Đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa đến sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện thanh trì, thành phố hà nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT
NAM

CUNG THỊ THU HẰNG

ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA ĐÔ THỊ HÓA ĐẾN
SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN THANH TRÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành:

Quản lý đất đai

Mã số:

60.85.01.03

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. Nguyễn Quang Học

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để
bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được
cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc./.

Hà Nội, ngày… tháng… năm 2016
Tác giả luận văn

Cung Thị Thu Hằng

i


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã
nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên
của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng
và biết ơn sâu sắc thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Quang Học đã tận tình hướng dẫn,
dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập
và thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo,
Bộ môn quy hoạch, Khoa Quản lý đất đai - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình
giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức... (cơ
quan nơi thực hiện đề tài) đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá
trình thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo
mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn
thành luận văn./.
Hà Nội, ngày… tháng… năm 2016
Tác giả luận văn

Cung Thị Thu Hằng

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan ................................................................................................................ i
Lời cảm ơn ...................................................................................................................
ii Mục lục
iii

.....................................................................................................................
Danh

mục

chữ

viết

tắt................................................................................................... v Danh mục bảng
........................................................................................................... vi Danh mục hình
........................................................................................................... vii Trích yếu luận
văn

.....................................................................................................

viii

Thesis

Abstract............................................................................................................ xi Phần

1. Mở đầu .......................................................................................................100
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài ..............................................................................100

1.2.

Giả thuyết khoa học ....................................................................................101

1.3.

Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................101

1.4.

Phạm vi nghiên cứu.....................................................................................101

1.5.

Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn ...................................102

Phần
2.
Tổng
quan
......................................................................................103
2.1.

tài

liệu

Đô thị hóa và các vấn đề liên quan ..............................................................103

2.1.1.
Một số khái
.....................................................103

niệm

2.1.2.
Những
biểu
hoá........................................................106

về

đô

hiện

cơ

2.1.3.
Đặc
điểm
..............................................................................108

thị

của

và

bản

đô

thị

hoá

đô

thị

của
đô

thị

hoá

2.1.4.

Tác động của quá trình đô thị hoá đối với kinh tế - xã hội ...........................108

2.1.5.

Quá trình đô thị hóa diễn ra ở trên thế giới và những bài học kinh

nghiệm được rút ra
......................................................................................112

2.1.6.
Quá trình đô
......................................................118

thị

hóa

diễn

ra

ở

Việt

Nam

2.2.
Những ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa đến sử dụng đất đai ở việt nam
......... 124

3


2.2.1.
Đất đai và

hóa.................................................124

vai

trò

của

đất

đai

với

đô

thị

2.2.2.
Sự biến động đất đai dưới tác động của quá trình đô thị hóa
........................126
2.3.
nghiệp,

Những ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa đến phát triển nông
nông thôn, nông dân ở việt nam ..................................................................127

2.3.1.
Ảnh hưởng của đô thị hóa với phát triển nông thôn
.....................................127

2.3.2.
Ảnh hưởng
nghiệp..................................129

của

đô

4

thị

hoá

với

phát

triển

nông


Phần 3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu ......................................................132
3.1.

Địa điểm nghiên cứu ...................................................................................132

3.2.

Thời gian nghiên cứu ..................................................................................132

3.3.

Đối tượng nghiên cứu .................................................................................132

3.4.

Nội dung nghiên cứu ...................................................................................132

3.4.1.

Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện .................................132

3.4.2.

Thực trạng của quá trình đô thị hóa và phát triển đô thị: ..............................132

3.4.3.

Đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa đến sử dụng đất nông nghiệp ................133

3.4.4.

Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông
nghiệp dưới tác động của đô thị hóa và phát triển đô thị
..............................133

3.5.

Phương pháp nghiên cứu.............................................................................133

3.5.1.

Phương pháp chọn điểm nghiên cứu............................................................133

3.5.2.

Phương pháp điều tra thu thập số liệu tài liệu ..............................................134

3.5.3.

Phương pháp tổng hợp và xử lý tài liệu, số liệu ...........................................134

3.5.4.

Phương pháp so sánh...................................................................................135

Phần 4. Kết quả và thảo luận
..................................................................................136
4.1.

Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện thanh trì .................................136

4.1.1.

Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và môi trường............................136

4.1.2

Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội theo hướng đô thị hóa ........................139

4.1.3.

Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ................................146

4.2.

Thực trạng của quá trình đô thị hóa và phát triển đô thị ...............................147

4.3.

Đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa đến sử dụng đất nông nghiệp ................152

4.3.1.
152

Ảnh hướng của đô thị hóa đến chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp:......

4.3.2.

Ảnh hưởng của đô thị hóa đến chuyển dổi cơ cấu cây trồng ........................154

4.3.3.

Ảnh hưởng của đô thị hóa đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp................160

4.4.

Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông

nghiệp dưới tác động của đô thị hóa và phát triển đô thị
..............................177

4.4.1.

Định hướng sử dụng đất nông nghiệp trong quá trình đô thị hóa..................177

4.4.2.

Một số giải pháp sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả trong quá trình đô
thị hóa .........................................................................................................178

Phần 5. Kết luận và kiến nghị .................................................................................184
5.1.

Kết luận ......................................................................................................184
4


5.2.

Kiến nghị ....................................................................................................185

Tài liệu tham khảo.....................................................................................................185

5


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ Viết tắt

Nghĩa Tiếng Việt

GTSX

Giá trị sản xuất

GTGT

Giá trị gia tăng

LUT

Loại hình sử dụng đất

CNH

Công nghiệp hóa HĐH

Hiện đại hóa
THCS

Tung học cơ sở

LĐ

Lao động

CPTG

Giá phí trung gian

5


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1.

Biến động đất nông nghiệp của cả nước ................................................ 130

Bảng 4.1.

Tổng hợp các chỉ tiêu phát triển kinh tế năm 2005 – 2015 ..................... 140

Bảng 4.2.

Biến động dân số và lao động đoạn 2005 – 2015 ................................... 142

Bảng 4.3.

Cơ cấu sử dụng đất huyện Thanh Trì giai đoạn 2000 - 2015 .................. 149

Bảng 4.4.
153

Biến động đất nông nghiệp huyện Thanh Trì giai đoạn 2000-2015..................

Bảng 4.5.

Thực trạng phát triển nông nghiệp giai đoạn 2005 - 2015 ...................... 155

Bảng 4.6.

Thống kê một số cây trồng, vật nuôi chính của huyện
Thanh Trì .............................................................................................. 157

Bảng 4.7.

Một số loại hình sử dụng đất chính ở huyện Thanh Trì.......................... 159

Bảng 4.8.

So sánh hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất vùng 1 năm
2005 và năm 2015................................................................................. 161

Bảng 4.9.

So sánh hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất vùng 2 giữa
năm 2005 và 2015................................................................................. 163

Bảng 4.10. Tổng hợp hiệu quả kinh tế theo các loại hình sử dụng đất 2 năm
2005 và năm 2015................................................................................. 165
Bảng 4.11. So sánh hiệu quả xã hội các loại hình sử dụng đất vùng 1 năm
2005 và năm 2015................................................................................. 168
Bảng 4.12. So sánh hiệu quả xã hội các loại hình sử dụng đất vùng 2 năm
2005 và năm 2015................................................................................. 170
Bảng 4.13.Tổng hợp hiệu quả xã hội các loại hình sử dụng đất
năm 2005 và năm 2015 ................................................................. ........ 172
Bảng 4.14. Mức sử dụng phân bón của một số cây trồng năm 2005 và
năm 2015 .............................................................................................. 174

6


DANH MỤC HÌNH
Hình 4.1. Sự biến động đất ở đô thị huyện Thanh Trì giai đoạn 2000- 2015 ...............147
Hình 4.2. Cơ cấu sử dụng đất huyện Thanh Trì giai đoạn 2000 - 2015 .......................150
Hình 4.3. Cơ cấu đất nông nghiệp huyện Thanh Trì giai đoạn 2005-2015 ..................153

vii


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Đề tài: “Đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa đến sử dụng đất nông nghiệp
trên địa bàn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội”
Chuyên ngành: Quản lý đất đai
Mã chuyên ngành: 60.85.01.03
Họ và tên học viên: Cung Thị Thu Hằng
Cán bộ hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Quang Học
1. Mục tiêu của đề tài
- Đánh giá thực trạng của quá trình đô thị hóa trên địa bàn huyện Thanh Trì.
- Đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa tớí sử dụng đất nông nghiệp trên
địa bàn huyện Thanh Trì.
- Đề xuất một số giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy phát triển hiệu quả sử
dụng đất nông nghiệp huyện Thanh Trì phù hợp với tến trình đô thị hóa theo
hướng tích cực nhằm định hướng sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả trên địa bàn
huyện Thanh Trì.
2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp chọn điểm nghiên cứu
+ Chọn điểm nghiên cứu đại diện cho các vùng trong huyện. Trên cơ cơ

