Quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện việt yên, tỉnh bắc giang

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT
NAM

DƯƠNG THỊ LÝ

QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI HUYỆN VIỆT YÊN, TỈNH BẮC GIANG

Chuyên ngành :

Quản trị kinh
doanh

Mã số :
Người hướng dẫn khoa học :
Liên

60.34.01.02
TS. Lê Văn

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP – 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung
thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng năm 2016
Tác giả luận văn

Dương Thị Lý

i


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và hoàn thiện đề tài nghiên cứu của mình, tôi đã
nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, động viên tận tình của các tập thể và cá nhân trong Học
viện Nông nghiệp Việt Nam. Tôi xin trân thành cảm ơn tới các thầy, cô giáo Khoa Kế
toán và Quản trị kinh doanh, Bộ môn Kế toán Tài chính, Kế toán quản trị, Tài chính… Học
Viện Nông Nghiệp Việt Nam đã truyền đạt cho tôi các kiến thức thiết thực, sâu
rộng thực tế về quản trị kinh doanh cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt
nghiệp của mình.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo TS Lê Văn Liên đã tận
tình giúp đỡ, chỉ bảo, hướng dẫn tôi thực hiện và hoàn thành luận văn của mình.
Tôi cũng chân thành cảm ơn các cán bộ trong phòng TC-KH huyện Việt Yên, KBNN
huyện Việt Yên, UBND huyện Việt Yên, các cán bộ xã trong huyện Việt yên... tỉnh Bắc
Giang đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn của mình.
Xin trân trọng cảm ơn.
Hà Nội, ngày tháng năm 2016
Tác giả luận văn

Dương Thị Lý

ii


MỤC LỤC

Lời cam đoan .............................................................................................................................................i

Lời cảm ơn ............................................................................................................................................... ii
Mục lục .................................................................................................................................................... iii
Danh

mục

chữ

viết

............................................................................................................................v

tắt
Danh

.......................................................................................................................................vi

mục

bảng

Danh mục sơ

đồ .................................................................................................................................... vii Phần 1. Mở
đầu..................................................................................................................................... 1
1.1
Tính
cấp
...................................................................................1

thiết

1.2
Mục
........................................................................................2
1.3

tiêu

đề

nghiên

tài
cứu

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................2

Phần
2.
Tổng
quan
tài
.......................................................................3
2.1

của

liệu

nghiên

cứu

Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ............................3

2.1.1
Quản
lý
chi
......................................................................3

ngân

sách

Nhà

nước

2.1.2

Nội dung chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ................................................. 12

2.1.3

Quy trình quản lý chi Ngân sách Nhà Nước cấp huyện .................................. 16

2.1.4

Vai trò của quản lý chi Ngân sách Nhà Nước cấp huyện ................................ 19

2.1.5
21

Các nhân tố ảnh hưởng đến việc chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ..............

2.2

Cơ sở thực tiễn về quản lý chi ngân sách Nhà nước tại huyện Việt Yên,
tỉnh Bắc Giang............................................................................................... 22

2.2.1

Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách Nhà nước một số địa phương trong
nước .............................................................................................................. 22

2.2.2
Yên,

Bài học kinh nghiệm quản lý chi ngân sách Nhà nước cho huyện Việt
tỉnh Bắc Giang................................................................................................ 26

Phần 3. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu ....................... 27
3


3.1

Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 27

3.1.1

Điều kiện tự nhiên ......................................................................................... 27

3.1.2

Điều kiện kinh tế xã hội ................................................................................. 29

3.1.3

Tình hình phát triển kinh tế xã hội ................................................................. 30

4


3.2

Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 35

3.2.1

Phương pháp thu thập dữ liệu ........................................................................ 35

3.2.2

Phương pháp xử lý và tổng hợp dữ liệu.......................................................... 37

3.2.3

Phương pháp phân tích số liệu ....................................................................... 37

3.2.4

Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 37

Phần 4. Kết quả nghiên cứu...........................................................................................................
38
4.1

