Trả hồ sơ đề điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự việt nam

1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

HOÀNG THỊ THÙY LINH

TRẢ HỒ SƠ ĐỀ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - NĂM 2016


2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

HOÀNG THỊ THÙY LINH

TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG
TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số
: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS HOÀNG THỊ MINH SƠN

HÀ NỘI - NĂM 2016


3

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết
luận, số liệu trong luận văn là trung thực, đảm bảo độ tin cậy và chưa được
công bố trong một công trình khoa học nào khác./.

TÁC GIẢ

HOÀNG THỊ THÙY LINH


4

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Biểu đồ số 2.1. Số vụ án Viện kiểm sát trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra
để điều tra bổ sung trong toàn quốc từ 2011 - 2015
Biểu đồ số 2.2. So sánh số vụ án Viện kiểm sát trả hồ sơ cho Cơ quan
điều tra để điều tra bổ sung trong toàn quốc từ 2011 - 2015
Biểu đồ số 2.3. Số vụ án Tòa án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra
bổ sung trong toàn quốc từ 2011 - 2015
Biểu đồ số 2.4. So sánh số vụ án Tòa án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để

điều tra bổ sung trong toàn quốc từ 2011 - 2015


MỤC LỤC
Trang
5
MỞ ĐẦU
1
Chương 1: LÝ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
8
1.1. Khái niệm, đặc điểm của trả hồ sơ để điều tra bổ sung
8
1.2. Nội dung của trả hồ sơ để điều tra bổ sung và phân biệt 12
với hủy bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án để điều tra lại hoặc
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
xét xử lại
1.2.1 Nội dung của trả hồ sơ để điều tra bổ sung
1.2.2 Phân biệt trả hồ sơ để điều tra bổ sung với hủy bản án sơ
thẩm và chuyển hồ sơ vụ án để điều tra lại hoặc xét xử lại
BLHS
Bộ luật hình sự
1.3. Ý nghĩa của việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung
BLTTHS
Bộ luật tố tụng hình sự
Kết luận Chương
1
Chương 2: CQĐT
THỰC TRẠNG TRẢ HỒ SƠ ĐỂ
ĐIỀUđiều
TRA

Cơ quan
traBỔ SUNG
2.1. Thực
luật tố
hình sự về trả
ĐTBStrạng quy định của pháp Điều
tratụng
bổ sung
hồ sơ để điều tra bổ sung
KSV
Kiểm sát viên
2.1.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về căn cứ trả hồ
TTHS
Tố tụng hình sự
sơ để điều tra
bổ sung
2.1.2.VKS
Các quy định khác về trả hồ sơViện
để điều
trasát
bổ sung
Kiểm
2.1.3.VKSND
Đánh giá quy định của Bộ luật
tố tụng
sự năm
Viện
Kiểmhình
sát nhân
dân2003

về trả hồ sơ để điều tra bổ sung
2.2. Thực trạng thực hiện quy định pháp luật tố tụng hình sự
về trả hồ sơ để điều tra bổ sung
2.2.1. Thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Viện kiểm
sát
2.2.2. Thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án
2.3. Đánh giá thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung
2.3.1. Những ưu điểm
2.3.2. Những hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân
Kết luận Chương 2
Chương 3: GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM HẠN CHẾ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ
ĐIỀU TRA BỔ SUNG
3.1. Tăng cường hướng dẫn, triển khai thực hiện Bộ luật Tố
tụng hình sự năm 2015
3.2. Các giải pháp khác
Kết luận Chương 3
KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

12
16
18
23
24
24
24
30
32
40
40

46
55
55
57
63
64
64
69
77
78


6

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong các giai đoạn tố tụng hình sự thì giai đoạn điều tra, giai đoạn
truy tố và xét xử đóng vai trò hết sức quan trọng. Bởi chỉ khi Cơ quan điều tra
điều tra đúng hướng, Viện kiểm sát truy tố đúng người, đúng tội thì mới tạo
cơ sở cho Tòa án xét xử vụ án đúng đắn, nhanh chóng và hiệu quả. Tuy nhiên,
công tác điều tra cũng như đánh giá về vụ án là điều không dễ dàng khi tình
hình tội phạm ngày càng tinh vi, xảo quyệt, nhiều thủ đoạn mới. Bên cạnh đó,
các quy định của pháp luật tố tụng hiện hành còn nhiều bất cập, đạo đức nghề
nghiệp, trình độ năng lực chuyên môn của đội ngũ cán bộ tư pháp còn chưa
đáp ứng được yêu cầu. Vì vậy, đã có không ít các trường hợp điều tra, truy tố
chưa đầy đủ, còn để lọt tội phạm hoặc có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố
tụng.
Để khắc phục tình trạng đó, pháp luật tố tụng hình sự đã quy định cụ
thể về chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố
tụng. Cụ thể khi nghiên cứu hồ sơ vụ án mà phát hiện thấy hồ sơ còn thiếu

những chứng cứ quan trọng đối với vụ án mà không thể tự mình bổ sung
được; khi có căn cứ để cho rằng bị cáo phạm một tội khác hoặc có đồng phạm
khác; hoặc khi có phát hiện vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng thì Viện
kiểm sát và Tòa án sẽ ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhằm khắc
phục những thiếu sót, tồn tại trong giai đoạn tố tụng trước và giải quyết vụ án
theo hướng đúng đắn.
Với mục đích như vậy, chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung đã được
quy định từ khi ban hành BLTTHS năm 1988, được hoàn thiện hơn ở
BLTTHS năm 2003 và cho đến BLTTHS năm 2015 thì đã quy định chi tiết,
đầy đủ hơn. Mặc dù chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung được quy định sớm
như vậy nhưng hiện nay những vấn đề lý luận về vấn đề này còn chưa được
nhận thức thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng. Điều này đã dẫn tới


