Giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra tại tòa án nhân dân tỉnh yên bái (luận văn thạc sĩ luật học)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƢ PHÁP

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
---------&---------

NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG

GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI
DO NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA TẠI TÒA ÁN
NHÂN DÂN TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – NĂM 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƢ PHÁP

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
---------&---------

NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG

GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI
DO NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA TẠI TÒA ÁN
NHÂN DÂN TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Chuyên ngành: Luật dân sự và tố tụng dân sự
Mã số: 60.38.01.03

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Nguyễn Văn Cƣờng

HÀ NỘI – NĂM 2017


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của
riêng tôi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công
trình nào khác. Các số liệu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng,
được trích dẫn theo đúng quy định.
Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của Luận văn
này.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hồng Nhung


BẢNG DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLDS:Bộ luật dân sự
BLTTDS: Bộ luật tố tụng dân sự
BTTH: Bồi thường thiệt hại
VKS: Viện kiểm sát

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài...................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 2
3. Mục đích và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 3
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ................................................... 4
5. Những kết quả nghiên cứu mới của đề tài .................................................... 4
6. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 5
Chƣơng 1.MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BỒI
THƢỜNG THIỆT HẠI DO NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA.6
1.1. Một số khái niệm và đặc điểm về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra...............................................................................................................6
1.1.1. Khái niệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra....... 6
1.1.2. Đặc điểm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. ....... 9
1.2. Một số khái niệm và đặc điểm về giải quyết tranh chấp bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. .......................................................... 12
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. ..................................................................... 13
1.2.2. Giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao
độ gây ra tại Tòa án. ........................................................................................ 15
1.2.3. Các nguyên tắc giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra. ................................................................................ 18
Chƣơng 2. MỘT SỐ KHÍA CẠNH PHÁP LÝ VÀ THỰC TIỄN ÁP
DỤNG PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BỒI THƢỜNG
THIỆT HẠI DO NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA TẠI TÒA
ÁN NHÂN DÂNTỈNH YÊN BÁI ................................................................. 25

2.1.Một số khía cạnh pháp lý về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra. ................................................................................ 25
2.1.1. Quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra ........................................................... 25
2.1.2. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại ............................................................ 38
2.1.3. Năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra ................................................................................................... 39
2.1.4. Quy định của Bộ luật tố tụng dân sự về trình tự, thủ tục giải quyết tranh
chấp bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra ........................ 40
2.2.2. Tổng quan về tình hình tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Yên Bái ........... 44
2.2.3. Thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra tại Tòa án nhân dân tỉnh Yên Bái. .... 47
2.2.4. Những khó khăn vướng mắc khi giải quyết tranh chấp về bồi thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra tại Tòa án nhân dân tỉnh Yên Bái.55
CHƢƠNG 3.MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI DO NGUỒN
NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH YÊN
BÁI. ................................................................................................................. 58
3.1.2. Định hướng hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp bồi thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. .................................................. 58
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về giải quyết bồi thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra ................................................... 60
KẾT LUẬN .................................................................................................... 63
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là một chế định quan
trọng của pháp luật dân sự. Theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 thì
một trong những căn cứ phát sinh nghĩa vụ dân sự là sự kiện “gây thiệt hại do
hành vi trái pháp luật”. Sự kiện gây thiệt hại do hành vi trái pháp luật là căn
cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là
một dạng cụ thể của trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, nhưng
trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra có đặc
trưng riêng đó là chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao
độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra ngay cả khi
không có lỗi trong việc xảy ra thiệt hại. Việc xác định đúng nguồn nguy hiểm
cao độ cũng như điều kiện làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định
trách nhiệm của chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao,
góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị thiệt hại, bảo đảm
trật tự công bằng xã hội.
Trên cơ sở những quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài
hợp đồng, các quy định về giải quyết tranh chấp bồi thường thiệt hại ngoài
hợp đồng đã được quy định trong nhiều văn bản khác nhau trong đó có Bộ
luật tố tụng dân sự năm 2015. Những quy định của pháp luật về chủ thể có
thẩm quyền giải quyết, trình tự, thủ tục trong việc giải quyết… đã góp phần
quan trọng vào việc các cơ quan nhà nước có thẩm quyền về vấn đề giải quyết
các tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Tuy nhiên trên thực tế hiện nay, các cơ quan có thẩm quyền giải quyết
tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng không có chung quan điểm
giải quyết vấn đề này. Ví dụ như về vấn đề xác định thiệt hại, thiệt hại xảy ra


