Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện tam đảo, tỉnh vĩnh phúc

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
–––––––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN HOÀI NAM

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN
LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI HUYỆN TAM ĐẢO, TỈNH VĨNH PHÚC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
–––––––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN HOÀI NAM

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN
LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI HUYỆN TAM ĐẢO, TỈNH VĨNH PHÚC
Chuyên ngành: Quản lý k inh tế
Mã số : 60.34. 04. 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS BÙI HUY NHƯỢNG

THÁI NGUYÊN - 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Nguyễn Hoài Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: "Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách
nhà nước tại huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc", tôi đã nhận được sự hướng dẫn,
giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu
sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học
tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo sau Đại
học, các khoa, phòng của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học
Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và
hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo v iên hướng dẫn
PGS.TS. Bùi Huy Nhượng.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa
học, các thầy, cô giáo trong Trường Đại hoc Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại
học Thái Nguyên.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác của các
đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng
nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Hoài Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
MỤC LỤC................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH..................................................................... viii MỞ
ĐẦU ....................................................................................................................1
1.
Tính
cấp
thiết
của
..........................................................................................1

đề

tài

2.
Mục
tiêu
cứu................................................................................................2
3.
Đối
tượng
và
phạm
cứu...........................................................................2
4.

Ý
nghĩa
khoa
học
và
................................................................2

thực

nghiên
vi

tiễn

của

nghiên
đề

5.
Bố
cục
của
luận
................................................................................................2

tài
văn

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NSNN VÀ QUẢN LÝ NSNN CẤP HUYỆN

.............................................................................................................3
1.1. NSNN và NSNN cấp huyện .................................................................................3
1.1.1. Tổng quan về NSNN .........................................................................................3
1.1.2. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý NSNN ...................................................6
1.1.3. Ngân sách Nhà nước cấp huyện trong hệ thống NSNN....................................8
1.2. Nội dung công tác quản lý NSNN cấp huyện ....................................................14
1.2.1. Công tác lập dự toán NSNN cấp huyện ..........................................................15
1.2.2. Công tác chấp hành dự toán NSNN cấp huyện...............................................17
1.2.3.
Công
tác
quyết
..................................................................20

toán

NSNN

huyện

1.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra NSNN huyện .....................................................21
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

.v
n


4

1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý NSNN cấp huyện
.......................23
1.3.1.
Cơ
chế
quản
chính.................................................................................23

lý

tài

1.3.2. Phân cấp quản lý ngân sách trong hệ thống NSNN ........................................24
1.3.3. Nhận thức của địa phương về tầm quan trọng và trách nhiệm trong
công
tác quản lý NSNN cấp huyện ....................................................................................25

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


5

1.3.4. Tổ chức bộ máy và trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý cấp huyện ...............25
1.3.5. Hệ thống thông tin, phương tiện quản lý NSNN cấp huyện ...........................26
1.4. Kinh nghiệm về quản lý NSNN huyện ..............................................................27
1.4.1. Kinh nghiệm quản lý NSNN tại thành phố Vĩnh Yên ....................................27
1.4.2. Một số bài học rút ra từ việc nghiên cứu

........................................................30
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................31
2.1. Câu hỏi nghiên cứu đặt ra ..................................................................................31
2.2. Phương pháp nghiên
cứu....................................................................................32
2.2.1. Các phương pháp điều tra, thu thập thông tin, số liệu
....................................32
2.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu
.......................................................................32
2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu
.......................................................................33
Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NSNN TẠI HUYỆN TAM ĐẢO
TRONG GIAI ĐOẠN 2009 - 2013.....................................................35
3.1. Đặc điểm tự nhiên, KT-XH của huyện Tam Đảo ..............................................35
3.1.1. Đặc điểm về tự nhiên ......................................................................................35
3.1.2. Khái quát tình hình KT-XH của huyện giai đoạn 2009-2013.........................35
3.1.3. Những thuận lợi, khó khăn trong quá trình phát triển của huyện
...................39
3.2. Thực trạng công tác quản lý NSNN tại huyện Tam Đảo trong giai đoạn
(2009-2013)
...............................................................................................................41
3.2.1. Công tác lập dự toán NSNN huyện .................................................................41
3.2.2. Công tác chấp hành dự toán NSNN huyện .....................................................50
3.2.3. Công tác quyết toán NSNN huyện ..................................................................66
3.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra NSNN tại huyện Tam Đảo ................................73
3.3. Đánh giá công tác quản lý NSNN tại huyện Tam Đảo trong giai đoạn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

