75
2.3.2. Trách nhiệm bồi thường liên đới bồi thường thiệt hại của người thi công ....85
2.4. Chủ thể được bồi thường thiệt hại ......................................................................88
2.4.1. Chủ thể được bồi thường thiệt hại do tài sản bị xâm phạm ............................ 89
2.4.2. Chủ thể được bồi thường thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm ........................90
2.4.3. Chủ thể được bồi thường thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm .....................92
2.5. Các trường hợp không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại ...............94

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 99
CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY
ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NHÀ
CỬA, CƠNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA............................................100
3.1. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
nhà cửa, cơng trình xây dựng khác gây ra...............................................................100
3.1.1. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về các trường hợp phát sinh trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình xây dựng khác gây ra........100
3.1.2. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về xác định thiệt hại do nhà cửa,
công trình xây dựng khác gây ra ........................................................................103

2


3.1.3. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về xác định chủ thể chịu trách nhiệm
bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình xây dựng khác gây ra ...................114
3.2. Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại do nhà cửa, cơng trình xây dựng khác gây ra ..............................................125
3.2.1. Kiến nghị bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do tài sản
gây ra nói chung. ................................................................................................125
3.2.2. Kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
nhà cửa, cơng trình xây dựng khác gây ra. ........................................................126
3.2.3. Kiến nghị xây dựng Nghị quyết Hội đồng Thẩm phán TANDTC .............132
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..........................................................................................142
KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................143
CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CƠNG BỐ....................144
CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................144
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................145
PHỤ LỤC 1 ................................................................................................................159
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ..........................................................159

PHỤ LỤC 2 ................................................................................................................187
MỘT SỐ QUYẾT ĐỊNH, BẢN ÁN VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT
HẠI DO NHÀ CỬA, CƠNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA ..................187
PHỤ LỤC 3 ................................................................................................................227
TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH
XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA TRONG PHÁP LUẬT CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA
TRÊN THẾ GIỚI ......................................................................................................227

3


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày 24 tháng 5 năm 2005, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết Trung ương số 48 NQ/TW Về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010,
định hướng đến năm 2020. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà Nghị quyết đưa ra là
“Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về dân sự, kinh tế”. Thực hiện Nghị quyết số 48 NQ/TW của Bộ Chính trị, trong giai đoạn hiện nay, việc xây dựng và hồn thiện các quy
định pháp luật dân sự nói chung, pháp luật về TNBTTH ngồi hợp đồng nói riêng, trong đó
có TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, đang là một nhiệm vụ quan trọng cần thực
hiện.
Trong những năm qua, dưới sự tác động mạnh mẽ của quá trình cơng nghiệp hóa, đơ
thị hóa, hàng loạt các cơng trình đã được xây dựng để giải quyết nhu cầu về chỗ ở, học tập,
vui chơi giải trí… cho người dân. Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng trong khi những yếu
tố về chất lượng không được bảo đảm là một trong những nguyên nhân dẫn đến số lượng
các vụ tai nạn do nhà cửa, các cơng trình xây dựng khác gây ra không ngừng gia tăng, gây
thiệt hại lớn về người và tài sản.
Nếu như trong những năm trước đây, các vụ tai nạn xảy ra với số lượng ít thì trong
những năm gần đây, số lượng các vụ tai nạn với mật độ dày đặc hơn. Các vụ tai nạn xảy ra
không chỉ do sự tác động của các cơng trình dân dụng, mà nguy hiểm hơn, cịn do sự tác
động của các cơng trình cơng nghiệp và cơng trình giao thơng, gây ra những thiệt hại to
lớn về người và tài sản. Điển hình có thể kể đến vụ sập cầu Cần Thơ ngày 26/9/2007 khiến