2

như thế nào, thiệt hại về vật chất, thiệt hại về tinh thần …hay những vụ án có
nội dung tình tiết giống nhau nhưng mỗi cơ quan lại có đường lối giải quyết
khác nhau…
Mặc dù đã có Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối
cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật dân sự về bồi thường
thiệt hại ngoài hợp đồng , nhưng các quy định về giải quyết tranh chấp liên
quan đến bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng nói chung và bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra nói riêng vẫn còn chưa cụ thể dẫn đến
chất lượng hoạt động giải quyết tranh chấp còn thấp, chưa đáp ứng được
những yêu cầu xã hội đề ra.
Chính từ những phân tích trên, tác giả quyết định chọn vấn đề “Giải
quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
tại Tòa án nhân dân tỉnh Yên Bái” làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học của
mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu về vấn đề trách nhiệm bồi thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Trong các giáo trình giảng dạy luật học tại các cơ sở đào tạo luật học ở
nước ta những năm qua cũng có những phân tích về trách nhiệm này (Giáo
trình Luật Dân sự Việt Nam của trường Đại học Luật Hà Nội)… Bên cạnh đó
còn nhiều bài báo đăng trên tạp chí như:“Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra” của tác giả Mai Bộ, tạp chí Tòa án nhân dân, số 2/2003;
“Tìm hiểu về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra”, tác giả Lê Phước Ngưỡng, Tạp chí Kiểm sát số 01/2005; Một số sách
chuyên khảo cũng đã đề cập đến vấn đề này như: “Bồi thường thiệt hại ngoài
hợp đồng về tài sản, sức khoẻ và tính mạng" của Tiến sỹ Phùng Trung Tập.
Đặc biệt, gần đây nhất phải kể đến Đề tài nghiên cứu khoa học cấp


3

trường“Trách nhiệm dân sự do tài sản gây thiệt hại- Vấn đề lý luận và thực
tiễn” của Trường Đại học Luật Hà Nội (năm 2009).
Các công trình nghiên cứu trên chủ yếu đều tập trung nghiên cứu về
trách nhiệm bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra dưới góc độ luật
dân sự, nghiên cứu về các vấn đề có liên quan đến các yếu tố xác định trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Tuy nhiên
chưa có công trình nào nghiên cứu một cách trực tiếp về vấn đề giải quyết
tranh chấp về bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra dưới góc độ của
luật tố tụng dân sự và luật dân sự. Một số bài viết chỉ về giải quyết tranh chấp
về sở hữu trí tuệ, về đất đai, về hành chính...: “Một số giải pháp đổi mới mô
hình giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai”, tác giả
Nguyễn Thắng Lợi, Tạp chí Dân chủ và pháp luật số 10/2013. Điều này cho
thấy ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng của việc tác giả chọn nghiên cứu
đề tài.
3. Mục đích và phạm vi nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài có mục đích nghiên cứu là những vấn đề lý luận và thực tiễn về
giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây
ra. Trên cơ sở đó đề tài nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả giải quyết tranh chấp về bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Trên cơ sở mục đích nghiên cứu nói trên, đề tài có nhiệm vụ nghiên
cứu như sau:
- Nghiên cứu vấn đề lý luận về bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra, và giải quyết tranh chấp về bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra.
- Nghiên cứu các quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp bồi
thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

4

- Nghiên cứu thực tiễn giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra qua đó phân tích được những hạn chế, tồn tại
trong việc giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra.
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp
về bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Cơ sở phương pháp luận của việc nghiên cứu và hoàn thành luận văn
dựa trên cơ sở lý luận của học thuyết Mác - Lênin về chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử để tìm ra mối quan hệ biện chứng giữa
pháp luật và thực tiễn đời sống xã hội, trên cơ sở đó tìm ra mối liên hệ giữa
các hiện tượng để đánh giá các vấn đề nghiên cứu một cách khoa học.
Trên cơ sở phương pháp luật của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sử, trong quá trình nghiên cứu chúng tôi còn sử dụng các
phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương
pháp thống kê… để giải quyết các vấn đề trong nội dung luận văn.
5. Những kết quả nghiên cứu mới của đề tài
Đề tài mà tác giả chọn là một công trình đầu tiên nghiên cứu riêng và
chuyên sâu về giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra theo quy định của pháp luật hiện hành. Luận văn đã đưa ra
được một số điểm mới sau đây:
- Luận văn đã xây dựng được khái niệm khoa học về nguồn nguy hiểm cao
độ; trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra và giải
quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
- Phân tích đặc điểm của việc giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra trên cơ sở đó phân định rạch ròi giữa
trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra với trách

5

nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi trái pháp luật có lỗi của con người gây
ra (có liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ).
- Hệ thống hóa những quy định về giải quyết tranh chấp bồi thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, trên cơ sở phân tích, so sánh luận
văn đã đưa ra những nhận định làm sáng tỏ những quy định của pháp luật về
giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây
ra.
- Luận văn cũng phân tích nêu ra những bất cập trong quy định của
pháp luật hiện hành về giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra, đồng thời đưa ra được những kiến nghị khắc phục
những bất cập đó nhằm hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp về bồi
thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra nói riêng, trách nhiệm bồi
thường thiệt hại ngoài hợp đồng nói chung.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn gồm ba chương, cụ thể như sau:
Chương 1: Một số vấn đề về giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
Chương 2: Một số khía cạnh pháp lý và thực tiễn áp dụng giải quyết
tranh chấp về bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra tại tòa án nhân
dân tỉnh Yên Bái.
Chương 3: Các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả giải
quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra tại
tòa án nhân dân tỉnh Yên Bái.