7
nhiều cách hiểu khác nhau trong thực tiễn áp dụng pháp luật và tình trạng trả
hồ sơ để điều tra bổ sung tràn lan, không có căn cứ. Thực tiễn cho thấy, việc
lạm dụng thẩm quyền, xem nhẹ quy định về thời hạn điều tra hoặc kéo theo
thời hạn điều tra của nhiều vụ án bị kéo dài,… đều là những hệ quả của việc
trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhiều lần.
Hơn nữa, thực tiễn áp dụng những quy định của BLTTHS năm 2003 về
trả hồ sơ để điều tra bổ sung gặp rất nhiều vướng mắc và đã được sửa đổi bổ
sung trong BLTTHS năm 2015, nhưng những hướng dẫn chi tiết của cơ quan
có thẩm quyền về trả hồ sơ để điều tra bổ sung chưa kịp ban hành.
Vì vậy, để khắc phục tình trạng trả hồ sơ điều tra bổ sung không đúng
giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, góp phần đẩy nhanh tiến độ giải quyết vụ
án, kịp thời bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công
dân theo yêu cầu cải cách tư pháp đã thể hiện trong các Nghị quyết của Đảng,
đặc biệt là Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/05/2005 của Bộ chính trị “Về
chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm

2010, định hướng đến năm 2020” và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày
02/06/2005 của Bộ chính trị “Về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020”
thì các cơ quan tiến hành tố tụng cần tuân thủ đúng các quy định của pháp luật
tố tụng hình sự, ban hành kịp thời những hướng dẫn nghiệp vụ, lấy tư tưởng,
tinh thần của các Nghị quyết của Đảng làm kim chỉ nam cho công tác tư pháp
nhằm đảm bảo nâng cao chất lượng của hoạt động tư pháp, bảo đảm tốt hơn
quyền tự do dân chủ của công dân, bảo đảm sự thống nhất và đồng bộ giữa
các văn bản pháp luật, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, yêu cầu của cuộc
đấu tranh phòng chống tội phạm hiện nay.
Xuất phát từ thực trạng và tinh thần đó, tác giả chọn nghiên cứu đề tài
“Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự Việt Nam” làm luận
văn thạc sĩ luật học là cần thiết.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài


8
Việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng là
một trong những vấn đề bức xúc và nhạy cảm đã được một số nhà khoa học
và những người làm công tác thực tiễn nghiên cứu dưới dạng luận văn thạc sĩ,
các bài báo, bài viết trên các tạp chí chuyên ngành, có thể kể đến một số công
trình như:
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự Việt Nam - Luận
văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Đức Hạnh (2009): Luận văn đã nêu lên một số
tồn tại và vướng mắc giữa quy định của chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung
và thực tiễn áp dụng, phân tích thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung từ năm
2002 đến 2008 giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, chỉ ra được một số nguyên
nhân của tình trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhiều trong tố tụng hình sự
và đưa ra các giải pháp, kiến nghị để hạn chế tình trạng trả hồ sơ để điều tra
bổ sung, đáp ứng yêu cầu đặt ra đối với hoạt động tố tụng hình sự;
Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong luật tố tụng hình sự Việt

Nam - Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Thị Hải Châu (2010): Luận văn đã
trình bày được một số vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung như khái
niệm, căn cứ, mối quan hệ chế ước giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, nêu và
đánh giá được thực trạng quy định của pháp luật cũng như thực trạng trả hồ
sơ để điều tra bổ sung của Viện kiểm sát, Tòa án từ năm 2002 đến năm 2006,
từ đó rút ra những nguyên nhân của thực trạng trên và đưa ra một số giải pháp
nâng cao hiệu quả chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong cải cách tư
pháp;
Một số giải pháp nhằm hạn chế việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa
các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự của tác giả Đỗ Kha, Tạp chí Kiểm sát
số 01/2007: Bài viết đã nêu lên thực trạng về trả hồ sơ đề điều tra bổ sung
giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trên toàn quốc từ năm 2002 đến 2005, từ
đó rút ra được một số nguyên nhân cơ bản và đưa ra những biện pháp nhằm
hạn chế đến mức thấp nhất việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan


9
tiến hành tố tụng hình sự;
Bàn về quy định “Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung” trong điều kiện
cải cách tư pháp của tác giả Mai Văn Lư, tạp chí Kiểm sát số 11/2010: Bài
viết chỉ ra một số hạn chế, bất cập trong việc điều tra, truy tố và xét xử và từ
đó đưa ra những giải pháp cơ bản khi bỏ quy định về “Tòa án trả hồ sơ để
điều tra bổ sung”;
Giải pháp để hạn chế việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong giai đoạn
truy tố của tác giả Lê Tấn Cường, tạp chí Kiểm sát số 10/2014: Bài viết đã chỉ
ra những nguyên nhân khách quan, nguyên nhân chủ quan của trả hồ để điều
tra bổ sung trong giai đoạn truy tố, từ đó đưa ra một số giải pháp nâng cao
hiệu quả công tác của Viện kiểm sát để hạn chế việc trả hồ sơ điều tra bổ sung
trong giai đoạn truy tố;
Hoàn thiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về việc Tòa án cấp sơ

thẩm trả hồ sơ để điều tra bổ sung của tác giả Vũ Gia Lâm, tạp chí Tòa án
nhân dân số 8/2013: Bài viết trao đổi một số bất cập, vướng mắc của các quy
định BLTTHS năm 2003 về việc Tòa án ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, trên cơ sở đó, đề xuất việc tiếp tục hoàn
thiện quy định của BLTTHS về vấn đề này;…
Ngoài ra còn rất nhiều đề tài, bài viết, bài nghiên cứu đăng trên các báo,
tạp chí chuyên ngành như Tạp chí Kiểm sát, Tạp chí Tòa án nhân dân, Tạp chí
Dân chủ và pháp luật…Trong các công trình trên, ở mức độ này hay mức độ
khác vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung đã được đề cập đến, nhất là các căn
cứ trả hồ sơ để điều tra bổ sung, thủ tục trả hồ sơ để điều tra bổ sung, thậm chí
có người đặt vấn đề xem xét tính hợp lý, cần thiết của chế định này trong điều
kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền. Tuy nhiên, cho đến nay và đặc biệt là
sau khi ban hành BLTTHS năm 2015, chưa có một công trình nào nghiên cứu
một cách đầy đủ, toàn diện và hệ thống về vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ
sung; nhiều nội dung liên quan chưa có được cách nhìn và giải quyết thống


