Đánh giá tình hình thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện gia lâm, thành phố hà nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT
NAM

LÊ VIỆT HÀ

ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC THI CHÍNH SÁCH
CHUYỂN ĐỔI CƠ CẤU CÂY TRỒNG TRÊN ĐẤT
LÚA Ở HUYỆN GIA LÂM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành:

Quản lý kinh tế

Mã số:

60 34 04 10

Người hướng dẫn khoa học:

TS. Nguyễn Viết Đăng

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để
bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám
ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Lê Việt Hà

i


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của
bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và
biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Viết Đăng đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức,
thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ
môn Kinh tế nông nghiệp và chính sách, Khoa Kinh tế & Phát triển nông thôn – Học
viện Nông Nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện
đề tài và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức
của UBND huyện Gia Lâm, Phòng Kinh tế, Phòng Tài nguyên & Môi truờng huyện, UBND
Thị trấn Trâu Quỳ, UBND xã Đa Tốn và UBND xã Dương Quang đã giúp đỡ và tạo
điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành
luận văn./.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Lê Việt Hà

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan .................................................................................................................i
Lời cảm ơn ................................................................................................................... ii
Mục lục ...................................................................................................................... iii
Danh mục chữ viết tắt...................................................................................................vi
Danh mục bảng ...........................................................................................................vii
Danh

mục

sơ

đồ,

biểu

đồ

............................................................................................viii Trích yếu luận văn
........................................................................................................ix

Thesis

abstract..............................................................................................................xi Phần
1. Mở đầu. ..........................................................................................................1
1.1.
Tính
cấp
...................................................................................1
1.2.
Mục
........................................................................................3

thiết
tiêu

1.2.1.
Mục
................................................................................................3
1.2.2.
Mục
tiêu
................................................................................................3
1.3.

đề

tài

nghiên
tiêu

cứu
chung

cụ

thể

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................3

1.3.1.
Đối
tượng
......................................................................................3
1.3.2.

của

nghiên

cứu

Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................3

Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu

cây trồng trên đất lúa
....................................................................................5
2.1.
........5

Cơ sở lý luận về thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa

2.1.1.
Một
số
.............................................................................................5
2.1.2.
trên

khái

niệm

Nội dung nghiên cứu thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng
đất lúa ..............................................................................................................8

2.1.3.

Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực thi chinh sách chuyển đổi cơ cấu cây
3


trồng trên đất lúa............................................................................................ 15
2.2.
..... 18

Cơ sở thực tiễn về thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa

2.2.1.
Tình hình thực hiện chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng ở trên thế giới
.........18
2.2.2.
lúa

Tình hình thực hiện chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất
của một số địa phương trong nước ................................................................. 22

4


2.2.3.

Bài học kinh nghiệm cho việc hoàn thiện quá trình thực thi chính sách
chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm.............................
27

Phần 3. Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu........................................... 29
3.1.

Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 29

3.1.1.

Điều kiện tự nhiên ......................................................................................... 29

3.1.2.

Đặc điểm kinh tế - xã hội ............................................................................... 33

3.1.3.

Cơ sở hạ tầng ................................................................................................. 37

3.2.

Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 38

3.2.1.

Phương pháp thu thập số liệu ......................................................................... 38

3.2.2.

Phương pháp phân tích và xử lý số liệu .......................................................... 40

3.2.3.

Hệ thống chỉ têu ........................................................................................... 40

Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ................................................................. 41
4.1.

Thực trạng thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở
huyện Gia Lâm .............................................................................................. 41

4.1.1.

Thực trạng cụ thể hóa chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất
lúa ở huyện Gia Lâm ..................................................................................... 41

4.1.2.

Công tác lập kế hoạch triển khai thực hiện chính sách chuyển đổi cơ cấu
cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm ......................................................... 42

4.1.3.

Huy động nguồn lực thực thi chính sách ........................................................ 46

4.1.4.

Công tác thông tin tuyên truyền phổ biến chính sách chuyển đổi cơ cấu
cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm ......................................................... 46

4.1.5.

Công tác phân công thực hiện chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng .......... 48

4.1.6.

Giám sát, đánh giá việc thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng
trên địa bàn .................................................................................................... 53

4.1.7.

Kết quảthực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở
huyện Gia Lâm .............................................................................................. 54

4.1.8.

Một số tồn tại, khó khăn trong việc thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu
cây trồng trên đất lúa của các hộ điều tra........................................................ 61

4.2.
65

Các yếu tố ảnh hưởng tới việc thực thi chính sáchchuyển đổi cơ cấu cây trồng ......

4.2.1.

Nhận thức, trình độ văn hóa của các hộ dân ................................................... 65
4


4.2.2.

Năng lực của cán bộ thực hiện chính sách ...................................................... 66

5


4.2.3.

Sự quan tâm của chính quyền địa phương ...................................................... 67

4.2.4.

Nguồn ngân sách cho thực hiện chính sách .................................................... 68

4.3.

Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quá trình triển khai thực thi chính
sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện gia lâm ....................... 69

4.3.1.

Định hướng.................................................................................................... 69

4.3.2.

Một số giải pháp hoàn thiện quá trình thực thi chính sách chuyển đổi cơ
cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm ................................................... 70

Phần 5. Kết luận và kiến nghị. .................................................................................. 74
5.1.

Kết luận ......................................................................................................... 74

5.2.

Kiến nghị ....................................................................................................... 75

5.2.1.

Đối với Nhà nước .......................................................................................... 75

5.2.2.

Đối với hộ nông dân ...................................................................................... 76

Tài liệu tham khảo....................................................................................................... 77
Phụ lục ...................................................................................................................... 79

5


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa Tiếng Việt

BGĐ

Ban giám đốc

CBCC

Cán bộ công chức

CC

Cơ cấu

CP HĐND

Chính phủ

HTX

Hội đồng nhân dân

KTNN

Hợp tác xã

NNPTNT

Kinh tế nông nghiệp

NĐ

Nông nghiệp phát triển nông
thôn

QĐ SL
TKĐĐ
TT
UBND

Nghị Định
Quyết định
Số lượng
Thống kê đất đai
Thông tư
Ủy ban nhân dân

6


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Tình hình đất đai của huyện Gia Lâm giai đoạn 2013 - 2015 ..................... 32
Bảng 3.2. Tình hình dân số, lao động của huyện Gia Lâm giai đoạn 2013- 2015 ....... 34
Bảng 3.3. Giá trị sản xuất các ngành kinh tế trên địa bàn huyện Gia Lâm
giai đoạn 2013-2015.................................................................................. 36
Bảng 3.4. Số lượng cán bộ huyện, xã, thị trấn điều tra ............................................... 39
Bảng 4.1. Tình hình đăng ký chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa của các hộ
điều tra ...................................................................................................... 43
Bảng 4.2. Đánh giá của hộ dân về tình hình triển khai thực hiện chính sách
chuyển đổi cơ cấu cây trồng ...................................................................... 44
Bảng 4.3. Đánh giá của cán bộ về công tác lập kế hoạch chuyển đổi cơ cấucây
trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm ........................................................... 45
Bảng 4.4. Tình hình nhận biết chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trênđất
lúa của các hộ nông dân được điều tra ....................................................... 48
Bảng 4.5. Đánh giá của cán bộ về công tác phân công thực hiện chính sách .............. 50
Bảng 4.6. Thực trạng về trình độ cán bộ các cấp của huyện năm 2015....................... 52
Bảng 4.7. Đánh giá của cán bộ về giám sát đánh giá thực thi chính sách ................... 53
Bảng 4.8. Diện tích và cơ cấu diện tích đất một số cây trồng tại huyện Gia Lâm
năm 2013 – 2015....................................................................................... 55
Bảng 4.9. Mục đích chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa trong các hộ điều
tra..............................................................................................................
57
Bảng 4.10. Diện tch đất lúa đã chuyển đổi của các hộ điều tra.................................... 58
Bảng 4.11. Kết quả chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm ........... 59
Bảng 4.12. Đánh giá về kết quả chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa của các
hộ điều tra ................................................................................................. 60