diễn biến của quá trình đô thị hóa, sự biến động sử dụng đất để lựa chọn
vùng phù hợp và làm rõ được những ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa đến
sử dụng đất nông nghiệp và người nông dân. Căn cứ vào điều kiện cụ thể của
vùng chúng tôi chọn xã Tứ Hiệp, xã Tam Hiệp cho tiểu vùng I, xã Vạn Phúc cho
tiểu vùng II.
+ Chọn các hộ điều tra đại diện cho các vùng theo phương pháp chọn mẫu
ngẫu nhiên. Tổng số hộ điều tra là 100 hộ.
- Phương pháp điều tra thu thập số liệu tài liệu
+ Nguồn số liệu thứ cấp: Thu thập tư liệu, số liệu có sẵn từ các cơ quan
nhà nước, phòng Tài nguyên và Môi trường, Ban quản lý dự án, Ban bồi thường
GPMB, phòng Kinh tế, phòng Thống kê, phòng Tài chính - Kế hoạch,...
+ Thu thập các số liệu về hiện trạng và biến động sử dụng đất, danh
mục các dự án liên quan đến phát triển đô thị trên địa bàn huyện tại phòng Tài
nguyên và Môi trường của huyện.
+ Thu thập các số liệu liên quan đến phát triển sản xuất nông nghiệp tại
phòng Kinh tế huyện.
8


+ Thu thập các số liệu liên quan đến phát triển kinh tế xã hội của huyện tại
phòng Thống kê của huyện.

9


+ Nguồn số liệu sơ cấp: Nguồn số liệu sơ cấp được thu thập nhằm
đánh giá sử dụng đất nông nghiệp của nông hộ.
Thu thập bằng phương pháp điều tra nông hộ thông qua bộ câu hỏi
có sẵn. Phương pháp này cung cấp số liệu tình sử dụng đất nông nghiệp, hiệu quả
sử dụng đất nông nghiệp, mức thu nhập cũng như đặc điểm cơ bản của nông hộ.

- Phương pháp tổng hợp và xử lý tài liệu, số liệu
+ Trên cơ sở số liệu tài liệu thu thập được, chúng tôi tiến hành tổng hợp,
phân tổ thành nhiều loại khác nhau: loại cây trồng, các khoản chi phí, tình
hình tiêu thụ... Và xây dựng các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất, bao gồm:
+ Hiệu quả kinh tế: tính toán GTSX/ha, GTGT/ha, CPTG/ha. Từ đó, tiến
hành phân tích so sánh, đánh giá và rút ra kết luận.
+ Hiệu quả xã hội: tính toán GTSX/lao động, GTGT/lao động, số lượng công
lao động đầu tư cho 1 ha đất. Từ đó, tiến hành phân tích so sánh, đánh giá và
rút ra kết luận.
+ Hiệu quả môi trường: trên cơ sở phiếu điều tra, tính mức sử dụng phân
bón, thuốc bảo vệ thực vật. Từ đó đưa ra các khuyến cáo cho người nông dân.
+ Các số liệu được thống kê được xử lý bằng phần mềm EXCEL, bản đồ
được quét và số hóa trên phần mềm Microstaton. Kết quả được trình bày
bằng các bảng biểu số liệu, bản đồ và biểu đồ.
- Phương pháp so sánh
+ Sử dụng phương pháp so sánh để đánh giá tình hình biến động đất đai
trong giai đoạn 2005 – 2015. Từ đó thấy được xu hướng chuyển dịch cơ cấu sử
dụng đất.
+ So sánh sự chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp, hiệu quả sử dụng
đất
nông nghiệp giữa các loại hình sử dụng đất và giữa các vùng để làm rõ được
ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá đến sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn
huyện.
3. Kết quả nghiên cứu
Quá trình đô thị hoá làm hình thành các khu đô thị mới và hạ tầng kinh
tế kỹ thuật làm thay đổi lớn đến cơ cấu sử dụng đất ở đô thị nói riêng và cơ cấu
sử dụng đất phi nông nghiệp nói chung. Cơ cấu sử dụng đất của huyện có sự
thay đổi theo hướng giảm diện tích đất nông nghiệp và đất chưa sử dụng,
tăng diện tích đất phi nông nghiệp. Năm 2000, đất phi nông nghiệp chiếm
41,71% tổng diện tích tự nhiên, đến năm 2015 tỷ lệ này tăng lên 48,06%

