Tài liêu bội dưỡng thường xuyên môn Mỹ thuật năm 2018

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO GIA LAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM

BỒI DƯỠNG THƯỜNG XUYÊN HE
MÔN MĨ THUẬT

BỒI DƯỠNG KHẢ NĂNG MINH HỌA
QUA CÁC BÀI VẼ TRANH THEO CHỦ ĐỀ
Ở BẬC TIỂU HỌC

GV thực hiện: Nguyễn Văn Điền

Năm học 2017 – 2018


MỤC LỤC

2


PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG
1. Mở đầu
Vẽ minh họa là một trong những vấn đề không thể thiếu được trong việc
dạy-học mĩ thuật đối với GV và HS TH. Bởi các em học sinh ở bậc học Tiểu học
lần đầu tiên tiếp cận với môn học Mĩ thuật. Các em phần lớn cảm nhận vẽ chỉ là
đường nét “sơ đồ” đơn giản theo cảm tính của mình. Hơn nữa các em chưa đủ
khả năng nắm bắt được cấu trúc, hình dáng, màu sắc, hình khối của các sự vật
trong tự nhiên. Cho nên việc GV hướng dẫn vẽ minh họa giúp cho người học
nắm bắt được cấu trúc, hình dáng của sự vật để vẽ tranh đồng thời rèn luyện óc
quan sát, kĩ năng ghi chép tốt tạo cảm xúc trong quá trình vẽ tranh theo chủ đề.
Đặc biệt đối với GV TH cần phải biết cách minh họa nhanh, vững hình giúp họ

có đủ tự tin truyền đạt kĩ năng và kiến thức cho HS trong việc vẽ tranh theo chủ
đề được tốt. Trong phần này nhằm cung cấp một số kiến thức chung về vẽ minh
họa giúp người học hiểu được khái niệm, mục đích, vai trò của việc minh họa
trong dạy-học vẽ tranh theo chủ đề ở trường TH. Giới thiệu một số cách thức
minh họa cơ bản về hoa lá, động vật, đồ vật và con người…giúp người dạy và
người học hiểu biết đầy đủ về cấu trúc của sự vật, từ đó xác định nhiệm vụ dạyhọc tốt hơn.
2. Mục tiêu
- Nắm được mục đích, vai trò của việc minh họa trong việc vẽ tranh theo
chủ đề trong dạy-học mĩ thuật.
- Hiểu và nắm bắt được các cấu trúc hình dáng cơ bản của các sự vật trong
tự nhiên.
- Nhận thức tốt về cái hay, cái đẹp của sự vật trên cơ sở đó có khả năng
phân tích, đánh giá và học tập để vận dụng vào các bài vẽ tranh đạt kết quả tốt
hơn.
3. Mục đích, yêu cầu vẽ minh họa
Vẽ minh họa nhằm giúp cho HS nắm bắt một cách cụ thể và khoa học hơn
về cấu trúc, hình dáng, đường nét, hình khối của sự vật. Qua đó, các em có thể
dể dàng thực hiện cảm xúc của mình qua các bài vẽ tranh. Ngoài ra, còn giúp
các em phát triển khả năg quan sát, nhận xét, nắm bắt nhanh đặc điểm, hình
dáng sự vật, con người trong tự nhiên và trong cuộc sống, luyện nét vẽ linh hoạt
và chính xác.
3


Nhờ có khả năng minh họa tốt sẽ giúp cho GV và HS có thể thực hiện
chương trình dạy-học vẽ tranh theo chủ đề ở TH được tốt hơn đồng thời giúp
cho các em ham thích học vẽ tranh hơn.
4. Vai trò của vẽ minh họa trong dạy-học vẽ tranh theo chủ đề ở th.
Vẽ minh họa có vai trò quan trọng trong việc dạy-học vẽ tranh theo chủ đề
ở trường TH. Là phân môn tương đối khó đối với việc dạy-học vẽ tranh, để có