.v
n


6

2009 - 2013
...............................................................................................................75
3.3.2. Những hạn chế trong công tác quản lý NSNN cấp huyện tại huyện Tam
Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................................................................78
3.3.3. Nguyên nhân cơ bản của những hạn chế trên
.................................................84
Chương 4: GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN TAM ĐẢO ........................................89

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


7

4.1. Mục tiêu, định hướng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của huyện Tam
Đảo trong thời gian tới
..............................................................................................89
4.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện Tam Đảo trong
thời gian tới
...............................................................................................................91
4.2.1. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán NSNN huyện ...............................91

4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành ngân sách
......................................................95
4.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán NSNN huyện ..............................................102
4.2.4. Giải pháp về công tác thanh tra, kiểm tra NSNN huyện ...............................104
4.2.5. Tăng cường việc phân cấp quản lý ngân sách các cấp.................................105
4.2.6. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách ...............................................105
4.2.7. Phát triển hệ thống công nghệ thông tin phục vụ quản lý NSNN huyện ......108
4.3. Kiến nghị ..........................................................................................................109
4.3.1. Đối với Trung ương ......................................................................................109
4.3.2. Đối với tỉnh Vĩnh Phúc .................................................................................110
KẾT LUẬN ............................................................................................................112
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................115

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


8

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CN-TTCN

Công nghiệp – Tiểu thủ công nghiệp

DNNN

Doanh nghiệp Nhà nước

Luật NSNN

Luật Ngân sách Nhà nước

MLNS

Mục lục ngân sách

NSNN

Ngân sách Nhà nước

NSĐP

Ngân sách địa phương

NS

Ngân sách

HĐND

Hội đồng nhân dân

KT-XH

Kinh tế - Xã hội KBNN

Kho bạc Nhà nước UBND
Ủy ban nhân dân

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

VAT

Thuế Giá trị Gia tăng

XDCB

Xây dựng cơ bản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội huyện Tam Đảo giai đoạn 2009 - 2013
.......36
Bảng 3.2: Cơ cấu kinh tế huyện Tam Đảo 2009 – 2013 ...........................................37
Bảng 3.3: Tình hình lập dự toán thu trong giai đoạn 2009 - 2013 ............................44
Bảng 3.4: Tình hình lập dự toán chi trong giai đoạn 2009 - 2013 ...........................48
Bảng 3.5: Tình hình chấp hành dự toán NSNN ........................................................52
Bảng 3.6: Cơ cấu nguồn thu ngân sách huyện Tam Đảo giai đoạn 2009 – 2013 .....56
Bảng 3.7: Tình hình chấp hành dự toán chi NSNN huyện Tam Đảo .......................62
Bảng 3.8: Cơ cấu chi ngân sách huyện Tam Đảo giai đoạn 2009 - 2013 .................65

Bảng 3.9: Quyết toán thu tại huyện Tam Đảo trong giai đoạn 2009-2013 ...............68
Bảng 3.10: Quyết toán chi tại Huyện tam Đảo qua các năm 2009 - 2013 ................71
Bảng 3.11: Kết quả thẩm tra báo cáo quyết toán công trình dự án hoàn thành
giai đoạn 2009 – 2013..............................................................................75

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH
Biểu đồ:
Biểu đồ 3.1: Biến động giá trị sản xuất huyện Tam Đảo 2009 – 2013 .....................36
Biểu đồ 3.2: Cơ cấu kinh tế huyện Tam Đảo giai đoạn 2009 - 2013.......................38
Biểu đồ 3.3: Cơ cấu nguồn thu ngân sách huyện Tam Đảo (2009 – 2013) ..............57
Biểu đồ 3.4: Cơ cấu chi ngân sách huyện Tam Đảo .................................................65

