Quản lý hoạt động dạy học cấp THPT ở các trung tâm giáo dục thường xuyên tỉnh cao bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LỤC THỊ LÊ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CẤP THPT
Ở CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TỈNH
CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2014


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LỤC THỊ LÊ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CẤP THPT
Ở CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TỈNH
CAO BẰNG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. NGUYỄN VĂN HỘ

THÁI NGUYÊN - 2014

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Quản lý hoạt động dạy học cấp THPT ở các
Trung tâm GDTX tỉnh cao Bằng” được thực hiện từ tháng 12/2013 đến tháng
8/2014, mọi số

khảo sát đã được tổng hợp, sử lý

tr

từng
tại Việt Nam.
Tôi xin cam đoan, luận văn có tham khảo, sử dụng thông tin từ nhiều nguồn
khác nhau,

tham khảo tron

n

.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Lục Thị Lê

i


LỜI CẢM ƠN

Quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn thạc sỹ quản lý giáo
dục, tôi được sự giúp đỡ và tạo điều kiện của nhiều tập thể và cá nhân thầy giáo, cô
giáo.
Cùng với tình cảm chân thành của mình, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc
trước sự tạo điều kiện, ủng hộ khích lệ của:
- Khoa tâm lý Giáo dục và khoa sau Đại học Trường Đại học Sư phạm - Đại học
Thái Nguyên.
- Các Thầy, Cô giảng viên đã tham gia giảng dạy, quản lý và giúp đỡ trong
suốt quá trình học tập nhất là trong quá trình tiến hành thực hiện đề tài nghiên cứu
khoa học này.
- Nhà giáo, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Hộ - Người hướng dẫn khoa học đã
tận tình giúp đỡ, hướng dẫn chỉ bảo cặn kẽ trong việc viết đề cương, nội dung của
đề tài, trong phương pháp nghiên cứu khoa học và tận tình giúp đỡ tôi trong suốt
quá trình nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này.
- Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Cao Bằng.
- Lãnh đạo, cán bộ chuyên viên phòng GDTX, Sở GD&ĐT Cao Bằng.
- Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong các Trung tâm GDTX trên địa bàn
tỉnh Cao Bằng đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong việc cung cấp số liệu
và tư vấn khoa học trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
- Các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã quan tâm, chia sẻ động viên, khích lệ
và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Mặc dù tôi đã hết sức cố gắng trong học tập và đặc biệt trong quá trình thực
hiện nghiên cứu hoàn thành luận văn, song chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi
những thiếu khuyết. Bản thân tôi kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của quý
thầy, cô giảng viên và các bạn đồng nghiệp.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Lục Thị Lê
ii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................. ii
MỤC LỤC .................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................................ iv DANH
MỤC BẢNG.................................................................................................... v
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................ 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................................... 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học.............................................................................................. 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn.................................................................................................. 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CẤP TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG
XUYÊN.................................................................................... 6
1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................ 6
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6
1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8
1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ............................................................... 11
1.2.1. Quản lý và Quản lý giáo dục.................................................................... 11
1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học ...................................................................... 12
1.2.3. Chất lượng dạy học .................................................................................. 14
1.2.4. Trung tâm GDTX ..................................................................................... 14
1.3. Quản lý hoạt động dạy học của Giám đốc Trung tâm GDTX......................... 26
1.3.1. Quản lý hoạt động dạy học của Giám đốc Trung tâm GDTX theo chức năng .

26
3


1.3.2. Quản lý hoạt động dạy học của Giám đốc theo phương tiện ...................
29
1.3.3. Quản lý hoạt động dạy học của Giám đốc theo Quá trình ....................... 30

4


1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học của giáo viên trong
các Trung tâm GDTX ............................................................................................. 36
1.4.1. Các yếu tố chủ quan ................................................................................. 36
1.4.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 37
Kết luận chương 1....................................................................................................... 39
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CẤP THPT Ở CÁC
TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TỈNH CAO BẰNG
................................................................................. 40
2.1. Phát triển GDTX của tỉnh Cao Bằng trong thời kỳ đổi mới ........................... 40
2.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, bối cảnh kinh tế, xã hội, giáo dục tỉnh
Cao Bằng ............................................................................................................ 40
2.1.2. Vài nét về phát triển GDTX tỉnh Cao Bằng............................................. 40
2.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học cấp THPT ở các Trung tâm GDTX
tỉnh Cao Bằng ......................................................................................................... 42
2.2.1. Khảo sát thực trạng .................................................................................. 45
2.2.2. Phân tích kết quả khảo sát ........................................................................ 47
2.2.3. Hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của Giám đốc các Trung tâm
GDTX tỉnh Cao Bằng ........................................................................................ 52
2.2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý của các Giám đốc Trung tâm

GDTX đối với hoạt động dạy học của Giáo viên .............................................. 53
Kết luận chương 2

....................................................................................................... 57

Chương 3. BIỆN PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CẤP
THPT Ở CÁC TRUNG TÂM GDTX TỈNH CAO BẰNG
....................................................................................................... 58
3.1. Cơ sở xuất phát xây dựng các biện pháp quản lý ............................................ 58
3.1.1. Đảm bảo việc tuân thủ chủ trương đường lối của Đảng, chính sách
pháp luật của Nhà nước .....................................................................................
58
3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ .............................................................................. 58
3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................. 58
iv


3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ................................................................................ 59

iv


3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Giám đốc ...................................... 59
3.2.1. Xây dựng hệ thống văn bản quản lý hoạt động dạy học của giáo viên ... 59
3.2.2. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên .. 63
3.2.3. Xây dựng đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên........ 68
3.2.4. Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ giảng dạy theo hướng xã hội hóa
74
3.3. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 84
3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 86

Kết luận chương 3....................................................................................................... 87
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 88
1. Kết luận .............................................................................................................. 88
2. Khuyến nghị ........................................................................................................ 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 91
PHỤ LỤC

v


DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
Cụm từ viết tắt

Cụm từ viết đủ

CBQL

: Cán bộ quản lý

CSVC-TBDH

: Cơ sở vật chất - Thiết bị dạy học

GDTX

: Giáo dục thường xuyên

GV

: Giáo viên

HĐDH

: Hoạt động dạy học

PPDH

: Phương pháp dạy học

QLGD

: Quản lý giáo dục THPT

: Trung học phổ thông


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Đội ngũ Cán bộ quản lý giai đoạn 2010 - 2014 ................................. 43
Bảng 2.2. Đội ngũ giáo viên giai đoạn 2010 - 2014 .......................................... 43
Bảng 2.3. Đội ngũ Nhân viên giai đoạn 2010 - 2014 ........................................ 43
Bảng 2.4. Học viên GDTX cấp THPT giai đoạn 2010 - 2014 ........................... 45
Bảng 2.5. Thực trạng Quản lý tổ chức hoạt động dạy học của giáo viên ........... 47
Bảng 2.6. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên 48
Bảng 2.7. Thực trạng Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học viên........................................................................................... 49
Bảng 2.8. Thực trạng xây dựng và bổ sung c ơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục
vụ HĐDH ........................................................................................ 50
Bảng 2.9. Thực trạng kích thích tạo động lực cho đội ngũ giáo viên .................. 51
Bảng 2.10. Bảng chất lượng hạnh kiểm giai đoạn 2010 - 2014 ......................... 52
Bảng 2.11. Bảng chất lượng học lực giai đoạn 2010-2014 ................................ 53

Bảng 3.1. Kết quả đánh giá tính cần thiết của 5 biện pháp đ ược đề xuất ...........
84
Bảng 3.2. Kết quả đánh giá tính khả thi của 5 biện pháp đ ược đề xuất.............. 85

v


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
- Xu thế phát triển giáo dục thế giới: Đa dạng hóa các loại hình Giáo dục - Đào
tạo, thực hiện việc xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội cho mọi người được học tập.
Bởi vì, tất cả mọi người chúng ta đều nhận thức rõ vai trò thiết yếu của giáo dục và
học tập trong phát triển kinh tế, xã hội và con người.
- Ở việt Nam, cùng với xu thế phát triển Giáo dục của Thế giới đã từ lâu việc
nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài đã được Đảng và Nhà nước
quan tâm, chỉ đạo trong thực tế phát triển giáo dục:
+ Luật Giáo dục, điều 44 mục 5 đã nêu rõ: “ Giáo dục thường xuyên (GDTX)
giúp mọi người vừa làm vừa học, học liên tục, suốt đời nhằm hoàn thiện nhân cách,
mở rộng hiểu biết, nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ để cải
thiện cuộc sống, tìm việc làm, tự tạo việc làm và thích nghi với đời sống xã hội”. Nhà
nước đã có những chính sách phát triển GDTX, thực hiện giáo dục cho mọi
người, xây dựng xã hội học tập.
Việt Nam đang dần chuyển từ một xã hội có nền kinh tế nông nghiệp sang
một xã hội có nền kinh tế sản xuất công nghiệp và dịch vụ, hướng tới một nền kinh
tế tri thức, do vậy người dân Việt Nam đang rất cần được cung cấp những cơ hội và
sự hỗ trợ để không ngừng nâng cao kiến thức và kỹ năng, và từ đó người dân có thể
tiếp tục đóng góp cho sự tiến bộ và gắn kết xã hội.
+ Trong thực tế, ở Việt Nam đã thiết lập được một hệ thống các Trung tâm
GDTX trên địa bàn cả nước (Tỉnh, Thành phố, Quận, Huyện). Các Trung tâm GDTX đã
góp phần to lớn trong việc thực hiện mục tiêu xã hội của Giáo dục: Nâng cao dân trí,

đào tạo nhân lực phù hợp với điều kiện của mỗi địa phương.
- Tuy nhiên, chất lượng các Trung tâm GDTX nhìn chung còn thấp (về nội dung
chương trình, về phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá, về đội ngũ giáo viên, về
cơ cấu tổ chức, …) chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sự
nghiệp phát triển kinh tế xã hội:

1


Đội ngũ cán bộ quản lý còn hạn chế về năng lực, chưa năn g động
trong việc tiếp cận đổi mới cho phù hợp với sự phát triển của xã hội và yêu cầu
của sự

2


nghiệp giáo dục - đào tạo. Đội ngũ giáo viên còn nhiều bất cập, thiếu về số lượng
ở những vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vừa hạn chế về năng lực sư
phạm đã ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng giáo dục . Trong báo cáo
của chính phủ trình Quốc hội (ngày 14/10/2004) về tình hình giáo dục đã
nêu rõ: Nâng cao rõ rệt chất lượng và hiệu quả giáo dục, Chính phủ coi đây là
nhiệm vụ trọng tâm cơ bản, lâu dài và sẽ tập trung chỉ đạo tiếp tục đổi mới
mục tiêu, nội dung Giáo dục, đặc biệt là cách dạy, cách học tập trong nhà
trường, tăng cường các điều kiện về đội ngũ giáo viên, giảng viên, cơ sở vật
chất kỹ thuật theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa….
- Thực tế những năm qua, việc tổ chức quản lý ở các Trung tâm GDTX trên
địa bàn tỉnh Cao Bằng đã có nhiều thành tích, được Uỷ ban nhân dân các cấp cũng
như ngành giáo dục đào tạo Cao Bằng công nhận. Tuy nhiên chất lượng hoạt động
dạy học (HĐDH) và giáo dục theo chương trình GDTX cấp Trung học phổ thông vẫn
chưa đạt chất lượng như mong muốn. Các Trung tâm cần tiếp tục lộ trình đổi mới các

biện pháp quản lý phù hợp điều kiện thực tiễn, với đối tượng học viên, thực hiện đổi
mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng GDTX. Vì vậy, việc nghiên cứu
thực trạng công tác quản lý HĐDH ở các Trung tâm GDTX là một việc làm hết sức cần
thiết và cấp bách. Xuất phát từ lý do và yêu cầu trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề
“Quản lý HĐDH cấp THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng” làm đề tài của
luận văn nhằm góp phần vào việc nâng cao chất lượng GDTX cấp THPT của tỉnh Cao
Bằng.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy
học ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng. Luận văn đề xuất một số biện pháp nhằm
nâng cao hiệu quả quản lý HĐDH cấp THPT ở các Trung tâm GDTX trên địa bàn
tỉnh Cao Bằng.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3


3.1. Khách thể nghiên
cứu
Quá trình quản lý HĐDH ở các Trung tâm GDTX.

4


3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý HĐDH cấp THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận có liên quan đến đề tài.
- Khảo sát và đánh giá thực trạng về các biện pháp quản lý hoạt động dạy học
cấp
THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng.

- Đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH cấp THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh
Cao Bằng.
- Tổ chức khảo nghiệm tính khả thi và sự cần thiết của các biện pháp được
đề xuất.
5. Giả thuyết khoa học
HĐDH chương trình GDTX cấp THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng đã
đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những khó khăn, hạn
chế cần được khắc phục. Chất lượng dạy học chương trình GDTX cấp THPT ở các
Trung tâm GDTX sẽ được nâng cao nếu có được một hệ thống các biện pháp phù hợp
với điều kiện thực tiễn trong việc tổ chức quản lý hoạt động dạy học của giáo viên về
chuyên môn nghiệp vụ, về tổ chức kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học viên, về
tạo động lực cho đội ngũ giáo viên.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Đề tài luận văn chỉ đi sâu nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động dạy
học chương trình GDTX cấp THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng (13 Trung tâm
GDTX cấp huyện, Thành phố: Thành Phố, Hòa An, Hà Quảng, Thông Nông, Nguyên
Bình, Bảo Lạc, Bảo Lâm, Thạch An, Phục Hòa, Quảng Uyên, Trùng Khánh, Hạ Lang, Trà
Lĩnh; 01 Trung tâm GDTX cấp tỉnh).
- Chủ thể quản lý ở đây được xác định là Giám đốc các Trung tâm GDTX, những
người giữ vai trò quan trọng nhất trong việc nâng cao chất lượng dạy học ở Trung
tâm.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
5


Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu các văn bản có
liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho đề
tài.

6


7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tễn
* Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
- Mục đích điều tra: Thu thập số liệu về thực trạng dạy học chương trình GDTX
cấp THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng nhằm làm cơ sở minh chứng cho giả
thuyết khoa học, cơ sở đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH chương trình GDTX cấp
THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng.
- Nội dung điều tra: Thực trạng Quản lý hoạt động dạy học chương trình GDTX
cấp THPT ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng.
- Mẫu nghiên cứu: Trong tổng số 183 người có 68 người có số năm công tác từ
10 - 20 năm; có 71 người có số năm công tác 5 - 9 năm; có 44 người có số năm công
tác 1 - 4 năm.
- Sử dụng hệ thống câu hỏi và phiếu hỏi phục vụ cho đề tài.
* Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
- Nghiên cứu sản phẩm quản lý hoạt động dạy học của Giám đốc Trung tâm
(kế hoạch năm học, kế hoạch hoạt động chuyên môn, các quyết định quản lý
hoạt động giáo dục, …).
* Phương pháp quan sát
Quan sát công tác tổ chức giảng dạy của giáo viên, hoạt động quản lý dạy
học của cán bộ quản lý thông qua các buổi kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ năm
học đối với các Trung tâm giáo dục thường xuyên trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
+ Mục đích là qua kết quả kiểm tra đánh giá độ tin cậy và bổ trợ cho phương
pháp nghiên cứu chính; thu thập các thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu
quản lý hoạt động dạy học chương trình GDTX cấp THPT.
* Phương pháp khảo nghiệm
- Phương pháp xin ý kiến chuyên gia.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục.
7.3. Nhóm phương pháp bổ trợ

- Phương pháp thống kê.
7


- Phần mềm tin học.

8


8. Cấu trúc luận văn
Luận văn gồm phần mở đầu, 3 chương, kết luận và khuyến nghị, phụ lục
- Chương 1. Cơ sở lý luận về Quản lý hoạt động dạy học cấp trung học phổ
thông ở Trung tâm GDTX.
- Chương 2. Thực trạng Quản lý hoạt động dạy học cấp Trung học phổ thông
ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng.
- Chương 3. Biện pháp tăng cường quản lý hoạt động dạy học cấp Trung học
phổ thông ở các Trung tâm GDTX tỉnh Cao Bằng.

9


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CẤP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Trên thế giới
Vào giữa thế kỷ XX, do khoa học và công nghệ phát triển như vũ bão, nhà
trường không thể cung cấp đầy đủ cho người học những tri thức mới của nhân loại
và càng không thể giữ vai trò độc tôn trong việc giáo dục thế hệ trẻ. Lúc này, có
nhiều nhà giáo dục đã thấy sự khủng hoảng trong giáo dục. Người tiêu biểu nhất là

Ph. Combs đã công bố công trình nghiên cứu của mình: “Khủng hoảng của giáo dục
trên phạm vi toàn thế giới” (1968). Trong tác phẩm này ông đã phân tích vai trò của
giáo dục trong nhà trường, đồng thời đưa ra những nhược điểm mà nhà trường
không thể khắc phục được như sự hạn chế về thời gian và không gian trong giáo dục,
sự áp đặt trong quá trình dạy học, không cập nhật, không áp dụng được kiến
thức vào cuộc sống và đặc biệt là không tạo điều kiện cho mọi người có thể tiếp tục
học tập, học thường xuyên, học suốt đời. Ông cũng đã chỉ ra GDTX sẽ là giải pháp
duy nhất để thoát khỏi tình trạng khủng hoảng đó. Điều đó càng có nghĩa khi Edgar
Faure đưa ra bản báo cáo của Ủy ban quốc tế về phát triển giáo dục “Học để tồn tại:
Giáo dục hôm nay và ngày mai” (1972). Lần đầu tiên ý tưởng về một “xã hội học tập”
được nêu ra, trong đó mọi người đều học tập, học suốt đời, mọi tổ chức đều có
trách nhiệm tạo các cơ hội học tập đa dạng khác nhau cho mọi người thì không còn
cách nào khác là phải phát triển GDTX.
Về lý luận dạy học, các nhà nghiên cứu đã và đang tập trung vào hai vấn đề
quan trọng sau đây của dạy học cho học viên GDTX: Học cái gì và học như thế nào?
Và luôn tìm tòi những đổi mới, những cách tân trong nội dung và phương pháp dạy
học. Đây là hai vấn đề có liên quan mật thiết và không tách rời của dạy học cho học
viên GDTX.

10


Kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm ở nhiều nước đã cho thấy GDTX không
thể tách rời mà phải liên kết, phối hợp chặt chẽ với hệ thống giáo dục chính quy,
nhưng phải giữ được “đặc thù riêng” của nó. Bởi vì GDTX mời hình thành và phát

11


triển, trong khi giáo dục chính quy đã có truyền thống lâu dài, có lực lượng hùng

mạnh cả về cơ sở vật chất lẫn đội ngũ giáo viên, cán bộ nghiên cứu. GDTX phải kế
thừa, phải tận dụng trường lớp, đội ngũ giáo viên, tài liệu, sách giáo khoa (có sự đầu
tư, cải tiến). Tất nhiên, do học viên GDTX có nhu cầu và đặc điểm khác biệt so với học
sinh phổ thông cho nên vấn đề tổ chức, nội dung và phương pháp học tập phải khác.
Mọi sự áp đặt về nội dung, tổ chức hay phương pháp của giáo dục chính quy mà
không xuất phát từ chính bản thân học viên GDTX đều thất bại. Vì vậy, hội nghị GDTX
Thế giới tại Tokyo, Nhật Bản đã kết luận về việc phối hợp với giáo dục chính quy là
cần thiết, nhưng không được làm mất đi “đặc thù riêng” của GDTX. Nội dung,
phương pháp, hình thức tổ chức GDTX phải xuất phát trên đặc điểm đối tượng là
học viên GDTX. Không thể áp đặt cho những đối tượng này những gì đã được
dùng có kết quả ở các trường chính quy [20][15][8].
Về nội dung GDTX, người ta chú ý nhiều tới tính cơ bản, đơn giản, thiết thực,
hành dụng, tính liên môn, tích cực, học theo chuyên đề, vấn đề, … .
Về phương pháp và hình thức tổ GDTX, đã có nhiều tìm tòi, áp dụng các
phương pháp mới nhưng không được đối lập cái mới với các phương pháp truyền
thống. Phương pháp mới không thể thay thế hoàn toàn với các phương pháp truyền
thống. Mỗi phương pháp đều cần thiết để thực hiện các mục tiêu dạy học và giáo
dục
có liên quan đến GDTX.
Nội dung và phương pháp dạy học GDTX thường được đổi mới theo phương
hướng cơ bản sau:
Kết hợp học và hành, gắn lý thuyết với thực tiễn.
- Luôn đặt học viên trong môi trường mà họ sống. Học những vấn đề do chính
môi trường và cộng đồng đặt ra.
- Mở rộng khái niệm “ Kiến thức phổ thông” là kiến thức mà người dân cần
trong cuộc sống hàng ngày.
Cần chú ý tới kinh nghiệm sống và sản xuất của học viên.

12

-Phải tập trung vào “việc học” của học viên hơn là tập trung vào “việc dạy”.
Thầy chỉ là người thiết kế, hướng dẫn viên. Học viên được hướng dẫn tìm tòi để tự
phát hiện và tự giải quyết vấn đề.

13


- Biện pháp tổ chức thực hiện phải linh hoạt, mềm dẻo, có sự khác biệt
theo địa phương, theo đối tượng [21][17].
Những đổi mới quan trọng về phương pháp dạy học GDTX trong thời gian qua
có thể kể tới phương pháp học nhóm (Student team Learning). Với phương pháp
này người học chủ yếu làm việc theo nhóm, trong đó mỗi cá nhân phải biết hoạt
động độc lập trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình, bên cạnh đó còn biết cách
giúp đỡ nhau. Các tác giả đại diện của phương pháp như Faulo Freire (Nhà xã hội
học và nhà giáo dục học người Braxin), Robert J Marzano (Nhà giáo dục người Mỹ)
[1][4].
Theo J.R.KIDD trong tác phẩm “Người lớn học như thế nào” (1978), khi
giảng dạy cho học viên nên có hoạt động kiểu bài giảng , thảo luận, diễn đàn, hội
thảo sẽ thu hút và tạo được sự hứng thú cho người học.
Các nhà nghiên cứu cũng nhất trí về việc cần thiết phải có một phương pháp
dạy học (sư phạm) tích cực, học viên và giáo viên cùng tham gia, lấy học viên làm
Trung tâm, có sự tương tác lẫn nhau giữa thầy và trò. Đó là một phương pháp được
đặc trưng bởi học tập hợp tác, tìm tòi, khám phá, bồi dưỡng sự hiểu biết về các khái
niệm (critical thinking) và các kỹ năng giải quyết vấn đề (problem solving skills).
Những cách dạy học này nằm chung trong thể loại giảng dạy “bỏ ngỏ”. Trên một phổ
(spectrum) đi từ lối dạy học truyền thống “thầy giảng trò ghi” đến lối hướng dẫn “bỏ
ngỏ” (open - ended), nhiều nhà giáo dục chủ trương phương pháp dạy học cấu trúc
hóa (structured teaching). Đó là sự kết hợp của sự giảng dạy/ hướng dẫn trực tiếp
của giáo viên, việc thực hành của học viên dưới sự hướng dẫn của thầy và việc học

tập độc lập của học viên [24, tr154].
1.1.2. Ở Việt Nam
Công tác quản lý đối với mỗi lĩnh vực hoạt động phải phù hợp với những đặc
điểm của lĩnh vực hoạt động đó, trung tâm GDTX là cơ sở giáo dục không chính quy
có những đặc điểm riêng về mục tiêu, đối tượng, hình thức học, cách thức tổ
chức điều hành,…khác với các trường học trong hệ thống chính quy, do đó công tác
quản lý đối với trung tâm GDTX cũng khác với công tác quản lý trường học chính quy.
Ở Việt Nam, nhiều tác giả đã đề cập tới nhiều vấn đề trong GDTX từ Cách
mạng tháng Tám năm 1945 đến những thập niên của đầu thế kỷ 21. Các tác giả
14