hơn 50 người chết, hơn 100 người khác bị thương; Sập nhịp cầu tuyến cao tốc TPHCM Trung Lương ngày 10/03/2009 khiến 2 công nhân bị thương nặng; Sập một phần cơng
trình cao ốc văn phịng và thương mại CR4-1 (Quận 7, TP.HCM) ngày 30/12/2008 khiến 2
người chết và hơn 10 người bị thương; Sập lan can của trường tiểu học Văn Môn (Bắc
Ninh) sáng 12/12/ 2017 khiến 13 em học sinh bị thương…
Thiệt hại gây ra không chỉ bởi những cơng trình đã được hồn thiện (xây dựng từ lâu,
đã xuống cấp) mà cịn đối với cả những cơng trình đang trong giai đoạn thi công (VD: sập
nhà thờ đang thi công ở Thái Nguyên ngày 17/1/2013, khiến 3 người chết, 40 người bị
thương…); cá biệt có những cơng trình vừa được cắt băng khánh thành xong đã sập (VD:
công viên Hoàng Quốc Việt (Bắc Ninh) cắt băng khánh thành sáng 28/5/2005 thì buổi chiều
một bờ kè dài hơn 40m đã bị sập…)
Số lượng các vụ tai nạn không ngừng gia tăng nhưng điều đáng lo ngại hơn cả là
nhận thức về trách nhiệm của các bên trong việc giải quyết hậu quả. Trong rất nhiều vụ tai
nạn, khi thiệt hại xảy ra, chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường lại có thái độ thờ ơ, thậm chí
chối bỏ trách nhiệm của mình. Điển hình như trong vụ sập cổng trường Trường Tiểu học
Tam Quan 1, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, ngày 12/10/2017 khiến một học sinh lớp 1 bị
gãy xương quai xanh. Mặc dù học sinh bị thương trong trường, thương tích là do cánh cổng
trường đổ sập gây ra nhưng nhà trường hồn tồn khơng có động thái thăm hỏi động viên

4


[195]. Thực trạng đó đặt ra nhu cầu bức thiết cần phải nghiên cứu TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra một cách đầy đủ và toàn diện nhằm nâng cao nhận thức của các bên.
Nghiên cứu quy định về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra trong pháp luật
dân sự hiện hành, NCS nhận thấy, mặc dù so với BLDS 1995 và 2005, quy định trong
BLDS 2015 đã có nhiều sự sửa đổi bổ sung theo hướng tích cực, tuy nhiên, quy định về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra vẫn còn tồn tại nhiều điểm bất cập, cụ thể: (1) quy
định về điều kiện làm phát sinh trách nhiệm chưa thực sự rõ ràng; (2) so với BLDS 2005,
BLDS 2015 đã mở rộng phạm vi chủ thể chịu TNBTTH từ ba chủ thể (CSH, người được
chủ sở hữu giao quản lý, sử dụng nhà cửa, CTXD khác ) lên năm chủ thể (CSH, người

chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, CTXD khác và người thi công)
nhưng BLDS 2015 không quy định thứ tự chịu TNBTTH của các chủ thể này; (3) các quy
định về xác định thiệt hại được bồi thường trong nhiều trường hợp chưa thực sự đầy đủ,
minh bạch; (4) quy định về các trường hợp loại trừ thiệt hại còn nhiều bất cập…Đây là
những nguyên nhân làm giảm hiệu quả của việc áp dụng quy định này trên thực tế.
Điều này càng thể hiện rõ qua việc nghiên cứu một số bản án, quyết định của Toà án
giải quyết TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, trong nhiều trường hợp, có những vụ
việc có tính chất tương tự như nhau nhưng ở những Toà án khác nhau lại giải quyết khác
nhau, thậm chí cùng một Tồ án nhưng trong các giai đoạn khác nhau lại đưa ra cách giải
quyết khác nhau về cùng một vụ việc. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và
lợi ích hợp pháp của các bên.
Bên cạnh đó, các cơng trình nghiên cứu hiện nay chủ yếu mới chỉ dừng lại ở việc
nghiên cứu một vài nội dung của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra mà chưa đi
nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện các quy định của pháp luật liên quan đến trách nhiệm
này. Khi nghiên cứu về trách nhiệm này các tác giả cũng còn nhiều quan điểm khác nhau về
đối tượng gây thiệt hại; đặc điểm của trách nhiệm; chủ thể chịu trách nhiệm … Các cơng
trình nghiên cứu cũng chưa đưa ra được các học thuyết xác định trách nhiệm.
Thực trạng đó đặt ra nhu cầu cần nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện để hoàn
thiện TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra. Xuất phát từ những lý do trên, NCS chọn đề
tài“Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra theo
quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành” làm đề tài luận án tiến sĩ luật học của
mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài: Xem Phần A luận án và Phụ lục 1.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận án là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, thực trạng quy
định pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác
gây ra. Trên cơ sở đó, luận án đưa ra các kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.