kỹ năng vẽ minh họa tốt cho từng bài vẽ tranh ở chương trình giảng dạy mĩ thuật
ở bậc TH đòi hỏi người GV có kĩ năng vẽ minh họa tốt. Muốn có kỹ năng minh
họa nhanh, đẹp cần phải tích cực rèn luyện thường xuyên nhờ vậy mới có vốn
kiến thức cơ bản về khả năng minh họa. Vai trò quan trọng đối với việc minh
họa tốt của giáo viên giúp cho GV chủ động được mọi bài giảng trong phân môn
vẽ tranh đồng thời thông qua việc minh họa tốt của GV giúp cho học sinh hiểu
bài và thể hiện bài vẽ tranh theo chủ đề tốt hơn, có tính sáng tạo và nội dung
phong phú đặc biệt giúp cho học sinh thực hành nhanh chóng. Do đó, nếu GV
hạn chế việc kĩ năng minh họa thì gặp rất nhiều khó khăn trong việc giảng dạy
phân môn vẽ tranh và học sinh kĩ năng thể hiện khó đạt kết quả tốt. Thông qua
việc minh họa của GV còn giúp học sinh có khả năng thể hiện bài vẽ tranh theo
cảm xúc của mình một cách tốt nhất làm cho bài vẽ phong phú về nội dung và
hình thức thể hiện.

4


PHẦN II: NỘI DUNG
1. Một số vấn đề theo hướng đổi mới tăng cường hiệu quả dạy vẽ tranh theo
chủ đề ở bậc th.
1.1. Cách nhìn, phân tích, đánh giá tranh của học sinh th
Khi phân tích, đánh giá tranh của học sinhTH, điều cần thiết là phải hiểu
được tâm lý và đặc thù ngôn ngữ tạo hình của các em qua từng giai đoạn. Tranh
của các em thường vẽ theo cách nhìn, cách nghĩ, cách cảm thụ của mình và vẽ
những gì mà chúng thích. Các hình vẽ thường ngộ nghĩnh dí dỏm, màu sắc tươi
sáng rực rỡ, cách biểu đạt ngây thơ tinh nghịch. Qua các gia đoạn, người giáo
viên cần hiểu rõ các đặc điểm như: Các em còn thiếu nhiều thông tin, những gì
tiếp cận được thường tản mạn, quan sát một cách khái quát dễ quên. Những gì
nhìn thấy thường muốn thể hiện lên tranh tất cả. Không thích vẽ đơn giản nhưng
cũng không thích vẽ lặp lại những gì các em vẽ nhiều khi như vô lý nhưng lại có

lý, vì thể hiện đối tượng một cách tự nhiên.
Cho nên, GV cần phải hiểu rõ khả năng phát triển ngôn ngữ tạo hình và
tâm lý của các em để nhận biết các đặc thù đúng theo từng thời kỳ phát triển.
Khi đó mới đánh giá đúng sự thể hiện ngôn ngữ tạo hình qua tranh vẽ. Điều nữa
là khả năng tạo hình của các em học sinh TH cũng không đồng đều, sự phát triển
ngôn ngữ tạo hình còn chịu ảnh hưởng của môi trường xung quanh cũng như
cách nghĩ và khả năng thể hiện theo từng thời kỳ phát triển của trẻ.
Khi phân tích tranh của học sinh TH cần đặc biệt chú ý: Không thể áp đặc
tranh của các em. Như cách thể hiện tác phẩm
Của các họa sỹ để phân tích như nhau. Đó là một vấn đề phi khoa học và
thiếu tính thực tiển.
1.2. Một số biện pháp theo hướng đổi mới, tăng cường hiệu quả dạy vẽ
tranh theo chủ đề ở bậc th
1.2.1.Chuẩn bị đồ dùng dạy học
-Với bộ môn mĩ thuật chuẩn bị trực quan tốt là nắm được nội dung của bài
học
Bởi vậy, việc ứng dụng CNTT là rất cần thiết. Đối với những vùng chưa có
điều kiện thì việc chọn bài vẽ của học sinh làm tranh mẫu, giáo viên có thể vẽ
hình dáng người và cảnh vật bằng nét rồi cắt sẵn hay minh họa hình ảnh cần
thiết để giúp học sinh dể quan sát nhận xét.
5