9


tổng diện tích tự nhiên. Ngược lại, đất nông nghiệp giảm từ 56,53% vào
năm 2000 xuống còn

10


51,66% vào năm 2015. Đất chưa sử dụng năm 2000 chỉ chiếm 1,76% đến năm
2015 còn 0,28% tổng diện tích tự nhiên.
Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của đô thị hóa đến sử dụng đất nông
nghiệp cho thấy dưới tác động của quá trình đô thị hóa, diện tích đất nông
nghiệp ngày càng thu hẹp để đáp ứng cho các nhu cầu phát triển kinh tế xã
hội. Giai đoạn 2000 – 2015, diện tích đất nông nghiệp toàn huyện giảm 296,6 ha,
trong đó chuyển sang mục đích phát triển đô thị. Diện tích đất nông nghiệp
giảm chủ yếu tập trung vào đất sản xuất nông nghiệp.
Qua việc nghiên cứu từ số liệu của Phòng Tài nguyên & môi trường huyện
Thanh Trì; điều tra từ 100 hộ dân 3 xã điểm (xã Tứ Hiệp, xã Tam Hiệp, xã Vạn
Phúc) cho thấy về đánh hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trong quá trình đô
thị hóa cho thấy, hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp có xu hướng tăng lên. Tính
toán chi tết năm 2015, bình quân GTSX/ha đất nông nghiệp tương đối cao
143,06 triệu đồng, GTGT/ha đất nông nghiệp là 76,77 triệu đồng; GTGT/công
lao động là 90,13 nghìn đồng; Xét hiệu quả tính trên một đơn vị diện tích và hiệu
quả tính trên công lao động thì vùng 1 cho hiệu quả cao nhất. Bình quân
GTSX/ha là
149,44 triệu đồng, gấp 1,07 lần vùng 2; Một số LUT điển hình cho hiệu quả kinh
tế cao thu hút nhiều lao động với giá trị ngày công cao như: LUT chuyên rau
màu, LUT lúa – rau màu.
4. Kết luận

Để nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trong quá trình đô thị hóa
cần phát triển để có được nền nông nghiệp “bền vững”, làm nền tảng cho
nền kinh tế phát triển, cần hơn nữa sự chung sức, cuộc của các cấp, các ngành có
liên quan nhằm giải quyết tốt và nhanh chóng những vấn đề phát sinh gây ảnh
hưởng không nhỏ đến sản xuất nông nghiệp. Chúng ta cần quy hoạch một quỹ
đất thích hợp để phát triển nông nghiệp, hình thành các vùng sản xuất tập
trung theo hướng hang hoá. Quan trọng hơn, chúng ta phải đầu tư một cách
đồng bộ chính sách và các biện pháp kích thích sản xuất nông nghiệp; lấy lợi
thế nông nghiệp của địa phương phục vụ trực tếp cho quá trình đô thị hóa là
một cách làm hay cần được nghiên cứu và nhân rộng.

10


THESIS ABSTRACT
Assessing the impact of urbanizaton on agricultural land use Thanh Tri
district, Hanoi
Specialization: Land Management
Specialized code: 60.85.01.03
Full name of student: Cung Thi Thu Hang
Supervisors: Assoc Nguyen Quang Hoc
1. Objectives of the project
- Assessment of the status of the process of urbanizaton in the district of
Thanh Tri.
- Assess the impact of urbanizaton on land use agricultural Thanh Tri
district.
- Propose some practcal solutions to promote the development of
eficient use of agricultural land suitable for Thanh Tri urbanization process in a
positive direction to orient agricultural land use efficiency in the district Wall.
2. Research Methodology

