Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư một số dự án xây dựng đường giao thông trên địa bàn thành phố vinh, tỉnh nghệ an

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT
NAM

ĐINH XUÂN ĐẠT

ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ,
TÁI ĐỊNH CƯ MỘT SỐ DỰ ÁN XÂY DỰNG
ĐƯỜNG GIAO THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH
PHỐ VINH,
TỈNH NGHỆ AN

Chuyên ngành

Quản lý đất đai

Mã số

60 85 01 03

Người hướng dẫn khoa học

PGS.TS. Nguyễn Thị Vòng

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để
bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám
ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Đinh Xuân Đạt

i


LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của
bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và
biết ơn sâu sắc PGS.TS.Nguyễn Thị Vòng đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức,
thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ
môn Quy hoạch đất đai, Khoa Quản lý đất đai - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận
tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Sở Tài nguyên và
Môi trường tỉnh Nghệ An, phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Vinh, Trung tâm
Phát triển quỹ đất thành phố Vinh, ban Quản lý dự án xây dựng công trình hạ tầng

thành phố Vinh. đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề
tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành
luận văn./.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Đinh Xuân Đạt

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan ................................................................................................................ i
Lời cảm ơn ................................................................................................................... ii
Mục lục ...................................................................................................................... iii
Danh mục các chữ viết tắt và ý nghĩa........................................................................... vi
Danh mục bảng biểu................................................................................................... vii
Danh mục hình .......................................................................................................... viii
Danh mục hình .......................................................................................................... viii
Trích yếu luận văn ....................................................................................................... ix
Thesis Abstract............................................................................................................ xi
Phần

1.

Mở

đầu

...........................................................................................................1
1.1
Tính
cấp
...................................................................................1
1.2
Mục
........................................................................................2

thiết

của

tiêu

đề

nghiên

tài
cứu

1.3

Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................2

1.4

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn..........................................................................3

Phần
2.
Tổng
quan
..........................................................................................4

tài

liệu

2.1

Cơ sở lý luận về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ............................................4

2.1.1

Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ................................................4

2.1.2
Đặc điểm của quá trình bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định
cư................4
2.1.3
tái

Những yếu tố tác động đến công tác bồi thường bồi thường, hỗ trợ,
định cư.............................................................................................................5

2.2
Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của một số nước trên thế
giới.........9
2.2.1

Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của tổ chức WB và ADB.............9

2.2.2
Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở một số nước trên thế giới
...........10
2.3
......13
2.3.1

Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ở Việt Nam qua các giai đoạn
Giai đoạn trước khi có Luật Đất đai năm 1987 ...............................................13
3


2.3.2

Giai đoạn Luật Đất đai năm 1987...................................................................15

2.3.3

Giai đoạn Luật Đất đai năm 1993...................................................................16

2.3.4

Giai đoạn Luật Đất đai năm 2003...................................................................19

2.3.5

Giai đoạn Luật Đất đai năm 2013 đến nay......................................................20

2.4

Thực trạng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ở Việt Nam ...............................21

2.5

Thực trạng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ở tỉnh Nghệ An .........................24

4


Phần 3. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu ..........................................................26
3.1

Địa điểm nghiên cứu......................................................................................26

3.2

Thời gian nghiên cứu .....................................................................................26

3.3

Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................26

3.4

Nội dung nghiên cứu......................................................................................26

3.4.1

Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội .................................................................26

3.4.2

Thực trạng Quản lý Nhà nước về đất đai ........................................................26

3.4.3

Tình hình chung về công tác bồi thường khi nhà nước thu hồi đất trên địa
bàn thành phố Vinh........................................................................................26

3.4.4

Tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại hai dự án.......26

3.4.5

Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện và đẩy nhanh công tác bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư khi thực hiện
.....................................................27

3.5

Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................27

3.5.1

Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp.............................................................27

3.5.2

Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp ..............................................................27

3.5.3

Phương pháp thống kê và xử lý số số liệu thống kê .......................................28