Tình hình chi ngân sách Nhà nước tại huyện Việt Yên trong giai đoạn
2013-2015 ..................................................................................................... 38

4.2

Quy trình quản lý chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Việt Yên ........ 41

4.2.1

Lập, duyệt và phân bổ dự toán chi ngân sách Nhà nước huyện ....................... 41

4.2.2

Thực hiện chi ngân sách Nhà nước ................................................................ 48

4.2.3

Kiểm soát chi và quyết toán chi ngân sách ..................................................... 58

4.3

Đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện
Việt Yên ........................................................................................................ 73

4.3.1

Kết quả đạt được............................................................................................ 74

4.3.2

Hạn chế ......................................................................................................... 76

4.3.3

Nhân tố ảnh hưởng ........................................................................................ 78

4.4

Định hướng và giải pháp về quản lý chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn
huyện Việt Yên.............................................................................................. 80

4.4.1
80

Định hướng về quản lý chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Việt Yên .......

4.4.2
82

Giải pháp về quản lý chi ngân sách Nhà nước trên đại bàn huyện Việt Yên ..........

Phần 5. Kết luận .................................................................................................................................
90
Tài liệu tham khảo ................................................................................................................................95
Phụ lục ...................................................................................................................................................96

4


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ĐVSDNS

Đơn vị sử dụng ngân sách

HCSN

Hành chính sự nghiệp HĐND

Hội đồng nhân dân KBNN

Kho bạc

Nhà nước
KCN

Khu Công nghiệp

KHNS

Kế hoạch nhân sự

KHĐT

Kế hoạch đầu tư KSC

Kiểm soát chi
KT-XH

Kinh tế xã hội

NSĐP

Ngân sách địa phương

NĐ-CP

Nghị định-Chính phủ

NSNN

Ngân sách Nhà nước

NSTW

Ngân sách Trung ương

QL NSX

Quản lý ngân sách xã

QLTS

Quản lý tài sản

SDNS

Sử dụng ngân sách

SNGD

Sự nghiệp giáp dục

TCĐT

Tổ chức đầu tư TDTT

Thể dục thể thao THCS
Trung học cơ sở TSCĐ

Tài

sản cố định
TW

Trung ương UBND

Ủy ban nhân dân XDCB
Xây dựng cơ bản
5

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1

Hiện trạng cơ cấu kinh tế theo GDP của huyện Việt Yên 2013 – 2015.....29

Bảng 3.2

Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội giai đoạn 2013 – 2015.............................30

Bảng 3.3

Số lượng phiếu và câu hỏi điều tra tại các đơn vị về quản lý chi
NSNN .....................................................................................................36

Bảng 4.1

Chi và cơ cấu các khoản chi chủ yếu trên địa bàn huyện Việt Yên
giai đoạn 2013-2015................................................................................39

Bảng 4.2

Định mức phân bổ ngân sách chi quản lý hành chính Nhà nước,
Đảng đoàn thể: ........................................................................................43

Bảng 4.3

Dự toán chi qua các năm 2013 - 2015......................................................47

Bảng 4.5

Chi và cơ cấu các khoản chi thường xuyên của huyện Việt Yên ..............50

Bảng 4.6

Số bổ sung từ ngân sách huyện cho ngân sách các xã năm 2015 huyện Việt Yên .......................................................................................57

Bảng 4.7

Tình hình các khoản mua sắm TSCĐ không được thanh toán giai
đoạn 2013-2015 ......................................................................................63

Bảng 4.8

Tình hình kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN huyện
Việt Yên giai đoạn 2013 - 2015 ...............................................................65

Bảng 4.9

Thống kê các khoản chi thường xuyên bị từ chối thanh toán qua
KBNN huyện Việt Yên giai đoạn năm 2013-2015 ...................................65

Bảng 4.10

Số công trình, dự án chưa thẩm định quyết toán giai đoạn 2013 –
2015 ........................................................................................................67