6

Chƣơng 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BỒI THƢỜNG
THIỆT HẠI DO NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA
1.1. Một số khái niệm và đặc điểm về bồi thƣờng thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra.
1.1.1. Khái niệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
Để tìm hiểu về vấn đề bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra, trước tiên ta cần hiểu về khái niệm nguồn nguy hiểm cao độ.
Như ta đã biết, trong thế giới tự nhiên, có những vật luôn tiềm ẩn trong
nó khả năng gây thiệt hại cho thế giới vật chất xung quanh mà bản thân con
người rất khó kiểm soát. Tự bản thân nguồn nguy hiểm cao độ luôn tạo ra mối
nguy hiểm cho những người xung quanh, mặc dù chủ sở hữu, người chiếm
hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ đã áp dụng các biện pháp phòng ngừa
nhưng không thể kiểm soát được một cách tuyết đối khả năng gây thiệt hại
của nguồn nguy hiểm cao độ. Bộ luật dân sự (sau đây gọi tắt là BLDS) đã quy
định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là
một “loại trách nhiệm dân sự nâng cao”1
Về khái niệm nguồn nguy hiểm cao độ, Điều 601 BLDS năm 2015
không đưa ra khái niệm nguồn nguy hiểm cao độ theo tính chất, đặc điểm mà
quy định theo phương thức liệt kê các đối tượng được coi là nguồn nguy hiểm
cao độ:
1. Nguồn nguy hiểm cao độ bao gồm phương tiện giao thông vận tải cơ
giới, hệ thống tải điện, nhà máy công nghiệp đang hoạt động, vũ khí, chất nổ,
chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, thú dữ và các nguồn nguy hiểm cao độ
khác do pháp luật quy định.
1

Đinh Văn Thanh (chủ biên), 2015, Giáo trình Luật Dân sự Việt Nam, trường Đại học Luật Hà Nội,

Nxb.Công an nhân dân, Hà Nội.


7

- Phương tiện giao thông vận tải cơ giới: gồm phương tiện giao thông cơ
giới đường bộ như ô tô, máy kéo, rơ mooc hoặc sơ mi rơ mooc được kéo bởi
xe ô tô, máy kéo, xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh, xe gắn máy (kể cả xe
máy điện) và các loại xe tương tự (khoản 18 Điều 13 luật giao thông đường
bộ 2008); các phương tiện giao thông đường thủy như tàu, thuyền và các cấu
trúc nổi khác (khoản 7 Điều 3 Luật giao thông đường thủy nội địa 2004); các
phương tiện giao thông đường hàng không gồm máy bay, trực thăng, tàu
lượn, khí cầu và các thiết bị khác (khoản 1 Điều 13 Luật hàng không dân
dụng Việt Nam 2006); các phương tiện giao thông đường sắt là đầu máy, toa
xe, toa xe động lực, phương tiện chuyên dùng di chuyển trên đường sắt
(khoản 20 Điều 3 Luật đường sắt 2005).
- Hệ thống tải điện: được hiểu là một cấu trúc được thiết kế, lắp đặt hoàn
chỉnh giữa máy biến áp và đường dây tải điện cùng với một số thiết bị khác
nhằm cung cấp điện đến nơi tiêu thụ.
- Nhà máy công nghiệp: là nơi lắp đặt các máy móc, trang thiết bị nhằm
phục vụ cho hoạt động sản xuất hàng hóa.
Theo quy định tại Điều 601 BLDS thì không phải phương tiện giao
thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện, nhà máy công nghiệp trong bất kỳ
trường hợp nào cũng là nguồn nguy hiểm cao độ, những đối tượng này được
coi là nguồn nguy hiểm cao độ khi đang hoạt động. Phương tiện giao thông
vận tải cơ giới được coi là hoạt động khi đang di chuyển trên đường bằng
động cơ của chính phương tiện đó hoặc không di chuyển nhưng động cơ của
phương tiện lại đang ở chế độ mở. Đối với hệ thống tải điện thì phải có dòng
điện chạy qua mới được coi là đang hoạt động. Còn nhà máy công nghiệp
đang hoạt động tức là nhà máy đang trong quá trình vận hành sản xuất.

Trường hợp phương tiện giao thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện,
nhà máy công nghiệp đang không hoạt động, tức là đang ở trạng thái tĩnh thì
không được coi là nguồn nguy hiểm cao độ.