Hình:
Hình 1.1: Hệ thống Ngân sách nhà nước ....................................................................7
Hình 3.1: Quy trình lập và giao dự toán ngân sách huyện ........................................43
Hình 3.2: Quy trình kiểm soát chi Lệnh chi tiền tại cơ quan Tài chính ....................58
Hình 3.3: Quy trình kiểm soát chi ngân sách tại Kho bạc nhà nước.........................58
Hình 3.4: Quy trình kiểm soát chi ĐTXDCB tại KBNN ..........................................60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ phát triển mạnh mẽ về mọi mặt. Các điều
kiện kinh tế, xã hội được cải thiện đáng kể, cuộc sống nhân dân ngày một khởi sắc,
diện mạo đất nước ngày một vững bước đi lên Có được điều đó là do Đảng, Nhà
nước đã có chính sách phát triển đúng đắn hợp lý gắn liền với thời cuộc. Trong đó
phải kể tới quan điểm phát triển kinh tế vẫn dựa trên nội lực là chính đã thu được
nhiều thanh tựu. Chúng ta đang đẩy mạnh cải cách, phát triển, tài chính nhằm tạo
dựng nền tài chính quốc gia vững mạnh , cơ chế tài chính phù hợp với thể chế kinh
tế thị trường định hướng XHCN, thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược là
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thúc đẩy kinh tế phát triển nhanh,
bền vững; giữ vững an ninh tài chính quốc gia trong phát triển và hội nhập. Mặt
khác, Đảng cũng chủ trương phát triển toàn diện giữa nông thôn và thành thị,
đồng bằng và miền núi, thu hẹp tối đa khoảng cách giàu nghèo.
Trong đó ngân sách nhà nước với ý nghĩa là nội lực tài chính để phát triển,
trong những năm qua đã khẳng định vai trò của mình đối với toàn bộ nền kinh tế
quốc dân. Nguồn vốn đầu tư vào nền kinh tế hằng năm lên tới hàng nghìn tỷ đồng.
Trên tinh thần phát triển kinh tế của Đại hội Đảng khóa XI, ngân sách nhà nước nói
chung và ngân sách huyện nói riêng hơn lúc nào hết hiểu rõ trách nhiệm, sứ mệnh
của mình trong tình hình mới - là động lực của sự phát triển. Với chủ trương phát
triển toàn diện của Đảng, cấp ngân sách huyện đang ngày càng thể hiện rõ chức
năng, vai trò, nhiệm vụ của mình trên địa bàn, địa phương.
Mặt khác ngân sách huyện có vai trò cung cấp phương tiện vật chất cho sự
tồn tại và hoạt động của chính quyền huyện và cấp chính quyền cơ sở đồng thời là
một công cụ để chính quyền huyện thực hiện quản lý toàn diện các hoạt động kinh

tế xã hội trên địa bàn huyện. Tuy nhiên do ngân sách huyện là một cấp ngân sách
trung gian ở giữa ngân sách tỉnh với ngân sách cấp xã nên đôi khi ngân sách huyện
chưa thể hiện được vai trò của mình đối với địa phương.
Do vậy để chính quyền huyện thực thi được hiệu quả những nhiệm vụ kinh tế
xã hội mà nhà nước giao cho thực hiện chiến lược phát triển kinh tế nhà nước,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
.v
ĐHTN
n


2

kinh tế địa phương trên các lĩnh vực đặc biệt là nông nghiệp nông thôn tại địa bàn
thì cần

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


3

có một ngân sách huyện đủ mạnh và phù hợp là một đòi hỏi thiết thực, là một mục
tiêu phấn đấu đối với cấp huyện. Vì thế hơn bao giờ hết hoàn thiện trong đổi mới
công tác quản lý ngân sách huyện là một nhiệm vụ luôn được quan tâm do vậy
trong bối cảnh đó việc nghiên cứu “Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách Nhà
nước tại Huyện Tam Đảo tỉnh Vĩnh Phúc” là thực sự cần thiết về cả mặt lý luận
cũng

tiễn.

như

thực

2. Mục têu nghiên cứu
* Mục tiêu chung: Trên cơ sở làm rõ những lý luận cơ bản, đánh giá đúng thực
trạng tình hình quản lý ngân sách tại Huyện Tam Đảo từ đó đề xuất giải pháp chủ
yếu hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Tam Đảo tỉnh Vĩnh
Phúc, góp phần phát triển kinh tế xã hội của huyện Tam Đảo.
* Mục tiêu cụ thể:
- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp
huyện.
- Đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách huyện tại huyện Tam Đảo.
- Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân
sách huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu là: Công tác quản lý ngân sách nhà nước huyện Tam
Đảo tỉnh Vĩnh Phúc.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi huyện Tam Đảo.
- Về thời gian: Tài liệu tổng quan được thu thập trong khoảng thời gian từ
những tài liệu đã công bố từ năm 2009 đến năm 2013;
4. Ý nghĩa khoa học và thực tễn của đề tài
Đề tài nghiên cứu nhằm giúp các nhà quản lý hoạch định chính sách phù hợp
thực tế trong việc quản lý NSNN tại huyện Tam Đảo.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục, luận
văn chia thành 4 chương với các nội dung cụ thể như sau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

