Giáo án Sinh học 11 bài 27: Cảm ứng ở động vật (TT)

Giáo án giảng dạy môn Sinh học 11
Trường THPT Tắc Vân

Giáo viên: Ngô Duy Thanh

A - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
Bài 27. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (tiếp theo)
-------- o0o -------I. Mục tiêu:
Sau khi học xong bài này học sinh cần phải:
- Nêu được sự phân hoá về cấu tạo của hệ thần kinh dạng ống.
- Trình bày được sự ưu việt trong hoạt động của hệ thần kinh dạng ống.
Nội dung trọng tâm: Sự ưu việt trong hoạt động của hệ thần kinh dạng ống.
II. Chuẩn bị
- Phương pháp:
o Phương pháp chính: giảng giải và thảo luận.
o Phương pháp xen kẽ: hỏi - đáp.
- Phương tiện dạy học:
o Hình 26.1/trang 108, hình 26.2/trang 109, 27.1/trang 111, hình 27.2/trang 112 –
sách giáo khoa.
o Có thể sử dụng máy chiếu qua đầu hoặc projector và computer.
o Phiếu học tập:
SO SÁNH PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Tiêu chí

Phản xạ KĐK

Phản xạ CĐK

Khái niệm
Tính chất
Trung khu TKTƯ điều khiển

Ý nghĩa
III. Nội dung và tiến trình lên lớp:
1. Kiểm tra bài cũ: <5 phút>.
Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số, vệ sinh
GV hỏi: Phân biệt hình thức cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới và hệ thần kinh
dạng chuỗi hạch?
HS1: trả lời.
HS2: nhận xét và bổ sung.
GV: nhận xét và đánh giá.
2. Vào bài mới:
a. Mở bài: <3 phút>
Giáo viên: treo hình 26.1, hình 26.2 và hình 27.1 phóng to lên bảng  yêu cầu học sinh
quan sát hình để nhận xét hướng tiến hoá về cấu tạo hệ thần kinh của giới động vật.
Học sinh: quan sát hình và trả lời.
Yêu cầu học sinh nêu được: hướng tiến hoá về cấu tạo hệ thần kinh của giới động vật là từ
hệ thần kinh dạng lưới  hệ thần kinh dạng chuỗi  hệ thần kinh dạng hạch  hệ thần kinh dạng
ống.
Giáo viên thông tin: chúng ta đã tìm hiểu đặc điểm cấu tạo hệ thần kinh cũng như khả năng
cảm ứng của các nhóm động vật có hệ thần kinh dạng lưới và dạng chuỗi hạch ở bài 26  hôm nay
chúng ta tiếp tục tìm hiểu đặc điểm cấu tạo hệ thần kinh dạng ống và khả năng cảm ứng của nhóm
động vật có hệ thần kinh dạng ống ở bài 27 này  vào bài mới.
b. Tiến trình dạy học: <30 phút>
Hoạt động của GV và HS
* Hoạt động 1

Tuần: 15

Tiết: 29

Nội dung kiến thức

3. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng

--- Trang 1 ---


Giáo án giảng dạy môn Sinh học 11
Trường THPT Tắc Vân

Giáo viên: Ngô Duy Thanh

GV: yêu cầu HS quan sát hình 26.1 điền tên các ống
bộ phận của HTK ống vào các ô trống trên sơ
đồ.
HS: từng học sinh quan sát hình và hoàn thành
yêu cầu của giáo viên trong vòng 1 phút.
GV hỏi:
(?) Từ đó cho biết hệ thần kinh dạng ống có cấu a. Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống
trúc như thế nào?
* TK tập trung = ống (phía lưng)
HS: bằng nhận xét của bản thân qua hoạt động * Cấu trúc gồm:
trên kết hợp với việc tham khảo thông tin trong
+ Thần kinh trung ương: Gồm Não (gồm 5 phần)
sách giáo khoa để trả lời.
và tuỷ sống
GV: nhận xét và bổ sung hoàn thiện  kết luận.
+ Thần kinh ngoại biên: Dây thần kinh và hạch
thần kinh.
* Hoạt động 2
Cho HS quan sát hình 26.2 và trả lời câu hỏi
hoạt động của hệ thần kinh hình ống khác hệ

thần kinh dạng lưới và dạng chuỗi hạch nh thế
nào?
Có những loại phản xạ nào?
Bài tập 1
- Kim đâm  ngón tay co lại. Em hãy giải thích
phản ứng đó.
b. Hoạt động của hệ thần kinh dạng ống
- Cung phản xạ gồm có những bộ phận nào?
* Theo nguyên tắc phản xạ (giúp động vật thích
nghi với sự thay đổi của môi trường để tồn tại và
* Bài tập 2
phát triển).
- Bạn đang đi, gặp con rắn ngay trước mặt:
* Qua cung phản xạ.
+ Bạn có thể sẽ phản ứng như thế nào (?)
* 2 loại:
+ Cho biết:
- Phản xạ đơn giản (ví dụ ...)
 Bộ phận tiếp nhận kích thích (?)
- Phản xạ phức tạp (ví dụ ...)
 Bộ phận xử lí thông tin và quyết định hành
Cung phản xạ có 5 bộ phận:
động (?)
- Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hay cơ
 Bộ phận thực hiện (?)
quan thụ cảm).
- Là loại phản xạ có điều kiện hay không có điều
- Đường truyền về trung ương thần kinh (dây
kiện?
thần kinh hướng tâm hay dây thần kinh cảm

HS: thảo luận nhóm trong vòng 5 phút.
giác).
HS: cử đại diện trình bày ý kiến và tham gia - Xử lý thông tin (Trung ương thần kinh: não bộ
thảo luận trước lớp.
và tuỷ sống).
HS: Các nhóm khác phát biểu ý kiến của mình - Đường truyền ra bộ phận thực hiện (dây thần
(có thể minh hoạ bằng sơ đồ phản ứng).
kinh li tâm hay dây thần kinh vận động).
GV: lắng nghe, tham gia ý kiến thảo luận (nếu - Bộ phận thực hiện (cơ, tuyến, …).
có), nhận xét và kết luận kết quả.