Bảng 4.11

Tình hình vi phạm qua thanh tra, kiểm tra giai đoạn 2013 – 2015 ............69

Bảng 4.12

Bảng so sánh giữa thực hiện chi và dự toán chi huyện Việt Yên qua
các năm từ 2013-2015 .............................................................................71

Bảng 4.13

Tổng hợp ý kiến đánh giá về quản lý chi thường xuyên ...........................73

Bảng 4.14

Tổng hợp ý kiến đánh giá về quản lý chi XDCB......................................74

Bảng 4.15

Trình độ chuyên môn của công chức tài chính xã ....................................78

6


DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1 Quy trình phân bổ dự toán chi Ngân sách Nhà Nước ....................................7
Sơ đồ 2.2 Quy trình kiểm soát chi “một cửa” tại KBNN.............................................11

vii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Dương Thị Lý
Tên luận văn: “Quản lý chi ngân sách Nhà nước tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc
Giang”.
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60.34.01.02
1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Việt Yên,
tỉnh Bắc Giang. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN tại
địa bàn huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang trong thời gian tới.
2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp thu thập dữ liệu gồm
dữ liệu thứ cấp và dữ liệu sơ cấp; Phương pháp xử lý và tổng hợp dữ liệu; Phương
pháp phân tích số liệu và hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.
3. Kết quả nghiên cứu chính
Ngoài việc mô tả tình hình chung của huyện Việt Yên, luận văn đã đạt được kết
quả sau:
Một là, đã làm rõ được thực trạng về chi NSNN trên địa bàn huyện Việt Yên,
tỉnh Bắc Giang như việc chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, chi khác NSNN.
Hai là, đã đánh giá được thực trạng và đưa ra được những ưu, nhược điểm trong
quản lý chi NSNN tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang như: việc lập dự toán chi đã đảm
bảo đúng luật, chặt chẽ, đúng tiến độ; việc chi ngân sách đã đảm bảo tiết kiệm,
tránh lãng phí; công tác quyết toán chi minh bạch, kịp thời... Tuy nhiên, việc lập dự toán
còn mang tính hình thức, thiếu chính xác; việc chi ngân sách còn dàn trải, chưa đúng
định mức quy định; việc quyết toán báo cáo còn chậm và chưa đạt chất lượng cao,...
Ba là, luận văn đã đưa ra được một số giải pháp để hoàn thiện công tác quản
lý chi NSNN tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang như: nâng cao chất lượng công tác lập
dự toán; hoàn thiện công tác chấp hành dự toán; nâng cao chất lượng quyết toán
NSNN huyện; phối hợp với KBNN, phát huy tối đa chức năng kiểm soát chi NSNN
huyện; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác tài chính và đầu tư hiện đại hóa

công nghệ phục vụ công tác quản lý chi NSNN.
4. Kết luận
Thông qua quản lý chi NSNN huyện Việt Yên đã huy động được các nguồn lực
của xã hội, phân phối và sử dụng cho nhu cầu phát triển kinh tế, thực hiện các
chính sách xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh của đất nước.
8


THESIS ABSTRACT

Author: Duong Thi Ly
Thesis title: "Management of the State budget in Viet Yen district, Bac Giang
province".
Major: Business Administration

Code: 60.34.01.02

1. Purpose of the study
Based on the assessment of the state of budget expenditure management
Viet Yen district, Bac Giang province. Then, proposed a number of solution in
order to improve management of state budget expenditures in Viet Yen district,
Bac Giang province in the coming time.
2. Research Method
Thesis use the following methods: Method of data collection including
secondary data and primary data; Processing method and data synthesis; Data analysis
methods and systems research targets.
3. Main results
In addition to describing the general situation of the Viet Yen District, the thesis
has achieved the following results:
The first, has clarifed the status of state budget expenditures Viet Yen

district, Bac Giang province, such as the recurrent expenditure, capital expenditure
growth and spending budget.
The second, have assessed the situation and give the advantages and
disadvantages of budget expenditure management in Viet Yen district, Bac Giang
province, such as: the preparation of cost estimates have to ensure compliance with
the law, strictly according to schedule ; the budget was to ensure savings, avoid waste;
settlement work expenditures transparent, timely ... However, the estimation was
superficial, precision equipment; the budget is still scattered and not properly
prescribed norms; the fnalization of the report has been slow and not high quality, ...
The third, the thesis has given some solutions to perfect the management of
state budget expenditures in Viet Yen district, Bac Giang province, such as: enhancing
the quality of the estimation; perfect the execution of the estimates; improve the
9


quality of the district budget settlement; in coordination with the State Treasury,
maximize

10


functionality district budget expenditure controls; improve the quality of the staff
working in finance and investments to modernize technology for the management
of state budget expenditures.
4. Conclusion
Budget expenditure management through Viet Yen district has mobilized social
resources,

distribution

and

use

to

the

needs

of

economic

development,

implementation of social policies, ensuring defense and security of the country.

1
0


PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trong những năm qua, cùng với quá trình hội nhập kinh tế với khu vực và
quốc tế, hoạt động của ngân sách nhà nước có vị trí hết sức quan trọng, thể
hiện qua việc huy động và phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo cân đối thu chi,
lành mạnh tnh hình tài chính; đảm bảo thực hiện công bằng xã hội; thúc đẩy
kinh tế phát triển nhanh, ổn định và bền vững, từ đó đưa nước ta từ một
nước nông nghiệp, kém phát triển trở thành một nước công nghiệp. Tuy

nhiên, nguồn lực huy động phục vụ cho phát triển của đất nước là có hạn,
tnh hình quản lý chi ngân sách thời gian qua vẫn còn thất thoát, lãng phí, tham
nhũng, kém hiệu quả trong sử dụng vốn ngân sách nhà nước, gây bất bình
trong dư luận xã hội. Sử dụng có hiệu lực, hiệu quả các nguồn lực thông qua
công cụ ngân sách nhà nước là hết sức cần thiết không chỉ ở cấp quốc gia mà đòi
hỏi các cấp chính quyền địa phương phải thực hiện. Huyện Việt Yên, tỉnh Bắc
Giang là một huyện nông nghiệp có quy mô kinh tế nhỏ, lực lượng sản xuất
kém phát triển, giá trị sản xuất không cao, trong khi đó nhu cầu chi cho đầu tư
phát triển kinh tế xã hội là rất lớn, nhất là những khoản chi cho giáo dục, y tế,
đảm bảo xã hội nên đòi hỏi việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước là
hết sức cần thiết, góp phần phục vụ phát triển kinh tế xã hội của địa phương
Đối với huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, ngoài các công tác chi ngân sách
trên địa bàn huyện đã có nhiều tiến bộ, các định mức phân bổ chi ngân sách
do Sở Tài chính hướng dẫn đã được áp dụng ở địa phương, góp phần tích cực
trong việc quản lý chi ngân sách địa phương, phục vụ cho việc phát triển kinh
tế, xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện
quản lý chi NSNN vẫn còn nhiều hạn chế bất cập với tnh hình thực tế của
các địa phương cần phải tiếp tục điều chỉnh và bổ sung. Cụ thể như: Việc lập,
chấp hành và quyết toán NSNN tại địa phương đã thực hiện khá tốt, song còn
chậm, chưa đổi mới, đôi khi còn chưa đúng theo quy định của Nhà nước; Tình
trạng quản lý chi NSNN vẫn còn thất thoát chưa bao quát hết các khoản chi,
chưa có quan điểm xử lý rõ ràng về các khoản chi sai quy định của Nhà nước
hoặc chưa tập trung đúng mức về quản lý chi NSNN; Công tác quyết toán là

1


khâu rất quan trọng nhưng chưa được quan tâm đúng mức, chưa làm đủ sổ
sách; Đội ngũ quản lý chi NSNN còn hạn chế về chuyên môn, chậm đổi mới.