3.5.4

Phương pháp đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư các dự
án nghiên cứu ................................................................................................28

Phần 4. Kết quả và thảo luận
....................................................................................29
4.1

Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thành phố Vinh ..................29

4.1.1

Điều kiện tự nhiên .........................................................................................29

4.1.2

Điều kiện kinh tế- xã hội................................................................................31

4.1.3

Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ...................................33

4.2

Thực trạng quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Vinh ...................33

4.2.1

Tình hình thực hiện quản lý đất đai ................................................................33

4.2.2

Hiện trạng sử dụng đất ...................................................................................35

4.3

Tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ở thành
phố Vinh, tỉnh Nghệ An .................................................................................36

4.3.1

Khái quát chung về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ...........................36

4.3.2

Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thành phố Vinh
năm 2014 .......................................................................................................37
4


4.3.3

Công tác bồi thường, hỗ các dự án đường giao thông dạng tuyến trên địa
bàn thành phố Vinh năm 2014 .......................................................................39

4.4

Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thực hiện tại 2 dự án
nghiên cứu
.....................................................................................................41

4.4.1

Giới thiệu khái quát 2 dự án nghiên cứu trên địa bàn thành phố Vinh.............41

4.4.2

Trình tự, công tác tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ............43

4.4.3

Xác định đối tượng và điều kiện được bồi thường ..........................................45

4.4.4

Kết quả bồi thường về đất tại 02 dự án...........................................................53

4.4.5

Kết quả bồi thường về tài sản, vật kiến trúc, cây cối hoa màu.........................54

4.4.6

Chính sách hỗ trợ...........................................................................................56

4.4.7

Chính sách tái định cư ...................................................................................60

4.5

Đánh giá tác động về bồi thường đến đời sống của hộ gia đình, cá nhân bị
ảnh hưởng bởi dự án ......................................................................................64

4.5.1

Tác động đến kinh tế......................................................................................66

4.5.2

Tác động đến xã hội.......................................................................................68

4.5.3

Những kiến nghị của người dân .....................................................................70

4.5.4

Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thông qua điều tra
cán bộ trực tiếp thực hiện...............................................................................70

4.5.5

Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thành
phố Vinh qua hai dự án ..................................................................................72

4.6

Đề xuất các giải pháp thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.....73

4.6.1

Căn cứ để đưa ra các giải pháp.......................................................................73

4.6.2

Các giải pháp cụ thể:......................................................................................74

Phần 5. Kết luận và kiến nghị ...................................................................................76
5.1

Kết luận .........................................................................................................76

5.2

Kiến nghị .......................................................................................................77

Tài liệu tham khảo.......................................................................................................78
Phụ lục ......................................................................................................................81

5


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt
ADB

Nghĩa tiếng Việt
Ngân hàng Phát triển châu Á
(Asian Development Bank)

BT

Bồi thường

CP

Chính phủ

GCN

Giấy chứng nhận GPMB

Giải phóng mặt bằng HĐND
Hội đồng nhân dân HT

Hỗ

trợ
NĐ

Nghị định QĐ

Quyết định SDĐ

Sử

dụng đất TĐC

Tái

định cư
UBND

Ủy ban nhân dân

WB

Ngân hàng Thế giới (World bank)

6

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 4.1

Cơ cấu giá trị tăng theo ngành ..................................................................31

Bảng 4.2

Một số chỉ têu tổng hợp về dân số ...........................................................31

Bảng 4.3

Lao động, cơ cấu lao động........................................................................32

Bảng 4.5

Bảng tổng hợp kết quả thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư trên địa bàn thành phố Vinh năm 2014.........................................38

Bảng 4.6

Bảng khái quát các dự án nghiên cứu .......................................................43

Bảng 4.7

Xác định đối tượng được bồi thường và không được bồi thường ..............53

Bảng 4.8

Bảng kết quả thực hiện bồi thường tài sản, cây cối hoa màu .....................55

Bảng 4.9

Tổng hợp kinh phí hỗ trợ cho hộ gia đình, cá nhân tại dự án 1 ..................59