- Research selecton method
+ Choose the study represents the area in the district. On the mechanical
movements of the process of urbanizaton, land use volatlity to choose the
appropriate and clarify the effects of urbanization on agricultural land use and
farmers. Based on the specific conditons of the region we chose Tu Hiep
Commune, Tam Hiep commune for the first subregion, the subregion Van Phuc
Commune II.
+ Choose the surveyed households representing regions by random
sampling method. Total households surveyed 100 households.
- Methods of data collecton survey documents
+ Secondary Data source: Data collecton, data available from the state
agency, Department of Natural Resources and Environment, the project
manager, site clearance compensation committee, Economic Division, Statistcs
Division, Room Finance - Planning, ...
+ To collect data on the current status and land use changes, the list
of projects related to urban development in the district at the Department of
Natural Resources and Environment of the district.
11


+ To collect data related to agricultural production development in District
Economic room.
+ To collect data related to socio-economic development of the district
at the district's Statistcal Division.
+ Primary Data sources: primary data sources were collected to evaluate the
use of agricultural land by farmers.
Collected by means of household surveys through questionnaires available.
This method provides the user data of agricultural land, effectve use of
agricultural land, income and basic characteristics of the household.
Synthesis method and document processing, data

+ On the basis of data collected documents, we conducted synthesis,
broken down

into

several

different

categories:

plants,

expenditures,

consumpton situation ... And the construction of indicators land use efficiency,
including:
+ Economic eficiency: calculaton of production value / ha, VAT / ha,
CPTG / ha. From there, conductng comparatve analysis, evaluaton and drawing
conclusions.
+ Social effect: calculation of production value / labor, VAT / labor, labor
quantty for 1 ha of land investment. From there, conducting comparatve
analysis, evaluation and drawing conclusions.
+ Environmental Eficiency: Based on the survey, account for usage of
fertlizers and plant protection products. Since then made recommendatons to
farmers.
+ The data were statistcally processed using EXCEL software and maps are
scanned and digitzed on Microstation software. Results are presented in
the tables of data, maps and charts.
- Comparative method

+ Using the method of comparison to evaluate the land change over
the period 2005 - 2015. Since then see the trend of restructuring of land use.
+ Compare the restructuring of agricultural production, efficient use of
agricultural land between land use types and between regions in order to
clarify the effects of urbanization on agricultural land use districts.
3. The results of the study

xii


Urbanizaton process as the formaton of new urban areas and economic
and technical infrastructure make major changes to the structure of land use in
urban areas in partcular, and the structure of non-agricultural land use in
general. The

xii


structure of the district land use change towards reducing agricultural land and
unused land, increasing the area of non-agricultural land. In 2000, nonagricultural land accounted for 41.71% of the total natural area, in 2015 this
percentage increased to 48.06% of the total natural area. In contrast, agricultural
land decreased from 56.53% to 51.66% in 2000 to 2015. Unused land
accounts for only 1.76% in 2000 to 2015 was 0.28% of the total natural area.
The research results on the impact of urbanizaton on agricultural land use
shows the effect of the process of urbanization, agricultural land is increasingly
shrinking in response to demand economic development foul. The period 2000
2015, agricultural land decreased 296.6 hectares district, which transferred
to urban development purposes. Farmland area decreased mainly focused on
agriculture land.
By studying data from Natural Resources & Environment Department

Thanh Tri district; survey of 100 households in three communes (Tu Hiep
Commune, Tam Hiep Commune, Van Phuc commune) indicates the rated
eficiency of agricultural land in the process of urbanizaton shows, efficient use
of agricultural land upward trend. Detailed calculatons in 2015, the average
production value / ha of agricultural land is relatvely high 143.06 million, VAT /
ha of agricultural land is 76.77 million; VAT / labor is 90.13 thousand; In terms
of eficiency per unit area and efficiency of labor based on the region 1 for the
highest efficiency. Average production value / ha was 149.44 million, 1.07 tmes
more than the second; Some typical LUT for high economic efficiency attracts
many day laborers with high public value, such as specialized vegetable LUT,
LUT rice - vegetable.
4. Conclusion
To improve the efficiency of use of agricultural land in the urbanizaton
process should be developed to get agriculture "sustainable", as the basis for
economic development, need more teamwork, life of levels and sectors related
to well and quickly resolve issues arising impact negatvely on agricultural
production. We need to plan a suitable land for agricultural development, formed
the production areas of focus in the directon of the cave. More importantly, we
have to invest in a uniform policies and measures to stimulate agricultural

xiii


production; taking advantage of local agricultural direct service to the
urbanizaton process is a good practce should be studied and replicated.