2


Tăng cường quản lý chi NSNN sao cho có hiệu quả, chính là yếu tố quyết
định để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội mà Đại hội
đảng bộ huyện Việt Yên lần thứ XXII đã đề ra.
Xuất phát từ những yêu cầu thực tế đề tài “Quản lý chi ngân sách Nhà
nước tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang” được chọn để nghiên cứu.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Việt Yên, tỉnh
Bắc Giang. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN
tại địa bàn huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang trong thời gian tới.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi NSNN cấp huyện.
- Đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN tại địa bàn huyện Việt Yên, tỉnh
Bắc Giang trong thời gian 2013-2015.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN trên địa
bàn huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu các nội dung liên quan đến quản lý chi NSNN cấp huyện: Như
quản lý chi đầu tư phát triển, quản lý chi thường xuyên, chi khác.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung:
+ Nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách trên
địa bàn huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang
+ Các yếu tố ảnh hưởng và các giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý chi
NSNN cấp huyện.
- Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu trên địa bàn huyện Việt, tỉnh

Bắc Giang
-Phạm vi về thời gian:
+ Số liệu sử dụng cho phân tích thực trạng từ năm 2013- 2015, đề xuất giải
pháp cho những năm tiếp theo.
+ Thời gian thực hiện đề tài là từ tháng 03. 2015 đến tháng 03.2016
3


PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
2.1.1. Quản lý chi ngân sách Nhà nước
2.1.1.1. Khái niệm, nguyên tắc về quản lý chi ngân sách Nhà nước
* Khái niệm quản lý chi ngân sách Nhà nước
Quản lý chi ngân sách là quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một
cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của Nhà nước trên cơ sở sử dụng hệ
thống chính sách, pháp luật. Chi ngân sách mới thể hiện ở khâu phân bổ
ngân sách còn hiệu quả sử dụng ngân sách như thế nào thì phải thông qua
các biện pháp quản lý. Rõ ràng quản lý chi ngân sách sẽ quyết định hiệu quả sử
dụng vốn ngân sách.
Quản lý chi NSNN là quá trình thực hiện có hệ thống các biện pháp phân
phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực
hiện các chức năng của Nhà nước. Thực chất quản lý chi NSNN là quá trình sử
dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nước từ khâu lập kế hoạch đến khâu
sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả, phù
hợp với yêu cầu của thực tế đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của Nhà
nước phục vụ các mục tiêu KT-XH.
Vấn đề quan trọng trong quản lý chi NSNN là việc tổ chức quản lý giám
sát các khoản chi sao cho tiết kiệm và có hiệu quả cao, muốn vậy cần phải quan
tâm các mặt sau:
- Quản lý chi phải gắn chặt với việc bố trí các khoản chi làm cơ sở cho

việc quản lý xây dựng quy chế kiểm tra, kiểm soát.
- Bảo đảm yêu cầu tiết kiệm và hiệu quả trong việc bố trí và quản lý các
khoản chi tiêu ngân sách Nhà nước.
- Quản lý chi phải thực hiện các biện pháp đồng bộ, kiểm tra giám sát
trước, trong và sau khi chi.
- Phân cấp quản lý các khoản chi cho các cấp chính quyền địa phương và
các tổ chức trên cơ sở phải phân biệt rõ nhiệm vụ phát triển KT-XH của các cấp
theo luật ngân sách để bố trí các khoản chi cho thích hợp.
- Quản lý chi ngân sách phải kết hợp quản lý các khoản chi ngân sách
4