8

- Vũ khí: là những phương tiện được sử dụng với mục đích sát thương
nhanh. Vũ khí thường được sử dụng trong chiến tranh, dẹp bạo loạn, truy bắt
tội phạm... bao gồm: vũ khí quân dụng, vũ khí thể thao, súng săn...(khoản 1
Điều 13 Pháp lệnh quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ).
- Chất nổ: là những chất có tính chất dễ phát nổ với mức độ mạnh, nhanh
tỏa nhiệt và ánh sang như thuốc nổ, thuốc pháo, thuốc súng...
- Chất cháy: được hiểu là những chất tồn tại dưới dạng khí, lỏng, rắn có
đặc tính tự bốc cháy khi tiếp xúc với ôxy trong không khí, nước hoặc dưới tác
động của nhiệt như phốt pho, xăng, dầu, cồn, ga...
- Chát độc: là những chất khi thâm nhập vào cơ thể con người, động thực
vật hay môi trường tự nhiên gây ra những phản ứng nguy hiểm do đặc tính
độc tố của những chất đó.
- Chất phóng xạ: là chất phát ra bức xạ do quá trình phân hóa hạt nhân,
chuyển mức năng lượng hạt nhân, có hoạt độ phóng xạ riêng hoặc tổng hợp
hoạt độ lớn hơn mức miễn trừ (khoản 8 Điều 3 Luật năng lượng nguyên tử
2008); chất phóng xạ có khả năng sát thương rất cao và trên một diện rộng, có
thể gây ra tình trạng nhiễm xạ đối với người, động thực vật và môi trường
sống. Việc xử lý, tiêu hủy, hạn chế gây ô nhiễm môi trường của các chất
phóng xạ là rất khó khăn, phức tạp và đòi hỏi phải xử lý trong một thời gian
dài.
- Thú dữ: là động vật bậc cao có lông mao, có tuyến vú, nuôi con bằng
sữa, rất hung dữ như hổ, báo, sư tử, gấu... Đây là những động vật tiềm ẩn sự
nguy hiểm, có thể gây ra thiệt hại lớn về người và tài sản. Thú dữ là những

động vật có tính chất nguy hiểm phải thuộc lớp thú thì mới được coi là nguồn
nguy hiểm cao độ. Tuy nhiên, thực tiễn có nhiều động vật không thuộc lớp
thú nhưng lại tiềm ẩn mối nguy hiểm như: ong bò vẽ, rắn độc, cá sấu, trăn...
Đây là những loại động vật mang tính hoang dã, chưa được thuần hóa và có


9

tính nguy hiểm cao. Bởi vậy, khi những động vật này gây ra thiệt hại cần áp
dụng tương tự Điều 601 BLDS để giải quyết việc bồi thường thiệt hại.
Như vậy, nguồn nguy hiểm cao độ là những tài sản tiềm ẩn nguy cơ lớn
gây thiệt hại cho người và tài sản mà con người không hoàn toàn kiểm soát
được nguy cơ gây thiệt hại. Ngoài những loại nguồn nguy hiểm cao độ đã
được liệt kê tại khoản 1 Điều 601 BLDS thì còn những nguồn nguy hiểm cao
độ khác theo quy định của pháp luật chuyên ngành2.
Theo quy định tại Điều 601 BLDS thì có thể hiểu một cách khái quát
bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là trách nhiệm của chủ
sở hữu hoặc người chiếm hữu, sử dụng hợp pháp nguồn nguy hiểm cao độ và
do hoạt động tự thân của nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại cho người
khác, phải bồi thường thiệt hại kể cả trong trường hợp chủ sở hữu hoặc người
chiếm hữu hợp pháp nguồn nguy hiểm cao độ không có lỗi.Có thể nói, những
qui định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong Điều 601 BLDS đã phần
nào đáp ứng được những yêu cầu đặt ra trong việc bảo đảm quyền lợi hợp
pháp cho người bị thiệt hại.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là
loại trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, theo đó, chủ sở hữu
hoặc người được giao quản lí, sử dụng hợp pháp nguồn nguy hiểm cao độ
phải bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản cũng như bù đắp tổn
thất về tinh thần cho những người bị thiệt hại do tự thân nguồn nguy hiểm cao
độ gây ra, ngay cả khi không có lỗi.

1.1.2. Đặc điểm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra có
3 đặc điểm chính sau:

2

Nguyễn Minh Tuấn (chủ biên) 2015, Trang 856, Bình luận khoa học Bộ luật dân sự năm 2015, Nxb. Công
an nhân dân, Hà Nội.