5


3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện các mục đích trên, luận án thực hiện các nhiệm vụ cụ thể như sau:
Thứ nhất, phân tích các học thuyết xác định TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây
ra; xây dựng khái niệm, phân tích đặc điểm của nhà cửa, CTXD khác; làm rõ bản chất của
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, xây dựng khái niệm và chỉ ra được những đặc
điểm của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
Thứ hai, phân tích, đánh giá nhằ m tìm ra điể m hơ ̣p lý và điể m chưa hơ ̣p lý trong quy
định pháp luật dân sự hiện hành về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra trên các
phương diện cơ bản như: các điều kiện làm phát sinh trách nhiệm, xác định thiệt hại được
bồi thường, chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường; chủ thể được bồi thường, các trường hợp
không chịu TNBTTH. Đồng thời, trên cơ sở nghiên cứu quy định pháp luật của một số nước
trên thế giới, luận án sẽ so sánh, đối chiếu với các quy định pháp luật của Việt Nam, nhằm
hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam về trách nhiệm này.
Thứ ba, Phân tích những điểm tích cực, hạn chế khi áp dụng các quy định pháp luật vào
giải quyết các vụ việc về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra trên thực tế.
Thứ tư, Đề xuất kiến nghị cụ thể để hoàn thiện các quy định pháp luật về TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Luâ ̣n án nghiên cứu các vấ n đề lý luâ ̣n liên quan đế n TNBTTH do nhà cửa, CTXD
khác gây ra, bao gồ m: khái niệm, đặc điểm nhà cửa, CTXD khác; khái niệm, đặc điểm, bản
chất của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra; các học thuyết xác định TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra…
- Luâ ̣n án nghiên cứu các quy đinh
̣ của pháp luâ ̣t Việt Nam hiện hành về TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
- Luận án nghiên cứu thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về TNBTTH do nhà cửa,

CTXD khác gây ra.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu và làm rõ cơ sở lý luận về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra; phân tích thực trạng quy định của BLDS 2015 và
các văn bản pháp luật có liên quan (Luật Nhà ở, Luật Xây dựng..) về trách nhiệm này. Cùng
với việc nghiên cứu các quy định của pháp luật thực định, luận án cũng tập trung nghiên cứu
thực tiễn áp dụng pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra. Trên cơ sở đó, luận
án đưa ra những ý kiến đánh giá và đề xuất những kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định pháp
luật về trách nhiệm này.
- Về mặt thời gian: Luận án tập trung nghiên cứu TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác
gây ra trong quy định pháp luật dân sự hiện hành. Do đó, trọng tâm của luận án là phân tích
các quy định trong BLDS 2015 về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra. Để làm rõ

