Tìm hiểu kiến thức và thái độ về bệnh tâm thần của người dân tại phường Thủy Phương

1

Y DƯỢC HUẾ
KHOA ĐIỀU DƯỠNG
------

BÁO CÁO
TÌM HIỂU KIẾN THỨC VỀ BỆNH TÂM THẦN
CỦA NGƯỜI DÂN TẠI PHƯỜNG THỦY PHƯƠNG,
THỊ XÃ HƯƠNG THỦY, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ

Huế, 10- 2016


2

ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh tâm thần liên quan đến một loạt các điều kiện sức khỏe tâm thần, rối
loạn có ảnh hưởng đến suy nghĩ, tâm trạng và hành vi. Ví dụ về các bệnh tâm
thần bao gồm trầm cảm, rối loạn lo âu, tâm thần phân liệt, rối loạn ăn uống và
hành vi gây nghiện [1].
Nhiều người có mối quan tâm sức khỏe tâm thần. Nhưng một mối quan
tâm sức khỏe tâm thần trở thành một căn bệnh tâm thần khi các dấu hiệu và triệu
chứng thường xuyên gây ra căng thẳng và ảnh hưởng đến khả năng hoạt động.
Bệnh tâm thần có thể làm cho đau khổ và có thể gây ra vấn đề trong cuộc sống
hàng ngày, chẳng hạn như tại nơi làm việc hoặc trong mối quan hệ. Trong hầu
hết trường hợp, triệu chứng bệnh tâm thần có thể được quản lý với sự kết hợp
của thuốc và tư vấn tâm lý [7].
Các rối loạn tâm thần (RLTT) rất thường gặp trong mạng lưới chăm sóc sức
khỏe ban đầu. Phát hiện kịp thời, can thiệp sớm, điều trị ngoại trú hiệu quả
không chỉ giúp ngăn chặn sự phát triển bệnh trên bệnh nhân mà còn ảnh hưởng

tốt đến sự phát triển của cộng đồng. Tổ chức y tế thế giới cũng chỉ rõ nhiều bệnh
tâm thần phổ biến có thể điều trị khỏi nếu phát hiện sớm, điều trị đúng cách và
việc phát hiện, điều trị có thể làm tốt ở tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu. Trong
nhiều năm qua.
Năm 2011, dự án “Sức khỏe tâm thần cộng đồng” thuộc Dự án 2 của
chương trình Mục tiêu Quốc gia về Y tế “Phòng chống bệnh không lây nhiễm”
thuộc chương trình “Bảo vệ sức khỏe tâm thần cộng đồng” đã được đã được
thực hiện bởi bệnh viện Tâm thần Huế, do cơ quan chỉ đạo là Bộ Y tế và Bệnh
Viện tâm thần trung ương I với mục tiêu: Đẩy mạnh việc phòng chống và cải
thiện sức khỏe tâm thần cộng đồng, góp phần nâng cao sức khỏe cho nhân dân
và an sinh xã hội.


3

Bệnh tâm thần thường không gây chết đột ngột nhưng làm giảm sút khả
năng lao động, học tập, làm đảo lộn sinh hoạt, gây căng thẳng cho các thành
viên trong gia đình và tổn hại cả về kinh tế [3].
Quá trình đô thị hóa Thủy Phương (trước đây là một xã vùng ven của TP
Huế) diễn ra một cách mạnh mẽ, tác động đến môi trường cũng như sức khỏe
của nhân dân. Với nền công nghiệp càng phát triển, sự tập trung dân cư vào các
thị trấn, phường càng đông, môi trường càng ô nhiễm, tiếng ồn càng nhiều, cuộc
sống càng căng thẳng thì bệnh tâm thần có xu hướng càng tăng. Do vậy, để tìm
hiểu kiến thức, thái độ về bệnh tâm thần chúng em nghiên cứu đề tài: “Tìm hiểu
kiến thức về bệnh tâm thần của người dân tại phường Thủy Phương, thị xã
Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế” với mục tiêu:
- Tìm hiểu kiến thức về bệnh tâm thần của người dân phường Thủy
Phương

4

Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
Cuối thế kỷ 20 các nhà tâm thần học thế giới đã tập trung nghiên cứu về
bệnh tâm thần. Trung bình cứ khoảng 10 năm lại có bảng phân loại bệnh tâm
thần mới trên cơ sở bảng phân loại cũ có sửa chữa và bổ sung. Trên cơ sở đó,
đến nay người ta thống nhất khái niệm chung về bệnh tâm thần và nguyên nhân
sinh bệnh.
1.1. KHÁI NIỆM BỆNH TÂM THẦN
Bệnh tâm thần là những bệnh do hoạt động não bộ bị rối loạn gây nên
những biến đổi bất thường về lời nói, ý tưởng, hành vi, tác phong, tình
cảm...Bệnh tâm thần liên quan đến một loạt các điều kiện sức khỏe tâm thần, rối
loạn có ảnh hưởng đến suy nghĩ, tâm trạng và hành vi. Ví dụ về các bệnh tâm
thần bao gồm trầm cảm, rối loạn lo âu, tâm thần phân liệt, rối loạn ăn uống và
hành vi gây nghiện
Bệnh tâm thần nếu không được chữa trị kịp thời có thể dẫn đến trạng thái
tâm thần sa sút, người bệnh trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Vì vậy,
việc phát hiện sớm và chữa bệnh kịp thời sẽ ngăn chặn được sự tiến triển xấu
của bệnh [1],[3],[7].
1.2. NHỮNG NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH TÂM THẦN
Nguyên nhân các bệnh tâm thần là một vấn đề phức tạp. Hiện nay, có
những bệnh tâm thần nguyên nhân đã rõ ràng, nhưng vẫn còn nguyên nhân một
số bệnh tâm thần chưa xác định được. Xung quanh vấn đề bệnh nguyên và bệnh
sinh, các bệnh tâm thần còn tồn tại nhiều quan điểm và giả thuyết khác nhau.
- Bệnh tâm thần phát sinh do các nguyên nhân thực thể. Là những bệnh
mà nguyên nhân do tổn thương trực tiếp tại tổ chức não hay ngoài não gây trở
ngại hoạt động của não:
+ Do tổn thương trực tiếp đến tổ chức não: Chấn thương sọ não, nhiễm
trùng thần kinh (viêm não, giang mai thần kinh...), nhiễm độc thần kinh (nghiện

5

rượu, ma tuý, nhiễm độc thực phẩm, nhiễm độc hóa chất công nghiệp, nông
nghiệp...), các bệnh mạch máu não, các tổn thương não khác (u não, teo não, xơ
rải rác, tai biến mạch máu não...).
+ Do các bệnh cơ thể ảnh hưởng đến hoạt động não: các bệnh nội khoa,
nội tiết, các bệnh về chuyển hóa và thiếu vitamin...
- Bệnh tâm thần phát sinh do các nguyên nhân tâm lý:
+ Bệnh loạn thần phản ứng bao gồm: loạn thần phản ứng cấp, rối loạn
sang chấn sau stress (PTSD), rối loạn thích ứng.
+ Căng thẳng tâm lý dẫn đến bệnh tâm căn, rối loạn dạng cơ thể, rối loạn
phân ly.
+ Rối loạn hành vi ở thanh, thiếu niên do giáo dục không đúng, môi
trường xã hội không thuận lợi.
+ Rối loạn ám ảnh, lo âu...
- Bệnh tâm thần phát sinh do cấu tạo thể chất bất thường và phát triển tâm
thần bệnh lý: Các dị tật bẩm sinh, thiếu sót về hình thành nhân cách.
- Các nguyên nhân chưa rõ ràng (nội sinh): Do có sự kết hợp phức tạp của
nhiều nguyên nhân khác nhau (di truyền, chuyển hóa, miễn dịch, cấu tạo thể
chất...) nên khó xác định nguyên nhân chủ yếu. Các rối loạn tâm thần nội sinh
thường gặp là: Bệnh tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc nguyên phát, động
kinh nguyên phát [1],[7]
1.3. CÁC DẤU HIỆU CỦA BỆNH TÂM THẦN
Các dấu hiệu chính của bệnh tâm thần là:
+ Tâm trạng rối loạn. Chúng bao gồm các rối loạn có ảnh hưởng đến
cách cảm nhận được tình cảm. Ví dụ như trầm cảm và rối loạn lưỡng cực.
+ Rối loạn lo âu. Lo âu là một cảm xúc đặc trưng bởi các dự đoán của các
mối nguy hiểm trong tương lai hoặc bất hạnh, đi kèm với cảm giác khó chịu. Ví

dụ như chứng rối loạn hoảng loạn, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, ám ảnh và rối
loạn stress sau chấn thương.


6

+ Các rối loạn tâm thần. Những rối loạn này gây ra từ thực tế (ảo
tưởng). Ví dụ đáng chú ý nhất của điều này là tâm thần phân liệt, mặc dù các rối
loạn khác của chứng rối loạn có thể được kết hợp từ thực tế.
+ Các rối loạn về tư duy (nhận thức rối loạn). Những rối loạn này ảnh
hưởng đến khả năng suy nghĩ. Chúng bao gồm mê sảng, mất trí nhớ và các vấn
đề bộ nhớ. Alzheimer là một ví dụ của một rối loạn nhận thức.
+ Rối loạn phát triển. Thể loại này bao gồm một loạt các vấn đề thường
bắt đầu ở trẻ em, trẻ sơ sinh hoặc tuổi niên thiếu. Chúng bao gồm bệnh tự kỷ, rối
loạn attention-deficit/hyperactivity (ADHD) và khuyết tật học tập. Nhưng chỉ vì
họ đang ở các nhóm trong thể loại này không có nghĩa là họ chia sẻ một nguyên
nhân thông thường hay đòi hỏi phải điều trị như nhau.
+ Rối loạn nhân cách. Rối loạn nhân cách là một đặc trưng của một mô
hình lâu dài của sự bất ổn về cảm xúc và hành vi không lành mạnh gây ra các
vấn đề trong cuộc sống và các mối quan hệ. Ví dụ như rối loạn nhân cách và rối
loạn nhân cách chống đối xã hội.
+ Các rối loạn khác: Chúng bao gồm các rối loạn kiểm soát xung động,
giấc ngủ, chức năng tình dục và ăn uống. Cũng bao gồm các rối loạn sự chia ra,
trong đó cảm giác tự bị phá vỡ, và các rối loạn somatoform, trong đó có những
triệu chứng thể chất mà không có nguyên nhân rõ ràng.[1], [3].
1.4. CÁC NHÂN TỐ THUẬN LỢI CHO BỆNH TÂM THẦN
+ Yếu tố di truyền: Vấn đề di truyền tất nhiên có ảnh hưởng xấu đến một
số bệnh tâm thần nhưng không phải là tuyệt đối. Có khi bệnh tâm thần phát sinh
trong một thành viên của gia đình mà không thấy trong những thành viên khác,
có trường hợp cha mẹ đều có bệnh mà con cháu đều khỏe mạnh bình thường.

Cũng có trường hợp nhân tố di truyền không tác động vào thế hệ tiếp theo mà
vào thế hệ sau nữa [3], [7].
+ Yếu tố nhân cách bao gồm: Thích thú, khuynh hướng, năng lực, tính
cách, khí chất... Nhân cách mạnh, bền vững là một nhân tố chống lại sự phát
sinh các bệnh tâm thần, nhất là các bệnh do căn nguyên tâm lý. Khi bị bệnh tâm


7

thần, người có nhân cách vững bị nhẹ hơn và hồi phục nhanh hơn. Nhân cách
yếu, không bền vững là một yếu tố thuận lợi cho bệnh tâm thần phát sinh, khi
mắc bệnh tâm thần thì sẽ hồi phục khó khăn và chậm.
+ Tuổi tác: Mỗi lứa tuổi có những đặc điểm tâm lý riêng, vì thế có những
loại bệnh tâm thần thường hay xảy ra ở lứa tuổi này mà ít xảy ra ở lứa tuổi khác.
+ Giới tính: Nam giới thường mắc bệnh tâm thần nhiều hơn nữ giới. Các
bệnh tâm thần do chấn thương sọ não, nghiện rượu, bệnh động kinh... thường
gặp ở nam giới. Các bệnh rối loạn phân ly (hysteria), rối loạn cảm xúc lưỡng
cực, trầm cảm, lo âu... hay gặp ở nữ giới. Đặc biệt phụ nữ còn có những rối loạn
tâm thần do những biến động của nội tiết vào các thời kỳ: dậy thì, kỳ kinh
nguyệt, sinh nở, tiền mãn kinh và mãn kinh.
+ Tình trạng sức khỏe toàn thân: Trên thực tế lâm sàng thường gặp những
bệnh nhân tâm thần phát sinh khi sức khỏe bị giảm sút, mất ngủ kéo dài, thiếu
dinh dưỡng lâu ngày, làm việc quá sức... Khi người bệnh tâm thần quá suy kiệt
thì chú ý nâng cao thể trạng để giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục.
1.5. BIẾN CHỨNG CỦA BỆNH TÂM THẦN
Bệnh tâm thần là một nguyên nhân hàng đầu của người khuyết tật. Bên
cạnh việc giảm chất lượng tổng thể của cuộc sống, không được chữa trị bệnh
tâm thần có thể gây ra vấn đề sức khỏe nghiêm trọng tình cảm, hành vi và thể
chất. Bệnh tâm thần cũng có thể gây ra vấn đề pháp lý và tài chính. Các biến
chứng liên quan đến bệnh tâm thần bao gồm:[3], [7]

- Không hạnh phúc và hưởng thụ cuộc sống giảm.
- Gia đình xung đột.
- Mối quan hệ khó khăn.
- Cô lập xã hội.
- Lạm dụng chất.
- Làm việc hỏng hay học thất bại, hoặc các vấn đề khác liên quan đến
công việc hay trường học.
- Bệnh tim và điều kiện y tế khác.


8

- Đói nghèo.
- Vô gia cư.
- Tự tử.
1.6. CHẨN ĐOÁN
Bác sĩ sẽ cố gắng để loại trừ bất kỳ vấn đề vật lý có thể gây ra các triệu
chứng, xác định chẩn đoán và kiểm tra biến chứng liên quan. Các bước này có
thể bao gồm:
+ Khám nghiệm lâm sàng
Điều này thường liên quan đến việc kiểm tra dấu hiệu quan trọng, như
nhịp tim, huyết áp và nhiệt độ, nghe tim và phổi, và kiểm tra bụng.
+ Kiểm tra tâm lý
Bác sĩ hoặc nhà cung cấp sức khỏe tâm thần sẽ nói chuyện về suy nghĩ,
cảm xúc và các mẫu hành vi. Sẽ hỏi về triệu chứng, kể cả khi nó bắt đầu, mức
độ nghiêm trọng đang có, chúng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày thế nào và
việc đã có tương tự trong quá khứ. Cũng sẽ thảo luận về bất kỳ suy nghĩ có thể
đã tự tử, tự làm hại hoặc làm hại người khác. Có thể được yêu cầu điền vào một
bảng câu hỏi để giúp xác định những gì đang xảy ra.
+ Kiểm tra xét nghiệm

Đây có thể bao gồm kiểm tra chức năng tuyến giáp hoặc kiểm tra rượu và
thuốc, ví dụ. Thường xét nghiệm không cần thiết để chẩn đoán bệnh tâm thần.
+ Định vị bệnh tâm thần
Nó có thể khó để xác định cụ thể bệnh tâm thần hoặc các bệnh tâm thần
có thể gây ra các triệu chứng. Đối với một điều, nhiều căn bệnh tâm thần chia sẻ
các triệu chứng tương tự. Ngoài ra, chẩn đoán thường dựa phần lớn vào cách mô
tả các triệu chứng, cùng với bác sĩ giải thích các triệu chứng thế nào. Bởi vì điều
này, nó có thể mất một thời gian và công sức để có được chẩn đoán chính xác.
Gắn bó với nó, tuy nhiên, để có thể có được điều trị thích hợp cho bệnh tình hình
cụ thể. [1],[3],[7].


9

1.7. PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ
Điều trị phụ thuộc vào bệnh tâm thần đặc biệt, mức độ nghiêm trọng của
tình hình cuộc sống. Thường thì cách tiếp cận nhóm là thích hợp để đảm bảo tất
cả các nhu cầu tâm thần, y tế và xã hội được đáp ứng. Điều này đặc biệt quan
trọng với bệnh tâm thần nghiêm trọng, chẳng hạn như tâm thần phân liệt.
Các đội điều trị
Các đội tham gia điều trị có thể bao gồm:
Gia đình hoặc bác sĩ chăm sóc ban đầu.
Bác sĩ tâm thần, bác sĩ chẩn đoán và điều trị bệnh tâm thần.
Trị liệu tâm lý, chẳng hạn như một nhà tâm lý hoặc nhân viên tư vấn cấp
phép.
Dược sĩ.
Nhân viên xã hội.
Thành viên gia đình.
Nếu có bệnh nhẹ và triệu chứng tâm thần được kiểm soát tốt, có thể chỉ
cần điều trị từ một bác sĩ chăm sóc chính, bác sĩ tâm thần hay tâm lý.

+ Điều trị tùy chọn
Nhiều phương pháp điều trị cho bệnh tâm thần có sẵn. Việc điều trị cụ thể
hoặc phương pháp điều trị sẽ cần phải phụ thuộc vào loại bệnh tâm thần, mức độ
nghiêm trọng của các triệu chứng, và những gì và bác sĩ nghĩ rằng sẽ làm việc
tốt nhất. Trong nhiều trường hợp, một sự kết hợp của phương pháp điều trị tốt
nhất.
+ Thuốc men
Mặc dù thuốc tâm thần không chữa khỏi bệnh tâm thần, thường có thể cải
thiện triệu chứng đáng kể, cho dù có trầm cảm, tâm thần phân liệt, rối loạn lo âu
hay một điều kiện khác. Thuốc tâm thần cũng có thể giúp làm cho phương pháp
điều trị khác, chẳng hạn như tâm lý, hiệu quả hơn.


10

+ Thuốc chống trầm cảm
Thuốc chống trầm cảm được sử dụng để điều trị các loại bệnh trầm cảm
và đôi khi các điều kiện khác. Thuốc chống trầm cảm có thể giúp cải thiện các
triệu chứng như buồn bã, tuyệt vọng, thiếu năng lượng, khó tập trung và thiếu
quan tâm trong hoạt động. Thuốc chống trầm cảm được nhóm lại theo cách nó
ảnh hưởng đến hóa học não bộ, và một số loại khác nhau có sẵn. Các thuốc
chống trầm cảm phổ biến nhất theo quy định là chất ức chế tái hấp thu serotonin
có chọn lọc (SSRIs) như fluoxetine (Prozac) và citalopram (Celexa). Hiện cũng
có nhiều loại khác của thuốc chống trầm cảm, tốt nhất phụ thuộc vào tình hình
cụ thể và làm thế nào cơ thể phản ứng với thuốc.
+ Thuốc ổn định tâm trạng. Thuốc ổn định tâm trạng thường được sử
dụng để điều trị rối loạn lưỡng cực, được đặc trưng bởi xen kẽ các giai đoạn
hưng cảm và trầm cảm. Thuốc ổn định tâm trạng bao gồm lithium (Lithobid),
divalproex (Depakote), lamotrigine (Lamictal) và những loại khác. Đôi khi,
thuốc ổn định tâm trạng được thêm vào thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm

cảm.
+ Thuốc chống lo âu. Thuốc chống lo âu, như tên gọi của nó cho thấy,
được sử dụng để điều trị rối loạn lo âu, như rối loạn lo âu tổng quát và rối loạn
hoảng sợ. Cũng có thể hữu ích trong việc giúp làm giảm kích động và mất ngủ.
Những thuốc này thường nhanh chóng hành động, giúp giảm các triệu chứng
trong ít nhất là 30 phút. Một nhược điểm lớn, tuy nhiên, là nó có khả năng gây ra
phụ thuộc. Thuốc chống lo âu bao gồm alprazolam (Xanax), lorazepam
(ATIVAN) và nhiều loại khác.
+ Thuốc chống loạn thần. Thuốc chống loạn thần, còn gọi là thuốc an
thần kinh, thường được sử dụng để điều trị các rối loạn tâm thần như tâm thần
phân liệt. Thuốc chống loạn thần cũng có thể được dùng để điều trị rối loạn
lưỡng cực hoặc thêm vào thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm. Thuốc
chống loạn thần bao gồm clozapine (Clozaril), olanzapine (Zyprexa) và những
loại khác [1], [3], [7].


11

+ Tâm lý trị liệu
Tâm lý trị liệu là một thuật ngữ chung cho quá trình điều trị bệnh tâm thần
bằng cách nói về tình trạng và các vấn đề liên quan với một nhà cung cấp sức
khỏe tâm thần. Trong tâm lý trị liệu, tìm hiểu về tình trạng và tâm trạng, cảm
xúc, suy nghĩ và hành vi. Sử dụng những hiểu biết và kiến thức có được trong
tâm lý trị liệu, có thể tìm hiểu đối phó và kỹ năng quản lý stress. Tâm lý trị liệu
thường có thể thành công hoàn thành trong một vài tháng, nhưng trong một số
trường hợp, điều trị lâu dài có thể hữu ích. Tâm lý trị liệu có thể diễn ra một
ngày một, trong một nhóm hay cùng với các thành viên trong gia đình.
+ Phương pháp điều trị kích thích não
Kích thích não đôi khi được sử dụng phương pháp điều trị trầm cảm và
một số rối loạn sức khỏe tâm thần khác. Thường là dành cho các tình huống

trong đó thuốc và tâm lý đã không làm việc. Chúng bao gồm:
+ Trị liệu Electroconvulsive (ECT). Electroconvulsive trị liệu (ECT) là
một thủ tục trong đó dòng điện được chuyển qua bộ não, cố tình gây ra sự co
giật ngắn. Điều này dường như làm thay đổi hóa học não có thể nhanh chóng
làm giảm triệu chứng của một số bệnh tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm. Bởi
vì nó có thể cung cấp những cải tiến đáng kể trong các triệu chứng nhanh hơn so
với tâm lý hay thuốc men, ECT có thể là lựa chọn điều trị tốt nhất trong các tình
huống nhất định.
+ Kích thích Transcranial. Phương pháp này sử dụng nam châm mạnh
để kích thích các tế bào ở các bộ phận của bộ não liên quan đến cảm xúc. Điều
này xuất hiện để làm giảm các triệu chứng trầm cảm ở một số người.
Kích thích dây thần kinh phế vị. Quy trình này sử dụng một thiết bị nhỏ
chạy pin (xung điện) cấy vào ngực trên. Nó kết nối với một sợi dây thần kinh ở
cổ dẫn đến não (các dây thần kinh phế vị). Các máy phát xung điện định kỳ kích
thích các dây thần kinh phế vị. Các tín hiệu điện sau đó đi lên các dây thần kinh
phế vị đến não. Điều này được cho là giúp giảm trầm cảm bằng cách kích thích
các tế bào não.


12

Kích thích não bộ sâu. Với thủ thuật này, một máy phát xung nằm ở
ngực trên gửi kích thích điện qua dây dẫn đến các khu vực sâu trong não. Điều
này được cho là ảnh hưởng đến các bộ phận của não liên quan đến tâm trạng,
giảm nhẹ triệu chứng trầm cảm. Nó cũng có thể hữu ích cho chứng rối loạn ám
ảnh cưỡng chế. Bởi vì nó liên quan đến việc phẫu thuật não và phẫu thuật ngực,
điều này được xem là một điều trị cuối.
1.8. PHÒNG CHỐNG
Không có cách nào chắc chắn để ngăn ngừa bệnh tâm thần. Tuy nhiên,
nếu không có bệnh tâm thần, tiến hành các bước để kiểm soát stress, để tăng khả

năng đàn hồi và để tăng cường lòng tự trọng thấp có thể giúp giữ cho các triệu
chứng dưới sự kiểm soát. Thực hiện theo các bước sau [1], [3], [7].
+ Chú ý đến dấu hiệu cảnh báo
Làm việc với bác sĩ hoặc bác sĩ chuyên khoa để tìm hiểu những gì có thể
gây ra các triệu chứng. Thực hiện một kế hoạch để biết phải làm gì nếu triệu
chứng trở lại. Liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia trị liệu nếu nhận thấy bất kỳ
thay đổi trong các triệu chứng hoặc cảm thấy thế nào. Hãy xem xét liên quan
đến thành viên gia đình hoặc bạn bè cho dấu hiệu cảnh báo.
+ Hãy thường xuyên chăm sóc y tế
Đừng bỏ qua hoặc bỏ qua kiểm tra gặp bác sĩ gia đình, đặc biệt là nếu
không cảm thấy tốt. Có thể có một vấn đề sức khỏe mới cần phải được điều trị,
hoặc có thể gặp tác dụng phụ của thuốc.
+ Được giúp đỡ khi cần
Điều kiện sức khỏe tâm thần có thể rất khó điều trị nếu chờ cho đến khi
các triệu chứng trở nên tồi tệ. Duy trì điều trị dài hạn cũng có thể giúp ngăn
ngừa tái phát các triệu chứng.
+ Lành mạnh
Ngủ đủ, ăn thường xuyên, ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường
xuyên đều có thể giúp đỡ bệnh tâm thần.


13

Chương 2

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
Phường Thủy Phương là 1 trong 4 phường thuộc thị xã Hương Thủy – Thừa
Thiên Huế.
Chọn chủ đích Phường Thủy Phường và toàn bộ các hộ gia đình có thành

viên trong độ tuổi 18 – 60 tuổi.
2.2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
2.2.1. Đối tượng nghiên cứu
Chọn 55 người dân về tìm hiểu kiến thức, thái độ về bệnh tâm thần của
người dân phường Thủy Phương, TX Hương Thủy, Thành Phố Huế .
+ Tiêu chuẩn chọn đối tượng
- Mỗi hộ chọn 1 người 18 – 60 tuổi
- Đồng ý tham gia
- Người tham gia phỏng vấn phải cư trú tại địa phương ≥ 1 năm.
+ Tiêu chuẩn loại trừ
Đối tượng được phỏng vấn
- Đang cư trú < 1 năm
- Không có khả năng giao tiếp
- Bệnh tâm thần
- Không đồng ý tham gia
2.2.2 Phương tiện và vật liệu NC:
- Bộ câu hỏi KAP
- Danh sách người dân trong độ tuổi 18 – 60.

2.2.3. Thời gian nghiên cứu
Tiến hành nghiên cứu từ ngày 28 - 3 - 2016 đến 8 - 4 - 2016


14

2.2.4. Nội dung nghiên cứu:
- Tìm hiểu kiến thức về bệnh tâm thần của người dân phường Thủy
Phương
- Tìm hiểu thái độ về bệnh tâm thần của người dân phường Thủy Phương
2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu: Phương pháp điều tra mô tả, cắt ngang
2.3.2. Phương pháp chọn mẫu:
- Chọn mẫu theo phương pháp ngẩu nhiên đơn
- Lập danh sách tất cả hộ gia đình có các thành viên trong độ tuổi từ 18 –
60 đang sinh sống tại phương Thủy phương, TX Hương Thủy, Thành Phố Huế
2.3.3. Kỹ thuật thu thập số liệu
Dùng bộ câu hỏi (phiếu điều tra) đã thiết kế trước để thu thập các thông
tin:
- Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
+ 18 tuổi; 30- 45 tuổi; 46- 60 tuổi
+ Nghề nghiệp: Nông, CBCNV, công nhân, buôn bán
+ Trình độ văn hóa: Tiểu học, THCS, THPT và CĐ - ĐH
- Tìm hiểu kiến thức, thái độ về bệnh tâm thần
+ Theo 15 nội dung của phiếu điều tra
2.3.4 Các bước nghiên cứu:
- Bước 1: Làm việc với chính quyền địa phương và lập danh sách các hộ
gia đình có thành viên trong độ tuổi 18 - 60.
- Bước 2: Chọn mẫu ngẫu nhiên
- Bước 3: Phỏng vấn theo nội dung điều tra
2.4. XỬ LÝ SỐ LIỆU:
Xử lý số liệu bằng phương pháp y học thông thường


15

Chương 3
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Qua tìm hiểu điều tra, phỏng vấn kiến thức, thái độ về bệnh tâm thần của
55 người dân phường Thủy Phương, TX Hương Thủy, Thành Phố Huế chúng tôi
có kết quả như sau:

3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA MẪU NGHIÊN CỨU
3.1.1. Phân bố theo tuổi

Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ người dân được phỏng vấn theo nhóm tuổi
Nhận xét:
Nhóm 26 - 45 chiếm tỷ lệ cao nhất (43%), nhóm 46 - 60 tuổi (35%).
Thấp nhất nhóm 18- 25 tuổi là 22%.
Tuổi TB là 42,84 ± 12,26 tuổi, tuổi lớn nhất 60 và thấp nhất 18 tuổi.
3.1.2. Phân bố theo giới tính
Bảng 3.1. Tỷ lệ đối tượng nghiên cứu theo giới
Giới

n

Nam
Nữ
Tổng cộng

12
43
55

Nhận xét:
Nữ là 78,2% gấp 3 lần nam (21,8%)

Tỷ lệ %
21,8
78,2
100

16

3.1.3. Phân bố theo trình độ học vấn

Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ người dân được phỏng vấn theo học vấn
Nhận xét:
Các đối tượng nghiên cứu có học vấn là THPT (52,7%), tiếp đến CĐ-ĐH
là 25,5% và thấp nhất là THCS chiếm 21,8%.
3.1.4. Phân bố theo nghề nghiệp
Bảng 3.2. Tỷ lệ người dân theo nghề nghiệp
Nghề
CBCC
Buôn bán
Công nhân
Làm nông
Tổng cộng

N
16
19
6
8
55

Tỷ lệ %
29,1
34,5
10,9
14,5

100

Nhận xét:
Đa số đối tượng nghiên cứu là buôn bán chiếm 34,5%, CBCC (29,1%)


17

3.1.5. Phân bố theo điều kiện kinh tế
Bảng 3.3. Tỷ lệ người dân theo điều kiện kinh tế
Kinh tế
Nghèo+ cận nghèo
Trung bình
Khá
Tổng cộng

n
3
20
32
55

Tỷ lệ %
5,5
36,4
58,1
100

Nhận xét:
Người dân có thu nhập khá chiếm 58,1%.

3.2. KIẾN THỨC CỦA NGƯỜI DÂN VỀ BỆNH TÂM THẦN:
3.2.1. Hiểu biết nguyên nhân gây mắc bệnh tâm thần
Bảng 3.4. Tỷ lệ hiểu biết nguyên nhân bệnh tâm thần
Nguyên nhân
Gia đình có người mắc bệnh tâm thần
Mất ngủ kéo dài
Người nghiện rượu
Do tác động môi trường, tâm lý xã hội
Do tâm linh (ma quỷ)
Không biết

n
40
36
38
43
26
6

Tỷ lệ %
72,7
65,5
69,1
78,2
47,3
10,9

Nhận xét:
78,2% người dân biết nguyên nhân bệnh tâm thần do tác động môi
trường, tâm lý xã hội, 72,7% do gia đình có người mắc bệnh tâm thần;

còn 10,9% không biết.


18

3.2.2. Hiểu biết biểu hiện bệnh tâm thần
Bảng 3.5. Tỷ lệ hiểu biết biểu hiện bệnh tâm thần
Biểu hiện bệnh tâm thần
Hay nói lảm nhảm một mình, tính tình vui
buồn, giận dữ bất thường
Kích động đạp phá, hò hét vô cớ, hung hăng
với người thân
Tất cả câu trên
Không biết

n

Tỷ lệ %

20

36,4

16

29,1

35
0

63,6
0,0

Nhận xét:
63,6% người dân cho rằng tất cả 2 biểu hiện trên
3.2.3. Hiểu biết biểu hiện bệnh tâm thần
Bảng 3.6. Tỷ lệ hiểu biết biểu hiện bệnh tâm thần
Biểu hiện bệnh tâm thần
Hay nói lảm nhảm một mình, tính tình vui
buồn, giận dữ bất thường
Kích động đạp phá, hò hét vô cớ, hung hăng
với người thân
Tất cả câu trên
Không biết

n

Tỷ lệ %

20

36,4

16

29,1

35
0

63,6
0,0

Nhận xét:
63,6% người dân cho rằng tất cả 2 biểu hiện trên


19

3.2.4. Hiểu biết về xử trí khi nghi ngờ bị mắc bệnh tâm thần:
Bảng 3.7. Tỷ lệ hiểu biết về cách xử trí khi nghi ngờ mắc bệnh tâm thần
Những xử trí
Đến cơ sở y tế khám

n
45

Tỷ lệ %
81,6

Mời thầy cúng

2

3,6

8
14,5
Không làm gì
Nhận xét: 81,6% người dân cho rằng nếu nghi ngờ mắc bệnh tâm thần thì

phải đi khám tại cơ sở y tế, vẩn còn 3,6% người dân vẫn còn cúng bái để hết
bệnh.
3.2.5. Hiểu biết cách cho người bệnh tâm thần uống thuốc khi họ
không chịu uống
Bảng 3.8. Tỷ lệ hiểu biết cách cho người bệnh tâm thần uống thuốc khi
họ không chịu uống
Xử lý tình huống
Trộn thuốc vào thức ăn, nước uống rồi dụ BN uống

n
43

Tỷ lệ %
78,2

Ép bệnh nhân phải uống

40

72,7

Năn nỉ bệnh nhân

44

80,0

Không biết

6

10,9

Nhận xét:
80,0% năn nỉ bệnh nhân uống; 78,2% người dân biết trộn thuốc vào thức
ăn, nước uống rồi dụ BN uống; 72,7% ép bệnh nhân uống


20

3.2.6. Hiểu biết của người dân về bệnh tâm thần từ các nguồn thông
tin
Bảng 3.9. Tỷ lệ các nguồn thông tin đến vớ người dân
Nguồn thông tin
Sách báo

n
20

Tỷ lệ %
36,4

Tivi. Đài, phát thanh

41

74,5

CBYT địa phương

43

78,2

Người quen

40

72,7

Nhận xét:
Phần lớn người dân biết thông tin về bệnh tâm thần qua tivi, đài phát
thanh là 74,5% và CBYT địa phương (78,2%).
3.3. THÁI ĐỘ VỀ BỆNH TÂM THẦN
3.3.1. Thái độ xử lý khi người nhà mắc bệnh tâm thần
Bảng 3.10. Tỷ lệ hiểu biết về xử lý khi người nhà mắc bệnh tâm thần
Xử lý tình huống
Mời thầy tới cúng bái

n
0

Tỷ lệ %
0

Đưa đi bệnh viện

50

90,9

Ở nhà tự điều trị
Tổng cộng

5
55

9,1
100

Nhận xét: 90,9% người dân cho rằng nên đưa đến bệnh viện điều trị, còn
9,1% ở nhà tự điều trị


21

3.2.2. Đối xử với người thân bị bệnh tâm thần
Bảng 3.11. Đối xử với người thân bị bệnh tâm thần
Thái độ
Thương yêu họ hơn những người bình thường
Đối xử họ như người bình thường
Sợ, xa lánh
Tổng cộng
Nhận xét:

n
14
41
0
55

Tỷ lệ %
25,5
74,5
0
100

74,5% người dân đối xử với BN tâm thần như người bình thường; 25,5%
thương yêu họ hơn những người bình thường
3.3.3. Đối xử bệnh nhân tâm thần khi có hành vi không đúng
3.12. Đối xử bệnh nhân tâm thần khi có hành vi không đúng
Thái độ

n
12
43
55

Phê bình ngay
Dịu dàng hướng dẫn
Tổng cộng
Nhận xét:

Tỷ lệ %
21,8
78,2
100

78,2% người dân dịu dàng hướng dẫn bệnh nhân; và 21,8% phê bình ngay
3.3.4. Thái độ khi chăm sóc BN tâm thần khi họ không tự phục vụ

được bản thân
Bảng 3.13. Chăm sóc BN tâm thần khi họ không tự phục vụ được bản
thân
Hướng dẫn

n
40
42
38
0

Tôn trọng
Giúp hòa nhập với cộng đồng
Chăm sóc hết lòng
Không hỗ trợ
Nhận xét:

Tỷ lệ %
72,7
76,4
69,1
0,0

76,4 % giúp hòa nhập với cộng đồng; 72,7% Tôn trọng

người bệnh; và 69,1% chăm sóc hết lòng
Chương 4

BÀN LUẬN

22

Qua tìm hiểu điều tra, phỏng vấn kiến thức, thái độ về bệnh tâm thần của
55 người dân phường Thủy Phương, TX Hương Thủy, Thành Phố Huế chúng tôi
có nhận xét và bàn luận như sau:
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG
4.1.1. Phân bố theo tuổi và giới
Kết quả về tuổi của đối tượng nghiên cứu của chúng tôi cho thấy ở nhóm
> 45 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất (47,3%), nhóm 30-45 tuổi (30,9%). Thấp nhất
nhóm < 29 tuổi là 21,8%. Tuổi TB là 42,84 ± 12,26 tuổi, tuổi lớn nhất 66 và thấp
nhất 18 tuổi (Biểu đồ 3.1.)
Qua bảng 3.1. ghi nhận đối tượng nghiên cứu của chúng tôi có tỷ lệ Nữ là
78,2% gấp 3 lần nam (21,8%)
4.1.2. Phân bố theo trình độ học vấn và nghề nghiệp
Trình độ học vấn cao thuận lợi cho sự hiểu biết về sức khỏe bệnh tật nói
chúng và kiến thức bệnh tâm thần nói riêng. Qua biểu đồ 3.2 ghi nhận trình độ
học vấn ở nghiên cứu chúng tôi được là THPT (52,7%), tiếp đến CĐ-ĐH là
25,5% và thấp nhất là THCS chiếm 21,8%.
Qua bảng 3.2 cho thấy phần lớn đối tượng nghiên cứu là là buôn bán
chiếm 34,5%, CBCC (29,1%)
4.1.3. Phân bố theo điều kiện kinh tế
Qua bảng 3.3. cho thấy người dân có thu nhập khá chiếm 58,1%. Nghèo
và cận nghèo là 5,5%
4.2. KIẾN THỨC CỦA NGƯỜI DÂN VỀ BỆNH TÂM THẦN
4.2.1. Hiểubiết nguyên nhân mắc bệnh tâm thần
Nguyên nhân các bệnh tâm thần là một vấn đề phức tạp. Hiện nay, có
những bệnh tâm thần nguyên nhân đã rõ ràng, nhưng vẫn còn nguyên nhân một
số bệnh tâm thần chưa xác định được. Xung quanh vấn đề bệnh nguyên và bệnh
sinh, các bệnh tâm thần còn tồn tại nhiều quan điểm và giả thuyết khác nhau:

tâm căn, tâm thể. Theo điều tra của chúng tôi ở bảng 3.4, thì 78,2% người dân
biết nguyên nhân bệnh tâm thần do tác động môi trường, tâm lý xã hội, 72,7%
do gia đình có người mắc bệnh tâm thần; hay do mất ngủ kéo dài (65,5%); hoặc


23

do nghiện rượu (69,1%), do ma quỹ (47,3%); còn 10,9% không biết. Do đó, y tế
địa phương cần tuyên truyền, giải thích rộng rãi cho người dân về bệnh tâm
thần.70.9
4.2.2. Hiểu biết về biểu hiện bệnh tâm thần
Hiểu biết về biểu hiện bệnh tâm thần được ghi nhận qua bảng 3.5 là hay
nói lảm nhảm một mình, tính tình vui buồn, giận dữ bất thường chiếm 36,4%;
kích động đạp phá, hò hét vô cớ, hung hăng với người thân (21,9%) và 63,6%
biết cả 2 biểu hiện trên.
4.2.3. Hiểu biết về cách xử lý khi nghi ngờ mắc bệnh tâm thần
Hiểu biết về xử lý khi nghi ngờ bệnh tâm thần là đi khám ngay tại cơ sở y
tế chiếm 81,6%, mời thầy cúng 3,6% và 14,5 % là không làm gì.
4.2.4. Hiểu biết về chăm sóc, điều trị bệnh tâm thần
Sau khi bệnh nhân tâm thần được điều trị ổn, gia đình, bạn bè, hàng xóm
và các thành viên trong cộng đồng là những người có thể nói chuyện và giúp
bệnh nhân tâm thần giảm bớt cảm giác bị cô lập và tự tin. Qua bảng 3.6, 74,5%
người dân cho rằng để chăm sóc, điều trị bệnh tâm thần thì cần làm việc nhẹ
nhàng, 72,7% cần thường xuyên tập thể dục để rèn lyện sức khỏe và 70,9 tránh
chất kích thích như rượu bia, cà phê, thuốc lá..)
4.2.5. Hiểu biết cách cho người bệnh tâm thần uống thuốc khi họ
không chịu uống
Bệnh nhân tâm thần phân liệt có rất nhiều dạng, có thể nặng, có thể nhẹ,
có trường hợp bệnh nhân vẫn sinh hoạt như chúng ta, vẫn bình thường...họ chỉ bị
chi phối quá nhiều vào chi giác, vào suy nghĩ, vào ảo tưởng...có trường hợp họ

phân biệt được nhưng cũng có trường hợp họ không thể phân biệt được đâu là
thật đâu là ảo. Vì vậy muốn dụ họ uống thuốc bạn cần dựa vào tình trạng và thể
trạng của bệnh nhân, chúng ta cần có sự nhẫn nại, khéo ăn nói để người bệnh tin
tưởng mình, không nên ép bệnh nhân uống thuốc. Có nhiều bệnh nhân vẫn tự
nhận mình không bị bệnh vì thế phải thật khéo léo, tế nhị !
Qua bảng 3.7, 80,0% năn nỉ bệnh nhân uống; 78,2% người dân biết trộn
thuốc vào thức ăn, nước uống rồi dụ BN uống; 72,7% ép bệnh nhân uống


24

4.2.6. Nguồn thông tin cung cấp về bệnh tâm thần
Bệnh tâm thần có tỉ lệ mắc bệnh gia tăng vì nhiều yếu tố trong đó tác
động của môi trường, công việc ảnh hưởng khá nhiều. Vì thế trên các phương
tiện thông tin đại chúng có nhiều thông tin cho người dân biết
Qua bảng 3.8 cho thấy người dân biết thông tin về bệnh tâm thần qua qua kênh
CBYT địa phương chiếm tỉ lệ cao nhất là 78,2%; qua tivi, đài, phát thanh chiếm
tỷ lệ 74,5%, 39,5% và chỉ có 36,4% hiểu biết qua sách báo. Điều này có thể giải
thích được là phần lớn người dân ở đây là nông dân và công nên thời gian đọc
sách báo có phần hạn chế.
4.3. THÁI ĐỘ CỦA NGƯỜI DÂN VỀ BỆNH TÂM THẦN
4.3.1.Thái độ xử lý khi người nhà mắc bệnh tâm thần
Ngày nay với sự tuyên truyền, truyền thông rộng rãi trong cộng đồng do
đó khi có người nhà mắc bệnh tâm thần họ thường đem người nhà đến bệnh viện
điều trị hay điều trị tại bác sĩ tư, ít người đi cúng bái. Trong khảo sát của chúng
tôi ở bảng 3.9, 90,9% người dân cho rằng nên đưa đến bệnh viện điều trị, còn
9,1% ở nhà tự điều trị
4.3.2. Đối xử với người thân bị bệnh tâm thần
Người mắc bệnh tâm thần có lúc tự tách mình sống vào thế giới khác, do
đó không muốn tiếp xúc trao đổi; người bình thường lẽ ra phải tiếp xúc với họ,

Người bệnh không chịu đi khám bệnh, không chịu uống thuốc, người thân che
giấu người bệnh … lâu ngày dẫn đến trị liệu khó khăn mất nhiều tiền, nhiều thời
gian…Theo điều tra của chúng tôi, 74,5% người dân đối xử với BN tâm thần
như người bình thường; 25,5% thương yêu họ hơn những người bình thường
(bảng 3.10)
4.3.3. Đối xử bệnh nhân tâm thần khi có hành vi không đúng
Trừng phạt người bệnh khi họ sai trái là một bằng chứng của sự kém hiểu
biết. Qua bảng 3.11 ghi nhận 78,2% người dân dịu dàng hướng dẫn bệnh nhân,
và 21,8% phê bình ngay . Thái độ dịu dàng ân cần với người bênh tâm thần làm
cho họ cảm thấy mình không phải là người “ bỏ đi”, tạo cho họ một cảm giác
được yêu thương và tin tưởng


25

4.3.4. Thái độ khi chăm sóc BN tâm thần khi họ không tự phục vụ
được bản thân
Thái độ gia đình chính là những can thiệp tâm lý sớm nhất và tốt nhất cho
người bệnh. Qua bảng 3.12, cho thấy 76,4 % người dân giúp bệnh nhân giúp
hòa nhập với cộng đồng; 72,7% Tôn trọng người bệnh; và 69,1% chăm sóc hết
lòng