10

Thứ nhất, Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao
độ gây ta là trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Đặc điểm này
thể hiện, trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
mang đầy đủ đặc điểm của trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Về cơ sở phát sinh trách nhiệm: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra phát sinh giữa các chủ thể không có quan hệ hợp
đồng hoặc có quan hệ hợp đồng nhưng việc gây thiệt hại không thuộc nghĩa
vụ hợp đồng.
Về điều kiện phát sinh trách nhiệm: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại
do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra phát sinh trên cơ sở những điều kiện do
pháp luật quy định, đó là: có thiệt hại xảy ra, có hành vi trái pháp luật gây
thiệt hại, có mối quan hệ nhân quả giữa hoạt động của nguồn nguy hiểm cao
độ và thiệt hại xảy ra, nghĩa là sự tự thân gây thiệt hại của nguồn nguy hiểm
cao độ là điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
Về chủ thể chịu trách nhiệm: về nguyên tắc, thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra do chủ sở hữu hoặc người chiếm hữu, sử dụng nguồn
nguy hiểm cao độ phải bồi thường.
Về mức bồi thường: Mức bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây

ra theo quy định của pháp luật phải được bồi thường toàn bộ, tuy nhiên, có
những trường hợp mức bồi thường theo quy định của pháp luật thấp hơn thiệt
hại thực tế. Trong trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra, việc bồi thường thiệt hại sẽ chấm dứt nghĩa vụ của
chủ thể gây thiệt hại.
Thứ hai, Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra phát sinh không cần yếu tố lỗi. Đối với trách nhiệm bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng nói chung, lỗi là yếu tố bắt buộc khi xác định điều kiện
phát sinh, vì thiệt hại xảy ra là do hành vi có lỗi của con người, còn đối với
trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, trách


11

nhiệm này chỉ phát sinh khi thỏa mãn 3 điều kiện: có thiệt hại xảy ra; có hành
vi gây thiệt hại trái pháp luật; có mối quan hệ nhân quả giữa sự hoạt động của
nguồn nguy hiểm cao độ và thiệt hại.
Thứ ba, Thiệt hại là tiền đề để xác định trách nhiệm bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Thiệt hại đó là những thiệt hại về tài
sản, tính mạng, sức khỏe. Danh dự, nhân phẩm, uy tín là những giá trị nhân
thân gắn liền với một cá nhân, một tổ chức cụ thể, chúng chỉ có thể bị thiệt
hại bởi con người nhằm xuyên tạc, bôi nhọ làm tổn thất về tinh thần cho chủ
thể bị thiệt hại.
Thiệt hại xảy ra bao gồm thiệt hại về vật chất và thiệt hại về tinh
thần.Thiệt hại về vật chất được hiểu là những mất mát về tài sản, thể chất mà
người bị thiệt hại phải gánh chịu.Còn thiệt hại về tinh thần là sự tổn thất về
giá trị tinh thần, tình cảm hoặc sự suy sụp về tâm lý, tình cảm của cá nhân.
Hình thức biểu hiện thiệt hại về tinh thần rất đa dạng như: Sự suy sụp tâm lý
của người bị thiệt hại sau khi sức khỏe bị xâm phạm; những người thân thích
của người bị xâm phạm tính mạng suy sụp, hoang mang, lo lắng, đau buồn...

Trong khi việc xác định thiệt hại vật chất khá rõ ràng, chi tiết, cụ thể thì việc
xác định thiệt hại tinh thần phức tạp và khó khăn hơn vì thiệt hại về tinh thần
là những thiệt hại phi vật chất, không có tiêu chí chung để xác định cho mọi
cá nhân bởi điều kiện, hoàn cảnh của từng cá nhân là không giống nhau.
Thiệt hại xảy ra trên thực tế vô cùng đa dạng, phong phú.Việc xác định
ra một mức bồi thường cụ thể là bao nhiêu phải dựa trên thực tế đã xảy ra.Bởi
vậy, việc xác định chính xác thiệt hại xảy ra là cơ sở quan trọng để xác định
chính xác mức bồi thường trong từng vụ việc. Khi xác định thiệt hại cần phải
dựa trên những căn cứ khách quan để tính toán ra một khoản bồi thường cụ
thể, chính xác3.
3

Nguyễn Minh Tuấn (chủ biên) 2015, Trang 819, Bình luận khoa học Bộ luật dân sự năm 2015, Nxb. Công
an nhân dân, Hà Nội.


12

Như vậy, ta có thể thấy thiệt hại đối với trách nhiệm do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra là điều kiện tiền đề để phát sinh trách nhiệm bồi thường
thiệt hại; Còn đối với bồi thường thiệt hại trong hợp đồng , thiệt hại không
phải là yếu tố quyết định có hay không trách nhiệm bồi thường mà là hành vi
vi phạm nghĩa vụ đã cam kết trong hợp đồng mới là yếu tố phát sinh trách
nhiệm bồi thường.
*Tuy nhiên, hiện nay thực tế còn một số thẩm phán còn nhầm lẫn giữa trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra và trách nhiệm
bồi thường thiệt hại do hành vi của con người sử dụng nguồn nguy hiểm cao
độ gây ra.
Nếu thiệt hại xảy ra trong trường hợp do hành vi trái pháp luật, có lỗi
của con người, thì đây là trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng nói