6


những điểm mới của BLDS 2015, luận án có phân tích các quy định về TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra trong BLDS 2005 và 1995 nhằm so sánh, đối chiếu làm nổi bật
những điểm mới của BLDS 2015. Bên cạnh đó, do BLDS 2015 mới có hiệu lực từ
01/01/2017 nên các số liệu về thực tiễn áp dụng pháp luật còn hạn chế; hơn nữa, một số quy
định trong BLDS 2015 là sự kế thừa các quy định trong BLDS 2005, vì vậy, khi phân tích
thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, luận án
có sử dụng một số bản án, quyết định trong giai đoạn BLDS 2005 có hiệu lực.
- Về mặt không gian: Nhiệm vụ của luận án nghiên cứu các quy định pháp luật hiện
hành của Việt Nam về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, do đó, trọng tâm của luận
án là phân tích các quy định pháp luật Việt Nam, các bản án, quyết định của Tồ án có thẩm
quyền trên lãnh thổ Việt Nam về trách nhiệm này. Tuy nhiên, để luận giải sự tương đồng,
khác biệt giữa pháp luật Việt Nam với pháp luật của một số quốc gia trong khu vực và trên
thế giới, luận án có nghiên cứu các quy định pháp luật, các quyết định, bản án về TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra trong pháp luật của một số quốc gia trên thế giới nhằm làm

nổi bật thực trạng pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành về trách nhiệm này.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận: việc nghiên cứu luận án sẽ dưa trên cơ sở phương pháp luận
duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin. Đây được coi là kim chỉ
nam cho việc định hướng các phương pháp nghiên cứu cụ thể của tác giả trong quá trình
thực hiện luận án. Phương pháp này được NCS sử dụng để nghiên cứu các vấn đề lý luận
trong luận án.
* Phương pháp nghiên cứu cụ thể: trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lênin, trong quá trình nghiên cứu luận án, NCS sẽ sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ
thể như sau:
- Phương pháp phân tích và bình luận: để làm rõ những vấn đề lý luận và quy định
pháp luật hiện hành về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra;
- Phương pháp tổng hợp: để khái quát hoá thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng
pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, trên cơ sở đó, luận án đưa ra những
kiến nghị phù hợp;
- Phương pháp so sánh: để chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa quy định
của pháp luật Việt Nam với pháp luật của một số nước trên thế giới về TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra.
- Phương pháp lịch sử: để nghiên cứu một cách xuyên suốt, liên tục quy định pháp
luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra qua từng giai đoạn lich
̣ sử. Áp du ̣ng
phương pháp này giúp cho luâ ̣n án đưa ra các kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật có
tính kế thừa các quy định pháp luật hiện hành và bổ sung các quy định mới phù hợp với xu
thế phát triển, vận động của nền kinh tế.
- Phương pháp hê ̣ thớ ng hố: để trình bày các vấ n đề , các nô ̣i dung theo mô ̣t trình tự,
mô ̣t bố cu ̣c hơ ̣p lý, chă ̣t che,̃ có sự gắ n kế t, kế thừa, phát triể n các vấ n đề , các nô ̣i du ̣ng để
đa ̣t đươ ̣c mu ̣c đić h, yêu cầ u đã đươ ̣c xác đinh
̣ cho luâ ̣n án.