Tuần: 15

Tiết: 29

--- Trang 2 ---


Giáo án giảng dạy môn Sinh học 11
Trường THPT Tắc Vân

Giáo viên: Ngô Duy Thanh

* Hoạt động 3
GV: phát phiếu học tập cho HS  yêu cầu học
sinh so sánh phản xạ KĐK và CĐK
Kết luận:
Phiếu học tập
* Động vật có hệ thần kinh dạng ống có thể thực
SO SÁNH PHẢN XẠ KHÔNG ĐIỀU KIỆN

VÀ PHẢN XẠ CÓ ĐIỀU KIỆN
Phản xạ
Tiêu chí
Phản xạ CĐK
KĐK

hiện cả các phản xạ đơn giản và các phản xạ
phức tạp (ví dụ ...)
* Nhờ đó mà động vật thích nghi hơn với môi
trường sống luôn luôn thay đổi.

Khái niệm
Tính chất
Trung khu
TKTƯ điều
khiển
Ý nghĩa

3. Củng cố và dặn dò: <7 phút>
- Củng cố:
GV: yêu cầu học sinh dựa vào phiếu học tập ở bài 26 để so sánh đặc điểm tổ chức thần kinh và hình
thức cảm ứng ở các nhóm động vật?
HS : trình bày ý kiến của bản thân
Đặc điểm tổ chức
Nhóm động vật
thần kinh
Động vật nguyên
Chưa có tổ chức TK
sinh
Các tế bào TK nằm rải

Ruột khoang
rác trong cơ thể (hệ TK
lới)

Co rút chất nguyên sinh

phản ứng chậm thiếu
chính xác

Phản ứng toàn thân

Thiếu chính xác, tiêu tốn
nhiều năng lợng

Động vật đối
xứng 2 bên

Phản ứng theo vùng

Tiết kiệm năng lợng và
chính xác hơn

Phản xạ

Phản ứng nhanh, chính
xác

Hệ TK chuỗi hạch

Động vật có

HTK hình ống

Hệ TK ống

Hình thức cảm ứng

Ưu điểm - nhược điểm

GV (nếu còn thời gian thì tiến hành tại lớp): yêu cầu học sinh làm bài tập sau: SO SÁNH ĐẶC
TÍNH CẢM ỨNG CỦA ĐỘNG VẬT VÀ THỰC VẬT bằng cách hoàn thành nội dung vào bảng
sau:
Đặc điểm so sánh
Thực vật
Động vật
Tác nhân kích thích
Môi trường ngoài hoặc trong
Môi trường ngoài hoặc trong
Bộ phận thu nhận kích
thích

Tuần: 15

Tiết: 29

Chưa có cơ quan chuyên trách
do TB các cơ quan sinh dưỡng
rễ, thân lá trực tiếp thu nhận.

Hình thành cơ quan chuyên trách
(...) hoặc TB chuyên trách (...)

--- Trang 3 ---


Giáo án giảng dạy môn Sinh học 11
Trường THPT Tắc Vân
Cơ chế truyền thông tin

Hoá học

Bộ phận phân tích và
tổng hợp thông tin
Cơ quan trả lời kích
thích
Đặc điểm
Ý nghĩa

Chưa có cơ quan chuyên trách.
(rễ, thân, lá, hoa - đảm nhận)
Chưa có – thân, lá, hoa đảm
nhận)
Chậm, khó thấy
SV thích nghi

Tiêu chí
Khái niệm
Tính chất
TKTƯ
điều khiển
Ý nghĩa

Giáo viên: Ngô Duy Thanh
Hoá học và lan truyền điện
Có cơ quan chuyên trách
Có cơ quan chuyên trách
( cơ, tuyến ...)
Nhanh, dễ thấy
SV thích nghi

Đáp án phiếu học tập
SO SÁNH PHẢN XẠ KĐK VÀ CĐK
Phản xạ không điều kiện
Phản xạ có điều kiện
Là phản ứng của cơ thể trả lời kích
Là phản ứng của cơ thể trả lời kích thích
thích môi trường dới tác dụng của tác
môi trường dới tác dụng của tác nhân kích
nhân kích thích KĐK
thích CĐK kết hợp với kích thích KĐK
Bền vững, bẩm sinh, di truyền, mang
Không di truyền, không bền vững, mang
tính chủng loại, số lượng hạn chế
tính cá thể, số lượng không hạn định
Trụ não, tuỷ sống

Có sự tham gia của võ não

Hình thành tập tính, bản năng

Hình thành tập tính, thói quen

- Dặn dò: HS về nhà trả lời các câu hỏi trong SGK, ghi nhớ nội dung tóm tắt phần in nghiêng trong
khung ở cuối bài và đọc thêm phần “em có biết – loài nào khôn hơn?”
4. Rút kinh nghiệm
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Tuần: 15

Tiết: 29

--- Trang 4 ---