.v
n


4

Chương 1: Những vấn đề cơ bản về NSNN và quản lý NSNN cấp huyện.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý NSNN huyện Tam Đảo.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


5

Chương 4: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện
Tam Đảo trong thời gian tới.
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NSNN VÀ QUẢN LÝ NSNN CẤP HUYỆN
1.1. NSNN và NSNN cấp huyện
1.1.1. Tổng quan về NSNN
1.1.1.1. Khái niệm NSNN
Trong thời kì mở cửa hội nhập cùng kinh tế quốc tế ở nước ta như hiện nay
không những đòi hỏi sự chuyển đổi về thể chế và cơ cấu kinh tế nói chung mà còn

đòi hỏi những chuyển biến cần thiết về cả nhận thức và thể chế tài chính, ngân
sách. Do đó việc nhận thức đúng đắn bản chất, chức năng NSNN sẽ giúp cho chúng
ta sử dụng nhạy bén công cụ NSNN trong điều hành chính sách kinh tế vĩ mô.
Ở Việt Nam chúng ta cũng có rất nhiều quan điểm khác nhau về NSNN tuy
nhiên theo luật Ngân sách Nhà nước Việt Nam thì: “Ngân sách Nhà nước là toàn bộ
các khoản thu- chi của Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực các
chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
Như vậy, Ngân sách nhà nước phản ánh các mối quan hệ kinh tế giữa một bên
là Nhà nước với một bên là các chủ thể khác trong xã hội. Các quan hệ kinh tế này
phát sinh trong quá trình Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc
gia phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của mình. Các quan hệ đó biểu
hiện thông qua các nội dung thu- chi của Ngân sách nhà nước, phù hợp với các điều
kiện kinh tế xã hội và nhiệm vụ của Nhà nước trong mỗi thời kì tương ứng.
1.1.1.2. Bản chất của Ngân sách Nhà nước
NSNN không thể tách rời Nhà nước. Là hệ thống các mối quan hệ thu, chi
giữa Nhà nước và xã hội phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động và sử dụng
các nguồn tài chính nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiện chức năng quản lý, điều hành
KT-XH thông qua dự toán, quyết toán các nguồn thu, nhiệm vụ chi bằng tiền trong
thời gian nhất định thường là 1 năm.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

.v
n


6

1.1.1.3. Chức năng của Ngân sách Nhà nước

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


7

Ngân sách Nhà nước là một bộ phận rất quan trọng đóng vai trò chủ đạo
trong hệ thống tài chính quốc gia. Vì vậy, NSNN cũng có hai chức năng là chức
năng phân phối, chức năng điều chỉnh và kiểm soát.
- Chức năng phân phối: Bất cứ Nhà nước nào muốn tồn tại đòi hỏi phải có
nguồn lực tài chính để đáp ứng các khoản chi tiêu cho hoạt động của mình, muốn
vậy Nhà nước phải huy động vốn trong, ngoài nước. Nguồn huy động trong nước
chủ yếu là nguồn thu từ thuế, phí, lệ phí và các nguồn thu hợp pháp khác.
Nguồn huy động từ nước ngoài gồm viện trợ, vay nợ, chênh lệch xuất, nhập khẩu.
Vốn huy động được Nhà nước thực hiện phân phối mang tính chất không hoàn trả
trực tiếp.
- Chức năng điều chỉnh và kiểm soát: thể hiện quá trình huy động và sử dụng
NSNN phải được thể hiện bằng các văn bản pháp luật, vì vậy phải được theo dõi,
quản lý, giám sát, kiểm tra chặt chẽ các khoản thu, chi NSNN theo những tiêu
chuẩn, định mức do Nhà nước quy định. Hai chức năng này có mối quan hệ mật
thiết với nhau, hỗ trợ nhau nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách. Từ đó
phát huy vai trò tích cực của NSNN đối với quá trình quản lý vĩ mô nền KT-XH, giúp
cho Nhà nước quản lý NSNN được hiệu quả, đúng quy định Pháp Luật
1.1.1.4. Vai trò của Ngân sách Nhà nước
NSNN có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động KT-XH, an ninh, quốc
phòng và đối ngoại của đất nước. Tuy nhiên, vai trò của NSNN bao giờ cũng gắn
liền với vai trò của Nhà nước trong từng thời kỳ nhất định.