7

- Phương pháp phân tích tình huống: để phân tích các tình huống, bản án trong thực
tiễn áp dụng quy định pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra nhằm làm sáng
tỏ thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về trách nhiệm này.
6. Những đóng góp mới của việc nghiên cứu đề tài
Kết quả nghiên cứu đề tài Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình
xây dựng khác gây ra theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành” mang lại
những điểm mới sau:
Thứ nhất, luận án đã xác định và phân tích được các học thuyết xác định TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
Thứ hai, luận án phân tích bản chất của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
Thứ ba, luận án đã xây dựng khái niệm nhà cửa, CTXD khác; khái niệm TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra.
Thứ tư, luận án đã phân tích các đặc điểm và các điều kiện phát sinh TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra.
Thứ năm, luận án đã tổng hợp, phân tích quy định pháp luật dân sự mà nền tảng là Bộ
luật dân sự hiện hành vể TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra để làm rõ thực trạng
pháp luật về trách nhiệm này. Từ đó, luận án đánh giá những kết quả đạt được, những han
chế đối với quy định pháp luật hiện hành và bước đầu đặt ra vấn đề yêu cầu hoàn thiện pháp
luật.
Thứ sáu, luận án đã phân tích các quy định về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây
ra trong pháp luật một số nước trong khu vực và trên thế giới; trên cơ sở đó, so sánh, đối
chiếu với pháp luật Việt Nam, chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa pháp luật
Việt Nam với pháp luật một số nước trong khu vực và trên thế giới về trách nhiệm này.
Thứ bảy, thơng qua phân tích các bản án có hiệu lực trong giải quyết tranh chấp về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, luận án đã làm sáng tỏ những tranh chấp điển
hình; từ đó luận án đã đánh giá những kết quả đạt được cũng như các hạn chế trong việc áp
dụng pháp luật vào giải quyết tranh chấp về trách nhiệm này
Thứ tám, luận án đã đề xuất kiến nghị hoàn thiện pháp luật về TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra nói riêng, TNBTTH do tài sản gây ra nói chung.

7. Kết cấu của luận án
Ngoài Danh mục từ viết tắt, Mục lục, Lời mở đầu, Phần A về Tổ ng quan tình hình
nghiên cứu và cơ sở lý thuyế t của đề tài, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, các Phụ
lục, Phần B Nội dung luận án chia thành 3 chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận của trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình xây
dựng khác gây ra
Chương 2: Thực trạng pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa,
cơng trình xây dựng khác gây ra.
Chương 3: Thực tiễn áp dụng và kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình xây dựng khác gây ra.

8


PHẦN A
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN
1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước và ngồi nước
Trong những năm qua đã có nhiều cơng trình khoa học ở những mức độ khác
nghiên cứu về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra. Nội dung chi tiết của từng
cơng trình được trình bày tại Phụ lục 1. Một cách khái qt có thể chia các cơng trình
khoa học liên quan đến đề tài thành hai loại: công trình khoa học trong nước và cơng
trình khoa học nước ngồi.
1.1.1. Một số cơng trình khoa học trong nước
1.1.1.1. Luận án, luận văn
- Luận án tiến sỹ của tác giả Phạm Kim Anh (2007), Trách nhiệm liên đới bồi
thường thiệt hại trong pháp luật dân sự Việt Nam, Đại học Luật Hà Nội.
- Luận án tiến sỹ của tác giả Nguyễn Văn Hợi (2017), TNBTTH do tài sản gây
ra theo pháp luật dân sự Việt Nam, Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội.

- Luận văn thạc sỹ luật học của tác giả Giang Văn Thịnh (2013), TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra theo pháp luật dân sự Việt Nam, Khoa Luật, Đại học
Quốc gia Hà Nội.
1.1.1.2. Ðề tài khoa học
Đề tài khoa học cấp trường (2009), Trách nhiệm dân sự do tài sản gây thiệt hại
– Vấn đề lý luận và thực tiễn của Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội do Tiến sỹ
Trần Thị Huệ làm chủ nhiệm đề tài.
1.1.1.3. Bài đăng tạp chí
- Bài viết của tác giả Trần Ngọc Dương (2009), “Trách nhiệm bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng trong pháp luật dân sự của Cộng hịa Pháp”,Tạp chí Luật học,
(số 1).