Bảng 4.10 Tổng hợp kinh phí hỗ trợ cho hộ gia đình, cá nhân tại dự án 2 ..................60
Bảng 4.11 Tổng hợp đơn giá giao đất tái định cư tại dự án 1 .....................................63
Bảng 4.12 Tổng hợp ý kiến của người dân về đơn giá bồi thường .............................65
Bảng 4.13 Ý kiến của người dân về việc sử dụng tền bồi thường hỗ trợ tại hai
dự án ........................................................................................................66
Bảng 4.14 Tình hình an ninh trật tự xã hội sau thu hồi đất .........................................68
Bảng 4.15 Tình hình tiếp cận cơ sở hạ tầng, công trình phúc lợi sau thu hồi đất ........68
Bảng 4.16 Đánh giá của người dân bị thu hồi đất về thực trạng môi trường ...............69
Bảng 4.17 Những kiến nghị của cán bộ thực hiện......................................................71

vii


DANH MỤC HÌNH
Hình 4.1

Sơ đồ vị trí thành phố Vinh ......................................................................29

Hình 4.2

Khu vực thi công đường giao thông nối tuyến QL1A-Đại lộ Xô Viết
Nghệ Tĩnh (Dự án 1) ................................................................................42

Hình 4.3

Khu vực thi công nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1A đoạn Quán Bánh –
Quán Hành (Dự án 2) ...............................................................................42

Hình 4.4

Khu tái định cư đường giao thông nối tuyến Quốc lộ 1A-Đại lộ Xô
Viết Nghệ Tĩnh ........................................................................................62

Hình 4.5

Tổng hợp ý kiến người dân về công tác bồi thường, hỗ trợ .......................70

8


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: ĐINH XUÂN ĐẠT
Tên luận văn: “Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư một số dự
án xây dựng đường giao thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An”.
Ngành: Quản lý Đất đai.

Mã số: 60 85 01 03

Cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
1. Mục đích nghiên cứu
- Đánh giá kết quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư một số dự án xây
dựng các đường giao thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
- Xác định khó khăn vướng mắc qua đó đề xuất các giải pháp góp phần thực
hiện tốt công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh

Nghệ An.
2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: Các số liệu về công tác bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư tại các địa bàn cần nghiên cứu từ các phòng ban chuyên môn:
UBND tỉnh Nghệ An, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An, UBND thành phố
Vinh, Phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Vinh, Trung tâm Phát triển quỹ đất
thành phố Vinh...
- Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Điều tra các hộ dân được bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư tại các dự án theo mẫu phiếu điều tra và phỏng vấn trực tiếp
cán bộ thực hiện các dự án trên.
- Phương pháp xử lý và phân tích, tổng hợp số liệu: Xử lý số liệu thu thập được
bằng việc sử dụng phần mềm Microsoftoffice Excel 2003 để tổng hợp.
- Phương pháp so sánh, đánh giá: So sánh, đánh giá thực tế quá trình thực
hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư với các quy định pháp lý dựa trên các têu
chí đã xây dựng tại phiếu điều tra.
3. Kết quả chính và kết luận
- Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội
- Thực trạng Quản lý Nhà nước về đất đai
9


- Tình hình chung về công tác bồi thường khi nhà nước thu hồi đất trên địa
bàn thành phố Vinh

10


- Tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại hai dự án.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện và đẩy nhanh công tác bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư khi thực hiện

- Luận văn đã nghiên cứu được điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội của thành phố
Vinh, thực trạng Quản lý Nhà nước về đất đai cũng như tnh hình chung về công tác bồi
thường giải phóng mặt bằng trên địa bàn thành phố cũng như 2 dự án nghiên cứu. Luận
văn đã có những đóng góp mới rất cơ bản về khoa học và thực tiễn đối với lĩnh vực bồi
thường giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói chung và thành phố Vinh nói
riêng
- Từ những nghiên cứu đánh giá trên luận án đã có những ý kiến đề xuất góp phần
hoàn thiện hơn công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
như nâng giá trị bồi thường, giá tiền đền bù về đất và tài sản, nâng mức hỗ trợ cho
người dân và cán bộ thực hiện..

10


THESIS ABSTRACT
Master candidate: DINH XUAN DAT
Thesis title: “Assessment of compensation, support and resettlement of some
construction projects of roads in Vinh City, Nghe An Province”.
Major: Land management

Code: 60 85 01 03

Educatonal organizaton: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
1. Research Objectives
- To assess results on works of compensaton, support and resettlement of some
construction projects of roads in Vinh City, Nghe An Province.
- To identfy obstacles and thereby to ofer solutions for better implementaton of
works of compensation, support and resettlement of some construction projects of
roads in Vinh City, Nghe An Province.
2. Materials and Methods

- Secondary data collecton method: Data and figures related to works of
compensaton, support and resettlement of some constructon projects of roads in areas
which need to be researched collected from specialized departments and units: Nghe An
Provincial People’s commitee; Department of Natural resources and Environment
of Nghe An province, Vinh city’s People’s commitee, Division of Natural resources and
Environment of Vinh city, the Center for Development of Land fund of Vinh city, etc.
- Primary data collecton method: Survey of households receiving compensaton,
support and resetlement of some construction projects of roads is performed
under a form of survey and direct interview on executng staff of the above projects
- Method of processing and aggregate analysis of data: To process and
synthesize the collected data by application of software Microsoftoffice Excel 2003
- Method of comparison and assessment: To compare and assess actual the
performance process of compensation, support and resetlement with legal regulations
basing on criterion built in survey form.
3. Main fndings and conclusions:
Main findings:
- Natural, economic and social conditions
- Current status of state management on land
11


- General situation of compensaton works in case of the State’s land
acquisition in Vinh city
- Implementation of compensaton, support and resettlement of two projects
- To ofer some solutons to improve and accelerate works of compensaton,
support and resettlement during implementation
Conclusions:
- The thesis has studied conditons of nature, economy and society of Vinh city
and current status of state management on land, as well as General situation of
compensaton works for ground clearance in areas of Vinh city and two projects for

research. The thesis ofers new and basic contributons at both science and reality
in field of compensation for ground clearance in Nghe An province in general and
Vinh city in partcular
- From the above research and assessment, the thesis has offered opinions
to improve compensation, support and resettlement in case of the State’s land
acquisition such as raising the value of compensation, the compensaton value of land
and property, enhancement of support level for people and executing staf.

xii


PHẦN 1. MỞ ĐẦU

1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta trong những năm
gần đây đã diễn ra hết sức mạnh mẽ, nền kinh tế đất nước ngày càng phát triển
với sự hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, dẫn đến nhu cầu sử dụng đất để xây
dựng kết cấu hạ tầng, phát triển công nghiệp, dịch vụ, phát triển đô thị và khu
dân cư ngày càng tăng. Nhờ đó, bộ mặt của đất nước đã thay đổi nhanh
chóng theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại và văn minh. Công tác bồi
thường, giải phóng mặt bằng là một tất yếu khách quan, tác động sâu sắc
đến nhiều mặt của xã hội và cộng đồng dân cư.
Hiện nay, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng ngày càng trở nên khó
khăn, phức tạp hơn do đất đai ngày càng có giá trị và khan hiếm. Có những dự án
kéo dài gần chục năm do không thể giải phóng mặt bằng. Thực tiễn cho
thấy, công tác thu hồi đất của công dân để phục vụ phát triển các dự án đầu tư
và việc bồi thường cho những người bị thu hồi đất là vấn đề hết sức nhạy cảm,
giải quyết không tốt, không thoả đáng quyền lợi của người dân có đất bị thu
hồi sẽ cản trở tiến độ dự án, dẫn đến bùng phát khiếu kiện, đặc biệt là những
khiếu kiện tập thể đông người, sẽ trở thành vấn đề xã hội phức tạp, ảnh

hưởng nghiêm trọng đến tình hình an ninh trật tự, gây mất ổn định xã hội.
Trong những năm qua, thành phố Vinh đã và đang quyết tâm tập
trung nguồn lực để xây dựng cơ sở vật chất thực hiện vai trò là “Đô thị trung
tâm kinh tế - văn hoá của vùng Bắc Trung Bộ” theo Quyết định số
10/1998/QĐ-TTg về định hướng Quy hoạch tổng thể hệ thống đô thị Việt Nam
đến năm 2020. Chính vì vậy tốc độ phát triển các khu công nghiệp, khu đô thị,
việc xây dựng kết cấu cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội, các công trình công
cộng,...diễn ra rất nhanh, quá trình đó đi liền với việc thu hồi đất, bao gồm cả
đất nông nghiệp của một bộ phận dân cư, chủ yếu là vùng ven đô, vùng có điều
kiện giao thông thuận lợi, có điều kiện phát triển kinh tế xã hội. Việc thực hiện
công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói chung và
thành phố Vinh nói riêng cũng đã đạt được kết quả nhất định như như phần lớn
1


bàn giao mặt bằng cho các dự án đầu từ trên địa bàn, các dự án đầu tư trọng
điểm được thực hiện đúng tến độ. Tuy

2


nhiên, nó còn nhiều hạn chế như: Tiến độ lập, thẩm định, phê duyệt phương
án bồi thường, hỗ trợ, tái định và thực hiện giải phóng mặt bằng của một số
dự án còn chậm, chưa đáp ứng kế hoạch đề ra. Việc giải quyết tồn tại, vướng mắc
trong bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất có lúc, có nơi
chưa kịp thời; một số trường hợp chưa được sự đồng thuận cao của người bị thu
hồi đất..
Xuất phát từ thực tế đó, được sự đồng ý của Ban giám đốc Học viện Nông
nghiệp Việt Nam; Ban chủ nhiệm Khoa Quản lý đất đai - Học viện Nông nghiệp
Viêt Nam, dưới sự hướng dẫn trực tếp của cô giáo - PGS. TS. Nguyễn Thị

Vòng, tôi thực hiện nghiên cứu đề tài: "Đánh giá công tác bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư một số dự án xây dựng đường giao thông trên địa bàn thành
phố Vinh, tỉnh Nghệ An”
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
- Đánh giá kết quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư một số dự án xây
dựng các đường giao thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
- Xác định khó khăn vướng mắc qua đó đề xuất các giải pháp góp phần thực
hiện tốt công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thành phố
Vinh, tỉnh Nghệ An.
1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đề tài nghiên cứu công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất đối với hai dự án xây dựng các đường giao thông trên địa bàn thành phố
Vinh, cụ thể như sau:
- Dự án bồi thường giải phóng mặt bằng xây dựng đường giao thông nối
tuyến Quốc lộ 1A - Đại lộ Xô viết Nghệ Tĩnh (đường 72m) trên địa bàn thành
phố Vinh thực hiện năm 2012 – 2014 có diện tích là 22.913 m2 với số hộ bồi
thường là 90 hộ thuộc phường Hà Huy Tập và xã Nghi Phú, thành phố Vinh, tỉnh
Nghệ An
- Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 1A đoạn qua thành phố Vinh thực hiện
vào năm 2013 - 2014 với diện tích là 9.481 m2 với số hộ thu hồi là 138 hộ thuộc
2 xã Nghi Kim và Nghi Liên, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.
Cả 2 dự án nghiên cứu là dự án trọng điểm trong sự phát triển kinh tế xã hội
của thành phố Vinh nói riêng và tỉnh Nghệ An nói chung, đều là dự án thu hồi
3


dạng tuyến và thể hiện được nhiều yếu tố bất cập trong công tác bồi thường,
hỗ trợ hiện nay trên địa bàn thành phố Vinh.

4

1.4. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN
Góp phần phát hiện những tồn tại, đóng góp cho việc hoàn thiện cơ sở
lý luận và thực tễn cho công tác bồi thường GPMB và giúp cho việc thực hiện bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư có hiệu quả, góp phần đẩy nhanh tiến độ các dự án
trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.

5


PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ
2.1.1. Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
2.1.1.1.
thường

Bồi

"Bồi thường" hay “đền bù” có nghĩa là trả lại tương xứng giá trị hoặc công
lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của chủ thể khác.
Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với
diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất (Khoản 12, Điều 3, Luật Đất đai năm
2013).
2.1.1.2.
trợ

Hỗ

Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất
thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển ( Khoản 14, Điều 3, Luật Đất
đai năm 2013).
2.1.1.3. Tái định
cư
Tái định cư là những chính sách, biện pháp của Nhà nước nhằm thông
qua các hoạt động hỗ trợ để giúp đỡ những người bị thu hồi đất ở nằm trong
diện phải di dời khi có dự án đầu tư, đến nơi ở mới được ổn định đời sống,
ổn định sản xuất để phát triển kinh tế-xã hội (Phạm Phương Nam, 2013).
Theo Nghị định 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ về bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất thì việc bố trí tái định
cư cho các hộ dân được thực hiện bằng các hình thức có thể là: bồi thường bằng
nhà ở hoặc giao đất ở mới và có thể bồi thường bằng tiền để người bị thu hồi đất
tự lo chỗ ăn ở, sinh hoạt của mình.
2.1.2. Đặc điểm của quá trình bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư
Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư có tính phức tạp và tính đa dạng cao.
2.1.2.1 Tính phức
tạp
Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trò quan trọng trọng đời sống kinh tế
6


- xã hội đối với mọi người dân. Đối với khu vực nông thôn, dân cư chủ yếu sống
nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất đai lại là tư liệu sản xuất quan
trọng trong khi trình độ sản xuất của nông dân thấp, khả năng chuyển đổi nghề
nghiệp khó khăn do đó tâm lý dân cư vùng này là giữ được đất để sản xuất,
thậm

7

chí họ cho thuê đất còn được lợi nhuận cao hơn là sản xuất nhưng họ vẫn không
cho thuê. Mặt khác, cây trồng, vật nuôi trên vùng đó cũng đa dạng dẫn đến
công tác tuyên truyền, vận động dân cư tham gia di chuyển, định giá bồi
thường rất khó khăn và việc hỗ trợ chuyển nghề nghiệp là điều cần thiết để
đảm bảo đời sống dân cư sau này (Phạm Phương Nam, 2013).
Đối với đất ở lại càng phức tạp hơn do những nguyên nhân sau: Đất ở là tài
sản có giá trị lớn, gắn bó trực tiếp với đời sống và sinh hoạt của người dân
mà tâm lý, tập quán của người dân là ngại di chuyển chỗ ở; nguồn gốc sử dụng
đất khác nhau qua nhiều thời kỳ với chế độ quản lý khác nhau, cơ chế chính sách
không đồng bộ dẫn đến tnh trạng lấn chiếm đất đai xây nhà trái phép diễn ra
thường xuyên; thiếu quỹ đất do xây dựng khu tái định cư cũng như chất
lượng khu tái định cư thấp chưa đảm bảo được yêu cầu; dân cư một số vùng
sống chủ yếu bằng nghề buôn bán nhỏ và sống bám vào các trục đường giao
thông của khu dân cư làm kế sinh nhai nay chuyển đến ở khu vực mới thì điều
kiện kiếm sống bị thay đổi nên họ không muốn di chuyển.
2.1.2.2
dạng

Tính

đa

Mỗi dự án được tến hành trên một vùng đất khác nhau với điều kiện
tự nhiên kinh tế, xã hội dân cư khác nhau. Khu vực nội thành, mật độ dân cư cao,
ngành nghề đa dạng, giá trị đất và tài sản trên đất lớn; khu vực ven đô, mức
độ tập trung dân cư khá cao, ngành nghề dân cư phức tạp, hoạt động sản
xuất đa dạng: công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, buôn bán nhỏ;
khu vực ngoại thành, hoạt động sản xuất chủ yếu của dân cư là sản xuất nông
nghiệp. Do đó mỗi khu vực bồi thường GPMB có những đặc trưng riêng và

