TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

VŨ THỊ LAN HƯƠNG

TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NHÀ CỬA,
CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA THEO QUY ĐỊNH
CỦA PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – 2018


BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

BỘ TƯ PHÁP

VŨ THỊ LAN HƯƠNG

TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NHÀ CỬA,
CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA THEO QUY ĐỊNH
CỦA PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH

Chuyên ngành: Luật Dân sự và tố tụng dân sự
Mã số: 9.380.103

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS. TS Phùng Trung Tập
2. TS. Lê Mai Anh

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong
luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án không trùng lặp và chưa từng
được người khác công bố trong các công trình nghiên cứu trước đó.

Tác giả luận án


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với Người hướng dẫn, cùng các thầy
giáo, cô giáo đã chỉ bảo tận tình; xin cảm ơn các anh, chị, bạn bè, đồng nghiệp và gia
đình đã động viên, khuyến khích, giúp đỡ, đóng góp ý kiến quý báu để tác giả hoàn
thành bản Luận án này.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BLDS 1995

: Bộ luật dân sự năm 1995

BLDS 2005

: Bộ luật dân sự năm 2005

BLDS 2015

: Bộ luật dân sự năm 2015

NQ 03

: Nghị quyết số 03/2006/NQ-HĐTP ngày 08/7/2006 của Hội đồng
thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy
định của Bộ luật dân sự năm 2005 về bồi thường thiệt hại ngoài
hợp đồng

BTTH

: Bồi thường thiệt hại

CSH

: Chủ sở hữu

CTXD

: Công trình xây dựng

TAND

: Tòa án nhân dân

TNBT

: Trách nhiệm bồi thường

TNBTTH

: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại

NCS

: Nghiên cứu sinh


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................8
PHẦN A TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN ..................................................................................8
1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..............................................................................8
1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước và ngoài nước .............................................8
1.2. Đánh giá thành quả nghiên cứu các vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu của
luận án ...................................................................................................................10
2. Cơ sở lý thuyết và hướng tiếp cận của đề tài ........................................................12
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................12
2.2. Lý thuyết nghiên cứu .....................................................................................13
2.3. Các giả thuyết nghiên cứu..............................................................................13
2.4. Hướng tiếp cận nghiên cứu ............................................................................14
PHẦN B ........................................................................................................................15
NỘI DUNG LUẬN ÁN ................................................................................................15
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT
HẠI DO NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA ....................15
1.1. Các học thuyết xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công

trình xây dựng khác gây ra.........................................................................................15
1.1.1. Học thuyết về sự cẩu thả (negligence) ............................................................16
1.1.2. Học thuyết về lỗi do suy đoán (Presumed Fault Liability) ............................16
1.1.3. Học thuyết về trách nhiệm nghiêm ngặt (strict liability) ................................18
1.1.4. Sự kết hợp giữa học thuyết về lỗi do suy đoán và học thuyết về trách nhiệm
nghiêm ngặt ...............................................................................................................19
1.1.5. Học thuyết xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình
xây dựng khác gây ra trong pháp luật dân sự Việt Nam ..........................................20
1.2. Khái niệm, đặc điểm nhà cửa, công trình xây dựng khác ................................23
1.2.1. Khái niệm “nhà cửa, công trình xây dựng khác” ...........................................23
1.2.2. Đặc điểm nhà cửa, công trình xây dựng khác ................................................32
1.3. Khái niệm trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng
khác gây ra ...................................................................................................................35
1.4. Bản chất của trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây
dựng khác gây ra .........................................................................................................41


1.5. Đặc điểm của trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây
dựng khác gây ra .........................................................................................................46
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................51
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG
THIỆT HẠI DO NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA ......52
2.1. Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình
xây dựng khác gây ra ..................................................................................................52
2.1.1. Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại của chủ sở hữu, người
được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng khác .............................53
2.1.2. Điều kiện phát sinh trách nhiệm liên đới của người thi công với chủ sở hữu,
người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng khác...................65
2.2. Xác định thiệt hại..................................................................................................70
2.2.1. Xác định thiệt hại do tài sản bị xâm phạm ......................................................70

2.2.2. Thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm .................................................................74
2.2.3. Xác định thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm ................................................79
2.3. Chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại .................................................82
2.3.1. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của chủ sở hữu, người chiếm hữu, người
được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng khác ..............................82
2.3.2. Trách nhiệm bồi thường liên đới bồi thường thiệt hại của người thi công ....92
2.4. Chủ thể được bồi thường thiệt hại ......................................................................95
2.4.1. Chủ thể được bồi thường thiệt hại do tài sản bị xâm phạm ............................96
2.4.2. Chủ thể được bồi thường thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm ........................97
2.4.3. Chủ thể được bồi thường thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm .....................99
2.5. Các trường hợp không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại .............101
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..........................................................................................106
CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY
ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NHÀ
CỬA, CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA............................................107
3.1. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra...............................................................107
3.1.1. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về các trường hợp phát sinh trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra........107
3.1.2. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về xác định thiệt hại do nhà cửa,
công trình xây dựng khác gây ra ........................................................................110


3.1.3. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về xác định chủ thể chịu trách nhiệm
bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra ...................121
3.2. Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra ..............................................132
3.2.1. Kiến nghị bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do tài sản
gây ra nói chung. ................................................................................................132
3.2.2. Kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do

nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra. ........................................................133
3.2.3. Kiến nghị xây dựng Nghị quyết Hội đồng Thẩm phán TANDTC .............139
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..........................................................................................149
KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................150
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ....................151
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................151
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................152
PHỤ LỤC 1 ................................................................................................................166
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ..........................................................166
PHỤ LỤC 2 ................................................................................................................194
MỘT SỐ QUYẾT ĐỊNH, BẢN ÁN VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT
HẠI DO NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA ..................194
PHỤ LỤC 3 ................................................................................................................234
TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH
XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA TRONG PHÁP LUẬT CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA
TRÊN THẾ GIỚI ......................................................................................................234


1


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày 24 tháng 5 năm 2005, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết Trung ương
số 48 - NQ/TW Về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam
đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà
Nghị quyết đưa ra là “Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về dân sự, kinh tế”. Thực hiện
Nghị quyết số 48 - NQ/TW của Bộ Chính trị, trong giai đoạn hiện nay, việc xây dựng
và hoàn thiện các quy định pháp luật dân sự nói chung, pháp luật về TNBTTH ngoài
hợp đồng nói riêng, trong đó có TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, đang là một

nhiệm vụ quan trọng cần thực hiện.
Trong những năm qua, dưới sự tác động mạnh mẽ của quá trình công nghiệp
hóa, đô thị hóa, hàng loạt các công trình đã được xây dựng để giải quyết nhu cầu về
chỗ ở, học tập, vui chơi giải trí… cho người dân. Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng
trong khi những yếu tố về chất lượng không được bảo đảm là một trong những nguyên
nhân dẫn đến số lượng các vụ tai nạn do nhà cửa, các công trình xây dựng khác gây ra
không ngừng gia tăng, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.
Nếu như trong những năm trước đây, các vụ tai nạn xảy ra với số lượng ít thì
trong những năm gần đây, số lượng các vụ tai nạn với mật độ dày đặc hơn. Các vụ tai
nạn xảy ra không chỉ do sự tác động của các công trình dân dụng, mà nguy hiểm hơn,
còn do sự tác động của các công trình công nghiệp và công trình giao thông, gây ra
những thiệt hại to lớn về người và tài sản. Điển hình có thể kể đến vụ sập cầu Cần
Thơ ngày 26/9/2007 khiến hơn 50 người chết, hơn 100 người khác bị thương; Sập
nhịp cầu tuyến cao tốc TPHCM - Trung Lương ngày 10/03/2009 khiến 2 công nhân
bị thương nặng; Sập một phần công trình cao ốc văn phòng và thương mại CR4-1
(Quận 7, TP.HCM) ngày 30/12/2008 khiến 2 người chết và hơn 10 người bị thương;
Sập lan can của trường tiểu học Văn Môn (Bắc Ninh) sáng 12/12/ 2017 khiến 13 em
học sinh bị thương…
Thiệt hại gây ra không chỉ bởi những công trình đã được hoàn thiện (xây dựng
từ lâu, đã xuống cấp) mà còn đối với cả những công trình đang trong giai đoạn thi
công (VD: sập nhà thờ đang thi công ở Thái Nguyên ngày 17/1/2013, khiến 3 người
chết, 40 người bị thương…); cá biệt có những công trình vừa được cắt băng khánh

1


thành xong đã sập (VD: công viên Hoàng Quốc Việt (Bắc Ninh) cắt băng khánh thành
sáng 28/5/2005 thì buổi chiều một bờ kè dài hơn 40m đã bị sập…)
Số lượng các vụ tai nạn không ngừng gia tăng nhưng điều đáng lo ngại hơn cả
là nhận thức về trách nhiệm của các bên trong việc giải quyết hậu quả. Trong rất nhiều

vụ tai nạn, khi thiệt hại xảy ra, chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường lại có thái độ thờ
ơ, thậm chí chối bỏ trách nhiệm của mình. Điển hình như trong vụ sập cổng trường
Trường Tiểu học Tam Quan 1, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, ngày 12/10/2017
khiến một học sinh lớp 1 bị gãy xương quai xanh. Mặc dù học sinh bị thương trong
trường, thương tích là do cánh cổng trường đổ sập gây ra nhưng nhà trường hoàn toàn
không có động thái thăm hỏi động viên [195]. Thực trạng đó đặt ra nhu cầu bức thiết
cần phải nghiên cứu TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra một cách đầy đủ và
toàn diện nhằm nâng cao nhận thức của các bên.
Nghiên cứu quy định về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra trong pháp
luật dân sự hiện hành, NCS nhận thấy, mặc dù so với BLDS 1995 và 2005, quy định
trong BLDS 2015 đã có nhiều sự sửa đổi bổ sung theo hướng tích cực, tuy nhiên, quy
định về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra vẫn còn tồn tại nhiều điểm bất cập,
cụ thể: (1) quy định về điều kiện làm phát sinh trách nhiệm chưa thực sự rõ ràng; (2)
so với BLDS 2005, BLDS 2015 đã mở rộng phạm vi chủ thể chịu TNBTTH từ ba chủ
thể (CSH, người được chủ sở hữu giao quản lý, sử dụng nhà cửa, CTXD khác ) lên
năm chủ thể (CSH, người chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa,
CTXD khác và người thi công) nhưng BLDS 2015 không quy định thứ tự chịu
TNBTTH của các chủ thể này; (3) các quy định về xác định thiệt hại được bồi thường
trong nhiều trường hợp chưa thực sự đầy đủ, minh bạch; (4) quy định về các trường
hợp loại trừ thiệt hại còn nhiều bất cập…Đây là những nguyên nhân làm giảm hiệu
quả của việc áp dụng quy định này trên thực tế.
Điều này càng thể hiện rõ qua việc nghiên cứu một số bản án, quyết định của
Toà án giải quyết TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, trong nhiều trường hợp,
có những vụ việc có tính chất tương tự như nhau nhưng ở những Toà án khác nhau lại
giải quyết khác nhau, thậm chí cùng một Toà án nhưng trong các giai đoạn khác nhau
lại đưa ra cách giải quyết khác nhau về cùng một vụ việc. Điều này gây ảnh hưởng
nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.

2

Bên cạnh đó, các công trình nghiên cứu hiện nay chủ yếu mới chỉ dừng lại ở
việc nghiên cứu một vài nội dung của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra mà
chưa đi nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện các quy định của pháp luật liên quan
đến trách nhiệm này. Khi nghiên cứu về trách nhiệm này các tác giả cũng còn nhiều
quan điểm khác nhau về đối tượng gây thiệt hại; đặc điểm của trách nhiệm; chủ thể
chịu trách nhiệm … Các công trình nghiên cứu cũng chưa đưa ra được các học thuyết
xác định trách nhiệm.
Thực trạng đó đặt ra nhu cầu cần nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện để
hoàn thiện TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra. Xuất phát từ những lý do trên,
NCS chọn đề tài “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây
dựng khác gây ra theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành” làm đề
tài luận án tiến sĩ luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài: Xem Phần A luận án và Phụ lục 1.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận án là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, thực
trạng quy định pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật về TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra. Trên cơ sở đó, luận án đưa ra các kiến nghị hoàn thiện quy
định pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện các mục đích trên, luận án thực hiện các nhiệm vụ cụ thể như sau:
Thứ nhất, phân tích các học thuyết xác định TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác
gây ra; xây dựng khái niệm, phân tích đặc điểm của nhà cửa, CTXD khác; làm rõ bản
chất của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, xây dựng khái niệm và chỉ ra được
những đặc điểm của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
Thứ hai, phân tích, đánh giá nhằm tìm ra điểm hợp lý và điểm chưa hợp lý
trong quy định pháp luật dân sự hiện hành về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây
ra trên các phương diện cơ bản như: các điều kiện làm phát sinh trách nhiệm, xác định
thiệt hại được bồi thường, chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường; chủ thể được bồi

thường, các trường hợp không chịu TNBTTH. Đồng thời, trên cơ sở nghiên cứu quy

3


định pháp luật của một số nước trên thế giới, luận án sẽ so sánh, đối chiếu với các quy
định pháp luật của Việt Nam, nhằm hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam về trách
nhiệm này.
Thứ ba, Phân tích những điểm tích cực, hạn chế khi áp dụng các quy định pháp luật
vào giải quyết các vụ việc về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra trên thực tế.
Thứ tư, Đề xuất kiến nghị cụ thể để hoàn thiện các quy định pháp luật về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Luận án nghiên cứu các vấn đề lý luận liên quan đến TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra, bao gồm: khái niệm, đặc điểm nhà cửa, CTXD khác; khái niệm,
đặc điểm, bản chất của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra; các học thuyết xác
định TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra…
- Luận án nghiên cứu các quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
- Luận án nghiên cứu thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu và làm rõ cơ sở lý
luận về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra; phân tích thực trạng quy định của
BLDS 2015 và các văn bản pháp luật có liên quan (Luật Nhà ở, Luật Xây dựng..) về
trách nhiệm này. Cùng với việc nghiên cứu các quy định của pháp luật thực định, luận
án cũng tập trung nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra. Trên cơ sở đó, luận án đưa ra những ý kiến đánh giá và đề xuất
những kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về trách nhiệm này.

- Về mặt thời gian: Luận án tập trung nghiên cứu TNBTTH do nhà cửa, CTXD
khác gây ra trong quy định pháp luật dân sự hiện hành. Do đó, trọng tâm của luận án là
phân tích các quy định trong BLDS 2015 về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
Để làm rõ những điểm mới của BLDS 2015, luận án có phân tích các quy định về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra trong BLDS 2005 và 1995 nhằm so sánh,

4


đối chiếu làm nổi bật những điểm mới của BLDS 2015. Bên cạnh đó, do BLDS 2015
mới có hiệu lực từ 01/01/2017 nên các số liệu về thực tiễn áp dụng pháp luật còn hạn
chế; hơn nữa, một số quy định trong BLDS 2015 là sự kế thừa các quy định trong
BLDS 2005, vì vậy, khi phân tích thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra, luận án có sử dụng một số bản án, quyết định trong
giai đoạn BLDS 2005 có hiệu lực.
- Về mặt không gian: Nhiệm vụ của luận án nghiên cứu các quy định pháp luật
hiện hành của Việt Nam về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, do đó, trọng
tâm của luận án là phân tích các quy định pháp luật Việt Nam, các bản án, quyết định
của Toà án có thẩm quyền trên lãnh thổ Việt Nam về trách nhiệm này. Tuy nhiên, để
luận giải sự tương đồng, khác biệt giữa pháp luật Việt Nam với pháp luật của một số
quốc gia trong khu vực và trên thế giới, luận án có nghiên cứu các quy định pháp luật,
các quyết định, bản án về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra trong pháp luật
của một số quốc gia trên thế giới nhằm làm nổi bật thực trạng pháp luật dân sự Việt
Nam hiện hành về trách nhiệm này.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận: việc nghiên cứu luận án sẽ dưa trên cơ sở phương pháp
luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin. Đây được coi
là kim chỉ nam cho việc định hướng các phương pháp nghiên cứu cụ thể của tác giả
trong quá trình thực hiện luận án. Phương pháp này được NCS sử dụng để nghiên cứu
các vấn đề lý luận trong luận án.

* Phương pháp nghiên cứu cụ thể: trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác - Lênin, trong quá trình nghiên cứu luận án, NCS sẽ sử dụng các phương pháp
nghiên cứu cụ thể như sau:
- Phương pháp phân tích và bình luận: để làm rõ những vấn đề lý luận và quy
định pháp luật hiện hành về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra;
- Phương pháp tổng hợp: để khái quát hoá thực trạng pháp luật và thực tiễn áp
dụng pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, trên cơ sở đó, luận án đưa
ra những kiến nghị phù hợp;

5


- Phương pháp so sánh: để chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa quy
định của pháp luật Việt Nam với pháp luật của một số nước trên thế giới về TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
- Phương pháp lịch sử: để nghiên cứu một cách xuyên suốt, liên tục quy định
pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra qua từng giai đoạn lịch sử. Áp
dụng phương pháp này giúp cho luận án đưa ra các kiến nghị hoàn thiện quy định pháp
luật có tính kế thừa các quy định pháp luật hiện hành và bổ sung các quy định mới phù
hợp với xu thế phát triển, vận động của nền kinh tế.
- Phương pháp hệ thống hoá: để trình bày các vấn đề, các nội dung theo một trình
tự, một bố cục hợp lý, chặt chẽ, có sự gắn kết, kế thừa, phát triển các vấn đề, các nội
dụng để đạt được mục đích, yêu cầu đã được xác định cho luận án.
- Phương pháp phân tích tình huống: để phân tích các tình huống, bản án trong
thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra
nhằm làm sáng tỏ thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về trách nhiệm này.
6. Những đóng góp mới của việc nghiên cứu đề tài
Kết quả nghiên cứu đề tài “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa,
công trình xây dựng khác gây ra theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện
hành” mang lại những điểm mới sau:

Thứ nhất, luận án đã xác định và phân tích các học thuyết xác định trách nhiệm
bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra. Đây là điểm mới có
giá trị lý luận và thực tiễn cao. .
Thứ hai, luận án phân tích bản chất của trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra.
Thứ ba, luận án đã xây dựng khái niệm nhà cửa, công trình xây dựng khác;
khái niệm trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây
ra.
Thứ tư, luận án đã phân tích các đặc điểm và các điều kiện phát sinh trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra.
Thứ năm, luận án đã tổng hợp, phân tích quy định pháp luật dân sự mà nền tảng
là Bộ luật dân sự hiện hành vể trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình
xây dựng khác gây ra để làm rõ thực trạng pháp luật về trách nhiệm này. Từ đó, luận
án đánh giá những kết quả đạt được, những han chế đối với quy định pháp luật hiện
hành và bước đầu đặt ra vấn đề yêu cầu hoàn thiện pháp luật

6


Thứ sáu, luận án đã phân tích các quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại
do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra trong pháp luật một số nước trong khu
vực và trên thế giới; trên cơ sở đó, so sánh, đối chiếu với pháp luật Việt Nam, chỉ ra
những điểm tương đồng và khác biệt giữa pháp luật Việt Nam với pháp luật một số
nước trong khu vực và trên thế giới về trách nhiệm này.
Thứ bảy, thông qua phân tích các bản án có hiệu lực trong giải quyết tranh chấp
về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra, luận
án đã làm sáng tỏ những tranh chấp điển hình; từ đó luận án đã đánh giá những kết quả
đạt được cũng như các hạn chế trong việc áp dụng pháp luật vào giải quyết tranh chấp
về trách nhiệm này
Thứ tám, luận án đã đề xuất kiến nghị hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi

thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra nói riêng, trách nhiệm
bồi thường thiệt hại do tài sản gây ra nói chung
7. Kết cấu của luận án
Ngoài Danh mục từ viết tắt, Mục lục, Lời mở đầu, Phần A về Tổng quan tình
hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết của đề tài, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo,
các Phụ lục, Phần B Nội dung luận án chia thành 3 chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận của trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình
xây dựng khác gây ra
Chương 2: Thực trạng pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà
cửa, công trình xây dựng khác gây ra.
Chương 3: Thực tiễn áp dụng và kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về
trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra.

7


PHẦN A
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN
1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước và ngoài nước
Trong những năm qua đã có nhiều công trình khoa học ở những mức độ khác
nghiên cứu về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra. Nội dung chi tiết của từng
công trình được trình bày tại Phụ lục 1. Một cách khái quát có thể chia các công trình
khoa học liên quan đến đề tài thành hai loại: công trình khoa học trong nước và công
trình khoa học nước ngoài.
1.1.1. Một số công trình khoa học trong nước
1.1.1.1. Luận án, luận văn
- Luận án tiến sỹ của tác giả Phạm Kim Anh (2007), Trách nhiệm liên đới bồi
thường thiệt hại trong pháp luật dân sự Việt Nam, Đại học Luật Hà Nội.

- Luận án tiến sỹ của tác giả Nguyễn Văn Hợi (2017), TNBTTH do tài sản gây
ra theo pháp luật dân sự Việt Nam, Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội.
- Luận văn thạc sỹ luật học của tác giả Giang Văn Thịnh (2013), TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra theo pháp luật dân sự Việt Nam, Khoa Luật, Đại học
Quốc gia Hà Nội.
1.1.1.2. Ðề tài khoa học
Đề tài khoa học cấp trường (2009), Trách nhiệm dân sự do tài sản gây thiệt hại
– Vấn đề lý luận và thực tiễn của Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội do Tiến sỹ
Trần Thị Huệ làm chủ nhiệm đề tài.
1.1.1.3. Bài đăng tạp chí
- Bài viết của tác giả Trần Ngọc Dương (2009), “Trách nhiệm bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng trong pháp luật dân sự của Cộng hòa Pháp”,Tạp chí Luật học,
(số 1).

8


- Bài viết của tác giả Phạm Kim Anh (2009), “Trách nhiệm dân sự và chế định
bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong Bộ luật dân sự 2005 thực trạng và giải
pháp hoàn thiện”, Tạp chí Khoa học pháp lý, (số 6).
- Bài viết của tác giả Ðỗ Văn Ðại và Lê Hà Huy Phát (2012) ,“BTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra”, Tạp chí Khoa học Pháp lý, (số 05).
- Bài viết của tác giả Vũ Thị Hồng Yến (2012),“Bàn về trách nhiệm bồi thường
trong trường hợp tài sản gây ra thiệt hại”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật (Số 11).
- Bài viết của tác giả Bùi Thị Thanh Hằng- Đỗ Giang Nam (2013), “Trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do tác động của tài sản gây ra dưới góc nhìn so sánh”,
Tạp chí Luật học, số 03 năm 2013.
- Bài viết của tác giả Nguyễn Thị Minh Phượng (2013),“Bàn về TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra theo Ðiều 627 BLDS 2005”, Tạp chí Toà án nhân dân, số
15, tháng 8/2013.

- Bài viết của GS.TS. Michael Jaensch (2012), “Luật bồi thường thiệt hại ngoài
hợp đồng của Đức so sánh với quan điểm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của
Pháp”, tài liệu Hội thảo quốc tế “Ngày pháp luật”, Hà Nội.
- Bài viết của tác giả Nguyễn Văn Hợi (2015), “Điều kiện phát sinh TNBTTH
do tài sản gây ra trong Bộ luật dân sự”, Tạp chí Luật học, số 12.
1.1.1.4. Sách chuyên khảo
- Sách của tác giả Nguyễn Mạnh Bách (1998), Nghĩa vụ dân sự trong Luật dân
sự Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
- Sách của tập thể tác giả Tiến sỹ Trần Thị Huệ, Tiến sỹ Vũ Thị Hải Yến, Thạc
sỹ Vũ Thị Hồng Yến (2008), TNBTTH ngoài hợp đồng từ quy định của pháp luật đến
thực tiễn, Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội.
- Sách chuyên khảo của Tiến sỹ Phùng Trung Tập (2009), BTTH ngoài hợp
đồng về tài sản, sức khỏe và tính mạng, Nxb Hà Nội, Hà Nội.
- Sách chuyên khảo của Tiến sỹ Đỗ Văn Đại (2010), Luật BTTH ngoài hợp
đồng Việt Nam – Bản án và bình luận bản án, Nxb Đại học Quốc gia.
- Sách chuyên khảo “TNBTTH do tài sản gây ra theo pháp luật dân sự Việt
Nam”, TS Trần Thị Huệ (chủ biên), (2013), Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội.

9


1.1.2. Một số công trình khoa học nuớc ngoài
- Bài viết “Liability for Harm Caused by Things” của tác giả Franz Werro,
(2010), (Nguồn: />- Luận văn “La responsabilité civile délictuelle du fait des immeubles” của tác
giả Olivia Depetris
(Nguồn: />elle%20du%20fait%20des%20immeubles.html).
- Cuốn sách “The Law of Torts”, của tác giả John G. Fleming (1987), 7th
Edition, Nxb The Law Book Company limited, Australia.
- Cuốn sách “Essential Cases on Damage” của các tác giả Benedict
Winiger , Helmut Koziol , Bernhard A. Koch , Reinhard Zimmermann (2012), Nxb

Walter de Gruyter.
- Cuốn sách “European Tort Law” của tác giả Cees van Dam (2013), 2th
edition, Nxb OUP Oxford.
- Cuốn sách “Non-contractual Liability Arising Out of Damage Caused to
Another: (PEL Liab. Dam.)” của tác giả Christian von Bar (2009), Nxb Sellier
Eropean law publishers.
- Cuốn sách “Concise Chinese Tort Laws” của tác giả Xiang Li, Jigang Jin
(2014), Nxb Springer.
1.2. Đánh giá thành quả nghiên cứu các vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu của
luận án
Có thể thấy ở những mức độ khác nhau các công trình nghiên cứu hiện nay đã
giải quyết được một số những vấn đề liên quan đến TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác
gây ra. Cụ thể:
Những vấn đề đã giải quyết: mặc dù còn nhiều quan điểm trái chiều song các
công trình nói trên đã bước đầu đưa ra được một số nội dung liên quan đến: khái niệm,
đặc điểm của nhà cửa, CTXD khác; khái niệm, đặc điểm của TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra; chỉ ra được bản chất của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây
ra. Dựa trên nền tảng lý luận khác nhau, các công trình đưa ra quan điểm khác nhau về
điều kiện làm phát sinh trách nhiệm; chủ thể chịu TNBTTH. Các công trình cũng đã

10


nêu được một số vấn đề trong thực tiễn áp dụng pháp luật về TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra, trên cơ sở đó đã đề xuất được một số kiến nghị nhằm hoàn thiện
pháp luật.
Những nội dung chưa giải quyết: mặc dù đã giải quyết được một số nội dung
liên quan đến TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, tuy nhiên, các công trình nói
trên vẫn chưa giải quyết được các vấn đề cơ bản sau:
- Các công trình trên chưa chỉ ra được học thuyết xác định TNBTTH do nhà

cửa, CTXD khác gây ra;
- Một số công trình khoa học xây dựng được khái niệm về “nhà cửa” và
“CTXD khác” song khái niệm này chưa thực sự đầy đủ và toàn diện.
- Mặc dù đã chỉ ra được một số đặc điểm của nhà cửa, CTXD khác song các
công trình nói trên vẫn chưa làm nổi bật được một số đặc trưng của loại tài sản này để
giúp phân biệt TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra với TNBTTH do những vật
bị ném hoặc rơi khỏi toà nhà gây ra hoặc TNBTTH do những tài sản được dùng để ở
khác gây ra (VD: công ten nơ).
- Một số công trình nghiên cứu đã chỉ ra bản chất của TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra là một dạng của TNBTTH do tài sản gây ra song vẫn chưa phân
tích điều này.
- Một số công trình nghiên cứu chỉ ra một vài đặc điểm của TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra song vẫn chưa chỉ ra được đặc điểm cơ bản của trách nhiệm này.
- Một số công trình đã nêu được điều kiện làm phát sinh TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra nhưng chưa phân tích thấu đáo những điều kiện này; riêng đối với
yếu tố lỗi, hầu hết các công trình mới khẳng định mà chưa có luận giải về lý do tại sao lỗi
không phải là điều kiện làm phát sinh TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
- Hầu hết các công trình hiện nay chủ yếu phân tích thực trạng pháp luật về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra theo quy định tại Điều 627 BLDS 2005 mà
không phải là Điều 605 BLDS 2015. Một số công trình mặc dù đã phân tích theo
BLDS 2015 nhưng chưa có sự phân tích đối chiếu giữa BLDS 2015 với BLDS 1995
và 2005 để tìm ra những điểm mới, những ưu điểm và hạn chế của BLDS 2015 cũng
như chưa có so sánh đối chiếu với pháp luật dân sự của một số quốc gia trong khu vực

11


và trên thế giới để chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa pháp luật Việt Nam
với pháp luật các quốc gia khác về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra.
- Các công trình nói trên ở những mức độ khác nhau đã nêu thực tiễn áp dụng

pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, tuy nhiên, vẫn chưa thực sự
đầy đủ và có hệ thống trên mọi phương diện.
- Trong các công trình nghiên cứu kể trên, ở những mức độ khác nhau, các tác
giả cũng đã đề xuất những kiến nghị hoàn thiện pháp luật. Tuy nhiên, những kiến nghị
này đa số mới chỉ tập trung vào một vài nội dung của TNBTTH do nhà cửa, CTXD
khác gây ra mà chưa có kiến nghị toàn diện.
Từ những nội dung trên có thể khẳng định, việc NCS lựa chọn đề tài ““Trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra theo quy
định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành” làm đề tài nghiên cứu luận án tiến
sỹ là không trùng lắp với những công trình đã được công bố trước đó.
2. Cơ sở lý thuyết và hướng tiếp cận của đề tài
2.1. Câu hỏi nghiên cứu
Để đạt được mục đích được đặt ra trong mục 3.1 của Lời nói đầu luận án, NCS
đặt ra các câu hỏi làm nền tảng, định hướng cho quá trình nghiên cứu của mình. Các
nhóm câu hỏi nghiên cứu cụ thể:
(i) Nhóm câu hỏi thứ nhất: TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra được xây
dựng dựa trên những học thuyết nào? nhà cửa, CTXD khác là gì? Nhà cửa, CTXD
khác có những đặc điểm nào? TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là gì? Các đặc
điểm đặc trưng của TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra? Bản chất của TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra là trách nhiệm bồi thường do tài sản gây thiệt hại hay
do hành vi gây thiệt hại?
(ii) Nhóm câu hỏi thứ ba: Thực trạng quy định pháp luật điều chỉnh TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra bao gồm các quy định nào? Ưu điểm và những hạn chế
của các quy định này? Các quy định này có điểm gì tương đồng và khác biệt so với các
quy định trong pháp luật của một số quốc gia trong khu vực và trên thế giới?
(iv) Nhóm câu hỏi thứ ba: Thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra có những điểm tích cực và bộc lộ các hạn chế nào? Các

12

hạn chế trong quy định pháp luật có cần thiết phải sửa đổi, bổ sung không và sửa đổi,
bổ sung trên cơ sở nào?
2.2. Lý thuyết nghiên cứu
Lý thuyết về TNBTTH: Các lý thuyết về sự ra đời, bản chất của trách nhiệm, các
điều kiện làm phát sinh TNBTTH, cơ sở để buộc chủ thể phải chịu TNBTTH, thiệt hại
được bồi thường, chủ thể được bồi thường và các trường hợp không phải chịu
TNBTTH.
2.3. Các giả thuyết nghiên cứu
Trên cơ sở mục đích nghiên cứu, các câu hỏi nghiên cứu, các lý thuyết nghiên
cứu mà tác giả đề ra, tác giả đặt ra các giả thuyết nghiên cứu cũng như kết quả nghiên
cứu dự định đạt được trong luận án:
(i) Giả thuyết nghiên cứu thứ nhất: nhà cửa, CTXD khác xét về bản chất đều là
“công trình xây dựng” là sản phẩm do con người tạo ra sản gắn liền với đất.
Kết quả dự định đạt được trong luận án là phân tích có hệ thống khái niệm, đặc
điểm của nhà cửa, CTXD khác, trên cơ sở đó phân biệt giữa thiệt hại do nhà cửa,
CTXD khác gây ra với những thiệt hại do những vật bị ném hoặc rơi ra khỏi toà nhà
gây ra hoặc với thiệt hại do những tài sản dùng để ở khác gây ra như công ten nơ để
xác định rõ ranh giới của TNBTTH.
(ii) Giả thuyết nghiên cứu thứ hai: TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là
một loại trách nhiệm bồi thường do tài sản gây thiệt hại. Do vậy, TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra mang đầy đủ các đặc điểm của trách nhiệm bồi thường do tài
sản gây thiệt hại nhưng đồng thời cũng có những đặc điểm riêng biệt, đặc trưng.
Kết quả dự định đạt được trong luận án là tìm ra bản chất của TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra, phân tích các đặc điểm của TNBTTH do nhà cửa, CTXD
khác gây ra một cách có hệ thống.
(iii) Giả thiết nghiên cứu thứ ba: TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là
loại trách nhiệm được quy định phổ biến trong pháp luật của nhiều quốc gia trên thế
giới. Tuy nhiên, các quốc gia khác nhau lại có những quy định khác nhau về trách
nhiệm này. Vậy pháp luật Việt Nam cũng như pháp luật các quốc gia trong khu vực và

trên thế giới dựa vào học thuyết nào để quy định về trách nhiệm này.

13


Kết quả dự định đạt được trong luận án là tổng hợp, phân tích các học thuyết mà
pháp luật các quốc gia dựa vào đó để xác định TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây
ra; chỉ ra học thuyết mà pháp luật Việt Nam sử dụng để xác định TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra. Trên cơ sở đó, luận án phân tích thực trạng quy định pháp
luật Việt Nam về trách nhiệm này, chỉ ra những điểm tích cực hạn chế trong quy định
của pháp luật hiện hành cũng như những điểm tương đồng khác biệt giữa pháp luật
Việt Nam với pháp luật các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.
(iv) Giả thiết nghiên cứu thứ tư: Quá trình áp dụng quy định pháp luật về TNBTTH
do nhà cửa, CTXD khác gây ra vào trong thực tiễn sẽ bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế. Do
đó, pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra cần được làm sáng tỏ các điểm
bất cập, hạn chế, trên cơ sở đó có giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật.
Kết quả dự định đạt được trong luận án là nêu rõ các điểm bất cập trong thực
tiễn áp dụng quy định pháp luật về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra. Luận án
cũng đưa ra lý do và cơ sở để hoàn thiện các quy định pháp luật này. Đồng thời, luận
án phải đưa ra các kiến nghị cụ thể hoàn thiện quy định pháp luật về TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra.
2.4. Hướng tiếp cận nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu luận án nằm trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu thuộc chuyên
ngành luật dân sự tập trung vào TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra . Do đó, khi
tiếp cận và làm sáng tỏ các vấn đề lý luận cũng như thực trạng quy định pháp luật về
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra, NCS cần phải tiếp cận theo hướng:
Thứ nhất, TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là một dạng của TNBTTH
ngoài hợp đồng mà cụ thể là TNBTTH do tài sản gây ra, do đó nó sẽ mang đầy đủ các
đặc điểm của trách nhiệm này cũng như có những đặc điểm riêng do đối tượng (nhà
cửa, CTXD khác) gây thiệt hại chi phối.

Thứ hai, quy định về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra vừa chịu sự điều
chỉnh của BLDS đồng thời cũng chịu sự điều chỉnh của các văn bản luật chuyên ngành
khác như Luật Xây dựng, Luật Nhà ở…Do đó, việc nghiên cứu TNBTTH do nhà cửa,
CTXD khác gây ra vừa phải dựa trên các quy định gốc trong BLDS vừa phải chú ý
đến các đặc điểm riêng (về đối tượng gây thiệt hại, chủ thể chịu TNBTTH) được quy
định trong pháp luật chuyên ngành.

14


PHẦN B
NỘI DUNG LUẬN ÁN
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO
NHÀ CỬA, CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG KHÁC GÂY RA
1.1. Các học thuyết xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công
trình xây dựng khác gây ra
TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là một loại trách nhiệm có lịch sử lâu
đời. Trong bộ luật Hammurabi – bộ luật thành văn cổ xưa nhất của nhân loại – đã có
quy định về trách nhiệm đối với người thợ xây khi “xây không đảm bảo, nhà đổ, chủ
nhà chết thì người thợ xây bị giết” (Điều 38) hoặc "Nếu nhà đổ, con của người chủ
nhà chết thì con của người thợ xây cũng phải chết theo" (Điều 39). Mặc dù, xét về bản
chất thì đây là trách nhiệm hình sự, song quy định này cũng cho chúng ta thấy sự quan
tâm của con người từ thời xa xưa đối với thiệt hại gây ra bởi sự sụp đổ của nhà cửa,
CTXD khác.
Trong Luật La mã cổ đại, các học giả La Mã cũng đề cập đến TNBTTH do nhà
cửa, CTXD khác gây ra thông qua việc quy định về tố quyền cautio damni infecti (tố
quyền để bảo vệ sự thiệt hại viễn ảnh)[69, tr.tr.469]. Theo đó, trong trường hợp một
tòa nhà có nguy cơ bị sụp đổ, tạo ra một mối đe dọa cho những người láng giềng thì
những người này có quyền yêu cầu các Pháp quan buộc chủ sở hữu của tòa nhà phải

nộp một số tài sản bảo đảm với mục đích nếu thiệt hại thực sự xảy ra thì người bị thiệt
hại sẽ luôn được bồi thường. Cùng với tố quyền cautio damni infecti Luật La Mã cũng
quy định trách nhiệm bồi thường cho những thiệt hại gây ra bởi các vật bị ném ra hoặc
rơi ra khỏi khỏi tòa nhà (actio effusis et dejectis).
Kế thừa quy định trong Luật La Mã cổ đại, ngày nay, pháp luật dân sự của rất
nhiều các quốc gia trên thế giới đều có quy định về TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác
gây ra. Tuy nhiên, qua nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia trong khu vực và trên
thế giới NCS nhận thấy, các quốc gia khác nhau lại dựa trên những học thuyết khác
nhau để xây dựng quy định về trách nhiệm này. Về cơ bản, pháp luật về TNBTTH do
nhà cửa, CTXD khác gây ra trong pháp luật của các quốc gia hiện nay được xây dựng
dựa trên ba học thuyết: Học thuyết về sự cẩu thả (negligence); Học thuyết về lỗi do
suy đoán (Presumed Fault Liability) và Học thuyết về trách nhiệm nghiêm ngặt (strict

15


liability). Cá biệt, có một vài quốc gia kết hợp cả hai học thuyết (học thuyết về trách
nhiệm nghiêm ngặt và học thuyết về lỗi do suy đoán) khi xây dựng quy định về trách
nhiệm này (Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan..). Cụ thể:
1.1.1. Học thuyết về sự cẩu thả (negligence)
Học thuyết này được áp dụng tại Anh - Mỹ (các nước theo truyền thống pháp
luật án lệ - Common Law) và một số nước Bắc Âu (Đan Mạch, Phần Lan, Thuỵ
Điển..). Các quốc gia nói trên không coi TNBTTH do nhà cửa, CTXD khác gây ra là
một loại TNBTTH do tài sản gây ra mà coi đây là TNBTTH do hành vi của con người
gây ra. Do vậy, trách nhiệm này được xây dựng dựa trên yếu tố lỗi, là lỗi do cẩu thả.
“Sự cẩu thả” là việc bỏ qua, không thực hiện các tiêu chuẩn chăm sóc hợp lý
mà một người bình thường (“a reasonably prudent person”) sẽ thực hiện trong những
tình huống tương tự nhằm tránh cho những người mà mình có nghĩa vụ pháp lý phải
quan tâm (legal duty of care) bị thiệt hại [113,tr.1133]. Theo học thuyết này, TNBTTH
sẽ phát sinh khi thoả mãn 4 điều kiện: (1) Có nghĩa vụ phải quan tâm đến người bị

thiệt hại (“common duty of care”) của người chiếm hữu (“occupier”) nhà cửa, CTXD
khác; (2) Có sự vi phạm nghĩa vụ đó của người chiếm hữu nhà cửa, CTXD khác; (3)
Có thiệt hại; (4) Có mối quan hệ nhân quả giữa sự vi phạm nghĩa vụ với thiệt hại [123, tr.66, 67].
Để yêu cầu BTTH theo học thuyết này thì điều quan trọng đầu tiên là bên bị
thiệt hại phải chứng minh được người chiếm hữu (“ocupiers”) nhà cửa, CTXD khác có
một nghĩa vụ theo quy định của pháp luật là phải quan tâm bảo đảm sự an toàn về tính
mạng, tài sản, sức khoẻ cho mình. Tuy nhiên, mức độ “quan tâm” (care) của CSH,
người chiếm hữu nhà cửa, CTXD khác đối với người bị thiệt hại lại phụ thuộc vào “địa
vị pháp lý” của người bị thiệt hại là “khách mời hợp pháp” (“Lawful visitors”)
hay“khách không mời”(Non lawful visitors) [117, tr.671]. Nếu người bị thiệt hại là
“khách mời hợp pháp” thì mức độ quan tâm, đảm bảo an toàn của CSH, người chiếm
hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, CTXD khác phải cao hơn so với nếu
người bị thiệt hại là “khách không mời”. Điều quan trọng tiếp theo là người bị thiệt hại
phải chứng minh được là CSH, người chiếm hữu nhà cửa, CTXD khác đã vi phạm
nghĩa vụ quan tâm đó và chính sự vi phạm này đã làm phát sinh thiệt hại (giữa sự vi
phạm nghĩa vụ và thiệt hại có mối quan hệ nhân quả với nhau).
1.1.2. Học thuyết về lỗi do suy đoán (Presumed Fault Liability)
Học thuyết này được áp dụng tại một số quốc gia như: Đức (Điều 836 - 838)
Hungary (Điều 5:650), Ba Lan (Điều 434)… Theo học thuyết này, TNBTTH do nhà

16