1


- Bài viết của tác giả Phạm Kim Anh (2009), “Trách nhiệm dân sự và chế định
bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong Bộ luật dân sự 2005 thực trạng và giải
pháp hồn thiện”, Tạp chí Khoa học pháp lý, (số 6).
- Bài viết của tác giả Ðỗ Văn Ðại và Lê Hà Huy Phát (2012) ,“BTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra”, Tạp chí Khoa học Pháp lý, (số 05).
- Bài viết của tác giả Vũ Thị Hồng Yến (2012),“Bàn về trách nhiệm bồi thường
trong trường hợp tài sản gây ra thiệt hại”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật (Số 11).
- Bài viết của tác giả Bùi Thị Thanh Hằng- Đỗ Giang Nam (2013), “Trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do tác động của tài sản gây ra dưới góc nhìn so sánh”,
Tạp chí Luật học, số 03 năm 2013.
- Bài viết của tác giả Nguyễn Thị Minh Phượng (2013),“Bàn về TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra theo Ðiều 627 BLDS 2005”, Tạp chí Tồ án nhân dân, số
15, tháng 8/2013.
- Bài viết của GS.TS. Michael Jaensch (2012), “Luật bồ i thường thiê ̣t hại ngoài
hợp đồ ng của Đức so sánh với quan điểm bồ i thường thiê ̣t hại ngoài hợp đồng của

Pháp”, tài liệu Hội thảo quốc tế “Ngày pháp luật”, Hà Nội.
- Bài viết của tác giả Nguyễn Văn Hợi (2015), “Điều kiện phát sinh TNBTTH
do tài sản gây ra trong Bộ luật dân sự”, Tạp chí Luật học, số 12.
1.1.1.4. Sách chuyên khảo
- Sách của tác giả Nguyễn Mạnh Bách (1998), Nghĩa vụ dân sự trong Luật dân
sự Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
- Sách của tập thể tác giả Tiến sỹ Trần Thị Huệ, Tiến sỹ Vũ Thị Hải Yến, Thạc
sỹ Vũ Thị Hồng Yến (2008), TNBTTH ngoài hợp đồng từ quy định của pháp luật đến
thực tiễn, Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội.
- Sách chuyên khảo của Tiến sỹ Phùng Trung Tập (2009), BTTH ngoài hợp
đồng về tài sản, sức khỏe và tính mạng, Nxb Hà Nội, Hà Nội.
- Sách chuyên khảo của Tiến sỹ Đỗ Văn Đại (2010), Luật BTTH ngoài hợp
đồng Việt Nam – Bản án và bình luận bản án, Nxb Đại học Quốc gia.
- Sách chuyên khảo “TNBTTH do tài sản gây ra theo pháp luật dân sự Việt
Nam”, TS Trần Thị Huệ (chủ biên), (2013), Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội.

2


1.1.2. Một số cơng trình khoa học nuớc ngồi
- Bài viết “Liability for Harm Caused by Things” của tác giả Franz Werro,
(2010), (Nguồn: />- Luận văn “La responsabilité civile délictuelle du fait des immeubles” của tác
giả Olivia Depetris
(Nguồn: />elle%20du%20fait%20des%20immeubles.html).
- Cuốn sách “The Law of Torts”, của tác giả John G. Fleming (1987), 7th
Edition, Nxb The Law Book Company limited, Australia.
- Cuốn sách “Essential Cases on Damage” của các tác giả Benedict
Winiger , Helmut Koziol , Bernhard A. Koch , Reinhard Zimmermann (2012), Nxb
Walter de Gruyter.
- Cuốn sách “European Tort Law” của tác giả Cees van Dam (2013), 2th

edition, Nxb OUP Oxford.
- Cuốn sách “Non-contractual Liability Arising Out of Damage Caused to
Another: (PEL Liab. Dam.)” của tác giả Christian von Bar (2009), Nxb Sellier
Eropean law publishers.
- Cuốn sách “Concise Chinese Tort Laws” của tác giả Xiang Li, Jigang Jin
(2014), Nxb Springer.
1.2. Đánh giá thành quả nghiên cứu các vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu của
luận án
Có thể thấy ở những mức độ khác nhau các cơng trình nghiên cứu hiện nay đã
giải quyết được một số những vấn đề liên quan đến TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác
gây ra. Cụ thể:
Những vấn đề đã giải quyết: mặc dù còn nhiều quan điểm trái chiều song các
cơng trình nói trên đã bước đầu đưa ra được một số nội dung liên quan đến: khái niệm,
đặc điểm của nhà cửa, CTXD khác; khái niệm, đặc điểm của TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra; chỉ ra được bản chất của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây
ra. Dựa trên nền tảng lý luận khác nhau, các cơng trình đưa ra quan điểm khác nhau về
điều kiện làm phát sinh trách nhiệm; chủ thể chịu TNBTTH. Các cơng trình cũng đã

3


nêu được một số vấn đề trong thực tiễn áp dụng pháp luật về TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra, trên cơ sở đó đã đề xuất được một số kiến nghị nhằm hoàn thiện
pháp luật.
Những nội dung chưa giải quyết: mặc dù đã giải quyết được một số nội dung
liên quan đến TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, tuy nhiên, các cơng trình nói
trên vẫn chưa giải quyết được các vấn đề cơ bản sau:
- Các cơng trình trên chưa chỉ ra được học thuyết xác định TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra;
- Một số cơng trình khoa học xây dựng được khái niệm về “nhà cửa” và

“CTXD khác” song khái niệm này chưa thực sự đầy đủ và toàn diện.
- Mặc dù đã chỉ ra được một số đặc điểm của nhà cửa, CTXD khác song các
cơng trình nói trên vẫn chưa làm nổi bật được một số đặc trưng của loại tài sản này để
giúp phân biệt TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra với TNBTTH do những vật
bị ném hoặc rơi khỏi toà nhà gây ra hoặc TNBTTH do những tài sản được dùng để ở
khác gây ra (VD: công ten nơ).
- Một số cơng trình nghiên cứu đã chỉ ra bản chất của TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra là một dạng của TNBTTH do tài sản gây ra song vẫn chưa phân
tích điều này.
- Một số cơng trình nghiên cứu chỉ ra một vài đặc điểm của TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra song vẫn chưa chỉ ra được đặc điểm cơ bản của trách nhiệm này.
- Một số cơng trình đã nêu được điều kiện làm phát sinh TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra nhưng chưa phân tích thấu đáo những điều kiện này; riêng đối với
yếu tố lỗi, hầu hết các cơng trình mới khẳng định mà chưa có luận giải về lý do tại sao lỗi
không phải là điều kiện làm phát sinh TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
- Hầu hết các cơng trình hiện nay chủ yếu phân tích thực trạng pháp luật về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra theo quy định tại Điều 627 BLDS 2005 mà
không phải là Điều 605 BLDS 2015. Một số cơng trình mặc dù đã phân tích theo
BLDS 2015 nhưng chưa có sự phân tích đối chiếu giữa BLDS 2015 với BLDS 1995
và 2005 để tìm ra những điểm mới, những ưu điểm và hạn chế của BLDS 2015 cũng
như chưa có so sánh đối chiếu với pháp luật dân sự của một số quốc gia trong khu vực

4


và trên thế giới để chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa pháp luật Việt Nam
với pháp luật các quốc gia khác về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
- Các cơng trình nói trên ở những mức độ khác nhau đã nêu thực tiễn áp dụng
pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, tuy nhiên, vẫn chưa thực sự
đầy đủ và có hệ thống trên mọi phương diện.