xiii


PHẦN 1. MỞ ĐẦU

1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Đô thị hóa là quá trình tất yếu diễn ra ở tất cả các nước trên thế giới,
nhất là các nước đang phát triển. Nền kinh tế càng phát triển thì quá trình đô
thị hóa diễn ra với tốc độ ngày càng nhanh. Đất nước ta đang phát triển trên
đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Công nghiệp hóa và đô thị hóa là hai
quá trình phát triển tất yếu và diễn ra song song trong quá trình phát triển. Đô
thị hóa là hệ quả của sức mạnh công nghiệp và trở thành mục têu của mọi nền
văn minh trên thế giới, nó góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội của khu
vực, nâng cao đời sống nhân dân.
Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước và toàn dân ta đã và đang
thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước làm cho bộ mặt
đất nước có nhiều thay đổi. Tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, nhất là khu
vực ngoại ô và gần các thành phố lớn. Có thể nói, đô thị hóa là quá trình tất yếu
trong phát triển kinh tế - xã hội và là xu thế tích cực tạo nên động lực mới cho
nền kinh tế đất nước. Tuy nhiên, gắn với đô thị hóa và mở rộng đô thị là diện tích
đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp. Hệ quả kéo theo là các hộ nông dân bị
mất đất sản xuất, dẫn đến mất việc làm, ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của
người dân, nhất là các hộ thuần nông.
Hà Nội là trung tâm lớn về văn hóa, kinh tế, khoa học, giáo dục và giao
dịch quốc tế của cả nước, có vị trí địa lý, chính trị xã hội hết sức quan trọng trong
chiến lược phát triển của Việt Nam. Mặt khác, Hà Nội còn đóng vai trò rất to lớn
trong sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá của cả nước. Hà Nội có 17 huyện
ngoại thành, với vị trí địa lý, những tềm năng về tài nguyên như đất đai, khí hậu,
lao động, trí tuệ và vị thế của Thủ đô cho phép phát triển một nền kinh tế có
tốc độ tăng trưởng nhanh trong thời gian tới.
Thanh Trì là huyện ngoại thành nằm ở phía Nam của thành phố Hà Nội.
Trong những năm qua, kinh tế - xã hội của huyện có những bước phát triển, làm
thay đổi bộ mặt và đời sống của người dân. Cùng với quá trình phát triển đó, quá
trình đô thị hoá ở Thanh Trì diễn ra với tốc độ ngày càng nhanh. Có thể nói, đô
thị hoá là quá trình tất yếu trong phát triển kinh tế xã hội và đó là xu thế tích cực

tạo nên động lực mới cho phát triển kinh tế cho huyện. Tuy nhiên, quá trình
100


đô thị hoá cũng gây nên một số tác động têu cực, đặc biệt là đối với nông
nghiệp và

101


của huyện Thanh Trì đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết như diện
tích đất nông nghiệp bị thu hẹp, các vấn đề về việc làm cho nông dân bị mất đất,
phương thức giãn dân… đang phát sinh ngày càng phức tạp. Nếu không có một
chiến lược cụ thể, chúng ta sẽ gặp nhiều vướng mắc và sẽ lúng túng trong
quá trình giải quyết.
Để góp phần làm rõ những vấn đề trên, chúng tôi tến hành nghiên cứu đề
tài: “Đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa đến sử dụng đất nông nghiệp trên địa
bàn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội”.
1.2. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
- Góp phần bổ sung lý luận về nghiên cứu quá trình đô thị hóa và các tác
động của nó đến sử dụng đất nông nghiệp.
- Góp phần đánh giá hướng sử dụng đất nông nghiệp của các hộ nông dân
dưới tác động của quá trình đô thị hóa.
1.3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

- Đánh giá thực trạng của quá trình đô thị hóa trên địa bàn huyện Thanh Trì.
- Đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa tớí sử dụng đất nông nghiệp trên
địa bàn huyện Thanh Trì.
- Đề xuất một số giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy phát triển hiệu quả sử
dụng đất nông nghiệp huyện Thanh Trì phù hợp với tến trình đô thị hóa theo

hướng tích cực nhằm định hướng sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả trên địa bàn
huyện Thanh Trì.
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Phạm vi không gian: Đề tài được tến hành trên địa bàn huyện Thanh Trì,
thành phố Hà Nội.
- Phạm vi thời gian: Các số liệu trong luận văn được thu thập từ năm
2005 đến 2015.
- Phạm vi nội dung:
+ Đánh giá thực trạng đô thị hoá đang diễn ra trên địa bàn huyện Thanh Trì
+ Đồng thời đánh giá những ảnh hưởng của đô thị hoá đến sử dụng
đất nông nghiệp: Hiện trạng và sự biến động diện tích đất nông nghiệp, thực
trạng phát triển sản xuất nông nghiệp 2005 – 2015 (giá trị tăng trưởng, cơ
cấu cây trồng, vật nuôi, những mô hình sản xuất nông nghiệp trên địa bàn
huyện), hiệu quả của sử dụng đất nông nghiệp.
102


1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN
Trên cơ sở đánh giá thực trạng của quá trình đô thị hóa trên địa bàn huyện
Thanh Trì; đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa tớí sử dụng đất nông nghiệp
trên địa bàn huyện Thanh Trì.
Đề xuất một số giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy phát triển hiệu quả sử
dụng đất nông nghiệp huyện Thanh Trì phù hợp với tến trình đô thị hóa theo
hướng tích cực nhằm định hướng sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả trên địa bàn
huyện Thanh Trì.
Đề tài đánh giá ảnh hưởng của đô thị hóa đến sử dụng đất nông nghiệp
trên địa bàn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội góp phần nâng cao hiệu quả sử
dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Thanh Trì trong quá trình đô thị hóa.

103

PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. ĐÔ THỊ HÓA VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN
2.1.1. Một số khái niệm về đô thị và đô thị hoá
2.1.1.1. Khái niệm về đô thị
Đô thị là khái niệm được xuất hiện từ khá lâu và được quan tâm
nghiên cứu trong vài chục năm trở lại đây.
Thuật ngữ “đô thị” bắt nguồn từ tếng La Tinh: Urbanus - thuộc về đô thị,
Urban – thành thị, đô thị, châu thị,... “Đô thị là một khái niệm cơ bản và được sử
dụng khá thống nhất ở các quốc gia, nhằm chỉ những nơi có dân cư đông
đúc, sinh sống bằng các nghề phi nông nghiệp”.
Theo G.S Harold Chestnut trường đại học kỹ thuật Preden (Liên bang
Mỹ): “Đô thị là các điểm dân cư ở đó biểu hiện quá trình kinh tế - xã hội - kỹ
thuật gắn bó mật thiết với nhau. Các hoạt động của đô thị được phản ánh
thông qua các hoạt động sản xuất kinh doanh, sinh sống, đi lại, vui chơi, giải trí, ...
của dân cư, chúng tồn tại và phát triển theo quy luật của xã hội”.
Theo G.S Đàm Trung Phường: Đô thị là một đơn vị kinh tế - xã hội phản
ánh sự vận động của bản thân lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, từ đó làm
cho cấu trúc của đô thị thường xuyên có sự chuyển hóa; sự chuyển hoá này vừa
mang tính sinh học vừa mang tính cơ học. Đô thị là một cơ thể sống luôn vận
động, phát triển trên cơ sở đan kết tổng hoà cân bằng động của nhiều ngành
trong một đơn vị lãnh thổ và sự tác động tương hỗ của các hệ thống nội lực,
ngoại lực theo nhiều chiều khác nhau (Phạm Văn Nhật, 2003).
Theo Nghị định số 42/2009/NĐ-CP ngày 07/5/2009 của Chính phủ về
phân loại đô thị quy định rằng: Đô thị bao gồm thành phố, thị xã, thị trấn được cơ
quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thành lập(Vũ Đình Thắng, Hoàng Văn
Định, 2002).
Đô thị nước ta là một điểm dân cư tập trung với các tiêu chí cụ thể như sau:
+ Là trung tâm tổng hợp hoặc trung tâm chuyên ngành, cấp quốc gia, cấp

vùng liên tỉnh, cấp tỉnh, cấp huyện hoặc là một trung tâm của vùng trong
tỉnh; có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước hoặc một
vùng lãnh thổ nhất định.
104