chung. Việc xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại dựa trên 4 điều kiện: có
thiệt hại xảy ra, hành vi gây thiệt hại là hành vi trái pháp luật, có lỗi của người
gây ra thiệt hại, có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt
hại xảy ra. Nếu thiệt hại xảy ra trong trường hợp do sự tự thân hoạt động của
nguồn nguy hiểm cao độ, hoàn toàn không có yếu tố lỗi của con người, thì
đây là trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Việc xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp này chỉ cần
dựa trên 3 điều kiện: có thiệt hại xảy ra, có việc gây thiệt hại trái pháp luật, có
mối quan hệ nhân quả giữa sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ và thiệt
hại xảy ra. Yếu tố lỗi không cần xem xét khi xác định trách nhiệm bồi thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Tóm lại, việc xác định chính xác nguyên nhân gây ra thiệt hại do nguồn
nguy hiểm cao độ hay do hành vi của con người có ý nghĩa rất lớn trong việc
định ra chủ thể bồi thường thiệt hại.
1.2. Một số khái niệm và đặc điểm về giải quyết tranh chấp bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.


13

1.2.1. Khái niệm và đặc điểm giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại
do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
là tương đối phổ biến. Bởi lẽ, những bất đồng, mâu thuẫn trong việc xác định
căn cứ, chủ thể phải bồi thường, hoặc xác định mức bồi thường thường được
đặt ra trong quan hệ này. Có thể thấy tranh chấp về bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra có những đặc điểm sau:
- Về đối tượng tranh chấp: Quan hệ bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra phát sinh khi có sự thiệt hại về tài sản, tính mạng, sức
khỏe bị gây ra bởi nguồn nguy hiểm cao độ. Theo đó, chủ sở hữu, người chiếm

hữu, sử dụng hợp pháp nguồn nguy hiểm cao độ phải có tráchnhiệm bồi thường
thiệt hại đã xảy ra. Do đó, đối tượng tranh chấp trong quan hệ này đó chính là
việc xác định các yếu tố có liên quan đến hoạt động bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra gồm có: xác định chủ thể có trách nhiệm phải
bồi thường, xác định có hay không có căn cứ phải bồi thường; xác định mức bồi
thường và phương thức bồi thường. Khi có mâu thuẫn trong các nội dung trên
chính là cơ sở quan trọng để phát sinh tranh chấp và giải quyết tranh chấp về
bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
- Về chủ thể của quan hệ tranh chấp: Theo quy định của BLDS năm
2015 tại Điều 601 thì: Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra; nếu chủ sở hữu đã giao cho
người khác chiếm hữu, sử dụng thì những người này phải bồi thường, trừ
trường hợp có thoả thuận khác. Như vậy, tranh chấp về bồi thường thiệt hại
do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra đó chính là sự mâu thuẫn giữa hai bên có
lợi ích đối kháng, trái ngược nhau là chủ sở hữu hoặc người chiếm hữu, sử
dụng nguồn nguy hiểm cao độ mà nguồn nguy hiểm cao độ này đã gây ra
thiệt hại cho người khác. Thứ hai đó là chủ thể bị thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra, thiệt hại mà chủ thể này gánh chịu có thể là thiệt hại về


14

tính mạng, sức khỏe hay tài sản. Hai chủ thể của quan hệ tranh chấp về bồi
thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra có sự mâu thuẫn, đối
kháng nhau về lợi ích và cùng cần phải có một cơ chế giải quyết phù hợp với
yêu cầu thực tiễn.
- Về phương thức giải quyết tranh chấp bồi thường thiệt hại do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra: phương thức giải quyết tranh chấp về bồi thường do
nguồn nguy hiểm cao độ là cách thức mà các chủ thể có thẩm quyền áp dụng
để giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ

gây ra. Theo đó, phương thức này được lựa chọn dựa trên cơ sở đặc trưng của
quan hệ pháp luật dân sự là sự tự nguyện, tự thỏa thuận bao gồm: phương
thức thương lượng, hòa giải để giải quyết tranh chấp; phương thức khởi kiện
để giải quyết tranh chấp. Trong đó, phương thức giải quyết bằng hình thức
thương lượng, hòa giải có ý nghĩa quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp,
nó góp phần giúp các bên giải quyết nhanh chóng, linh hoạt các tranh chấp.
Tuy nhiên, phương thức giải quyết bằng thủ tục tố tụng tại tòa án, lại là một
phương thức cho thấy sự hiệu quả, cũng như tính chất quyền lực nhà nước.
Do đó, trong giải quyết tranh chấp dân sự nói chung, giải quyết về bồi thường
thiệt hại ngoài hợp đồng nói riêng giải quyết tranh chấp bằng con đường tố
tụng tại Tòa án luôn có ý nghĩa quan trọng. Tuy nhiên, trong giới hạn phạm vi
nghiên cứu của đề tài, thì đề tài chỉ nghiên cứu về giải quyết tranh chấp bồi
thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra tại Tòa án.
Như đã nêu ở trên, giải quyết tranh chấp bồi thường thiệt hại do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra là dùng những cách thức, giải pháp đúng đắn, phù
hợp trên cơ sở pháp luật nhằm giải quyết những bất đồng, mâu thuẫn trong
nội bộ giữa các bên có quan hệ bồi thường thiệt hại. Vậy, giải quyết tranh
chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra bằng tòa án là
việc tòa án áp dụng các quy định của pháp luật để giải quyết những bất đồng,
mâu thuẫn giữa các chủ thể nảy sinh trong quá trình bồi thường thiệt hại.