Chất liệu có thể giấy màu, xốp hay đề can… với cách chuẩn bị như thế rất
thuận tiện cho việc minh họa của giáo viên vừa nhanh vừa để cho học sinh quan
sát thể hiện bài vẽ tranh theo chủ đề được tốt nhất.
Biện pháp nữa có thể dùng bảng phụ vẽ hình bằng bút chì, phấn trắng
trước. Khi hướng dẫn cách vẽ theo nét bút chì ấy…điều này hoàn toàn phụ thuộc
vào khả năng và đối tượng giảng dạy.
Nếu giáo viên có khả năng minh họa tốt có thể hướng dẫn trực tiếp trên

bảng cho học sinh qua từng phần cụ thể theo nội dung bài học vẽ tranh theo chủ
đề.
Tóm lại: Trước những khó khăn nhất định chúng ta cũng có những biện
pháp hợp lý tạo giúp cho giáo viên ai cũng có thể làm được từ sử dụng bảng phụ
cho đến việc cắt, vẽ các hình dáng người và sự vật trong thiên nhiên một cách
sinh động. Đặc biệt việc minh họa trực tiếp trên bảng giúp cho học sinh nắm bắt
được các bước vẽ cụ thể và sinh động hơn qua đó giúp cho các em có cách thể
hiện tốt bài vẽ tranh theo chủ đề của mình.
Ví dụ: Khi cho học sinh nhận biết sự khác nhau và giống nhau của mèo và
thỏ ta có thể minh họa từng bước và vừa minh họa vừa phân tích cho học sinh
thì học sinh dể nắm được cấu trúc của nó một cách tốt nhất.
1.2.2 Hướng dẫn học sinh khai thác chủ đề
- Vì đối tượng tiếp nhận (là học sinhTH) cho nên giáo viên không nên rập
khuôn các câu hỏi gợi ý ở sách giáo khoa.
- Giáo viên phải soạn và tìm ra những câu hỏi gợi mở có hệ thống từ dể đến
khó theo nội dung bài giảng một cách khoa học đảm bảo mức độ cho từng đối
tượng trong lớp sao cho dể hiểu.
- Ngoài câu hỏi ở sách giáo khoa giáo viên có thể có những câu hỏi gần gũi
với học sinh.
- Hình minh họa cần đơn giản nhất nhưng vẫn giữ được cấu trúc, đặc điểm
của các sự vật.
- Giáo viên tùy theo trình độ đối tượng giảng dạy mà có cách minh họa
khác nhau sao cho đơn giản và dể hiểu nhất.
- GV cũng có thể sử dụng CNTT để minh hoạ từng bước cụ thể nhưng cũng
không nên lạm dụng CNTT đưa ra họa tiết nhanh, cầu kỳ, thiếu khoa học… dể
làm cho học sinh nhàm chán và không thích môn học.
6


1.2.3. Hướng dẫn học sinh cách vẽ

- Ứng dụng CNTT để hướng dẫn cách vẽ. GV có thể sử dụng CNTT hướng
dẫn cho học sinh cách vẽ nhưng chú ý đến nội dung bài dạy để đưa họa tiết
hướng dẫn cho phù hợp với đối tượng không nên quá lợi dụng CNTT đưa họa
tiết minh họa quá khó hoặc cách hướng dẫn quá cầu kỳ không hợp lý. Cần phải
hướng dẫn từng bước cụ thể, cũng tùy thuộc vào nội dung bài mà chọn họa tiết
hướng dẫn cách vẽ. GV có thể chọn những họa tiết chính có cấu trúc khó hướng
dẫn cách vẽ để giúp học sinh có thể vẽ được bài tập thực hành của mình một
cách hiệu quả nhất. Không nhất thiết phải minh họa hết cho từng nội dung bài
tập mà GV chỉ cần minh họa vài chi tiết cơ bản xong để học sinh tự suy nghĩ và
tự sắp xếp nội dung bài tập theo cảm xúc của mình qua đó cũng tập dần dần cho
các em cách nhìn, cách nghĩ và tính sáng tạo trong nghệ thuật
- Có thể dùng hình cắt sẵn cho học sinh tập sắp xếp các họa tiết theo chủ đề
cần thể hiện. Có thể mời một số em lên sắp xếp bố cục theo chủ đề đã chọn (cần
có sự gợi ý của giáo viên) những điều đúng hay sai GV nên hướng dẫn và phân
tích trực tiếp những bố cục đúng sai đó cho học sinh nhằm giúp cho học sinh
tiếp thu bài ngay tại lớp. GV cũng có thể hướng dẫn cho học sinh cách sắp xếp
nhóm chính, nhóm phụ trong bài vẽ tranh sao cho bố cục hài hòa và đẹp mắt.
- GV vẽ minh họa trực tiếp lên bảng cho học sinh quan sát, trong quá trình
minh họa vừa vẽ vừa phân tích về hình dáng, cấu trúc, cách sắp xếp bố cục như
thế nào cho hợp lý và thể hiện được nhóm chính, nhóm phụ. Trong quá trình
minh họa GV có thể minh họa cụ thể các họa tiết theo nội dung bài dạy đối với
lớp 1,2 nhưng đối với học sinh các lớp 3,4,5 có thể hướng dẫn những phần cơ
bản trong bài giảng cũng có thể gợi ý cho các em tự sáng tạo nên những bài tập
của mình.
1.3. Một số vấn đề cần thiết khi vẽ minh họa
1.3.1 Những thuận lợi và khó khăn khi vẽ minh họa
- Thuận lợi
Phần lớn đội ngũ giáo viên TH được đào tạo cơ bản, có trình độ chuyên
môn đa phần đã tốt nghiệp đại học chuyên ngành sư phạm mỹ thuật. Tất cả các
trường đều được trang bị đồ dùng dạy học mỹ thuật tương đối đầy đủ như: máy

tính, đèn chiếu, tranh ảnh tham khảo, tượng tròn… nhiều GV đã áp dụng công
nghệ thông tin vào giảng dạy mỹ thuật đạt kết quả tốt. Hơn nữa trước sự phát
triển của xã hội mọi thông tin, tư liệu dể cập nhật và phong phú.
7


Đặc biệt trong những năm gần đây phần lớn phụ huynh chăm lo việc học
tập của học sinh nên phần nào cũng tạo điều kiện cho việc học mỹ thuật đạt kết
quả tốt nhất. Đối với học sinh các em cũng nhận thức được vai trò và tầm quan
trọng của việc học mỹ thuật đối với cuộc sống thường ngày. Thông qua môn mỹ
thuật cũng giúp cho các em học tốt các môn học khác.
- Khó khăn
Đối tượng là học sinh TH nên các em phần lớn bước đầu làm quen với
đường nét, hình khối, màu sắc…đây cũng là điều khó khăn cho người giảng dạy
mỹ thuật.
Trong thực tế nhiều GV chưa chịu khó rèn luyện và không thường xuyên
vẽ, còn coi thường chính phân môn giảng dạy của mình xem việc dạy mỹ thuật ở
trường phổ thông quá đơn giản nên không chịu khó đầu tư, suy nghĩ, không
chuẩn bị tốt đồ dùng trực quan…chính vì vậy phần lớn GV không minh họa
được hoặc minh họa không vững hình thiếu tính thuyết phục điều này ảnh hưởng
rất lớn đến sự yêu thích học tập mỹ thuật của học sinh. Nhiều phụ huynh còn coi
thường môn học cho đây là môn học phụ nên không đầu tư, không chuẩn bị đồ
dùng học tập đầy đủ cho các em.
1.3.2. Phương pháp minh họa hoa, lá cơ bản
Minh họa hoa lá

Các bước vẽ hoa sen

Trước khi minh họa hoa lá điều
cần thiết nhất GV phải nắm bắt được

cấu trúc của hoa lá đồng thời nghiên
cứu về hình khối, màu sắc, đậm nhạt
và cấu trúc của nó trong tự nhiên đặc
biệt phải nắm được đặc điểm cơ bản
nhất của hoa lá điều quan trọng phải
biết qui nó vào dạng hình hình học cơ
bản như hình vuông, hình chữ nhật,
hình thoi…
- Trong quá trình minh họa GV
cần hướng dẫn cho học sinh chọn
những chiều hướng và đường trục
chính của hoa lá đồng thời biết kết
hợp giữa các nét với nhau như nét
8


thẳng, nét nghiêng, nét cong hay nét
gấp khúc. Ngoài ra khi vẽ minh họa
GV cũng cần biết dạy tích hợp giữa
các môn học với nhau như: Vẽ hoa
sen bắt đầu từ chữ o,ô,s …hay vẽ hoa
cúc bắt đầu từ những vòng tròn kết
hợp với nhau hoặc vẽ lá kết hợp từ
những nét cong, nét thẳng…chính vì
vậy trước khi minh họa cho học sinh
GV cần phải nghiên cứu kĩ cấu trúc
của sự vật để có cách minh họa sao
cho dể hiểu nhất

Các bước vẽ hoa cúc

- Đối với hoa lá khi nhìn ở
Các bước vẽ hoa cẩm
nhiều góc độ khác nhau thì sẽ có hình chướng
dáng khác nhau cho nên để minh họa
tốt GV cũng cần chọn chiều hướng để
minh họa vừa có cấu trúc hình dáng
đẹp lại vừa dể minh họa và dể nắm
bắt được đặc điểm cơ bản của sự vật
hơn. Qua đó sẽ giúp cho học sinh có
thể vẽ lại sự vật một cách sinh động
và đẹp mắt hơn.

9


Các bước vẽ hoa hướng dương

Các bước vẽ hoa hồng

10


Các bước vẽ lá khoai lang

Các bước vẽ lá hoa cúc

Các bước vẽ lá sứ

11

- Các bước vẽ minh họa quả đơn giản
Các bước vẽ quả bầu

Các bước vẽ quả bầu

12


Các bước vẽ quả cà tím

Các bước vẽ quả bắp

13


Các bước vẽ quả thơm

Cách minh họa hoa, lá và quả nhằm giúp cho GV và học sinh vẽ được một
cách dể dàng qua các bài vẽ tranh đề tài như: vườn hoa của em, em chăm sóc
vườn trái cây hay vẽ tranh tĩnh vật…cũng có thể vẽ những mảng phụ nhằm làm
cho bài vẽ tranh thêm phong phú và đẹp mắt hơn.
1.3.3 Phương pháp vẽ minh họa cây đơn giản
Vẻ đẹp của thiên nhiên là vẻ đẹp của cỏ cây hoa lá, chim muông, loài vật,
trời mây, sông núi…vẻ đẹp đó được hòa quyện giữa âm thanh và màu sắc.
Để có thể miêu tả hết được vẻ đẹp của cỏ cây trong tranh các họa sĩ đã từng
dày công nghiên cứu đến mức thấm sâu vào tâm hồn. Họ quan sát tỉ mỉ, nghiên
cứu kĩ quy luật cấu tạo của cây. Khi vẽ cây còn phải thể hiện rõ đặc tính của
từng giống loài có hình thù riêng như: cây chuối, tre, cây thông…Để có tư liệu

14


cho việc sáng tác tranh hoặc để vẽ được bức tranh toàn cảnh sống động trong đó
có đủ các yếu tố tạo hình như: núi, mây, cỏ, cây, sông nước và chim thú…đối
với người học vẽ cần phải thường xuyên nghiên cứu và vẽ nhằm rèn luyện kĩ
năng vẽ tốt hơn trong sáng tạo nghệ thuật.
Đối với giáo viên mĩ thuật cần phải thường xuyên nghiên cứu và luyện tập
vẽ có như vậy mới nắm bắt được cấu trúc của cây cỏ trong thiên nhiên. Giúp cho
GV trong việc minh họa sự vật đưa vào giảng dạy tốt nhất. Phần lớn giáo viên
không vẽ minh họa được là do không chịu khó luyện tập, không nắn bắt được
cấu trúc cây cỏ trong thiên nhiên.
Để vẽ minh họa cây cối được tố, việc quan trọng GV mĩ thuật cần phải nắm
bắt được cấu trúc, đặc điểm cơ bản của từng loài cây cỏ cần minh họa. Bởi trong
tranh vẽ đề tài tùy theo tính sáng tạo của các em có thể vẽ thêm cây cỏ làm cho
bức tranh sinh động hơn. Đo đó, GV cần phải có cách hướng dẫn cho học sinh
cách vẽ cây cỏ bằng cách minh họa trực tiếp trên bảng cho các em dể quan sát
và dể nắm được hình dáng cấu trúc của sự vật giúp các em vẽ tranh đề tài một
cách tốt nhất.
- Phương pháp vẽ minh họa cây đơn giản
Cách vẽ minh họa cây

Cách vẽ minh họa cây chuối

15


Cách vẽ minh họa cây tre

Cách vẽ minh họa cây dừa

Cách vẽ minh họa cây cỏ lau
16


+ Bài tập thực hành:
- Học viên có thể vẽ minh một số hình hoa, lá, cây cối
- Qua các hình ảnh như hoa, lá, cây cối học viên có thể tập minh họa
nhanh để có một tranh đề phù hợp
1.3.4. Phương pháp minh họa động vật
Để vẽ minh họa được động vật đòi hỏi GV phải nắm được đặc điểm cấu
trúc và sự thay đổi hình dáng của các bộ phận khi chúng vận động cũng như biết
qui nó vào dạng hình hình học nhất định. Ví dụ: con gà trống khi nằm nhìn về
phía sau ta quy nó vào hình giống như số 6, hay nó đang đứng gáy ta quy nó vào
những hình tròn ghép lại với nhau. Vẽ con vịt ta viế số 2 là nét cơ bản sau đó ta
thêm chi tiết vào cho hoàn thiện con vịt…
Các bước vẽ minh họa con gà

17


Các bước vẽ minh họa con gà

Các bước vẽ minh họa con thỏ

Các bước vẽ minh họa con voi

18

Các bước vẽ minh họa con cá vàng

Các bước vẽ minh họa con cá

19


Các bước vẽ minh họa con trâu

+ Bài tập thực hành:
- Học viên có thể vẽ minh họa nhanh một số con vật yêu thích như trâu,
gà, vịt, voi…
1.3.5. Phương pháp vẽ minh họa đồ vật
+ Cách vẽ minh họa đồ vật trong gia đình
Đối với đồ vật trong gia đình cũng cần thiết GV nên hướng dẫn cho học
sinh cách vẽ bằng hình minh họa trên bảng giúp các em nắm được các bước vẽ
cơ bản nhất về các đồ vật. Tất cả các đồ vật khi vẽ ta nên quy nó vào dạng hình
hình học cơ bản từ đó chỉ cần thêm chi tiết cho hoàn chỉnh. Ví dụ: vẽ cái ca quy
vào hình chữ nhật, vẽ ấm trà quy vào hình tròn, vẽ cái cặp sách quy vào hình
thang…
- Phương pháp vẽ minh họa đồ vật

Các bước vẽ minh họa ấm trà

20


Các bước vẽ minh họa cặp sách

21

Các bước vẽ minh họa nhà cửa

22


Các bước vẽ minh họa trang phục
Vẽ minh họa quần áo

23


24


25