10
nhất; các công trình chưa giải đáp triệt để được những vướng mắc trong thực
tế.
3. Mục đích nghiên cứu của luận văn
Mục đích nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu những vấn đề lý luận
và quy định của pháp luật tố tụng hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ sung;
thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung và đánh giá thực trạng đó, từ đó đưa
ra một số giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện tốt hơn nữa quy định của pháp
luật và hạn chế trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
4. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn
Để đạt được các mục đích nêu trên, luận văn phải trả lời được các câu
hỏi sau đây:
- Khái niệm, đặc điểm, căn cứ và ý nghĩa của trả hồ sơ để điều tra bổ

sung là gì?
- Thực trạng quy định của pháp luật tố tụng hình sự về trả hồ sơ để điều
tra bổ sung như thế nào? Thực trạng thực hiện quy định của pháp luật tố tụng
hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ sung từ năm 2011 đến năm 2015 trên toàn
quốc ra sao? Có những ưu điểm, hạn chế vướng mắc gì? Nguyên nhân của
thực trang đó là gì?
- Những giải pháp đảm bảo hạn chế trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong
thực tiễn?
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận về trả hồ sơ
để điều tra bổ sung và thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng
hình sự Việt Nam;
Mặc dù BLTTHS năm 2015 đã được ban hành nhưng theo Nghị quyết số
144/2015/QH13 thì quyết định lùi hiệu lực thi hành của BLTTHS số
101/2015/QH13 từ ngày 01 tháng 7 năm 2016 đến ngày Luật sửa đổi, bổ sung
một số điều của BLHS số 100/2015/QH13 có hiệu lực thi hành, luận văn này,


11
ngoài việc phân tích quy định về trả hồ sơ để điều tra bổ sung còn đối chiếu với
BLTTHS năm 2015 và chỉ ra những nội dung mới đã khắc phục bất cập trong
quy định của BLTTHS năm 2003 về quy định này.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài tập trung vào việc trả hồ sơ để điều tra
bổ sung giữa Viện kiểm sát nhân dân và Cơ quan điều tra, giữa Tòa án nhân
dân và Viện kiểm sát nhân dân trong phạm vi toàn quốc. Luận văn không
nghiên cứu việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tố tụng trong
quân đội.
Tư liệu và số liệu để nghiên cứu trong luận văn được khai thác từ các
báo cáo tổng kết của Viện kiểm sát nhân dân từ năm 2011 đến năm 2015.
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài

Luận văn được hoàn thành trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa
Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước, pháp luật.
Phương pháp phân tích tổng hợp vừa đảm bảo tính khái quát của vấn đề
được nghiên cứu vừa đảm bảo tính chuyên sâu ở mỗi nội dung liên quan đến
trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng.
Phương pháp thống kê được sử dụng để nêu rõ số liệu thực tiễn về thực
hiện quy định pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổ sung;
Phương pháp sử dụng biểu đồ minh họa,… nhằm làm rõ hơn vấn đề trả
hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự Việt Nam.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Về ý nghĩa khoa học: Đề tài góp phần bổ sung vấn đề lý luận trả hồ sơ
để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự Việt Nam.
- Về ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể dùng
làm tài liệu tham khảo trong việc học tập và nghiên cứu pháp luật tố tụng hình
sự nói chung cũng như vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Luận văn cũng có
giá trị tham khảo đối với những người làm công tác thực tiễn góp phần hạn
chế việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung.


12
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được kết cấu làm ba chương:
Chương 1: Lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung
Chương 2: Thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung
Chương 3: Giải pháp bảo đảm hạn chế trả hồ sơ để điều tra bổ sung


13
Chương 1

LÝ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
1.1. Khái niệm, đặc điểm trả hồ sơ để điều tra bổ sung
Trước khi BLTTHS năm 1988 ra đời, các văn bản pháp luật trước đó
không có quy định nào về việc Viện kiểm sát (trước đây là Viện Công tố),
Toà án trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Chế định này được quy định lần đầu tiên
tại BLTTHS năm 1988, sau đó được hoàn thiện hơn tại BLTTHS năm 2003
và BLTTHS năm 2015.
Mặc dù sau gần 20 năm chế định trả hồ sơ điều tra bổ sung ra đời
nhưng trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện nay, chưa có một khái
niệm cụ thể, chính thức về trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Hầu hết các khái
niệm trả hồ sơ điều tra bổ sung được các tác giả đưa ra trong Giáo trình, luận
văn, các bài nghiên cứu, bài báo, tạp chí. Chúng tôi xin nêu ra một số khái
niệm như sau:
- Điều tra bổ sung là hoạt động điều tra thêm về vụ án hình sự của Cơ
quan điều tra theo yêu cầu của Viện kiểm sát hay Tòa án nhằm phát hiện, thu
thập bổ sung tài liệu, chứng cứ để giải quyết vụ án được đúng đắn, khách
quan1.
- Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một hoạt động tố tụng được quy định
tại Điều 168 và Điều 179 của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003 nhằm khắc
phục những tồn tại, thiếu sót của các cơ quan tiến hành tố tụng trong giai đoạn
điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự, đảm bảo cho quá trình giải quyết vụ
án được khách quan, toàn diện, triệt để, chính xác và đúng pháp luật2.