- Khai thác, huy động các nguồn tài chính đảm bảo nhu cầu chi của Nhà nước
theo mục tiêu của từng giai đoạn Nhà nước thông qua quyền lực của mình để
thu một phần của cải làm ra của xã hội vào NSNN với nhiều hình thức khác nhau,
trong đó hình thức phổ biến là thu thuế, phí và lệ phí đây là nguồn thu chủ yếu của
Nhà nước. Nhà nước sử dụng NSNN để xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng,
mua sắm cơ sở vật chất và chi phí phục vụ quản lý hành chính của các cơ quan
Nhà nước, công an, quân đội. Đồng thời NSNN chi cho việc thực hiện các nhiệm vụ
KT-

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

.v
n


8

XH của Nhà nước.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


9

- Quản lý, điều tiết vĩ mô theo mục tiêu của từng giai đoạn cho tăng
trưởng kinh tế và bù đắp cho những khiếm khuyết của thị trường, kích thích sự

tăng trưởng
của nền kinh tế.
Nguồn thu của NSNN được thu từ mọi lĩnh vực hoạt động, mọi chủ thể KTXH; chi của NSNN mang tính chất xã hội rộng lớn mà Nhà nước phải đảm bảo. Vì
vậy NSNN có vai trò chi phối, phân bổ thu nhập, hướng dẫn, điều chỉnh các hoạt
động tài chính của các chủ thể KT-XH khác.
Các chính sách thu NSNN, chủ yếu là chính sách thuế đã điều tiết thu nhập,
góp phần định hướng phát triển sản xuất. Chính sách thuế có lợi sẽ thu hút doanh
nghiệp đầu tư mạnh vào những nơi, những lĩnh vực cần thiết, ngược lại chính sách
thuế khắt khe sẽ làm giảm bớt luồng di chuyển vốn đến nơi cần hạn chế sản xuất
kinh doanh. Đồng thời, các khoản chi đầu tư vốn vào các tập đoàn kinh tế lớn và
xây dựng kết cấu hạ tầng của NSNN chi phối, hướng dẫn, điều chỉnh các hoạt động
kinh tế tài chính trong nền kinh tế quốc dân, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
Nền kinh tế thị trường vốn có những khuyết tật của nó làm giảm hiệu quả sản
xuất và tiêu dùng. Thông qua thu, chi NSNN, Nhà nước can thiệp để khắc phục
những khuyết tật đó. Bằng công cụ thuế, NSNN góp phần hướng dẫn đầu tư, định
hướng sản xuất, hạn chế độc quyền. Chi tiêu NSNN đầu tư vào những công trình
kết cấu hạ tầng, các lĩnh vực dịch vụ công ích mà các thành phần kinh tế khác
không đầu tư và vào những ngành mũi nhọn, và có quy mô vốn lớn khai thác được
tiềm năng lợi thế của đất nước.
- NSNN có vai trò điều tiết thị trường, giá cả và chống lạm phát Nền kinh tế
hàng hoá hoạt động theo cơ chế thị trường có đặc điểm nổi bật là sự cạnh tranh
giữa các nhà doanh nghiệp nhằm đạt được lợi thế trên thị trường. Hai yếu tố cơ
bản của thị trưòng là cung - cầu và giá cả thường xuyên tác động lẫn nhau và chi
phối hoạt động của thị trường. Sự mất cân đối giữa cung và cầu gây biến động giá
cả trên thị trường. Để đảm bảo lợi ích người sản xuất và người tiêu dùng. Nhà
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

.v
n

10

nước sử dụng NSNN để can thiệp vào thị trường thông qua chính sách tăng hay
giảm thuế và điều chỉnh các khoản chi của NSNN dưới hình thức tài trợ vốn, trợ
giá và sử dụng các quỹ dự trữ Nhà nước về hàng hoá và dự trữ tài chính. Trong quá
trình điều chỉnh thị