15

Như vậy có thể khái quát đặc điểm của giải quyết tranh chấp về bồi
thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra bằng Tòa án như sau:
- Thủ tục giải quyết tranh chấp bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra bằng Tòa án được bắt đầu khi một trong các bên tranh
chấp khởi kiện ra Tòa án yêu cầu giải quyết các nội dung tranh chấp của họ
khi các lợi ích của họ bị xâm phạm.

- Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp loại này tuân theo các quy định
của Bộ luật này và các văn bản hướng dẫn thi hành. Bao gồm các thủ tục tại
nhiều cấp xét xử (sơ thẩm, phúc thẩm) và thủ tục xem xét lại bản án, quyết
định (giám đốc thẩm hoặc tái thẩm).
- Thủ tục giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra thường không phụ thuộc vào ý chí của các bên đương sự.
- Bản án hay quyết định có hiệu lực của tòa án bắt buộc thi hành đối
với các bên và có thể được cưỡng chế thi hành nếu các bên không tự
nguyện thi hành.
- Về bản chất hoạt động giải quyết tranh chấp này mang tính chất nghiêm
ngặt, theo quy trình được quy định chặt chẽ bởi pháp luật tố tụng dân sự.
- Mang bản chất cưỡng chế cao của cơ quan thi hành pháp luật của Nhà
nước, bắt buộc các bên khi tham gia tố tụng phải tuân theo và thực thi.
- Được hỗ trợ bởi các cơ quan bổ trợ tư pháp thông qua các hoạt động
bổ trợ tư pháp khác nhau như hoạt động giám định, định giá, các hoạt động
trợ giúp pháp lý, cơ quan thi hành án,…góp phần tạo điều kiện cho tòa án giải
quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại được nhanh chóng, thuận lợi hơn so
với các thủ tục khác.
1.2.2. Giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra tại Tòa án.
Thứ nhất: Việc giải quyết tranh về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra tại tòa án được thực hiện bởi tòa án với tư cách là cơ quan


16

tài phán mang tính quyền lực nhà nước và được tiến hành theo trình tự, thủ
tục tố tụng chặt chẽ.
Ở Việt Nam, việc giải quyết các tranh chấp tại Tòa án nhân dân đã thu
được những kết quả đáng khích lệ. Với hàng ngàn vụ tranh chấp về bồi

thường thiệt hại được giải quyết tại Tòa án nhân dân, ngành tòa án thực sự có
những kinh nghiệm không nhỏ trong lĩnh vực này. Việc tổng kết kinh nghiệm
hàng năm đã được đề cập trong các báo cáo tổng kết ngành Tòa án nhân dân,
trong đó có đánh giá cả những mặt ưu điểm và những tồn tại cần uốn nắn, sửa
chữa. Đó không chỉ là những kinh nghiệm quý báu cho ngành tòa án về công
tác xét xử mà còn là những kinh nghiệm để xây dựng các quy định về tố tụng
dân sự tại Tòa án nhân dân,
Thứ hai: Giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra tại tòa án là hoạt động giải quyết cuối cùng sau khi tranh
chấp đã được giải quyết ở giai đoạn khác mà không đạt kết quả (trừ một số
trường hợp nhất định).
Thứ ba: Các phán quyết của tòa án về vụ án tranh chấp bồi thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra được đảm bảo thi hành bằng các
biện pháp cưỡng chế nhà nước thông qua cơ quan thi hành án. Mục đích hàng
đầu của đương sự khi khởi kiện là nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
mình.Chính vì vậy, sự bảo đảm thi hành phán quyết của tòa án bằng sức mạnh
cưỡng chế nhà nước được coi là một ưu điểm, tạo ra sự khác biệt trong cơ chế
thi hành phán quyết của các loại cơ quan tài phán.
Sở dĩ phán quyết của tòa án có tính cưỡng chế bởi Tòa án nhân dân là
cơ quan nằm trong hệ thống tư pháp, nhân danh Nhà nước để giải quyết các
tranh chấp nói chung và tranh chấp lao động cá nhân nói riêng, thông qua đó
bảo vệ quyền lợi, tài sản của cá nhân, công dân, tổ chức… theo quy định của
pháp luật. Khi đương sự không tự giác thi hành bản án, quyết định của tòa án,
cơ quan thi hành án có quyền tổ chức cưỡng chế buộc đương sự phải thực


17

hiện nghĩa vụ của mình theo quyết định của tòa án. Với đặc điểm này, hiệu
lực thi hành phán quyết của tòa án sẽ hiệu quả và mang tĩnh cưỡng chế cao

nhất.
Do đó các tranh chấp tại tòa án được giải quyết dứt điểm và có khả
năng bảo vệ tốt hơn các quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
Thứ tư: trong phạm vi luận văn này tập trung tìm hiểu về phương thức
giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây
ra bằng phương thức Tòa án.
Tranh chấp về dân sự nói chung và tranh chấp về bồi thường thiệt hại
ngoài hợp đồng nói riêng là một hiện tượng thường xảy ra trong đời sống xã
hội và ở mọi thời kỳ lịch sử. Giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là hoạt động của các cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền nhằm giải quyết các bất đồng, mâu thuẫn của hai hay nhiều bên
trong quan hệ bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng đai trên cơ sở pháp luật để
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tranh chấp. Qua việc giải quyết
tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra mà các
quan hệ bồi thường thiệt hại được điều chỉnh phù hợp với lợi ích của Nhà
nước, lợi ích xã hội và của người bị thiệt hại, mang lại sự ổn định trong nội bộ
nhân dân, làm cho những quy định của pháp luật dân sự được thực hiện trong
cuộc sống.
Có thể hiểu giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra là giải quyết bất đồng, mâu thuẫn trong nội bộ những chủ thể
có quan hệ bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Như vậy, giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra là dùng những cách thức phù hợp trên cơ sở pháp luật
nhằm giải quyết những bất đồng, mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân, phục hồi
các quyền và lợi ích hợp pháp cho bên bị xâm hại, đồng thời buộc bên vi
phạm phải gánh chịu hậu quả pháp lý do hành vi của họ gây ra, góp phần tăng


18

cường pháp chế trong lĩnh vực dân sự. Hay nói cách khác là giải quyết tranh
chấp về bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là việc vận
dụng đúng đắn các quy định của pháp luật vào giải quyết các mâu thuẫn, bất
đồng của các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật bồi thường thiệt hại ngoài
hợp đồng nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của người bị thiệt hại,
người gây thiệt hại.
Theo quy định của Hiến pháp năm 2013 thì Tòa án là cơ quan xét xử
duy nhất ở Việt Nam, việc xét xử của Tòa án nhằm bảo vệ công lý, bảo vệ
quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi
ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Điều 26
BLTTDS quy định về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp dân sự của Tòa
án, trong đó có giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
1.2.3. Các nguyên tắc giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
cũng là một trong số các trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Do
đó, các nguyên tắc giải quyết tranh chấp trong trách nhiệm bồi thường thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra cũng xuất phát từ những nguyên tắc
của bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Theo Điều 585 BLDS về nguyên tắc bồi thường thiệt hại:
1. Thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có
thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện
vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc
nhiều lần, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
2. Người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được giảm mức
bồi thường nếu không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và thiệt hại quá lớn so với khả
năng kinh tế của mình.


19

3. Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì bên bị thiệt hại
hoặc bên gây thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có
thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường.
4. Khi bên bị thiệt hại có lỗi trong việc gây thiệt hại thì không được bồi
thường phần thiệt hại do lỗi của mình gây ra.
5. Bên có quyền, lợi ích bị xâm phạm không được bồi thường nếu thiệt
hại xảy ra do không áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn,
hạn chế thiệt hại cho chính mình.
Khi có thiệt hại thực tế xảy ra thì bên bồi thường và bên bị bồi thường có
thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường và phương thức bồi
thường. Nếu các bên không thỏa thuận được thì việc giải quyết bồi thường sẽ
được thực hiện theo nguyên tắc sau đây:
- Thứ nhất, thiệt hại phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời.
Bồi thường toàn bộ được hiểu là trên thực tế xảy ra những thiệt hại nào
thì người chịu trách nhiệm bồi thường phải bồi thường toàn bộ thiệt hại đó.
Bồi thường kịp thời là việc bồi thường một cách khẩn trương, nhanh chóng
ngay sau khi có thiệt hại xảy ra nhằm khắc phục tổn thất cho người bị thiệt
hại.
- Thứ hai, người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được giảm
mức bồi thường, nếu không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và gây thiệt hại quá lớn so
với khả năng kinh tế của mình.
Theo nguyên tắc của việc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì thiệt
hại bao nhiêu phải bồi thường bấy nhiêu. Tuy nhiên, trên thực tế có những
trường hợp nếu áp dụng nguyên tắc trên sẽ không mang lại hiệu quả cho việc
áp dụng pháp luật vì người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại không thể
bồi thường toàn bộ thiệt hại. Cho nên, pháp luật dự liệu các trường hợp được
giảm mức bồi thường cho người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Để
được giảm mức bồi thường thiệt hại cần có hai điều kiện sau: