DẠY HỌC THEO DỰ ÁN CHỦ ĐỀ “HỆ THỨC LƯỢNG TRONG TAM GIÁC” Ở LỚP 10 THPT

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH PHÚ THỌ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
––––––––––––––––––––––

PHAN MAI QUỲNH

DẠY HỌC THEO DỰ ÁN CHỦ ĐỀ
“HỆ THỨC LƯỢNG TRONG TAM GIÁC”
Ở LỚP 10 THPT
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO HỌC

Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán
Mã số: 8140111

PHÚ THỌ - 2018


UBND TỈNH PHÚ THỌ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
––––––––––––––––––––––

PHAN MAI QUỲNH

DẠY HỌC THEO DỰ ÁN CHỦ ĐỀ
“HỆ THỨC LƯỢNG TRONG TAM GIÁC”
Ở LỚP 10 THPT

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO HỌC
Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán
Mã số: 8140111

Ngƣời hƣớng dẫn: TS. Đỗ Thị Trinh

PHÚ THỌ - 2018


i
LỜI CAM ĐOAN
Tên tôi là Phan Mai Quỳnh, học viên cao học chuyên ngành: Lý luận và
phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán, Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng, khóa học
2017 - 2018. Tôi xin cam đoan: Sau một thời gian nghiên cứu và đƣợc sự hƣớng
dẫn khoa học của TS. Đỗ Thị Trinh luận văn này là công trình nghiên cứu của cá
nhân tôi.
Các số liệu và kết quả có trong luận văn đều là kết quả thu đƣợc trong
quá trình thực nghiệm, có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và
trung thực.
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.


ii
LỜI CẢM ƠN
Đề tài "Dạy học theo dự án chủ đề Hệ thức lượng trong tam giác ở lớp
10 Trung học phổ thông" đƣợc xây dựng dựa trên một nội dung nhỏ đƣợc
xuyên suốt trong chƣơng trình dạy học bộ môn Toán ở bậc trung học cơ sở
tiếp nối lên trung học phổ thông. Đây là kết quả của một quá trình nghiên cứu
của bản thân tôi sau một thời gian học tập và nghiên cứu chuyên ngành Lý
luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán. Để có đƣợc luận văn này, ngoài
sự cố gắng của bản thân, trong quá trình tiến hành nghiên cứu hoàn thiện đề
tài, tôi đã nhận đƣợc sự động viên, giúp đỡ, sự hƣớng dẫn tận tình của các
thầy cô giáo trong Khoa Khoa học tự nhiên, Phòng Đào tạo Trƣờng Đại học
Hùng Vƣơng và các thầy cô đã trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ cho tôi trong quá

trình học tập và nghiên cứu tại trƣờng.
Đặc biệt, tôi xin đƣợc bày tỏ sự biết ơn chân thành tới TS. Đỗ Thị Trinh
- Cô giáo đã trực tiếp giúp đỡ, hƣớng dẫn cho tôi trong suốt quá trình nghiên
cứu và hoàn thiện bản luận văn này.
Dù đã cố gắng nhiều, song vì những lý do khách quan và chủ quan, luận
văn vẫn còn những hạn chế. Rất mong nhận đƣợc sự góp ý, chỉ dẫn và giúp
đỡ của quý thầy cô giáo, và các bạn đồng nghiệp.
Xin trân trọng cảm ơn!
Phú Thọ, tháng10 năm 2018
Tác giả

Phan Mai Quỳnh


iii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ............................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2
3. Đối tƣợng nghiên cứu.................................................................................... 3
4. Khách thể nghiên cứu.................................................................................... 3
5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3
6. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
7. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 3
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN........................................... 4
1.1. Tổng quan về Dạy học theo dự án ............................................................. 4
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 4
1.1.2. Đặc điểm của dạy học dự án ................................................................... 7
1.1.3. Phân loại các hình thức của dạy học dự án ............................................. 9
1.1.4. Cấu trúc của dạy học dự án ................................................................... 11

1.1.5. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học dự án ......................... 14
1.1.6. Những ƣu điểm và hạn chế của dạy học dự án ..................................... 15
1.1.7. Các bƣớc trong dạy học dự án .............................................................. 19
1.1.8. Đánh giá dự án ...................................................................................... 21
1.2. Thực trạng dạy học theo dự án trong môn Toán ở các trƣờng THPT ..... 23
1.2.1. Nội dung Hệ thức lƣợng trong tam giác lớp 10 ở trƣờng phổ thông .... 23
1.2.2. Mục đích, yêu cầu khi dạy học chủ đề Hệ thức lƣợng trong tam giác
lớp 10 ở trƣờng phổ thông............................................................................... 24
1.2.3. Thực trạng dạy học chủ đề Hệ thức lƣợng trong tam giác ở lớp 10
THPT ............................................................................................................... 25
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................ 33
CHƢƠNG 2. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO DỰ ÁN CHỦ ĐỀ HỆ THỨC
LƢỢNG TRONG TAM GIÁC Ở LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ..... 34


iv
2.1. Định hƣớng tổ chức dạy học theo dự án chủ đề Hệ thức lƣợng trong tam
giác ở lớp 10 THPT ......................................................................................... 34
2.2. Tiêu chí lựa chọn nội dung tổ chức dạy học theo dự án chủ đề Hệ thức
lƣợng trong tam giác cho học sinh Trung học phổ thông ............................... 37
2.3. Tổ chức dạy học theo dự án cho học sinh Trung học phổ thông ............. 39
2.3.1.Công việc cần chuẩn bị .......................................................................... 39
2.3.2. Ví dụ tổ chức dạy học theo dự án nội dung Hệ thức lƣợng trong tam
giác ở lớp 10 THPT ......................................................................................... 42
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 72
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................... 73
3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm ............................................................... 73
3.2. Đối tƣợng thực nghiệm ............................................................................ 73
3.3. Nội dung và hình thức thực nghiệm sƣ phạm .......................................... 74
3.3.1.Nội dung thực nghiệm sƣ phạm ............................................................. 74

3.3.2. Hình thức thực nghiệm.......................................................................... 74
3.4. Đánh giá thực nghiệm sƣ phạm ............................................................... 75
3.4.1. Phân tích định lƣợng ............................................................................. 75
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................................................................ 84
KẾT LUẬN CHUNG ...................................................................................... 85


v
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Kết quả kiểm tra khảo sát chất lƣợng môn Toán đầu năm học ...... 74
ảng 3.2. ảng phân bố tần số kết quả kiểm tra 45 phút của học sinh .......... 80


vi
DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ
Biểu đồ 1.1. Tỉ lệ vận dụng dạy học theo dự án của giáo viên ....................... 28
Biểu đồ 1.2.Thái độ yêu thích của học sinh đối với môn Toán. ..................... 30
Biểu đồ 1.3. Thái độ học tập của học sinh với hình thức dạy học theo dự án .... 30

.


vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIÊT TẮT

CNTT

Công nghệ thông tin

DH

Dạy học

DHTDA

Dạy học theo dự án

ĐC

Đối chứng

GQVĐ

Giải quyết vấn đề

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HTDH

Hình thức dạy học

PP

Phƣơng pháp

PPCT

Phân phối chƣơng trình

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

SBT

Sách bài tập

SGK

Sách giáo khoa

TN

Thực nghiệm

THPT

Trung học phổ thông


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Trong vài thập kỉ gần đây, đứng trƣớc sự phát triển mạnh nhƣ vũ bão của

các ngành khoa học, kĩ thuật và công nghệ đồng thời với quá trình hội nhập
quốc tế dẫn tới nền kinh tế nƣớc ta trở thành nền kinh tế tri thức thì yếu tố tri
thức và kĩ năng của con ngƣời chính là yếu tố để quyết định sự phát triển của
xã hội. Chính vì vậy nhiệm vụ giáo dục hiện nay là có thể trang bị cho học
sinh ngoài những kiến thức cơ sở tối thiểu thì còn cần phải tạo ra cho học sinh
thói quen sử dụng các năng lực thực hành để có thể tham gia nghiên cứu sản
xuất và nghiên cứu khoa học trong thực tiễn. Để thực hiện đƣợc nhiệm vụ này
thì đổi mới phƣơng pháp giáo dục là giải pháp đƣợc ngành giáo dục chú trọng
đầu tƣ phát triển. Tuy nhiên việc thực hiện đƣờng lối giáo dục của Đảng
thông qua việc dạy và học còn nhiều tồn tại. Chẳng hạn, tiếp nối kiến thức từ
bậc Trung học cơ sở lên bậc Trung học phổ thông thì nội dung kiến thức về
hệ thức lƣợng trong tam giác luôn khiến học sinh cảm thấy khó tiếp thu vì nội
dung lí thuyết nhiều, không có tính thực tiễn cao và trừu tƣợng. Khi học phần
này các em sẽ không thấy đƣợc mối quan hệ giữa hình học với liên hệ vào các
bài toán thực tiễn. Kết quả khảo sát thực trạng khi dạy học nội dung hệ thức
lƣợng trong tam giác ở phổ thông cho thấy: kiến thức chỉ dừng lại trên sách
vở, tính liên hệ và áp dụng vào thực tiễn còn hạn chế, học sinh học không có
hứng thú và đặc biệt chỉ tập trung vào kiến thức mà không chú trọng phát
triển năng lực cho học sinh. Vì vậy, việc đổi mới về phƣơng pháp dạy học để
phát triển năng lực cho học sinh, góp phần nâng cao hiệu quả và chất lƣợng
giáo dục trong dạy và học môn Toán là rất cần thiết.
Rất nhiều phƣơng pháp dạy học tích cực định hƣớng phát triển năng lực
cho học sinh đã đƣợc đề xuất và áp dụng nhƣ: phƣơng pháp dạy học hợp tác,
phƣơng pháp dạy học nêu vấn đề, phƣơng pháp thảo luận,phƣơng pháp dạy


2
học khám phá, phƣơng pháp dạy học phân hóa …mỗi phƣơng pháp đều có
những điểm hay và mang lại những hiệu quả nhất định riêng. Trong số các
phƣơng pháp đó phƣơng pháp dạy học theo dự án (Project- based learning)

đƣợc biết đến là một trong những phƣơng pháp có hiệu quả trong việc giúp
học sinh tự học, tự giải quyết vấn đề và áp dụng lí thuyết đã học và các tình
huống thực tế đồng thời cũng rèn luyện cho học sinh các kỹ năng cần thiết
nhƣ kỹ năng đàm phán, kỹ năng hợp tác, kỹ năng tự học,...
Trên thế giới, vào khoảng cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XXI vấn đề này
đƣợc John W.Thomas, Jarrett và nhiều nhà nghiên cứu đã trình bày trong lí
luận dạy học, nhƣ John W.Thomas – Dạy học theo dự án: tổng quan (1998),
John W.Thomas – Điểm lại các nghiên cứu về phương pháp dạy học dựa theo
dự án (2000), Railbackj – Dạy học theo dự án: tạo hứng thú cho việc học
(2002)...
Ở Việt Nam, những năm gần đây cũng đã có nhiều bài viết, bài nghiên
cứu, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ lựa chọn dạy học theo dự án trong dạy
học Toán học, nhƣ Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học
môn Toán cho HS lớp 10 – 11 THPT ban cơ bản (2012) của Nguyễn Đắc
Thắng, Dạy học bất đẳng thức Cauchy bằng phương pháp dạy học theo dự án
(2013) của Trịnh Khánh Linh...Nhƣ vậy chƣa có nghiên cứu nào về áp dụng
dạy học theo dự án để tổ chức dạy học nhằm hình thành và phát triển năng
lực thực hành cho học sinh về lĩnh vực hệ thức lƣợng trong tam giác vào thực
tế đời sống.
Xuất phát từ những lí do trên, tôi quyết định chọn nội dung chính của đề
tài nghiên cứu cho luận văn là: Dạy học theo dự án chủ đề Hệ thức lƣợng
trong tam giác ở lớp 10 THPT.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về dạy học theo dự án, luận


3
văn đƣa ra ba dự án học tập giúp học sinh không những nắm vững đƣợc các
kiến thức cần thiết mà còn phát huy đƣợc tính tích cực, chủ động, sáng
tạo, và phát triển kỹ năng tƣ duy, rèn luyện khả năng giải quyết các vấn

đề thực tiễn thông qua các dự án đã thực hiện.
3. Đối tƣợng nghiên cứu
Cách thức tổ chức dạy học theo dự án cho môn Toán trong dạy học chủ
đề “ Hệ thức lƣợng trong tam giác” ở lớp 10 Trung học phổ thông.
4. Khách thể nghiên cứu
Quá trình tổ chức dạy học theo dự án môn Toán trong dạy học chủ đề
“Hệ thức lƣợng trong tam giác” lớp 10 Trung học phổ thông.
5. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu việc tổ chức dạy học theo dự án cho chủ
đề “Hệ thức lƣợng trong tam giác” ở lớp 10 Trung học phổ thông.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu dạy học chủ đề Hệ thức lƣợng trong tam giác ở lớp 10 Trung học
phổ thông thông qua dạy học theo dự án thì có thể đạt đƣợc các mục tiêu phát
triển năng lực, vận dụng kiến thức kĩ năng vào thực tiễn và năng lực giải quyết
vấn đề để góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài các phần “Mở đầu”, “Kết luận”, “Tài liệu tham khảo”, và “Phụ
lục” nội dung chính của luận văn đƣợc trình bày trong ba chƣơng:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn.
Chƣơng 2. Tổ chức dạy học theo dự án chủ đề “Hệ thức lƣợng trong tam
giác” ở lớp 10 trung học phổ thông.
Chƣơng 3. Thực nghiệm sƣ phạm.


4
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Tổng quan về Dạy học theo dự án
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
a. Dự án
Thuật ngữ “dự án” tiếng Anh có nghĩa là Project, theo gốc tiếng latinh là

“projicere”, đều có nghĩa là phác thảo, dự thảo, thiết kế. Còn hiểu theo nghĩa
phổ thông thì dự án là một đề án, một dự thảo hay một kế hoạch đã đƣợc lên ý
tƣởng, cần đƣợc thực hiện nhằm đạt mục đích đề ra ban đầu. Vì vậy mà khái
niệm dự án thƣờng đƣợc sử dụng phổ biến trong hầu hết tất cả các lĩnh vực kinh
tế - xã hội và trong nghiên cứu khoa học.
Ngày nay, khái niệm dự án đƣợc hiểu là một dự định, một kế hoạch,
đƣợc thực hiện trong những điều kiện xác định, có tính tổng thể và tính phức
hợp.Trong đó cần tìm hiểu và xác định rõ mục tiêu, thời gian, tài chính, nhân
lực, vật lực.
Sau đó, khái niệm dự án đã đi từ lĩnh vực kinh tế, xã hội vào lĩnh vực
giáo dục, đào tạo không chỉ với ý nghĩa là các dự án phát triển giáo dục mà
còn đƣợc sử dụng nhƣ một hình thức hay phƣơng pháp dạy học.
Từ cuối thế kỉ VXI, ở Italia ngƣời ta đã sử dụng khái niệm dự án trong
dạy học ở các trƣờng dạy nghề kiến trúc, rồi tiếp đó là đến ở Pháp. Đến thế kỉ
XVIII, nhờ cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật đã mang lại sức ảnh hƣởng
đến các nền kinh tế mà tƣ tƣởng của việc mang khái niệm của dự án vào dạy
học đƣợc mở rộng và lan truyền sang các nƣớc ở Châu Âu và Châu Mỹ.
Về sau do sự ảnh hƣởng của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai, phong
trào cải cách giáo dục đã lắng xuống một thời gian dài. Nhƣng từ những năm
70 của thế kỉ trƣớc, trào lƣu cải cách giáo dục mới ở phƣơng Tây đã tạo ra sự
phát triển mới cho dạy học theo dự án.
Như vậy, dự án là một quá trình hoạt động của một hay nhiều nhóm


5
người để thực hiện một kế hoạch đề ra nhằm tạo ra những sản phẩm theo
mục đích đã đề ra [4].
b. Dự án học tập
Dựa vào khái niệm dự án khi ngƣời sử dụng với mục đích vận dụng nó
vào lĩnh vực giáo dục cụ thể trong việc dạy học mà ngƣời ta gọi đó là dự án

học tập. Chính vì thế mà ngƣời ta thấy rằng có những điểm tƣơng đồng và
khác nhau giữa dự án học tập và dự án trong thực tiễn.
Nếu nhƣ dự án học tập là một nhiệm vụ học tập phải do ngƣời học thực
hiện và trong đó mục tiêu của dự án là mục tiêu của dạy học thì dự án trong
thực tiễn có thể ủy nhiệm cho nhiều ngƣời cùng thực hiện.
Vì vậy khi thiết kế một dự án học tập, vừa phải dựa vào đặc điểm và tiến trình
của dự án nói chung, vừa phải dựa vào các quan điểm của lí luận dạy học nói
riêng.
Nhƣ vậy: “ Dự án học tập được hiểu là một dự án trong đó người học
thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực
hành; kết hợp kiến thức với kĩ năng và kinh nghiệm thực tiễn thuộc nhiều lĩnh
vực khác nhau” [5].
c. Quan niệm về dạy học theo dự án
Tùy theo mỗi ngƣời mà có nhiều quan niệm và định nghĩa khác nhau về
dạy học dự án. Một số tác giả coi dạy học dự án là một tƣ tƣởng hay một quan
điểm dạy học. Nhƣng số khác lại cho rằng DHTDA là một hình thức dạy học
có thể kết họp nhiều phƣơng pháp dạy học (PPDH) khi tiến hành một dự án.
Nguyễn Văn Cƣờng trong một thông báo khoa học năm 1997 đã viết:
“Dạy học Project hay dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó
HS dưới sự điều khiển và giúp đỡ của GV tự lực giải quyết một nhiệm vụ học
tập mang tính phức hợp không chỉ về mặt lí thuyết mà đặc biệt về mặt thực
hành thông qua đó tạo ra các sản phẩm thực hành có thể giới thiệu, công bố
được.” [6]


6
Cũng vẫn quan niệm nhƣ vậy, Nguyễn Thị Diệu Thảo đã xây dựng
định nghĩa về DHTDA nhƣ sau: “Dạy học theo dự án là một hình thức tổ
chức dạy học, trong đó người học dưới sự chỉ đạo của GV thực hiện một
nhiệm vụ học tập phức hợp mang tính thực tiễn với hình thức làm việc nhóm

là chủ yếu. Nhiệm vụ này được thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ
quá trình học tập, tạo ra những sản phẩm có thể trình bày, giới thiệu” [19].
Định nghĩa này coi dạy học theo dự án là một hình thức dạy học lớn, hình
thức tổ chức dạy học. Theo tác giả, quan niệm này phù hợp với bản chất của
dạy học theo dự án và có thể hoà nhập với hệ thống các khái niệm quen thuộc
trong phạm trù PPDH hiện nay ở Việt Nam, nhƣ bài giảng, seminar, thí nghiệm,
thực tập,...
Đỗ Hƣơng Trà cũng đã coi dạy học theo dự án là một mô hình dạy học.
Theo tác giả “Dạy học dự án là một mô hình dạy học lấy hoạt động của học
sinh làm trung tâm. Kiểu dạy học này phát triển kiến thức và kĩ năng của học
sinh thông qua quá trình học sinh giải quyết một bài tập tình huống gắn với
thực tiễn bằng những kiến thức theo nội dung môn học - được gọi là dự án.
Dự án đặt học sinh vào vai trò tích cực như: người giải quyết vấn đề, người
ra quyết định, điều tra viên hay người viết báo cáo. Thường thì học sinh sẽ
làm việc theo nhóm và hợp tác với các chuyên gia bên ngoài và cộng đồng để
trả lời các câu hỏi và hiểu sâu hơn nội dung, ý nghĩa của bài học. Học theo
dự án đòi hỏi học sinh phải nghiên cứu và thể hiện kết quả học tập của mình
thông qua cả sản phẩm lẫn phương thức thực hiện” [22].
Nhƣ vậy, vì có sự khác nhau về cách nhìn nhận và cách thức sử dụng
mà cho đến nay vẫn chƣa có sự thống nhất cụ thể về quan niệm đối với dạy
học theo dự án. Có tác giả coi đây là một PPDH, nhƣng những tác giả khác lại
cho đó là hình thức DH, quan điểm DH hay mô hình DH,...Tùy theo cách tiếp
cận mà các nhà lí luận có thể quan niệm dạy học theo dự án theo những cách
khác nhau.


7
Dƣới đây là một định nghĩa về dạy học theo dự án đƣợc xây dựng trong
luận văn này: Dạy học theo dự án (DHTDA) là một phương pháp dạy học,
trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp

giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm
vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình
học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án,
kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện.
1.1.2. Đặc điểm của dạy học dự án
Dạy học dự án có những đặc điểm sau :
a. Định hướng thực tiễn
Chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống của thực tiễn xã hội,
thực tiễn nghề nghiệp cũng nhƣ thực tiễn đời sống. Nhiệm của dự án cần chứa
đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng nhận thức của ngƣời
học. Các dự án học tập có ý nghĩa thực tiễn xã hội, góp phần gắn việc học tập
trong nhà trƣờng với thực tiễn đời sống, xã hội. Trong những trƣờng hợp lí
tƣởng, việc thực hiện các dự án có thể mang lại những tác động xã hội tích cực.
b. Định hướng hứng thú người học
HS đƣợc tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả năng và
hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của ngƣời học cần đƣợc tiếp tục phát
triển trong quá trình thực hiện dự án.
c. Mang tính phức hợp, liên môn
Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc nhiều môn
học khác nhau nhằm giải quyết một nhiệm vụ, vấn đề mang tính phức hợp.
d. Định hướng hành động
Trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết
và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thông qua
đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng nhƣ rèn luyện kỹ năng


8
hành động, kinh nghiệm thực tiễn của ngƣời học.
e. Tính tự lực của người học
Trong dạy học theo dự án, ngƣời học cần tham gia tích cực, tự lực vào

các giai đoạn của quá trình dạy học. Điều đó cũng đòi hỏi và khuyến khích
tính trách nhiệm, sự sáng tạo của ngƣời học. GV chủ yếu đóng vai trò tƣ vấn,
hƣớng dẫn, giúp đỡ. Tuy nhiên, mức độ tự lực cần phù hợp với kinh nghiệm,
khả năng của học sinh và mức độ khó khăn của nhiệm vụ.
f. Cộng tác làm việc
Các dự án học tập thƣờng đƣợc thực hiện theo nhóm, trong đó có sự
cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm.
Dạy học theo dự án đòi hỏi và rèn luyện tính sẵn sàng và kỹ năng công tác
làm việc giữa các thành viên tham gia, giữa HS và GV cũng nhƣ với các lực
lƣợng xã hội khác tham gia trong dự án. Đặc điểm này còn đƣợc gọi là học
tập mang tính xã hội.
g. Định hướng sản phẩm
Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm đƣợc tạo ra không chỉ
giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết, mà trong đa số trƣờng hợp các dự án
học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành.
h. Định hướng kĩ năng mềm
Dạy học theo dự án tạo điều kiện và tạo cơ hội cho ngƣời học có thể phát
triển đƣợc các năng lực tƣ duy và các kĩ năng mềm (hay còn gọi là kĩ năng
sống nhƣ các kĩ năng về giao tiếp, hợp tác, lãnh đạo, định hƣớng...) thông qua
quá trình thực hiện dự án và tạo sản phẩm dự án.
k. Có khả năng tích hợp cao
Trong dạy học theo dự án có thể thực hiện phối hợp với nhiều phƣơng
pháp dạy học, hình thức dạy học hay nhiều xu hƣớng dạy học khác nhau nhƣ:
dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác, dạy học khám phá,
dạy học trong môi trƣờng công nghệ thông tin… để tổ chức các hoạt động học


9
tập sao cho việc học tập đạt kết quả cao.
m. Không bị ràng buộc chặt chẽ về không gian, thời gian

DHTDA tùy theo số lƣợng ngƣời học và quy mô của dự án mà có thể
đƣợc thực hiện trong phạm vi của một nhóm, một lớp học, một số dự án lớn
cũng có thể vƣợt ra khỏi phạm vi một lớp học.
Thời gian thực hiện một dự án học tập còn tuỳ thuộc vào quy mô và mức
độ của từng dự án học tập mà có thể tiến hành trong một ngày, nhiều ngày
hay hàng tuần.
Có thể tổng hợp các đặc điểm của dạy học theo dự án thông qua sơ đồ
sau:
Hình 1.1. Đặc điểm của dạy học theo dự án

1.1.3. Phân loại các hình thức của dạy học dự án
Dạy học dự án có thể đƣợc phân loại dựa theo nhiều cơ sở khác nhau.
Sau đây là một số cách phân loại chính:
a. Phân loại theo lĩnh vực hoạt động của dự án
- Dự án về giáo dục
- Dự án về môi trƣờng


10
- Dự án về văn hóa
- Dự án về kinh tế
b. Phân loại theo nội dung chuyên môn
- Dự án trong một môn học: Là các dự án học tập mà trọng tâm nội dung nằm
trong một môn học
- Dự án liên môn (nội dung bao gồm nhiều môn học khác nhau);
- Dự án ngoài chƣơng trình (dự án không liên quan trực tiếp đến nội dung các
môn học trong chƣơng trình học tập của ngƣời học).
c. Phân loại theo quy mô, quỹ thời gian
Ngƣời ta phân ra các dự án theo quy mô nhỏ, vừa, lớn dựa vào các điều kiện
sau:

- Thời gian, chi phí tiến hành dự án.
- Số ngƣời tham gia: nhóm, tổ, lớp, khối lớp học, trƣờng,... tiến hành thực
hiện dự án đó.
- Phạm vi tác động (ảnh hƣởng) của dự án: trong trƣờng, ngoài trƣờng, khu
vực…
Ngoài ra khi tiến hành dự án ta còn có thể có cách chia nhƣ sau:
- Dự án nhỏ: là dự án đƣợc thực hiện trong phạm vi một số giờ học, có thể từ
2 – 6 giờ học.
- Dự án trung bình: là dự án đƣợc thực hiện trong phạm vi từ một ngày đến
một tuần hoặc 40 giờ học.
- Dự án lớn: là dự án đƣợc thực hiện với quỹ thời gian lớn, trên một tuần và
có thể kéo dài lên nhiều tháng.
d. Phân loại theo nhiệm vụ, tính chất công việc
- Dự án học tập tìm hiểu: Là các dự án học tập đƣợc thực hiện nhằm khảo sát
thực trạng đối tƣợng.
Ví dụ: Dự án tham quan và tìm hiểu một quy trình sản xuất, dịch vụ
(rƣợu bia, xi măng, đồ gốm…); Dự án tham quan và tìm hiểu việc sử dụng khí


11
oxi ở bệnh viện...
- Dự án học tập nghiên cứu: Là các dự án học tập đƣợc tiến hành nhằm
hƣớng tới giải quyết các vấn đề, giải thích các hiện tƣợng...
Ví dụ: Dự án xác định độ pH của đất trồng; Dự án khảo sát môi trƣờng
chăn nuôi, trồng trọt...
- Dự án học tập thực hành: Là các dự án học tập đƣợc thực hiện với mục đích
hƣớng tới là tạo ra các sản phẩm vật chất hoặc thực hiện một kế hoạch hành
động thực tiễn.
Ví dụ: Dự án xây dựng một cơ sở xử lí hạt giống (lúa, bắp, …); Dự án
mở một cửa hàng bán thực phẩm...

- Dự án học tập hỗn hợp: Là các dự án học tập có nội dung kết hợp các dạng
nêu trên.
Ví dụ: Dự án tuyên truyền giáo dục ý thức bảo vệ môi trƣờng; Dự án giới
thiệu cho nông dân cách nuôi trồng thủy sản, sử dụng phân bón hóa học,
thuốc phòng trừ sâu bệnh… Dự án tiếp thị sản phẩm cho các cơ sở sản xuất
(oxi sạch, thuốc trừ sâu, phân bón ...)
- Dự án tổ chức thực hiện các hoạt động xã hội.
Ví dụ: Dự án trồng và chăm sóc cây xanh; Dự án xây dựng trƣờng học
“xanh, sạch, đẹp”...
1.1.4. Cấu trúc của dạy học dự án
Trong dạy học dự án có nhiều thành tố liên quan với nhau rất mật thiết:
ngƣời học, giáo viên, nội dung, phƣơng tiện dạy học, môi trƣờng và thời gian
thực hiện dự án...
a. Người học
- Ngƣời học là trung tâm của dạy học dự án, ngƣời học không hoạt động độc
lập mà làm việc theo nhóm, đóng vai là những ngƣời thuộc các lĩnh vực khác
nhau, có nhiệm vụ hoàn thành vai trò của mình theo các mục tiêu đã đề ra.


12
- Khi thực hiện nhiệm vụ đƣợc giao, ngƣời học tự quyết định cách tiếp cận
vấn đề và các hoạt động cần phải tiến hành để giải quyết vấn đề.
- Trong dạy học dự án ngƣời học cần hoàn thành dự án với những sản phẩm
cụ thể có ý nghĩa và giá trị nhất định đối với bản thân và xã hội.
b. Giáo viên
- Trong suốt quá trình dạy học, vai trò của giáo viên là định hƣớng, tổ chức,
tƣ vấn, giám sát, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho ngƣời học thực hiện dự
án và thông qua đó phát triển các năng lực của bản thân.
- Giáo viên tạo điều kiện cho ngƣời học lựa chọn và thể hiện vai trò phù hợp
với nội dung chủ đề học; hỗ trợ ngƣời học hoàn thành vai trò đó.

- Tạo môi trƣờng học tập, chỉ dẫn, gợi lên những nghi vấn và thúc đẩy sự hiểu
biết sâu hơn của ngƣời học.
- Hƣớng dẫn ngƣời học tập trung vào tìm hiểu, giải quyết vấn đề và thực hiện
những nhiệm vụ cụ thể của dự án.
- Cho phép và khuyến khích ngƣời học tự kiến tạo nên kiến thức của họ.
c. Nội dung dạy học
Nội dung dạy học đƣợc ngƣời học tiếp thu trong quá trình thực hiện dự
án. Nội dung dạy học cần theo sát chƣơng trình học và có phạm vi kiến thức
liên môn. Khi thiết kế dự án, cần phải chọn những nội dung dạy học có mối
liên hệ với cuộc sống ở môi trƣờng ngoài lớp học, hƣớng tới những vấn đề
của thế giới thật.
d. Phương pháp dạy học
- Trong dạy học dự án ngƣời tổ chức có thể phối hợp nhiều PPDH khác nhau:
thuyết trình, đàm thoại, nghiên cứu, nêu vấn đề, làm việc theo nhóm …
- Học tập trong dự án là học tập trong hành động. Vì vậy, ngƣời học không
tiếp thu thông tin một cách bị động mà là ngƣời tích cực giành lấy kiến thức.
Nhƣ vậy, mỗi bài học đều thật sự hấp dẫn đối với ngƣời học vì đó là những
vấn đề có thật trong đời sống.


13
e. Phương tiện dạy học
Phƣơng tiện dạy học trong dạy học dự án là sách giáo khoa, tài liệu tham
khảo, máy tính, internet, các phƣơng tiện trình chiếu… Ngƣời học cần đƣợc
tạo điều kiện sử dụng công nghệ thông tin khi sản xuất một ấn phẩm, khi trình
bày vấn đề...
f. Môi trường và thời gian thực hiện dự án
Dự án có thể chỉ giới hạn trong phạm vi lớp học và có độ dài khoảng 1-2
tiết, hoặc có thể vƣợt ra ngoài phạm vi lớp học và kéo dài trong suốt năm học.
g. Bộ câu hỏi định hướng trong dạy học theo dự án

ộ câu hỏi định hƣớng giúp học sinh kết nối những khái niệm cơ bản
trong cùng một môn học hoặc giữa các môn học với nhau. Các câu hỏi này
tạo điều kiện để định hƣớng việc học tập của học sinh thông qua các vấn đề
kích thích tƣ duy. Các câu hỏi định hƣớng giúp gắn các mục tiêu của dự án
với các mục tiêu học tập và chuẩn của chƣơng trình.
ộ câu hỏi định hƣớng bao gồm:
 Câu hỏi khái quát. Câu hỏi khái quát là những câu hỏi mở, có phạm vi
rộng, kích thích sự khám phá, nhắm đến những khái niệm lớn và lâu dài, đòi
hỏi các kỹ năng tƣ duy bậc cao và thƣờng có tính chất liên môn.
 Câu hỏi bài học. Câu hỏi bài học là những câu hỏi mở có liên hệ trực tiếp
với dự án hoặc bài học cụ thể, đòi hỏi các kỹ năng tƣ duy bậc cao, giúp học
sinh tự xây dựng câu trả lời và hiểu biết của bản thân từ thông tin mà chính
các em thu thập đƣợc.
 Câu hỏi nội dung. Câu hỏi nội dung là những câu hỏi đóng có các câu trả
lời “đúng” đƣợc xác định rõ ràng, trực tiếp hỗ trợ việc dạy và học các kiến
thức cụ thể, thƣờng có liên quan đến các định nghĩa hoặc yêu cầu nhớ lại
thông tin (nhƣ các câu hỏi kiểm tra thông thƣờng).


14
1.1.5. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học dự án
a. Vai trò của học sinh
Học sinh là ngƣời quyết định cách tiếp cận vấn đề cũng nhƣ phƣơng
pháp và các hoạt động cần phải tiến hành để giải quyết vấn đề đó.
Học sinh tập giải quyết các vấn đề của cuộc sống thực bằng các kĩ năng
của ngƣời lớn thông qua làm việc theo nhóm. Chính học sinh là ngƣời lựa
chọn các nguồn dữ liệu, thu thập dữ liệu từ những nguồn khác nhau đó, rồi
tổng hợp (synthesize), phân tích (analyze) và tích lũy kiến thức từ quá trình
làm việc của chính các em.
Học sinh hoàn thành việc học với các sản phẩm cụ thể (dự án) và có thể

trình bày, bảo vệ sản phẩm đó. HS cũng là ngƣời trình bày kiến thức mới mà
họ đã tích lũy thông qua dự án.
Cuối cùng, bản thân học sinh là ngƣời đánh giá và đƣợc đánh giá dựa
trên những gì đã thu thập đƣợc, dựa trên tính khúc chiết, tính hợp lý trong
cách thức trình bày của các em theo những tiêu chí đã xây dựng trƣớc đó.
b. Vai trò của giáo viên
Khác với phƣơng pháp dạy học truyền thống, giáo viên đóng vai trò
trung tâm, là chuyên gia và nhiệm vụ chính là truyền đạt kiến thức, trong dạy
học theo dự án, GV là chỉ là ngƣời hƣớng dẫn (guide) và tham vấn (advise)
chứ không phải là “cầm tay chỉ việc” cho HS của mình. Theo đó, giáo viên
không dạy nội dung cần học theo cách truyền thống mà từ nội dung nhìn ra sự
liên quan của nó tới các vấn đề của cuộc sống, hình thành ý tƣởng về một dự
án liên quan đến nội dung học, tạo vai trò cho học sinh trong dự án, làm cho
vai trò của học sinh gắn với nội dung cần học (thiết kế các bài tập cho học
sinh)...
Tóm lại, giáo viên không còn giữ vai trò chủ đạo trong quá trình dạy học
mà trở thành ngƣời hƣớng dẫn, ngƣời giúp đỡ học sinh, tạo môi trƣờng thuận


15
lợi nhất cho các em trên con đƣờng thực hiện dự án.
c. Vai trò của công nghệ
Mặc dù công nghệ không phải là vấn đề cốt yếu đối với phƣơng pháp
DHTDA nhƣng nó có thể nâng cao kinh nghiệm học tập và đem lại cho học
sinh cơ hội để hòa nhập với thế giới bên ngoài, tìm thấy các nguồn tài nguyên
và tạo ra sản phẩm.
1.1.6. Những ưu điểm và hạn chế của dạy học dự án
a. Ưu điểm
Các đặc điểm của DHTDA đã thể hiện những ƣu điểm của phƣơng pháp
dạy học này. Có thể tóm tắt những ƣu điểm cơ bản sau đây của dạy học theo

dự án đối với ngƣời học:
Dạy học dự án làm cho nội dung học tập trở nên ý nghĩa hơn
- Trong dạy học dự án, nội dung học tập trở nên có ý nghĩa hơn bởi vì nó
đƣợc tích hợp với các vấn đề của đời sống thực, từ đó kích thích hứng thú học
tập của ngƣời học. Phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm. Từ đó thúc đẩy phát
triển khả năng sáng tạo.
- Dạy học dự án gắn lý thuyết với thực hành, tƣ duy và hành động, nhà trƣờng
và xã hội, giúp việc học tập trong nhà trƣờng giống hơn với việc học tập trong
thế giới thật. Rèn luyện năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp.
- Ngƣời học có cơ hội thực hành và phát triển khả năng của mình để hoạt
động trong một môi trƣờng phức tạp giống nhƣ sau này họ sẽ gặp phải trong
cuộc sống. Rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn, khả năng cộng tác làm việc và
phát triển năng lực đánh giá.
Dạy học dự án góp phần đổi mới phương pháp dạy học, thay đổi
phương thức đào tạo
- Học tập dự án chuyển giảng dạy từ "giáo viên nói" thành "học viên làm".
Ngƣời học trở thành ngƣời giải quyết vấn đề, ra quyết định chứ không phải là


16
ngƣời nghe thụ động. Họ hợp tác theo nhóm, tổ chức hoạt động, tiến hành
nghiên cứu, giải quyết vấn đề, tổng hợp thông tin, tổ chức thời gian và phản
ánh về việc học của mình.
- Dạy học dự án tạo điều kiện cho nhiều phong cách học tập khác nhau, sử
dụng thông tin của những môn học khác nhau. Nó giúp ngƣời học với cùng
một nội dung nhƣng có thể thực hiện theo những cách khác nhau.
- Dạy học dự án yêu cầu học viên sự tƣ duy tích cực để giải quyết vần đề, kích
thích động cơ, hứng thú học tập.
- Dạy học dự án khuyến khích việc sử dụng các kỹ năng tƣ duy bậc cao, giúp
cho ngƣời học hiểu biết sâu sắc hơn nội dung học tập.

- Dạy học dự án là hình thức quan trọng để thực hiện phƣơng thức đào tạo con
ngƣời phát triển toàn diện, học đi đôi với hành, kết hợp giữa học tập và
nghiên cứu khoa học.
Dạy học dự án tạo ra môi trường thuận lợi cho người học rèn luyện
và phát triển
- Dạy học dự án giúp ngƣời học học đƣợc nhiều hơn vì trong hầu hết các dự
án, học viên phải làm những bài tập liên quan đến nhiều lĩnh vực.
- Học sinh nào cũng có cơ hội để hoạt động vì nhiệm vụ học tập đến đƣợc với
tất cả mọi ngƣời. Học sinh có cơ hội để thử các năng lực khác nhau của bản
thân khi tham gia vào một dự án.
- Học sinh đƣợc rèn khả năng tƣ duy, suy nghĩ sâu sắc khi gặp những vấn đề
phức tạp. Học sinh có điều kiện để khám phá, đánh giá, giải thích và tổng hợp
thông tin.
- Học sinh đƣợc rèn khả năng vận dụng những gì đã học, đặc biệt các kiến
thức về khoa học, công nghệ.
- Khi lập đề cƣơng cho dự án, ngƣời học phải tƣởng tƣợng, phác họa những
dự kiến, kế hoạch hành động, vì vậy trí tƣởng tƣợng cùng với tính tích cực,
sáng tạo của học đƣợc rèn luyện và phát triển.