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

n


6

trường, NSNN còn tác động đến sự hoạt động của thị trường tiền tệ, thị trường
vốn, thông qua các chính sách huy động và đầu tư vốn linh hoạt để điều tiết cung,
cầu tiền, kiểm soát lạm phát.
Những vai trò tích cực nói trên của NSNN chỉ có thể có được nếu sử dụng
đúng đắn các chức năng của nó trong thực tiễn, ngược lại nó có thể cản trở sự
phát triển KT-XH, làm tăng các khuyết tật của kinh tế thị trường. Vì vậy, Nhà nước
đề ra các chính sách, giải pháp quản lý thu – chi NSNN phải tôn trọng các quy luật
và các yêu cầu khách quan của thực tiễn quá trình phát triển KT-XH.
1.1.2. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý NSNN
1.1.2.1. Hệ thống NSNN ở Việt Nam
Hệ thống NSNN tại mỗi quốc gia có khác nhau, tùy theo hệ thống tổ chức
hành chính Nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách của từng nước. Hiện nay theo
Luật NSNN năm 2002, hệ thống NSNN ở Việt Nam gồm Ngân sách trung ương và

ngân sách địa phương.
- Ngân sách trung ương bao gồm các đơn vị dự toán của cấp này. Mỗi bộ, cơ
quan ngang bộ là một đơn vị dự toán của NSTW.
- Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương (gọi chung là ngân sách cấp tỉnh); ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố
thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp huyện) và ngân sách xã, phường, thị trấn
(gọi chung là ngân sách cấp xã).
Theo Luật NSNN năm 2002 , Hệ thống NSNN Việt Nam được tổchức theo
sơ đồ sau đây
NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC

NGÂN SÁCH TRUNG ƯƠNG

NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG


7

Số N
hó g
a â
bở n
i
Tr s
un á
g c
h
t
ỉ

n
h
v
à
T
P
t
r
ự
c
t
h
u
ộ
c
T
W

HT

Ngâ
n
sác
h

N
cg
â
n
h

u
y
ệ
n
,
q
u
ậ
n
,
t
h
ị
xã
,
th
àn
h
p
h
ố
tr
ực
th
u
ộc
tỉ
n
h

s
á
c
h
,
x
ã
,
p
h
ư
ờ
n
g
,
t
h
ị
t
r
ấ
n

tâm Học liệu –
Đ

N

nu.edu.vn

8

Hình 1.1: Hệ thống Ngân sách nhà nước
Ngân sách Trung ương: phản ánh nhiệm vụ thu, chi theo ngành, tập trung các
nguồn lực cơ bản để đảm bảo thực hiện các mục tiêu trọng yếu trên phạm vi
cả nước và giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống Ngân sách nhà nước.
Ngân sách địa phương: Phản ánh nhiệm vụ thu, chi theo lãnh thổ, bảo
đảm thực hiện các nhiệm vụ tổ chức quản lý toàn diện kinh tế, xã hội của chính
quyền
cấp tỉnh, thành phố.
Ngân sách cấp huyện: Phản ánh nhiệm vụ thu, chi theo lãnh thổ bảo đảm thực
hiện các nhiệm vụ tổ chức quản lý toàn diện kinh tế xã hội của chính quyền cấp
huyện.
Ngân sách cấp xã: Nhằm đảm bảo điều kiện tài chính để chính quyền xã chủ
động khai thác các thế mạnh đất đai, lao động phát triển kinh tế, xã hội đặc biệt là
xây dựng, phát triển nông thôn mới, thực hiện các chính sách xã hội giữ gìn an ninh
trật tự địa phương.
1.1.2.2. Phân cấp quản lý Ngân sách
- Sự cần thiết phải phân cấp quản lý NSNN
Phân cấp quản lý KT-XH giữa trung ương và các cấp chính quyền địa phương
thì phải có sự chuyển giao nguồn tài chính giữa cấp trên và cấp dưới nhằm đảm
bảo điều kiện vật chất để thực hiện nhiệm vụ quản lý hành chính và phân cấp quản
lý NSNN để khai thác, phát huy thế mạnh riêng về điều kiện tự nhiên và các nguồn
lực của mỗi cấp chính quyền Nhà nước. Phân cấp quản lý NSNN là xác định phạm
vi, quyền hạn, trách nhiệm của các cấp ngân sách trong việc quản lý NSNN, phân
chia các nguồn thu và nhiệm vụ chi của NSNN cho từng cấp để thực hiện chức
năng, nhiệm vụ của cấp đó.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐHTN

.v
n