- Trong các cơng trình nghiên cứu kể trên, ở những mức độ khác nhau, các tác
giả cũng đã đề xuất những kiến nghị hoàn thiện pháp luật. Tuy nhiên, những kiến nghị
này đa số mới chỉ tập trung vào một vài nội dung của TNBTTH do nhà cửa, CTXD
khác gây ra mà chưa có kiến nghị tồn diện.
Từ những nội dung trên có thể khẳng định, việc NCS lựa chọn đề tài ““Trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, cơng trình xây dựng khác gây ra theo quy
định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành” làm đề tài nghiên cứu luận án tiến
sỹ là khơng trùng lắp với những cơng trình đã được cơng bố trước đó.
2. Cơ sở lý thuyết và hướng tiếp cận của đề tài
2.1. Câu hỏi nghiên cứu
Để đạt được mục đích được đặt ra trong mục 3.1 của Lời nói đầu luận án, NCS
đặt ra các câu hỏi làm nền tảng, định hướng cho quá trình nghiên cứu của mình. Các
nhóm câu hỏi nghiên cứu cụ thể:
(i) Nhóm câu hỏi thứ nhất: TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra được xây
dựng dựa trên những học thuyết nào? nhà cửa, CTXD khác là gì? Nhà cửa, CTXD
khác có những đặc điểm nào? TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là gì? Các đặc
điểm đặc trưng của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra? Bản chất của TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra là trách nhiệm bồi thường do tài sản gây thiệt hại hay
do hành vi gây thiệt hại?
(ii) Nhóm câu hỏi thứ ba: Thực trạng quy định pháp luật điều chỉnh TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra bao gồm các quy đinh
̣ nào? Ưu điểm và những hạn chế
của các quy định này? Các quy định này có điểm gì tương đồng và khác biệt so với các
quy định trong pháp luật của một số quốc gia trong khu vực và trên thế giới?
(iv) Nhóm câu hỏi thứ ba: Thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra có những điểm tích cực và bộc lộ các hạn chế nào? Các

5

hạn chế trong quy định pháp luật có cần thiết phải sửa đổi, bổ sung không và sửa đổi,
bổ sung trên cơ sở nào?
2.2. Lý thuyết nghiên cứu
Lý thuyết về TNBTTH: Các lý thuyết về sự ra đời, bản chất của trách nhiệm, các
điều kiện làm phát sinh TNBTTH, cơ sở để buộc chủ thể phải chịu TNBTTH, thiệt hại
được bồi thường, chủ thể được bồi thường và các trường hợp không phải chịu
TNBTTH.
2.3. Các giả thuyết nghiên cứu
Trên cơ sở mục đích nghiên cứu, các câu hỏi nghiên cứu, các lý thuyết nghiên
cứu mà tác giả đề ra, tác giả đặt ra các giả thuyết nghiên cứu cũng như kết quả nghiên
cứu dự định đạt được trong luận án:
(i) Giả thuyết nghiên cứu thứ nhất: nhà cửa, CTXD khác xét về bản chất đều là
“cơng trình xây dựng” là sản phẩm do con người tạo ra sản gắn liền với đất.
Kết quả dự định đạt được trong luận án là phân tích có hệ thống khái niệm, đặc
điểm của nhà cửa, CTXD khác, trên cơ sở đó phân biệt giữa thiệt hại do nhà cửa,
CTXD khác gây ra với những thiệt hại do những vật bị ném hoặc rơi ra khỏi toà nhà
gây ra hoặc với thiệt hại do những tài sản dùng để ở khác gây ra như công ten nơ để
xác định rõ ranh giới của TNBTTH.
(ii) Giả thuyết nghiên cứu thứ hai: TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là
một loại trách nhiệm bồi thường do tài sản gây thiệt hại. Do vậy, TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra mang đầy đủ các đặc điểm của trách nhiệm bồi thường do tài
sản gây thiệt hại nhưng đồng thời cũng có những đặc điểm riêng biệt, đặc trưng.
Kết quả dự định đạt được trong luận án là tìm ra bản chất của TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra, phân tích các đặc điểm của TNBTTH do nhà cửa, CTXD
khác gây ra một cách có hệ thống.
(iii) Giả thiết nghiên cứu thứ ba: TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là
loại trách nhiệm được quy định phổ biến trong pháp luật của nhiều quốc gia trên thế
giới. Tuy nhiên, các quốc gia khác nhau lại có những quy định khác nhau về trách
nhiệm này. Vậy pháp luật Việt Nam cũng như pháp luật các quốc gia trong khu vực và
trên thế giới dựa vào học thuyết nào để quy định về trách nhiệm này.

6


Luận án Full đủ ở file: Luận án full