được tiến hành với những giải pháp riêng phù hợp với những đặc điểm riêng của
mỗi khu vực và từng dự án cụ thể (Phạm Phương Nam, 2013).
2.1.3. Những yếu tố tác động đến công tác bồi thường bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư.
2.1.3.1. Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp
luật
Hiến pháp Nước công hoà xã hôi chủ nghĩa Việt Nam quy định: Tài sản
hợp pháp của cá nhân, tổ chức không bị quốc hữu hoá. Trong trường hợp
thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia, Nhà nước
trưng mua hoặc trưng dụng có bổi thường tài sản của cá nhân hoặc tổ chức
8


theo thời giá thị trường. Đối với tài sản là đất đai thuôc sở hữu toàn dân, do
Nhà nước thống nhất quản lý và làm đại diện chủ sở hữu. Luật Đất đai năm
1988 quy định:

9


khi cần sử dụng cho nhu cầu của Nhà nước hoặc của xã hôi thì Nhà nước thu
hổi có bổi thường tài sản gắn liền trên đất và môt phần giá trị kinh tế đất (nếu
đất có giá trị sinh lợi cao). Luật Đất đai năm 1993 quy định: trong trường hợp
thật cần thiết, Nhà nước thu hổi đất đang sử dụng của người sử dụng đất để sử
dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công công thì
người bị thu hổi đất được bổi thường hoặc hỗ trợ. Luật Đất đai năm 2003 quy
định: Nhà nước thu hổi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi
ích quốc gia, lợi ích công công và phát triển kinh tế, người bị thu hổi đất được
Nhà nước bổi thường, hỗ trợ và bố trí tái định cư theo quy định của pháp
luật. Luật Đất đai năm 2013 quy định: Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào

mục đích quốc phòng, an ninh và phát triển kinh tế, người bị thu hồi đất được
Nhà nước bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định của pháp luật.
Trên cơ sở Hiến pháp, Luật Đất đai và các luật liên quan khác, Chính phủ
ban hành các nghị định hướng dẫn thi hành; các bô, ngành liên quan ban
hành các thông tư hướng dẫn về chuyên môn, nghiêp vụ; UBND cấp tỉnh ban
hành các quy định nhằm cụ thể hoá các văn bản của Trung ương và tạo sự phù
hợp đối với tnh hình thực tế ở địa phương.
Như vây, tuỳ theo từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hôi, Nhà nước ban
hành các văn bản quy phạm pháp luât về bổi thường, hỗ trợ và tái định cư
nhằm tạo khung pháp lý để những đối tượng liên quan làm căn cứ áp dụng, thực
hiên (theo hình thức bắt buôc). Nhà nước thực hiên tốt quyền định đoạt của
mình đối với đất đai.
Các văn bản quy phạm pháp luât có ảnh hưởng rất lớn đến công tác bổi
thường, hỗ trợ và tái định cư. Cụ thể:
- Nếu khung chính sách quy định về nguyên tắc, đối tượng, điều kiên

được bổi thường, hỗ trợ, tái định cư và các quy định khác có liên quan được xây
dựng môt cách đầy đủ, đổng bô, kịp thời, nhất quán, phù hợp với tnh hình
thực tế tại các địa phương; giá bổi thường đất, bổi thường tài sản: được ban
hành đầy đủ, kịp thời, chi tết và sát với giá thực tế trên thị trường tại thời
điểm; khu tái định cư được quy hoạch đáp ứng được yêu cầu đảm bảo thuân
tiên về sinh hoạt và sản xuất cho các hô sau khi tái định cư, hạ tầng khu tái định
cư tốt hơn hoặc ít nhất phải bằng nơi ở cũ; viêc tổ chức thực hiên được quy
1
0