Bảng 4.13. Khó khăn của hộ điều tra khi chuyển đổi cơ cấu cây trồng......................... 63
Bảng 4.14. Đánh giá của hộ về tình hình hỗ trợ vay vốn.............................................. 65
Bảng 4.15. Trình độ học vấn của các chủ hộ điều tra ................................................... 66
Bảng 4.16. Trình độ học vấn của cán bộ thực hiện chính sách ..................................... 67

vii


DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 4.1. Bộ máy chỉ đạo thực hiện chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất
lúa ở huyện Gia
Lâm.....................................................................................51
Biểu đồ 4.1. Cơ cấu diện tích một số cây trồng trên địa bàn huyện Gia Lâm 2013 ................
56
Biểu đồ 4.2. Cơ cấu diện tích một số cây trồng trên địa bàn huyện Gia Lâm 2015 ................
56

8


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Lê Việt Hà
Tên luận văn:“Đánh giá tnh hình thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây
trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội”.
Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60 34 04 10

Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Những năm trở lại đây, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách

chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa nhằm mục tiêu vừa nâng cao hiệu quả sử
dụng đất, vừa duy trì được quỹ đất trồng lúa, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia,
tăng thu nhập cho người dân, góp phần xóa đói giảm nghèo, ổn định chính trị xã hội,
bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu. Nằm trong xu thế phát triển chung
của cả nước, trong những năm gần đây việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng của huyện Gia
Lâm đã có nhiều chuyển biến tích cực, để nâng cao hiệu suất sử dụng đất, cấp ủy Đảng,
chính quyền huyện Gia Lâm đã có các chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho
nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa, thay thế những cây trồng có
giá trị thấp bằng những cây trồng có giá trị cao hơn trên đất trồng lúa. Để góp phần
đánh giá hiệu quả của việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa cần nghiên
cứu thực tế, đồng thời tìm ra hướng phát triển và giải pháp cụ thể. Xuất phát từ thực
tiễn trên tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tình hình thực thi chính sách chuyển
đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội”.
Xuất phát từ mục tiêu chung: Trên cơ sở đánh giá thực trạng việc thực thi
chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa để đề xuất các giải pháp hoàn
thiện quá trình thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia
Lâm, thành phố Hà Nội. Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về thực
thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa; Đánh giá thực trạng thực thi
chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm, thành phố Hà
Nội; Đề xuất định hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện việc thực thi
chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm.
Để tiến hành thực hiện đề tài, luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên
cứu như sau: Phương pháp thu thập số liệu; Phương pháp phân tch và xử lý số
liệu; Hệ thống chỉ tiêu.
Thông qua việc nghiên cứu đề tài đã góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về tình
hình thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia
9


Lâm. Thực trạng cụ thể hóa chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở

huyện Gia

10


Lâm: Ngày 04/12/2008 UBND huyện Gia Lâm ban hành Quyết định số 700/QĐ-UBND
về việc ban hành “Quy định về chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, phát triển kinh tế
trang trại, kinh tế hộ theo mô hình trang trại trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà
Nội” Quy định rõ về quy trình lập và phê duyệt các phương án chuyển đổi cơ cấu cây
trồng, vật nuôi.Sau một thời gian thực hiện đã đã có 505 ha, trong đó 190,3 ha thuộc
đất giao theo nghị định 64/CP và 314,7 ha thuộc quỹ đất nông nghiệp do UBND các xã,
thị trấn quản lý được chuyển đổi sang trồng các cây có hiệu quả kinh tế cao hơn như:
cây giống, cây hoa,cây cảnh, cây ăn quả, cây rau màu…, có 201 phương án, mô hình
đã được phê duyệt, mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần tăng thu nhập của người
dân, tạo việc làm cho nông dân và phát triển nông nghiệp của huyện. Qua nghiên cứu
đề tài cũng đã đưa ra được 04 yếu tố ảnh hưởng đến việc thực thi chính sách: Nhận
thức, trình độ văn hóa của các hộ dân; Năng lực của cán bộ thực hiện chính sách; Sự
quan tâm của chính quyền địa phương; Nguồn ngân sách cho thực hiện chính sách. Từ
phân tích thực trạng và những khó khăn, tồn tại của các hộ dân và cán bộ tham gia vào
quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa luận văn đưa ra 05 nhóm giải pháp
nhằm hoàn thiện quá trình thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất
lúa ở huyện Gia Lâm, cụ thể là: Hoàn thiện bộ máy thực thi chính sách chuyển đổi cơ
cấu cây trồng trên đất lúa;Hoàn thiện công tác lập kế hoạch;Nâng cao năng lực của
cán bộ thực thi chính sách;Đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến chính sách chuyển
đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở địa bàn huyện;Tăng cường tiếp cận chính sách vốn,
tín dụng cho các hộ chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm.

10

THESIS ABSTRACT
Master candidate: Le Viet Ha
Thesis title: “Evaluation of the implementation of policies restructuring paddy
crops on land in Gia Lam district, Hanoi”.
Major: Economic management

Code: 60 34 04 10

Educatonal organizaton: Vietnam Natonal University of Agriculture (VNUA)
In recent years, the Party and State have issued many policies to restructure
rice plants on land targeted while improving land use efficiency, while maintaining rice
land fund, security national food security and increase income for people,
contributing

to poverty reduction, social and political stability, environmental

protection and adaptation to climate change. Situated in the general trend of
development of the country, in recent years the plant restructuring of Gia Lam
district has had many positve changes, to improve land use eficiency, Party
committees and governments Gia Lam district has policies to create favorable conditions
for farmers to restructure crops in paddy land, replacing the low-value crops with highvalue crops than on paddy land . To help evaluate the effectiveness of the conversion
of the plant structure on paddy land to real research, and find out the directon of
development and specific solutons. Stemming from my practice to conduct research on
the topic: "Evaluation of the implementation of policies restructuring paddy crops on
land in Gia Lam district, Hanoi".
Stemming from the common goal: Based on assessment of the state of the
implementation of restructuring policies on land rice crops to propose solutions to
complete the implementation of restructuring policies on land plants rice in Gia Lam
district, Hanoi. Contributng codified theoretical basis and practical implementation of
restructuring policies on land rice crop; Assessment of policy enforcement status

restructuring of rice plants on land in Gia Lam district, Hanoi; Oriented proposals and
some solutons primarily to complete the implementation of restructuring policies
on land rice crop in Gia Lam district.
To proceed to implement the project, the thesis has used the following
methodology: The method of data collecton; methods of analysis and data processing;
indicator system.
Through the study of the subject has contributed to systematize the ratonale for
policy enforcement situation restructuring of rice plants on land in Gia Lam district.
Situation policy specifies restructuring paddy crops on land in Gia Lam district: On
11


04/12/2008 Gia Lam district People's Commitee issued Decision No. 700/QD-UBND

12


on the issuance of "Regulatons on the move restructuring of plants and animals,
development of farm economy, household economy in the model farm in the district
of Gia Lam, Hanoi "specifying the process of formulating and approving the
conversion plan structure of plants and livestock.After an implementation period
has had 505 hectares, including 190.3 hectares of land under Decree 64/CP and
314.7 ha of agricultural land by the CPCs, the town manager be converted to crops with
higher economic efficiency, such as seedlings, flowers, ornamental plants, fruit trees,
vegetable plants ..., 201 plans, the approved models, bring high economic efficiency,
contribute to increase people's income, create jobs for farmers and agricultural
development of the district. Through research on this issue also came up with 04 factors
that afect the implementation of policies: Awareness, education level of households;
The capacity of personnel policy implementation; The attention of the local government;
Budgets for policy implementaton. From the analysis of the situaton and the

difficulties

and problems of the farmers and workers involved in the process of

restructuring of the rice crop land 05 essays ofering solutions to perfect the process of
policy implementation restructuring of rice plants on land in Gia Lam district,
namely: improving policy enforcement apparatus restructure rice crop on the land;
Perfection of planning; Capacity building of personnel policy implementaton; To
accelerate the dissemination of restructuring policies on land rice crops in the
district; Increase access to capital policies, credit to households restructuring paddy
crops on land in Gia Lam district.

xii


PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Ở Việt Nam, lúa là cây lương thực quan trọng, góp phần xóa đói giảm
nghèo và giúp điều hòa cán cân lương thực cho xã hội. Nghề trồng lúa ở Việt
Nam tnh từ năm 1945 đến nay ngày càng tến bộ rõ nét, đặc biệt trong 15
năm đổi mới (1986-2000) chúng ta đã đạt được những thành tựu to lớn tạo thế
và lực ổn định để công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và phát triển kinh tế.
Nhìn về nghiên cứu và chiến lược phát triển lúa ở Viêt Nam cho thấy, lúa vẫn là
cây trồng chính đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, ảnh hưởng đến phát triển
kinh tế xã hội lâu dài. Diện tch lúa năm 2014 ước đạt 7,8 triệu ha, giảm 96,8
nghìn ha so với năm 2013, tuy nhiên sản lượng là 44,84 triệu tấn tăng 80,4
vạn tấn so với năm 2013 (Báo cáo của Bộ NNPTNT). Tuy nhiên, khi tăng về lượng
lại giảm về chất theo têu chuẩn xuất khẩu, giá lúa luôn bấp bênh, phụ thuộc chủ
yếu ở thị trường nước ngoài thông qua xuất khẩu và Việt Nam không kiểm
soát và điều tiết được, do đó sản xuất kém hiệu quả, mặc dù chúng ta luôn

tự hào về thành tích xuất khẩu lúa gạo, nhưng người trồng lúa vẫn nghèo,
chịu nhiều rủi ro, các địa phương có diện tch lúa nhiều thì chậm phát triển. Bên
cạnh đó, thị trường lúa gạo Châu Á đang có sự cạnh tranh gay gắt giữa các
nguồn cung cấp như Thái Lan, Ấn Độ... Việt Nam phải cạnh tranh để giải quyết
đầu ra, tiêu thụ kịp thời lúa gạo hàng hóa vào vụ thu hoạch, vì không có khả
năng dự trữ lâu và rủi ro cao, nên hiệu quả sẽ thấp và người nông dân phải
gánh chịu hậu quả. Bên cạnh sự dư thừa về lúa gạo thì Việt Nam lại bị thiếu hụt
trầm trọng những nguyên liệu nông phẩm khác phục vụ chế biến thức ăn gia súc
và dầu thực vật như ngô, đậu tương, lạc, đậu xanh, mè... trong khi đây là những
cây trồng Việt Nam có lợi thế và tiềm năng phát triển.
Hiện nay, tại Việt Nam ngành chăn nuôi và thủy, hải sản đang phát triển
mạnh, kéo theo nhu cầu nguyên liệu thức ăn gia súc tăng cao, trong đó nhu
cầu cần nhiều nhất là ngô và đậu tương. Tuy nhiên, tùy vào từng điều kiện tự
nhiên và sinh thái khác nhau của từng vùng, từng địa phương để khai thác ứng
dụng chuyển đổi cơ cấu cây trồng một cách phù hợp, có hiệu quả. Vì vậy, xác
định chủng loại cây trồng, bố trí hợp lý để chuyển đổi cơ cấu cây trồng
1


trên đất chuyên canh lúa kém hiệu quả nhằm tăng hiệu quả và lợi nhuận
của sản xuất

2


trong bối cảnh giá lúa và giá gạo xuất khẩu không ổn định là một công tác cần
khẩn trương thực hiện.
Những năm trở lại đây, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách
chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa như Nghị định số 42/2012/NĐ-CP về
quản lý, sử dụng đất lúa, Quy định tại Điều 5 về quản lý việc chuyển mục đích sử

dụng đất trồng lúa, Thông tư 47/2013/TT-BNNPTNT hướng dẫn chuyển đổi từ
trồng lúa sang trồng cây hàng năm, kết hợp nuôi trồng thủy sản trên đất
lúa, Quyết định số 3367/QĐ –BNN-TT về phê duyệt quy hoạch chuyển đổi cơ
cấu cây trồng trên đất lúa giai đoạn 2014 - 2020…nhằm mục têu vừa nâng cao
hiệu quả sử dụng đất, vừa duy trì được quỹ đất trồng lúa, đảm bảo an ninh lương
thực quốc gia, tăng thu nhập cho người dân, góp phần xóa đói giảm nghèo, ổn
định chính trị xã hội, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Gia Lâm là một huyện ngoại thành Hà Nội, có vị trí địa lý thuận lợi để phát
triển các mặt kinh tế - văn hoá - xã hội, có diện tích: 114,79 km2. Nằm trong xu
thế phát triển chung của cả nước, trong những năm gần đây việc chuyển đổi
cơ cấu cây trồng của huyện Gia Lâm đã có nhiều chuyển biến tch cực, để nâng
cao hiệu suất sử dụng đất, cấp ủy Đảng, chính quyền huyện Gia Lâm đã có các
chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân chuyển đổi cơ cấu cây
trồng trên đất trồng lúa. Định hướng được các chính sách quan trọng phải
hướng đến tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng
theo hướng thay thế những cây trồng có giá trị thấp bằng những cây trồng có
giá trị cao hơn trên đất trồng lúa. Tiếp tục đầu tư các nguồn lực để đầu tư
mạnh hơn cho lĩnh vực trồng trọt, đưa ra những cơ chế chính sách khuyến
khích các thành phần kinh tế đầu tư vào ngành trồng trọt cùng với nông dân để
thúc đẩy quá trình chuyển đổi.
Trong quá trình chuyển đổi đất lúa, còn tồn tại một số hạn chế và khó khăn
từ phía cơ quan nhà nước, hộ nông dân, và các tác động của thị trường như:
quỹ đất còn manh mún, chính sách chưa rõ ràng, công tác triên khai còn chậm,
cơ sở hạ tầng còn thấp kém... Cần có những biện pháp hữu hiệu giải quyết các
vấn đề khó khăn, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất sau khi chuyển đổi đất lúa
trên địa bàn huyện.
Nhìn chung sau chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa, sản lượng và giá
trị sản xuất nông nghiệp tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, việc tăng đó có thực
3

sự hiệu quả hay không thì cần tập trung mở rộng nghiên cứu sâu về hiệu quả
kinh tế cụ thể của từng loại cây, con giống.

4


Để góp phần đánh giá hiệu quả của việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng
trên đất trồng lúa cần nghiên cứu thực tế, đồng thời tìm ra hướng phát triển
và giải pháp cụ thể. Xuất phát từ thực tiễn trên tôi tiến hành nghiên cứu đề
tài: “Đánh giá tnh hình thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên
đất lúa ở huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội”.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng việc thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu
cây trồng trên đất lúa để đề xuất các giải pháp hoàn thiện quá trình thực
thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia Lâm,
thành phố Hà Nội.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách
chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa;
- Đánh giá thực trạng thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng
trên đất lúa ở huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội;
- Đề xuất định hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện
việc thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Gia
Lâm trong thời gian tới.
1.3.ĐỐITƯỢNGVÀPHẠMVINGHIÊNCỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở
huyện Gia Lâm. Đối tượng điều tra khảo sát của đề tài là các hộ nông dân

tham gia chuyển đổi, các cán bộ xã, huyện, các cán bộ phòng địa chính và
phòng kinh tế tham gia quá trình thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng
trên đất lúa trên địa bàn Huyện.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi về nội dung

5


Tập trung nghiên cứu thực trạng thực thi chính sách chuyển đổi cơ cấu cây
trồng trên đất lúa, tập trung đối với đất giao cho hộ theo Nghị định 64,
không

6


nghiên cứu đất công ích; kết quả và hiệu quả kinh tế - xã hội của việc chuyển đổi
đất trồng lúa sang cây trồng khác trên địa bàn huyện Gia Lâm, trên cơ sở đó
đề xuất các định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện quá trình thực thi chính
sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa trên địa bàn huyện,
* Phạm vi về không gian
Đề tài nghiên cứu trong phạm vi huyện Gia Lâm, trong đó các điểm nghiên
cứu được tến hành tại 3 xã, thị trấn là: Thị trấn Trâu Quỳ, xã Đa Tốn và xã
Dương Quang.
* Phạm vi về thời gian
Đề tài nghiên cứu dựa trên số liệu thu thập trong các năm từ năm 2013 đến
năm 2015. Trong đó:
- Số liệu thứ cấp thu thập từ năm 2013 – 2015;
- Số liệu sơ cấp thu thập năm 2015.
Thời gian thực hiện đề tài từ tháng 03 năm 2015 đến tháng 05 năm 2016.

7


PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC THI CHÍNH SÁCH
CHUYỂN ĐỔI CƠ CẤU CÂY TRỒNG TRÊN ĐẤT LÚA
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC THI CHÍNH SÁCH CHUYỂN ĐỔI CƠ CẤU CÂY
TRỒNG TRÊN ĐẤT LÚA
2.1.1. Một số khái niệm
2.1.1.1. Khái niệm về chính sách
Chính sách là một tập hợp các quyết định có liên quan lẫn nhau của một nhà
chính trị hay một nhóm các nhà chính trị gắn liền với việc lựa chọn các mục têu
và các giải pháp để đạt được mục têu đó.
Chính sách là tập hợp các chủ chương và hành động về hành động về
phương diện nào đó của nền kinh tế, xã hội do chính phủ thực hiện. Nó bao gồm
mục tiêu mà chính phủ muốn đạt được và cách làm để đạt được mục tiêu đó (Đỗ
Kim Chung, 2006).
Như vậy chính sách giúp các nhà quản lý xác định những chỉ dẫn chung
trong quá trình ra quyết định từ đó giúp họ thấy được phạm vi hay giới hạn cho
phép của các quyết định, để nhắc nhở các nhà quản lý những quyết định nào là
có thể và những quyết định nào là không thể. Từ đó chính sách sẽ hướng suy
nghĩ và hành động của mọi thành viên trong tổ chức vào việc thực hiện
mục têu chung của các tổ chức.
Chính sách nông nghiệp là tổng thể các biện pháp kinh tế hoặc phi kinh
tế thể hiện sự tác động, can thiệp của Chính phủ vào lĩnh vực sản xuất nông
nghiệp theo những mục têu xác định, trong một thời hạn nhất định.
Các giải pháp thực hiện chính sách là các hành động, hoạt động can thiệp
(trực tiếp, gián tiếp) để đạt được các mục têu.
Tổ chức thực hiện chính sách là nêu rõ vai trò, trách nhiệm, thẩm quyền của
các cấp, các ngành trong triển khai thực hiện các giải pháp.

2.1.1.2 Cơ cấu cây trồng và chuyển đổi cơ cấu cây trồng
a. Khái niệm
- Cơ cấu cây trồng là thành phần các giống, loài cây trồng có trong một
vùng ở một thời điểm nhất định, nó liên quan tới cơ cấu cây trồng nông
8