thuộc vốn Nhà nước với các khoản chi thuộc nguồn của các thành phần kinh
tế để tạo ra sức mạnh tổng hợp, nâng cao hiệu quả chi.
- Những nguyên tắc về quản lý chi ngân sách Nhà nước
Lý thuyết kinh tế học hiện đại cho rằng nền kinh tế muốn phát triển
ổn định cần có sự phối hợp giữa bàn tay chính phủ và bàn tay thị trường trong
quá trình tái phân phối thu nhập. Điều này có nghĩa là quy mô của chi tiêu NSNN
nên có sự giới hạn nhất định, và sự giới hạn chi tiêu dựa trên các khía cạnh
như: cần tiết kiệm và hạn chế chi phí hành chính, hoặc hạn chế những hoạt
động của khu vực công mà sự quản lý hoạt động không hiệu quả so với hoạt
động của khu vực tư trong lĩnh vực tương ứng. Bên cạnh đó, việc chi tiêu cũng
cần có sự linh hoạt theo chu kỳ kinh tế, khi nền kinh tế bị suy thoái, cần tăng
chi tiêu để thúc đẩy kinh tế phát triển, và ngược lại khi nền kinh tế trong giai
đoạn hưng thịnh thì cần cắt giảm quy mô chi tiêu NSNN.
Vậy những yêu cầu về điều hành NSNN nói chung hay về quản lý chi
NSNN nói riêng mà Nhà nước ta đặt ra là gì? Xét về mục tiêu tổng quát trong
việc điều hành NSNN nói chung, hay quản lý chi NSNN nói riêng, đó chính là
mục tiêu thúc đẩy kinh tế tăng trưởng bền vững trong điều kiện sử dụng
ngân sách hiệu quả, tiết kiệm; thực hiện công bằng xã hội và đảm bảo các mục

tiêu về chính trị xã hội như quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Mục tiêu này được
thiết lập phù hợp với phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của
đất nước trong từng thời kỳ. Còn những nguyên tắc quản lý chi (Luật NSNN năm
2003) cụ
thể là:
Tôn trọng kỷ luật tài chính tổng thể chính là một yêu cầu quan trọng trong
công tác quản lý chi NSNN. Đối với một nền kinh tế, nguồn lực tài chính cung
ứng để thỏa mãn các nhu cầu là có giới hạn, nếu để chi tiêu ngân sách gia tăng sẽ
dẫn đến những hậu quả gia tăng gánh nợ của nền kinh tế trong tương lai, gia
tăng gánh nặng về thuế, phá vỡ cân bằng kinh tế, và ảnh hưởng xấu đến tăng
trưởng kinh tế. Việc củng cố kỷ luật tài chính tổng thể được thiết lập dựa vào
những chỉ tiêu tổng thể vĩ mô như quy mô GDP, sự gia tăng chi hàng năm trong
tổng GDP, tỷ lệ nợ/GDP ... (Tuân thủ theo yêu cầu này, mục tiêu của nước ta đến
năm 2010 chính là kiểm soát và duy trì tỷ lệ bội chi NSNN không quá 5% GDP;
kiểm soát nợ Chính phủ, nợ ngoài nước của quốc gia ở mức không quá 50%
GDP).
5


Đồng thời, NSNN được cân đối theo nguyên tắc tổng số chi thường xuyên
không được lớn hơn tổng số thu từ thuế, phí, lệ; trường hợp còn bội chi, thì
số

6


bội chi phải nhỏ hơn số chi đầu tư phát triển,

tiến tới cân bằng thu, chi

ngân sách. Bội chi NSNN được bù đắp bằng nguồn vay trong nước và ngoài
nước. Vay bù đắp bội chi ngân sách Nhà nước phải bảo đảm nguyên tắc không sử
dụng cho tiêu dùng, chỉ được sử dụng cho mục đích phát triển và bảo đảm bố trí
ngân sách để chủ động trả hết nợ khi đến hạn.Và việc phân bổ nguồn lực tài
chính theo những ưu tiên cũng rất có ý nghĩa trong điều kiện ngân sách hạn
hẹp. Đối với nước ta trong giai đoạn hiện nay, ngân sách được ưu tiên bố trí cho
các công trình, dự án phát triển hạ tầng kinh tế trọng điểm quốc gia; cho các
chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình xoá đói giảm nghèo, các chương
trình phát triển kinh tế - xã hội các tỉnh miền núi, Tây nguyên, vùng đồng bào dân
tộc thiểu số, vùng biên giới khó khăn. Đồng thời, Nhà nước cũng có chủ
trương tăng mức ngân sách cho đầu tư phát triển sự nghiệp giáo dục - đào
tạo; tăng mức đầu tư cho khoa học và công nghệ, y tế, văn hoá, sự nghiệp bảo
vệ môi trường…
Từ thực tế công tác điều hành ngân sách trong những năm qua, yêu cầu về
sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả NSNN cũng là một trong những yêu cầu quan
trọng được đặt ra. Việc lập dự toán ngân sách cũng như việc chấp hành ngân
sách đều cần quán triệt việc thực hiện các Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng
phí; Luật Phòng chống tham nhũng... Tất cả nhằm mục tiêu đảm bảo việc xây
dựng dự toán ngân sách, bố trí và sử dụng ngân sách thực sự tập trung, chặt chẽ,
tiết kiệm, chống lãng phí, chống dàn trải, phân tán nhằm nâng cao chất lượng dự
toán và hiệu quả ngân sách
2.1.1.2. Chu trình và quản lý chu trình chi ngân sách Nhà nước
Chu trình ngân sách là một quá trình với những khâu nối tiếp nhau là lập,
chấp hành và quyết toán ngân sách, trong đó trung tâm của một chu trình
ngân sách là việc tổ chức thực hiện dự toán ngân sách. Hoạt động ngân sách
có tính chu kỳ, lặp đi lặp lại, hình thành nên các chu trình ngân sách liên tục.
Một chu trình ngân sách có độ dài thời gian dài hơn một năm ngân sách, vì năm
ngân sách trùng với khâu chấp hành ngân sách còn lập ngân sách phải được
thực hiện ở năm ngân sách trước đó, quyết toán ngân sách lại được thực hiện
trong năm ngân sách tiếp theo. Quản lý chu trình NSNN được thực hiện bằng

công cụ kế hoạch thông qua ba khâu chủ yếu với những ý nghĩa và tác dụng
riêng. Lập NSNN là quá trình phân tích, đánh giá giữa khả năng và nhu cầu các
7


nguồn tài chính của Nhà nước để từ đó xác lập các chỉ tiêu thu, chi, dự trữ ngân
sách năm một cách đúng đắn, có căn cứ khoa học và thực tiễn. Đồng thời,
trên cơ sở đó, vạch ra

8


những biện pháp lớn về kinh tế xã - hội nhằm tổ chức thực hiện tốt các chỉ
tiêu đã đề ra. Nếu khâu lập ngân sách được thực hiện chính xác, khoa học sẽ tạo
điều kiện thuận lợi rất lớn cho các khâu tiếp theo, đặc biệt là khâu chấp hành
ngân sách. Việc lập NSNN được thực hiện với hai phương pháp chủ yếu, đó là
phương pháp phân bổ từ trên xuống và phương pháp lập từ cơ sở, tổng hợp từ
dưới lên. Ở nước ta, từ trước đến nay, lập NSNN thường vận dụng kết hợp cả
hai phương pháp này, trong đó, phương pháp lập từ cơ sở, tổng hợp từ dưới
lên là chủ yếu, còn phương pháp phân bổ thường chỉ áp dụng khi giao số
kiểm tra và giao kế hoạch chính thức. Bộ Tài chính có nhiệm vụ tổng hợp kế
hoạch NSNN và trình Chính phủ xem xét, sau đó Chính phủ trình Quốc hội thảo
luận và phê duyệt.
Chấp hành NSNN là khâu tiếp theo trong chu trình NSNN. Đây là quá
trình sử dụng tổng hợp các biện pháp kinh tế - tài chính và hành chính nhằm biến
các chỉ tiêu thu chi ghi trong kế hoạch NSNN năm trở thành hiện thực. Đây là
khâu cốt yếu, trọng tâm có ý nghĩa quyết định và liên quan đến trách nhiệm
của tất cả các cấp, các ngành, các đơn vị có liên quan đến hoạt động thu chi
NSNN. Trong quá trình chấp hành NSNN, nếu có sự thay đổi về thu, chi thì việc
điều chỉnh phải được thực hiện nghiêm túc theo đúng quy trình đối với từng

trường hợp cụ thể, đảm bảo chấp hành nghiêm chỉnh kỷ luật tài chính.
Quyết toán NSNN là khâu cuối cùng của một chu trình ngân sách. Đây là
việc tổng hợp lại quá trình thực hiện dự toán ngân sách năm nhằm đánh giá
lại toàn bộ kết quả hoạt động của một năm ngân sách: thành công, tồn tại và rút
kinh nghiệm cho năm ngân sách tiếp theo.
Xây dựng và thực hiện NSNN ở nước ta đã trải qua nhiều quá trình thay
đổi để phù hợp với lịch sử và những đặc điểm kinh tế xã hội của đất nước trong
từng thời kỳ. Và gần đây nhất là Luật NSNN được ban hành mới vào năm 2015
(83/2015/QH13), đã xác định các quy định cụ thể để quản lý ngân sách với mục
tiêu rõ ràng là “quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia, nâng cao tính chủ động
và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc quản lý và sử dụng
ngân sách Nhà nước, củng cố kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả
ngân sách và tài sản của Nhà nước, tăng tích lũy nhằm thực hiện công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đáp ứng

9


yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm quốc
phòng, an ninh, đối ngoại”.

1
0


* Nội dung quy trình phân bổ dự toán thu- chi ngân sách Nhà nước

Sơ đồ 2.1. Quy trình phân bổ dự toán chi Ngân sách Nhà Nước
Nguồn: Nghị định 60/2003/NĐ-CP

1
1


- Mô tả
Bước 1. Ban hành hướng dẫn và thông báo số kiểm tra dự toán NS:
Hàng năm, để lập và phân bổ dự toán ngân sách cho năm sau, căn cứ
vào Thông tư hướng dẫn xây dựng dự toán và thông báo số kiểm tra của
Bộ Tài chính, căn cứ Chỉ thị của Chủ tịch UBND tỉnh về xây dựng kế hoạch phát
triển kinh tế xã hội và dự toán ngân sách của địa phương,
Phòng KHNS có nhiệm vụ:
- Xây dựng hướng dẫn lập dự toán thu NSNN, chi NSĐP và thông báo số
kiểm tra cho các sở ban ngành, đoàn thể cấp tỉnh và UBND các huyện, thành
phố;
- Lấy ý kiến tham gia của các phòng chuyên quản đối với dự thảo văn bản
hướng dẫn và số kiểm tra (các phòng có ý kiến trong thời hạn 2 ngày);
- Hoàn chỉnh văn bản báo cáo Giám đốc Sở xem xét, ký ban hành trước ngày
1/7 hàng năm.
Bước 2. Lập dự toán và tổng hợp dự toán NSĐP:
- Phòng KHNS, các phòng chuyên quản trả lời những kiến nghị, thắc mắc đề
xuất (nếu có) của các sở ban ngành, các đơn vị, UBND các huyện, thành phố
trong quá trình lập dự toán theo hướng dẫn của Sở Tài chính
- Các sở ban ngành, đoàn thể, các đơn vị, UBND huyện, thành phố lập dự
toán ngân sách của đơn vị, cấp mình gửi về Sở Tài chính, Cục Thuế, Sở KHĐT
(chậm nhất ngày 10/7 hàng năm).
-Phòng KHNS tổng hợp dự toán ngân sách địa phương theo mẫu biểu hướng
dẫn của Bộ Tài chính.
- Sở Tài chính thống nhất với Cục Thuế, Sở KHĐT báo cáo Chủ tịch tỉnh, TT
HĐND dự toán ngân sách địa phương năm dự toán (trước ngày 20/7).
Bước 3. Thảo luận dự toán với Bộ Tài chính:

Theo thời gian thông báo của Bộ Tài chính, Sở Tài chính, Cục Thuế và
UBND tỉnh thảo luận dự toán ngân sách với Bộ Tài chính vào năm đầu của thời
kỳ ổn định ngân sách (những năm tiếp theo, nếu tổ chức thảo luận thì UBND tỉnh

1
2