1Học viện Cảnh sát nhân dân (2007), Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà
Nội, tr. 94.
2Lê Tấn Cường (2012), Những vướng mắc và kiến nghị sửa đổi chế định Viện kiểm sát trả hồ sơ để điều tra
bổ sung, Tạp chí Kiểm sát, (20), tr. 15.


14

- Điều tra bổ sung là một hoạt động được quy định trong Bộ luật Tố
tụng hình sự do cơ quan có thẩm quyền thực hiện nhằm bảo đảm việc xử lý
vụ án hình sự đúng đắn và có căn cứ pháp luật. Việc trả hồ sơ để điều tra bổ
sung chỉ được thực hiện khi vụ án còn thiếu chứng cứ quan trọng mà Viện
kiểm sát không tự điều tra được hoặc Tòa án không thể làm rõ được khi xét
xử vụ án, do đó mục đích trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhằm bảo đảm việc
truy tố, xét xử vụ án hình sự khách quan, toàn diện, xử lý đúng người, đúng
tội và đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội3.
- Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là chế định của luật tố tụng hình sự
quy định Viện kiểm sát hoặc Tòa án chuyển trả hồ sơ cho Viện kiểm sát hoặc
Cơ quan điều tra để điều tra thêm về vụ án hình sự theo các căn cứ được quy
định trong Bộ luật Tố tụng hình sự nhằm mục đích làm sáng tỏ vụ án hình sự,
để Tòa án xét xử vụ án một cách công minh, chính xác, khách quan, đúng
người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người
vô tội4.
Có thể nói, các khái niệm trên đã đưa được những luận điểm hợp lý về
thẩm quyền, căn cứ, trình tự, thủ tục và mục đích của trả hồ sơ để điều tra bổ
sung.
Về thẩm quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung, chúng ta biết rằng việc giải
quyết vụ án hình sự phải trải qua nhiều giai đoạn tố tụng, trong đó ba giai
đoạn quan trọng nhất là điều tra, truy tố, xét xử. Mỗi giai đoạn được pháp luật
tố tụng hình sự quy định những nhiệm vụ, quyền hạn riêng nhưng có liên quan
mật thiết với nhau, giai đoạn trước làm tiền đề cho việc thực hiện giai đoạn
sau. Vì vậy, nếu trong giai đoạn điều tra vụ án có thiếu sót, các chứng cứ chưa
rõ ràng và còn có những mâu thuẫn, phát sinh những chứng cứ mới có ý nghĩa
3Trần Thế Vinh (2014), Nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án hình sự,
hạn chế việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, Tạp chí Kiểm sát,(22), tr. 12.
4 Nguyễn Thị Hải Châu (2010), Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự Việt Nam, Luận
văn thạc sĩ, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 19.

15
đối với việc đánh giá bản chất của vụ án, có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm hoặc làm
oan người vô tội, có biểu hiện vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hoặc
thiếu các thủ tục tố tụng và một số các lý do khác như có sự khác nhau về
quan điểm đánh giá vụ án giữa các cơ quan và người tiến hành tố tụng mà
không tự mình làm rõ được thì trong giai đoạn truy tố hoặc giai đoạn xét xử,
các cơ quan tiến hành tố tụng có thể tự khắc phục được hoặc trả lại hồ sơ vụ
án cho Cơ quan điều tra để tiến hành điều tra bổ sung. Do đó, Viện kiểm sát,
Tòa án có quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một yêu cầu khách quan của
quá trình tiến hành tố tụng nhằm đảm bảo việc điều tra, truy tố và xét xử được
đầy đủ, toàn diện, khách quan, chính xác, tránh làm oan người vô tội và bỏ lọt
tội phạm.
Khi thực hiện trả hồ sơ để điều tra bổ sung, Viện kiểm sát, Tòa án phải
đảm bảo tính có căn cứ, không phải trường hợp nào cũng có thể trả hồ sơ để
điều tra bổ sung. Pháp luật tố tụng hình sự đã quy định cụ thể về các căn cứ
này nhằm ngăn chặn tình trạng các cơ quan tiến hành tố tụng trả hồ sơ để điều
tra bổ sung tràn lan, không cần thiết.
Đồng thời, Viện kiểm sát, Tòa án còn phải tuân thủ trình tự, thủ tục trả
hồ sơ để điều tra bổ sung theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự. Mọi
hoạt động tố tụng hình sự đều phải đảm bảo nguyên tắc pháp chế xã hội chủ
nghĩa để quá trình tiến hành tố tụng giải quyết vụ án được khách quan, chính
xác và hợp pháp. Do vậy, pháp luật tố tụng hình sự cũng đã ban hành một
trình tự, thủ tục hợp lý về việc ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung, thời
hạn và số lần trả hồ sơ, việc thực hiện yêu cầu điều tra bổ sung và những hậu
quả pháp lý của trả hồ sơ để điều tra bổ sung để các cơ quan tiến hành tố tụng
thực hiện thống nhất trong thực tiễn.
Bên cạnh đó, còn phải kể đến mục đích của việc trả hồ sơ để điều tra bổ
sung. Đối với bất cứ hoạt động tố tụng hình sự nào luôn được các chủ thể thực
hiện với một mục đích nhất định, có một ý nghĩa nhất định. Từ giai đoạn điều

16
tra, truy tố cho đến giai đoạn xét xử, các cơ quan tiến hành tố tụng luôn hướng
tới việc chứng minh tội phạm và sự thật khách quan. Nếu quá trình giải quyết
vụ án được thực hiện đầy đủ, khách quan thì việc chứng minh tội phạm và
truy cứu trách nhiệm hình sự người phạm tội sẽ đúng đắn, không làm oan
người vô tội, không bỏ lọt tội phạm. Đây là mục đích xuyên suốt, là kim chỉ
nam cho các cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện chức năng, nhiệm vụ của
mình. Do đó, chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung ra đời nhằm mục đích
khắc phục những thiếu sót trong quá trình chứng minh tội phạm và đi tìm sự
thật khách quan của các cơ quan tiến hành tố tụng, đảm bảo cho công tác đấu
tranh và phòng chống tội phạm được thực hiện hiệu quả hơn.
Từ sự phân tích trên, có thể rút ra các đặc điểm của việc trả hồ sơ để
điều tra bổ sung như sau:
Thứ nhất, trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một hoạt động tố tụng do các
cơ quan tiến hành tố tụng (Viện kiểm sát, Tòa án cấp sơ thẩm) thực hiện.
Hình thức của hoạt động tố tụng này chính là quyết định trả hồ sơ để điều tra
bổ sung. Nội dung của quyết định phải thể hiện rõ thẩm quyền, căn cứ, số,
ngày tháng năm, địa điểm ban hành và quan trọng nhất là phải ghi rõ những
vấn đề cần điều tra bổ sung. Cơ quan điều tra là cơ quan có trách nhiệm thực
hiện quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Viện kiểm sát. Tương tự,
Viện kiểm sát là cơ quan có trách nhiệm thực hiện quyết định của Tòa án.
Viện kiểm sát có thể tự mình điều tra bổ sung hoặc trả hồ sơ cho Cơ quan
điều tra để điều tra những vấn đề Tòa án yêu cầu trong trường hợp không thể
tự mình bổ sung được;
Thứ hai, việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung chỉ do Viện kiểm sát và Tòa
án tiến hành (trong giai đoạn truy tố và xét xử sơ thẩm vụ án hình sự) trên cơ
sở tuân thủ các quy định của BLTTHS về căn cứ, trình tự, thủ tục...Ngoài
Viện kiểm sát và Tòa án, các cơ quan khác có thẩm quyền tiến hành tố tụng

không có quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung;


17
Thứ ba, mục đích của việc quy định chế định trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong tố tụng hình sự là nhằm bảo đảm cho việc điều tra, truy tố, xét xử
phải thật sự đầy đủ, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không
bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ
sung chính là cơ hội để cơ quan tiến hành tố tụng được sửa sai, bổ sung những
thiếu sót còn tồn tại trong quá trình thu thập, đánh giá chứng cứ và bảo đảm
thực hiện đúng trình tự, thủ tục tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án hình
sự. Đó vừa là quyền nhưng cũng là nghĩa vụ pháp lý mà các cơ quan tiến hành
tố tụng phải thực hiện, cũng là một yêu cầu khách quan trong hoạt động tố
tụng hình sự để đảm bảo các cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện đúng chức
trách, nhiệm vụ của mình.
Từ những đặc điểm cơ bản trên, có thể hiểu: Trả hồ sơ để điều tra bổ
sung là hoạt động tố tụng do Viện kiểm sát, Tòa án thực hiện trong giai đoạn
truy tố hoặc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự khi có các căn cứ và được tiến hành
theo trình tự, thủ tục mà Bộ luật Tố tụng hình sự quy định nhằm bảo đảm cho
việc điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự đầy đủ, khách quan, đúng
người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội
phạm.
1.2. Nội dung của trả hồ sơ để điều tra bổ sung và phân biệt với
hủy bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án để điều tra lại hoặc xét xử lại
1.2.1 Nội dung của trả hồ sơ để điều tra bổ sung
Nội dung của trả hồ sơ để điều tra bổ sung có ba vấn đề như sau:
Thứ nhất, trả hồ sơ để điều tra bổ sung là hoạt động tố tụng do Viện
kiểm sát, Tòa án thực hiện trong giai đoạn truy tố hoặc xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự khi có các căn cứ để trả hồ sơ điều tra bổ sung
Trước hết, phải khẳng định việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung là hoạt

động tố tụng chỉ được thực hiện ở cấp sơ thẩm. Sở dĩ trả hồ sơ để điều tra bổ


18
sung chỉ được thực hiện ở cấp sơ thẩm là xuất phát từ việc thực hiện chế độ
hai cấp xét xử, cấp phúc thẩm có nhiệm vụ kiểm tra lại tính có căn cứ và hợp
pháp của bản án, quyết định sơ thẩm còn quá trình điều tra, truy tố, xét xử sẽ
được thực hiện ở cấp sơ thẩm. Do đó, nếu phát sinh những căn cứ trả hồ sơ để
điều tra bổ sung thì việc trả hồ sơ giữa các cơ quan tiến hành tố tụng ngang
cấp cũng sẽ dễ giám sát, theo dõi hơn việc thực hiện yêu cầu điều tra bổ sung.
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung chỉ do Viện kiểm sát trong giai đoạn truy
tố hoặc Tòa án trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự thực hiện, ngoài ra không
có cơ quan tố tụng nào khác có quyền này. Như đã phân tích ở mục 1.1, ở cấp
sơ thẩm, trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự, giai đoạn tố
tụng trước là tiền đề cho việc thực hiện giai đoạn tố tụng sau và giai đoạn tố
tụng sau sẽ kiểm tra lại toàn bộ các hoạt động tố tụng của giai đoạn tố tụng
trước có những thiếu sót, vi phạm nào để từ đó kịp thời khắc phục, sửa chữa.
Vì vậy, xét theo quá trình tố tụng vụ án hình sự và chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn của các cơ quan tiến hành tố tụng thì chỉ Viện kiểm sát, Tòa án mới
có thẩm quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Việc trả hồ sơ giữa các cơ quan
tiến hành tố tụng được thực hiện chỉ khi có các căn cứ trả hồ sơ để điều tra bổ
sung.
Trong thời hạn truy tố, Viện kiểm sát phải ra một trong các quyết định,
trong đó có trả hồ sơ để điều tra bổ sung, đây là một bước để hoàn thiện hồ sơ
vụ án, giúp cho việc truy tố được đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp
luật. Tương tự, trong thời hạn chuẩn bị xét xử hoặc tại phiên tòa, Tòa án có
quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung để đảm bảo cho việc xét xử đúng người,
đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm.
Thứ hai, trả hồ sơ để điều tra bổ sung được tiến hành theo trình tự, thủ
tục mà Bộ luật Tố tụng hình sự quy định

Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một chế định được quy định trong
BLTTHS, là tập hợp những quy định về trình tự, thủ tục tố tụng mà Viện kiểm


19
sát, Tòa án phải thực hiện.
Xét về mặt hình thức thể hiện, trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một quyết
định tố tụng của Viện kiểm sát, Tòa án được ban hành ở giai đoạn truy tố và
giai đoạn xét xử, trên cơ sở các quy định của pháp luật tố tụng hình sự. Trong
mỗi giai đoạn tố tụng, qua việc nghiên cứu hồ sơ vụ án, Viện kiểm sát, Tòa án
xem xét hệ thống chứng cứ đã đầy đủ hay chưa, các hoạt động tố tụng được
thực hiện có tuân thủ đúng quy định của pháp luật tố tụng hình sự hay không,
quá trình giải quyết vụ án hình sự có bỏ lọt tội phạm hay làm oan người vô tội
không. Từ việc nghiên cứu và trả lời các câu hỏi trên, Viện kiểm sát, Tòa án
sẽ đưa ra các quyết định tố tụng phù hợp, trong đó nếu thấy có đủ căn cứ trả
hồ sơ để điều tra bổ sung thì sẽ ban hành quyết định bằng văn bản và do người
có thẩm quyền theo quy định của pháp luật ký.
Xét về mặt nội dung pháp lý, trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một chế
định được quy định trong BLTTHS bao gồm các quy phạm pháp luật điều
chỉnh các quan hệ pháp luật phát sinh giữa các chủ thể tham gia vào hoạt động
tố tụng này. Đó là nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát, Tòa án khi trả hồ
sơ để điều tra bổ sung; Các căn cứ trả hồ sơ để điều tra bổ sung, gồm 03 căn
cứ (Còn thiếu chứng cứ quan trọng đối với vụ án mà Viện kiểm sát, Tòa án
không thể tự mình bổ sung được; Có căn cứ để cho rằng bị can (bị cáo) phạm
một tội khác hoặc có người đồng phạm khác; Có vi phạm nghiêm trọng thủ
tục tố tụng) quy định riêng cho Viện kiểm sát, Tòa án trong Bộ luật Tố tụng
hình sự. Bên cạnh đó là trình tự, thủ tục, thời hạn, số lần trả hồ sơ để điều tra
bổ sung, trách nhiệm của Cơ quan điều tra trong việc thực hiện các yêu cầu
của Viện kiểm sát nêu trong quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung, trách
nhiệm của Viện kiểm sát trong việc thực hiện các yêu cầu của Tòa án nêu

trong quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung. thực hiện từ khi ban hành quyết
định trả hồ sơ để điều tra bổ sung …5


20
Thứ ba, mục đích của trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhằm bảo đảm cho
việc điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự đầy đủ, khách quan, đúng
người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội
phạm
Hiện nay, vấn đề quyền con người, quyền công dân, bảo đảm quyền
bào chữa của người bị buộc tội và tranh tụng trong xét xử đang là vấn đề nóng
bỏng không chỉ Việt Nam mà cộng đồng quốc tế đều đặc biệt quan tâm.
Những vụ án oan sai, bỏ lọt tội phạm cũng được dư luận đặc biệt chú ý. Do
đó, vấn đề đặt ra đối với các cơ quan tiến hành tố tụng là phải tăng cường các
biện pháp phòng, chống oan sai. Mục đích của pháp luật tố tụng hình sự nói
chung và trả hồ sơ để điều tra bổ sung nói riêng đều nhằm bảo đảm cho việc
điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự đầy đủ, khách quan, đúng người,
đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm.
Trong quá trình điều tra, truy tố, hồ sơ vụ án được lập theo quy định của
pháp luật, việc thu thập, đánh giá các chứng cứ buộc tội, chứng cứ gỡ tội đầy
đủ, khách quan, xác định đúng sự thật vụ án sẽ là tiền đề thuận lợi cho việc
xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Mặc dù trả hồ sơ để điều tra bổ
sung sẽ làm kéo dài thời hạn giải quyết vụ án hình sự nhưng cũng sẽ đảm bảo
cho việc điều tra, truy tố, xét xử được đầy đủ, khách quan hơn, xử lý đúng
người phạm tội, đúng tội danh theo quy định của Bộ luật Hình sự và trình tự,
thủ tục tố tụng được tuân thủ.
Bên cạnh đó, trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng nhằm phòng, chống oan,
sai, bỏ lọt tội phạm. Thực tiễn cho thấy, trong các trường hợp bị can bị bức
cung, nhục hình, hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế, đình chỉ điều tra
không đúng pháp luật… Viện kiểm sát, Tòa án là các cơ quan tiến hành tố

tụng ở giai đoạn sau sẽ phát hiện những thiếu sót, vi phạm để kịp thời khắc
5 Nguyễn Đình Vinh (2016), “Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm
2015”, tại địa chỉ: ngày truy cập 18/02/2016.


21
phục, sửa chữa, tránh làm oan người vô tội, làm sai hoặc bỏ lọt tội phạm. Vì
vậy, nói cho cùng, trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một hoạt động tố tụng cần
thiết trong tổng thể các thủ tục tố tụng hình sự, làm cho việc giải quyết vụ án
hình sự đạt được mục đích và sâu xa hơn là nhằm bảo vệ công lý, bảo vệ
quyền con người, quyền công dân.
1.2.2 Phân biệt trả hồ sơ để điều tra bổ sung với hủy bản án sơ thẩm
và chuyển hồ sơ vụ án để điều tra lại hoặc xét xử lại
Với nội dung trên, ta có thể hiểu rõ ràng thế nào là trả hồ sơ để điều tra
bổ sung và dễ dàng phân biệt trả hồ sơ để điều tra bổ sung với hủy bản án sơ
thẩm và chuyển hồ sơ vụ án để điều tra lại hoặc xét xử lại, cụ thể:
Về khái niệm, trả hồ sơ để điều tra bổ sung là hoạt động tố tụng do Viện
kiểm sát, Tòa án thực hiện trong giai đoạn truy tố hoặc xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự khi có các căn cứ và được tiến hành theo trình tự, thủ tục mà Bộ luật
Tố tụng hình sự quy định nhằm bảo đảm cho việc điều tra, truy tố, xét xử các
vụ án hình sự đầy đủ, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật,
không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm. Còn hủy bản án sơ thẩm
và chuyển hồ sơ vụ án để điều tra lại hoặc xét xử lại là quyết định của Tòa án
cấp phúc thẩm trực tiếp phủ nhận hoàn toàn bản án sơ thẩm nhưng cũng đồng
thời gián tiếp phủ nhận hoàn toàn kết quả của hoạt động điều tra hoặc trực tiếp
phủ nhận hoàn toàn kết quả xét xử ở cấp sơ thẩm để điều tra lại hoặc xét xử lại
vụ án từ đầu theo quy định của BLTTHS nhằm kịp thời sửa chữa những sai
lầm, khắc phục vi phạm pháp luật của Tòa án cấp sơ thẩm, bảo đảm quyền và
lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia tố tụng có quyền và lợi ích pháp lý
liên quan đến vụ án6.

Về thẩm quyền, BLTTHS quy định Viện kiểm sát, Tòa án cấp sơ thẩm
có quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung còn quyền hủy bản án sơ thẩm và
chuyển hồ sơ vụ án để điều tra lại hoặc xét xử lại chỉ được quy định cho Tòa
6 Vũ Gia Lâm (2012), Về quyền hủy bản án hình sự sơ thẩm để điều tra lại hoặc xét xử lại của Tòa án cấp
phúc thẩm, Tạp chí Luật học, số 11, tr. 12, 14.


22
án cấp phúc thẩm.
Về hình thức pháp lý, việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung được thể hiện
bằng quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung, trong quyết định phải nêu rõ
những vấn đề cần yêu cầu điều tra bổ sung còn việc hủy bản án sơ thẩm và
chuyển hồ sơ vụ án để điều tra lại hoặc xét xử lại được thể hiện bằng bản án
hình sự phúc thẩm, trong bản án phải ghi rõ lý do của việc hủy bản án sơ thẩm
và Tòa án cấp phúc thẩm không quyết định trước những chứng cứ mà Tòa án
cấp sơ thẩm cần phải chấp nhận hoặc cần phải bác bỏ, cũng như không quyết
định trước về điều khoản Bộ luật Hình sự và hình phạt mà Tòa án cấp sơ thẩm
sẽ phải áp dụng.
Về nội dung pháp lý, BLTTHS quy định rõ ràng về nhiệm vụ, quyền hạn
của Viện kiểm sát, Tòa án cấp sơ thẩm, các căn cứ, trình tự, thủ tục, thời hạn,
số lần khi thực hiện trả hồ sơ để điều tra bổ sung và trách nhiệm thực hiện yêu
cầu điều tra bổ sung. Đối với việc hủy bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án
để điều tra lại hoặc xét xử lại, Bộ luật Tố tụng hình sự cũng đã quy định rõ
những nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án cấp phúc thẩm. Về căn cứ hủy bản án
sơ thẩm, BLTTHS quy định Tòa án cấp phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm để
điều tra lại khi nhận thấy việc điều tra ở cấp sơ thẩm không đầy đủ mà cấp
phúc thẩm không thể bổ sung được và hủy bản án sơ thẩm để xét xử lại ở cấp
sơ thẩm với thành phần Hội đồng xét xử mới trong các trường hợp sau:
- Thành phần Hội đồng xét xử sơ thẩm không đúng luật định hoặc có vi
phạm nghiêm trọng khác về thủ tục tố tụng;

- Người được Tòa án cấp sơ thẩm tuyên bố không có tội nhưng có căn
cứ cho rằng người đó đã phạm tội.
Ngoài ra, BLTTHS cũng quy định trình tự, thủ tục, thời hạn chuyển hồ
sơ vụ án cho Viện kiểm sát hoặc Tòa án cấp sơ thẩm và quá trình Cơ quan
điều tra tiến hành điều tra lại, Viện kiểm sát truy tố lại và Tòa án cấp sơ thẩm
xét xử lại vụ án theo thủ tục chung.


23
Về mục đích, mục đích của trả hồ sơ để điều tra bổ sung là nhằm bảo
đảm cho việc điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự đầy đủ, khách quan,
đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ
lọt tội phạm. Còn mục đích của việc hủy bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ
án để điều tra lại hoặc xét xử lại là nhằm kịp thời sửa chữa những sai lầm,
khắc phục vi phạm pháp luật của Tòa án cấp sơ thẩm, bảo đảm quyền và lợi
ích hợp pháp của các chủ thể tham gia tố tụng có quyền và lợi ích pháp lý liên
quan đến vụ án.
1.3. Ý nghĩa của việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung
Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung được quy định trong BLTTHS
rất có ý nghĩa đối với hoạt động điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan tiến
hành tố tụng. Trước hết, chế định này góp phần bảo đảm cho các nguyên tắc
của BLTTHS được thực hiện nhất quán, triệt để, nhất là bảo đảm việc thực
hiện các nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố tụng hình sự, nguyên
tắc xác định sự thật của vụ án. Ngoài ra, chế định còn góp phần nâng cao tinh
thần trách nhiệm của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong
hoạt động điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự. Cụ thể:
Thứ nhất, trả hồ sơ để điều tra bổ sung góp phần bảo đảm thực hiện
nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố tụng hình sự
Pháp chế chính là sự hiện diện của một hệ thống pháp luật tương đối
hoàn thiện, đảm bảo cho việc thiết lập trật tự xã hội và quản lý nhà nước mà ở

đó đòi hỏi các cơ quan nhà nước, cán bộ công chức nhà nước, các tổ chức tồn
tại trong xã hội và mọi công dân phải thực hiện pháp luật thường xuyên
nghiêm chỉnh và triệt để7. Trong giai đoạn đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta
hiện nay, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa đã trở thành một yêu cầu cấp
thiết được Đảng và Nhà nước ta khẳng định tại khoản 1 Điều 8 Hiến pháp
7www.hueuni.edu.vn/.../totrinh.../3-Tang%20cuong%20phap%20che%5B1%5D.doc


24
năm 2013: “Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp
luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập
trung dân chủ”. Một trong những ngành luật liên quan trực tiếp và sâu rộng
tới toàn xã hội chính là ngành luật tố tụng hình sự. Việc đảm bảo thực hiện
đúng, đầy đủ các quy định của pháp luật tố tụng hình sự sẽ góp phần vào công
cuộc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền
mà Đảng ta đang hướng tới.
Vì vậy, tại Điều 7 BLTTHS năm 2015 đã quy định: “Mọi hoạt động tố
tụng hình sự phải được thực hiện theo quy định của Bộ luật này. Không được
giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử ngoài những
căn cứ và trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định”. Đây chính là nội dung
của nguyên tắc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố tụng hình sự.
Theo đó, các cơ quan tiến hành tố tụng phải hoạt động trên cơ sở quy định của
BLTTHS. Người tiến hành tố tụng phải thực hiện quyền, nghĩa vụ của
mình theo pháp luật tố tụng hình sự và những điều cán bộ công chức
không được làm. Quá trình giải quyết vụ án hình sự phải tuân thủ đúng theo
trình tự, thủ tục mà BLTTHS quy định. Hoạt động tố tụng hình sự của người
tham gia tố tụng phải được bảo đảm theo quy định của pháp luật.
Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, nếu các cơ quan tiến hành tố
tụng thực hiện không đúng hoặc không đầy đủ các quy định của BLTTHS thì
có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý khác nhau và ảnh hưởng đến việc giải

quyết đúng đắn vụ án, như truy cứu trách nhiệm hình sự người thực hiện hành
vi phạm tội và giải quyết những vấn đề khác của vụ án không có căn cứ và
trái pháp luật, hoặc xâm phạm nghiêm trọng đến lợi ích của Nhà nước, quyền
và lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng, của tổ chức và công dân. Do
đó, trong quá trình truy tố, xét xử, Viện kiểm sát, Tòa án có quyền trả hồ sơ
điều tra bổ sung khi phát hiện những vi phạm nghiêm trọng về trình tự, thủ


25
tục tố tụng là một yêu cầu khách quan và cần thiết, đảm bảo cho những quy
định của pháp luật được tuân thủ đúng, đầy đủ.
Thứ hai, trả hồ sơ để điều tra bổ sung góp phần bảo đảm thực hiện
nguyên tắc xác định sự thật của vụ án
Quá trình giải quyết vụ án hình sự phải thông qua nhiều khâu, nhiều
bước để có thể truy cứu trách nhiệm hình sự của người phạm tội. Đó là hoạt
động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Trong đó, quá trình khởi
tố, điều tra, truy tố chiếm vị trí rất quan trọng, là tiền đề để quá trình xét xử
được đúng đắn và đảm bảo cho công tác thi hành án. Vì vậy, nếu để xảy ra
thiếu sót, không khách quan trong một khâu thì những khâu về sau sẽ không
đầy đủ và gây ra những hậu quả pháp lý nghiêm trọng hơn. Do đó, quá trình
giải quyết vụ án hình sự phải đảm bảo tính khách quan, toàn diện và đầy đủ.
Đây cũng là một trong những yêu cầu của nguyên tắc xác định sự thật
của vụ án. Nguyên tắc này được quy định tại Điều 15 BLTTHS năm 2015, là
tư tưởng chủ đạo, là nhiệm vụ bao trùm của toàn bộ hoạt động tố tụng hình
sự. Theo đó, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ quan có thẩm
quyền tiến hành tố tụng phải áp dụng các biện pháp hợp pháp để xác định sự
thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ, làm rõ chứng cứ xác
định là có tội và chứng cứ xác định là vô tội, tình tiết tăng nặng và tình tiết
giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của người bị buộc tội. Để đảm bảo thực hiện
nguyên tắc này, BLTTHS năm 2015 đã quy định cụ thể các hoạt động điều

tra, truy tố, xét xử cần thiết để cơ quan tiến hành tố tụng xác định sự thật của
vụ án, trong đó có chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là hoạt động tố tụng do Viện kiểm sát,
Tòa án tiến hành. Trong quá trình truy tố, xét xử, nếu phát hiện hồ sơ còn
thiếu những chứng cứ để chứng minh, có căn cứ khởi tố bị can về một hay
nhiều tội phạm khác, có người đồng phạm hoặc có người phạm tội khác liên
quan đến vụ án nhưng chưa được khởi tố, có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục