Một số phương pháp nhằm khắc phục thói quen ghi tên nốt nhạc dưới bài tập đọc nhạc ở lớp 6

MỤC LỤC
Nội dung
I. PHẦN MỞ ĐẦU

Trang
1

1. Lý do chọn đề tài

1

2. Mục đích nghiên cứu

1

3. Đối tượng nghiên cứu

1

4. Phương pháp nghiên cứu
II. PHẦN NỘI DUNG

1
3

1. Cơ sở lý luận

3

1.1 Khái niệm nốt nhạc

3

1.2 Cách đọc nốt nhạc

3

1.3 Ý nghĩa của việc đọc nhạc đối với học sinh
1.4 Đặc điểm tâm lý học sinh lớp 6

3
4

2. Thực trạng của vấn đề:
3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

4
5

3.1 Chú trọng đến những tiết học đầu tiên Tiết 3, 4, 6 trong phần

5

Nhạc lí Âm nhạc 6
3.1.1 Ở tiết Âm nhạc lớp 6 cần đạt được những mục tiêu sau
3.1.2 Đối với tiết 4 Âm nhạc lớp 6: Cần đạt được mục tiêu sau
3.2 Xây dựng các bước dạy Tập đọc nhạc
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

5
8

9
19

1. Kết quả nghiên cứu

19

2. Những kiến nghị, đề xuất

20


I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Âm nhạc là phương tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ trong nhà
trường phổ thông, đặc biệt là ở bậc Trung học cơ sở, thông qua môn học này đã
hình thành cho các em những kiến thức về nhạc lí, tập đọc nhạc, học hát, âm
nhạc thường thức. Từ đó giúp các em phát triển toàn diện hơn về Đức- Trí –
Thể- Mĩ.
Qua thực tế giảng dạy từ những năm trước đây. Tôi nhận thấy rằng trước
một bài tập đọc nhạc, để các em hiểu, thực hành được lại là cả một vấn đề nan
giải. Vì vậy mà trong tiết học tập đọc nhạc nào tôi cũng thường bắt gặp thấy tình
trạng đại đa số các em thường ngại đọc và dẫn tới các em chép sẵn tên nốt nhạc
dưới bài tập đọc nhạc, khi các em nghe cô giáo đọc mẫu thì vội vàng chép sẵn
luôn tên nốt nhạc dưới bài Tập đọc nhạc trong sách giáo khoa, học thuộc vẹt mà
không nhớ vị trí của nốt nhạc. Vậy làm sao để các em có thể tự vận động, tự nhớ
và đọc được tên nốt nhạc mà không còn chép sẵn bài tập đọc nhạc đó là một
điều tôi vô cùng trăn trở trong những năm giảng dạy tại trường. Xuất phát từ
những trăn trở đó tôi đã luôn tìm tòi và tìm các khắc phục lỗi này cho các em. Vì
vậy tôi đã chọn đề tài “Một số phương pháp nhằm khắc phục thói quen ghi

tên nốt nhạc dưới bài tập đọc nhạc ở lớp 6” để nghiên cứu và thực nghiệm
giảng dạy cho học sinh trongthời gian năm gần đây.
2. Mục đích nghiên cứu:
Giúp học sinh khắc phục thói quen ghi nốt nhạc dưới bài tập đọc nhạc lớp 6 bậc
trung học cơ sở nói chung lớp 6 trường THCS Trần Phú nói riêng.
3. Đối tượng nghiên cứu:
- Học sinh khối 6 trường THCS Trần Phú
4. Phương pháp nghiên cứu
* Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Nghiên cứu qua nội dung sách giáo khoa , SGV 6.
- Nghiên cứu qua nội dung tài liệu bồi dưỡng giáo viên THCS môn Âm nhạc.
* Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tế:
1


- Nghiên cứu qua việc giảng dạy thực tế ở trường THCS Trần Phú
- Qua việc đánh giá kết quả học tập của học sinh.
* Phương pháp nghiên cứu hỗ trợ
- Dạy thể nghiệm có đồng nghiệp dự giờ rút kinh nghiệm

2


II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận:
1.1 Khái niệm nốt nhạc:
Theo tài liệu tiếng Việt: Trong âm nhạc, nốt nhạc có 2 ý nghĩa chính: Nó
là một lý hiệu dùng kí hiệu nhạc để biểu thị thời gian tương đối về độ cao (âm
nhạc) của âm thanh; Một âm thanh cao độ của chính nó.
Để ghi lại một bản nhạc một cách chính xác, người ta sử dụng các kí hiệu

âm nhạc như khuông nhạc, khóa nhạc… và nốt nhạc. Nốt nhạc giúp nhận biết
được cao độ và trường độ của âm thanh.
Nốt nhạc là thành phần cơ bản của âm nhạc phương Tây; phân tích âm
nhạc của hiện tượng âm nhạc để tiện trình bày, hiểu rõ, và phân tích âm nhạc.
1.2 Cách đọc nốt nhạc:
Các học giống như học anh văn lấy 1 tờ giấy rồi gạch 5 dòng (vì khuông
nhạc có 5 dòng và 4 khe) rồi chấm lên 1 chấm và đọc tên nốt. Ví dụ: chấm 1
chấm ở dòng thứ 3 ta đọc là Si vv… Đừng để ý các đuôi, móc hoặc các ký tự,
yêu cầu đọc đúng tên nốt nằm trên các khe và dòng nhạc. Bước đầu học nốt
bằng cách này có ưu điểm là không bị rối mắt bởi các dấu móc hoặc các ký tự
liên quan, học từ từ đến khi nào thuộc hết vị trí các nốt trên khuông nhạc.
1.3 Ý nghĩa của việc đọc nhạc đối với học sinh:
Các nhà khoa học đã khám phá rằng , đọc nhạc hay chơi một nhạc cụ giúp
phát triển kỹ năng tư duy cao hơn. Những đứa trẻ có kỹ năng âm nhạc tốt sẽ xuất
sắc hơn trong cách giải quyết vấn đề, đánh giá và phân tích. Việc đọc nhạc sử
dụng phần não giống nhau như khi thực hiện các tư duy toán học. Đó là lý do vì
sao nhiều nhạc sĩ lão thành cũng rất giỏi ở bộ môn Toán.
Đối với những đứa trẻ không nổi trội trong việc học tập, thì âm nhạc giúp
dựng lòng tự trọng. Nhiều em xem âm nhạc là cơ hội để được tỏa sáng, để khẳng
định bản thân. Đó cũng là lý do vì sao mà các chương trình âm nhạc là rất được
quan tâm và coi trọng.
Các nghiên cứu cũng cho thấy những đứa trẻ đam mê âm nhạc ít có khả
năng bị lôi cuốn vào các thói quen không tốt như uống rượu, bia hay sử dụng ma
3


túy. Một đứa trẻ mà dành hết thời gian sau giờ học của mình với ban nhạc để
chia sẻ với những người có cùng sở thích sẽ hiếm khi bị vướng vào những thói
quen tiêu cực.
1.4 Đặc điểm tâm lý học sinh lớp 6:

Học sinh lớp 6, là lứa tuổi mới bước vào THCS nên các em còn bỡ ngỡ
khi mà chương trình cấp tiểu học mới chỉ mang tính chất làm quen với môn học.
Dó đó các em thường chưa chú ý đến việc học tập đọc nhạc. Nên khi vào lớp
THCS thì các em thường đối phó bằng cách ghi sẵn hoặc chép thật nhanh các
nốt nhạc vào sách giáo khoa.
2. Thực trạng của vấn đề:
Hiện nay, việc học tập của học sinh theo các môn học ít nhiều mang tính
thực dụng, do đó môn âm nhạc chỉ được đánh giá là một môn học phụ và ít được
phụ huynh và học sinh coi trọng. Đó là một khó khăn lớn cho việc thực hiện các
công tác chuyên môn. Xuất phát từ đó mà hiện nay tình trạng học sinh đọc nốt
nhạc và chăm chỉ học nhạc cũng rất hạn chế…
Trang bị kiến thức nhạc lý là một quá trình cần phải rèn luyện lâu dài, bền
vững, mang tính căn bản và hệ thống. Học sinh của nhà trường là học sinh miền
núi do ít được tiếp xúc với loại hình này nên còn thể hiện nhiều nhược điểm khi
học tập.
Hiện nay việc đầu tư trang thiết bị cho môn học còn hạn chế: Như chưa có
phòng học bộ môn, hệ thống tranh ảnh có các tiết học nhạc… Do đó việc truyền
đạt và giúp các em tiếp thu kiến thức Âm nhạc là hết sức khó khăn, thâm chí
những kiến thức đó đến với các em hết sức trừu tượng. Việc truyền thụ các kiến
thức âm nhạc chỉ qua phương pháp truyền khẩu thuần thuần túy, ít phát triển khả
năng tu duy của các em. Do đó không tạo được sự thu hút, ít gây hứng thú học
tập cho các em.
Trên cơ sở thực tiễn qua quá trình tiến hành quan sát và theo dõi, tôi đã
tìm hiểu khả năng học nhạc của học sinh khối 6 trong hai năm. Bằng việc trực
tiếp dạy các giờ học tôi nhận thấy việc tiếp thu các kiến thức Âm nhạc và sự yêu

4


thích học tập bộ môn chỉ rơi vào một số em có năng khiếu. Còn lại hầu như các

ít có sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức.
Thông qua bảng kiểm tra thực tế đã phân loại ra từng đối tượng học sinh,
tình trạng các em không thuộc tên nốt nhạc, không biết vị trí nốt nhạc còn nhiều,
còn lại một số em không biết ghi nốt nhạc, không có hứng thú học môn âm nhạc
và các em biết ghi, đọc nhạc còn rất hạn chế. Vì nhiều lý do khác nhau nhưng
chủ yếu là không có hứng thú học, không nhớ kiến thức nhạc lý và xem môn học
chỉ mang tính chất đối phó.
3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Để có một tiết học nhạc hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh trước tiên
người giáo viên phải xây dựng nề nếp học tập ngay từ bài học đầu tiên. Cụ thể
như xác định thái độ, ý thức học tập đối với môn Âm nhạc. Trong quá trình
nghiên cứu tôi nhận thấy việc xây dựng các bước dạy học và sử dụng các trò
chơi trong tiết học là hiệu quả nhất. Để nắm bắt được hiệu quả học tập của các
lớp như thế nào từ bảng phân loại chất lượng phân môn Tập đọc nhạc và kết quả
khảo sát môn học trên tôi sẽ tiến hành dạy thực nghiệm đối chứng giữa hai lớp
6, giữa lớp được dạy và không được dạy. Tôi chọn lớp 6A để dạy thực nghiệm.
Các phương pháp tiến hành như sau:
3.1 Chú trọng đến những tiết học đầu tiên Tiết 3, 4, 6 trong phần Nhạc lí Âm
nhạc 6.
Ở chương trình Âm nhạc bậc tiểu học các em đã được học, làm quen với
tên nốt, hình nốt nhạc. Chính vì vậy, khi lên lớp 6 ngay từ những tiết học đầu tôi
đã chú trọng rèn luyện cho học sinh nắm vững lại những kiến thức đã học, bổ
xung một số phương pháp học mới để các em làm quen dần với nội dung
chương trình Âm nhạc THCS. Cụ thể là:
3.1.1 Ở tiết Âm nhạc lớp 6 cần đạt được những mục tiêu sau:
Học sinh nắm vững 7 nốt ghi cao độ từ thấp lên cao (Đồ, rê, mi, pha, son,
la, si). Quan trọng nhất là vị trí các nốt nhạc này trên khuông nó quyết định cho
việc đọc nhạc của học sinh ở các lớp trên, vì vậy để cho dễ nhớ tôi đã cho học
sinh chơi một số trò chơi như sau:
5

* Trò chơi 1: Trò chơi” Khuông nhạc bàn tay”
- Mục tiêu: Giúp học sinh ghi nhớ vị trí các nốt nhạc trên “khuông nhạc
bàn tay”.
- Cách chơi: Giơ bàn tay trái ra phía trước, các ngón tay hơi xòe ra, lòng
bàn tay hướng vào.

Si
La
Son
Pha
Mi
Rê
Đô

- Dùng ngón trỏ của bàn tay phải đặt song song phía dưới ngón út tay trái
(tượng trưng cho dòng kẻ phụ) chỉ vị trí nốt Đô.
- Dùng ngón trỏ tay phải chỉ hơi chếch phía dưới sát ngón út tay trái là vị
trí nốt Rê.
- Ngón trỏ tay phải chỉ vào ngón út tay trái (tượng trưng chó dòng kẻ thứ
nhất của khuông nhạc từ dưới lên trên) là vị trí nốt Mi.
- Ngón trỏ tay phải chỉ vào khoảng trống giữa ngón út ngón đeo nhẫn (áp
út) tay trái (tượng trưng cho khe thứ nhất của khuông nhạc), là vị trí của nốt Pha.
- Ngón trỏ tay phải chỉ vào ngón đeo nhẫn tay trái (tượng trưng cho dòng
kẻ thứu hai của khuông nhạc) là vị trí nốt Son.
- Ngón trỏ tay phải chỉ vào khoảng trống giữa ngón đeo nhẫn và ngón
giữa tay trái (tượng trưng cho khe thứ hai của khuông nhạc) là vị trí nốt La.
- Ngón trỏ tay phải chỉ vào ngón giữa tay trái (tượng trưng cho dòng thứ
ba của khuông nhạc) là vị trí nốt Si.

* Trò chơi 2: Trò chơi “Ghép tranh”
- Mục tiêu: Giúp học sinh rèn luyện kỹ năng nhận biết vị trí các nốt nhạc
trên khuông nhạc.
6


- Cách chơi: Giáo viên chia lớp thành hai đội, mỗi đội chọn ra 5 em. Mỗi
đội có một bức tranh được chia thành 5 miếng ghép (có năm châm ở mặt sau).
Mỗi em mang một miếng ghép, sau khi có hiệu lệnh của giáo viên, lần
lượt từng em sẽ gắn miếng ghép của mình lên bảng sao cho 5 miếng ghép tạo
thành một bức tranh gồm: khuông nhạc, khóa Son, 7 nốt nhạc (7 bông hoa) theo
thứ tự trên khuông nhạc (Đô, Rê, Mi, Pha, Sơn, La, Si). Đội nào hoàn thành
trước, đội đó thắng cuộc.
* Trò chơi 3: Trò chơi “Cắm sao”
- Mục tiêu: Giúp học sinh rèn luyện kĩ năng nhận biết vị trí các nốt nhạc
trên khuông nhạc.
- Cách chơi: - Giáo viên chia lớp thành hai đội nam, nữ, mỗi đội chọn ra 7
em.
- Mỗi đội có 7 ngôi sao mang tên 7 nốt nhạc và một bức
tranh, trên bức tranh có 5 dòng kẻ và một dòng kẻ phụ dưới.

Tranh minh họa

Đô
Rê
Mi
Pha
Son
La
Si

- Mỗi em mang một ngôi sao (có nam châm ở mặt sau), sau khi có hiệu
lệnh của giáo viên, lần lượt từng em sẽ cắm (gắn) ngôi sao của mình vào đúng vị
trí (tên nốt nhạc) trên bức tranh.
7


- Đội nào hoàn thành trước, đội đó thắng cuộc.
- Các cổ động viên của hai đội ở dưới lớp vừa vỗ tay vừa hát bài “Lớp
chúng ta đoàn kết”.
3.1.2 Đối với tiết 4 Âm nhạc lớp 6: Cần đạt được mục tiêu sau:
- Các hình nốt và độ ngân dài ngắn. Phần này tôi chia tổ cho học sinh làm
bài tập sau đó cho từng tổ lên trình bày và nhận xét lẫn nhau:
VD:

Một nốt tròn bằng …… nốt trắng…… nốt đen
Một nốt trắng bằng……. nốt đen………nốt đơn
Một nốt đơn bằng …….nốt kép

Có thể cho học sinh làm thêm một số bài tập tăng các nốt lên để bắt buộc
các em phải tư duy và nhớ được độ ngân dài của các hình nốt đó.

Hình ảnh học sinh làm bài
- Cách viết các hình nốt trên khuông: Cho tập viết vị trí từng nốt trên
khuông với các hình nốt theo thứ tự. Tròn, trắng, đen…
- Dấu lặng: Biết được ý nghĩa và tập viết dấu lặng.
Sau khi nắm được kiến thức nhạc lí, nhớ rõ vị trí các nốt nhạc trên khuông
thì việc đọc nhạc sẽ trở nên dễ dàng hơn.
3.2 Xây dựng các bước dạy Tập đọc nhạc:

8

Biên pháp khắc phục tối ưu nhất là cấm tất cả các học sinh không được
ghi tên nốt bằng kí hiệu riêng, ở bất kì bài TĐN nào hay ở sách, vở, giấy… và
cần giải thích cho các em rằng nhận biết nốt nhạc cũng như nhận biết một người,
các em nhìn nhiều lần sẽ quen.
Việc giúp học sinh tập đọc 1 bài tập đọc nhạc muốn thu được kết quả cũng
phải được thực hiện theo đúng các bước theo trình tự nhất định. Khác biệt đặc
trưng giữa dạy hát và dạy Tập đọc nhạc là khi dạy hát, giáo viên phải cung cấp
giai điệu cho học sinh thông qua tiếng đàn và hát mẫu để các em hát đúng giai
điệu, lời ca. Còn khi dạy Tập đọc nhạc, học sinh cần tự giải mã và khám phá
được gia điệu của bản nhạc. Giáo viên chỉ nên hướng dẫn học sinh luyện tập cao
độ, luyện tập tiết tấu và phần nào đó là dùng nhạc cụ giúp các em đọc đúng giai
điệu. Giáo viên không nên đọc mẫu, vì đó là dạy truyền khẩu, giảm tính tích cực
của học sinh và cũng không nên sử dụng đàn quá nhiều, làm giảm đi sự khám
phá của các em. Để tiết học tập đọc nhạc đạt hiệu quả tôi hướng dẫn học sinh
thực hiện theo các bước như sau:
a. Giới thiệu Tập đọc nhạc
- Giáo viên treo bài Tập đọc nhạc lên bảng
- Giáo viên giới thiệu ngắn gọn về tên, tác giả bài Tập đọc nhạc.
Dạy bài hát thì có thể mở rộng thông tin về tác giả nhưng dạy bài Tập đọc
nhạc thì không nên, học sinh chỉ cần biết bài Tập đọc nhạc do ai sáng tác, trích
bản nhạc nào, không cần những thông tin mở rộng về tác giả, vì không có nhiều
thời gian để làn việc đó.
b. Tìm hiểu về bài Tập đọc nhạc
Khi tìm hiểu về bài Tập đọc nhạc, học sinh cần trả lời một vài câu hỏi
như: Bản nhạc viết ở nhịp nào? Bản nhạc có những kí hiệu âm nhạc nào? Có
những hình nốt nào? Bản nhạc có thể chia thành mấy câu?... Cho học sinh tập
nói tên nốt nhạc trong từng câu nếu giáo viên nhận thấy các em chưa thật sự
nắm vững tên nốt nhạc.

c. Luyện tập cao độ
9


- Giáo viên hỏi học sinh về cao độ các nốt trong bài Tập đọc nhạc từ thấp
lên cao, giáo viên viết lên bảng thành thang âm.
- Giáo viên dịch giọng cho phù hợp với giọng của học sinh.
- Giáo viên đàn để học sinh đọc cao độ các nốt từ thấp lên cao rồi theo
chiều ngược lại.
Luyện tập cao độ và tiết tấu là hai hoạt động rất cần thiết khi dạy Tập đọc
nhạc. Tâm lí học sinh là muốn khám phá tên nốt nhạc trong bài Tập đọc nhạc, vì
vậy giáo viên nên hướng dẫn học sinh đọc cao độ vì hoạt động này vừa giúp các
em nắm vững tên nốt, vừa đọc cao độ của bài.
d. Luyện tập tiết tấu
- Giáo viên viết tiết tấu của bài Tập đọc nhạc lên bảng (thông thường là
tiết tấu câu đầu tiên). Nếu không viết lên bảng, giáo viên cần chỉ vào bài Tập
đọc nhạc để học sinh nhận ra âm hình tiết tấu đó.
- Giáo viên gõ tiết tấu làm mẫu.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh luyện tập tiết tấu.
Nhưng lưu ý khi luyện tập tiết tấu:
+ Có nhiều cách luyện tập, trong đó có 4 cách khá phổ biến mà gióa viên thường
áp dụng, đó là: đọc tiết tấu, gõ tiết tấu, đọc kết hợp gó tiết tấu, đọc tiết tấu kết
hợp gõ phách. Tuy nhiên, trong mỗi bài tập đọc nhạc, chỉ nên chọn 1-2 cách
luyện tập thích hợp. Ví dụ với tiết tấu:
Cách thứ nhất, giáo viên đọc: đen đơn đơn đen đen đen đơn trắng. Cách
thứ hai, chỉ gõ tiết tấu mà không đọc. Cách thứ ba, giáo viên vừa đọc vừa gõ tiết
tấu, cách thứ tư, đọc tiết tấu kết hợp gõ phách.
+ Thời gian luyện tập tiết tấu không nên kéo dài, chỉ thực hiện trong
khoảng 2-3 phút. Bởi nếu kèo dài sẽ ảnh hưởng tới thời gian của các bước khác.
+ Chỉ nên hướng dẫn học sinh luyện tập tiết tấu câu mở đầu trong bài tập

đọc nhạc, tuy nhiên khi tập đọc từng câu, nếu xuất hiện những tiết tấu khó, giáo
viên có thể hướng dẫn các em luyện tập thêm.

10


+ Viết đọc hoặc gõ tiết tấu khó thể hiện đúng với nốt nhạc ngân dài, vì vậy
giáo viên cần qui ước với học sinh bằng động tác mở rộng hai bàn tay (nếu là
nốt ngân dài) hoặc úp hai bàn tay (nếu là dấu lặng)...
+ Nếu bài tập đọc nhạc có tiết tấu khó, giáo viên nên sử dụng cách luyện
tập tiết tấu đơn giản (đọc tiết tấu hoặc gõ tiết tấu) ngược lại bài có tiết tấu dễ, có
thể áp dụng cách luyện tập phức tạp (đọc kết hợp gõ tiết tấu hoặc đọc tiết tấu kết
hợp gõ phách)
+ Cách cho học sinh sử dụng tiết tấu đã luyện tập khi tập đọc từng câu.
e. Tập đọc từng câu.
Nếu chỉ qua bước luyện tập cao độ và luyện tập viết tấu mà học sinh tự
đọc được giai điệu bài tập đọc nhạc thì đó là điều lí tưởng, vì như vậy các em đã
thật sự khám phá được giai điệu của bản nhạc. Tuy nhiên đó là nhiệm vụ không
khả thi, vì 3 khó khăn: rất hiểm học sinh phổ thông có khả năng tự đọc nhạc, bài
tập đọc nhạc mới lạ nên không dễ đọc, thời gian học ngắn (20 – 30 phút). Để
khắc phục khó khăn đó, sau khi học sinh đã luyện tập cao độ và tiết tấu, giáo
viên có thể dạy các em đọc từng câu theo cách sau:
- Giáo viên đàn giai điệu cả bài một lần để học sinh bước đầu hình dung ra
giai điệu, đồng thời giúp các em thấy tự tin hơn.
- Giáo viên dùng nhạc cụ lấy âm thanh mẫu rồi chỉ từng nốt của câu 1 để
cả lớp đồng thanh đọc (sẽ có rất ít học sinh dùng giai điệu theo cách này, nhưng
đây là điều cần làm để tạo cơ hội cho các em được khám phá giai điệu của bản
nhạc). Khi học sinh không đọc được, giáo viên nên đàn giai điệu câu 1 vài ba
lần, nhắc học sinh vừa lắng nghe, vừa quan sát nốt nhạc và đọc nhẫm theo,.
- Giáo viên chỉ nốt nhạc cho tất cả cùng đọc câu 1 vài ba lần

- Giáo viên chỉ định một số học sinh đọc lại
- Giáo viên giúp các em sửa đổi sai (nếu có)
- Cả lớp tiếp tục đọc câu 1 sau khi sửa sai
- Đọc các câu tiếp theo tương tự, nếu câu nào giống câu trước thì để học
sinh tự nhận biết và tự đọc.

11


- Nếu giáo viên dạy tập đọc theo cách kết hợp 2-3 bước lại với nhau thì có
thể thực hiện:
- Chỉ nốt nhạc trong câu 1 để cả lớp đồng thanh nói tên nốt nhạc.
- Luyện tập cao độ câu: giáo viên đàn một vài âm để làm chỗ dựa cho học
sinh đọc cao độ các nốt nhạc
- Luyện tập tiết tấu câu 1
- Giáo viên đàn giai điều rồi chỉ nốt nhạc để cả lớp tự đọc câu 1
- Học sinh khá xung phong đọc lại
- Giáo viên đàn giai điệu để tất cả tự kiểm tra và sửa sai
- Đọc câu 2 và câu tiếp theo tương tự, nếu có câu giống câu trước thì để
học sinh tự nhận biết và tự đọc
Tập đọc cả bài
- Giáo viên dùng thước chỉ vào bài tập đọc nhạc để học sinh đọc cả bài.
- Giáo viên đàn giai điệu, học sinh đọc cả bài hòa vào tiếng đàn, vừa đọc
vừa gõ tiết tấu.
- Giáo viên chỉ định một vài học sin khá đọc bài, làm mẫu cho các bạn
- Giáo viên lắng nghe học sinh đọc (không nên sử dụng nhạc cụ) để phát
hiện chỗ sai, hướng dẫn các em sửa chữa.
g. Ghép lời ca
- Giáo viên đàn giai điệu, nửa lớp đọc nhạc đồng thời nửa kia tập ghép lời
- Giáo viên chỉ định học sinh hát lời

- Giáo viên sửa chỗ sai
- Giáo viên hướng dẫn học sinh hát lời và gõ phách
h. Củng cố, kiểm tra
- Giáo viên sử dụng bản nhạc không ghi tên nốt khi kiểm tra tập đọc nhạc,
đó là thách thức để học sinh phải cố gắng thuộc tên nốt.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc nhạc, ghép lời kết hợp gõ phách hoặc
đánh nhịp. Đọc nhạc kết hợp thể hiện cường độ cảu phách mạnh, phách nhẹ
- Học sinh trình bày bài tập đọc nhạc theo tổ, nhóm hoặc cá nhân

12


- Học sinh xung phong lên bảng, quan sát bài tập đọc nhạc, chỉ nốt kết
hợp đọc nhạc, hát lời.

Hình ảnh học sinh đọc nhạc

Hình ảnh học sinh đọc nhạc theo tổ

3.3. Xây dựng phương pháp ghi chép nhạc
Ghi chép lại bài nhạc đã học giúp các em nhắc vị trí nối trên khuông cũng
như nhớ các hình nốt, ký hiệu đã học. Nếu như tập đọc nhạc mang nhiều tính
chất trừa tượng vì nó còn phụ thuộc vài tai nghe của từng em thì ghi chép nhạc
mang tính cụ thể hơn, hiện thực hơn. Do vậy hướng dẫn các em ghi chép đơn
giản và dễ thực hiện. Tuy nhiên, đơn giản không có nghãi là không quan trọng,
ngược lại tập ghi chép nhạc là sự đúc kết giữa 2 phân môn tập hát và tập đọc
nhạc để khắc sâu kiến thức. Do đó đòi hỏi phải có sự chính xác tuyệt đối từng vị
trí nốt trên khuông nhạc, quan trọng nữa là qua chép nhạc các em phải nhớ được
nốt nhạc là gì, vị trí nào, cách viết các hình nốt ra sao, các hình nốt đó có ý
nghĩa gì và phải thể hiện thế nào, việc ghi chép nhạc còn giúp các em ghi nhớ

các ký hiệu khác về âm nhạc. Các kiến thức đó hổ trợ cho việc tập đọc nhạc
hoặc thực hiện bài hát yêu cầu của tác giả như dấu luyến, dấu chấm đôi, dấu
quay lại, dấu lặng đen, lặng đơn, ngắt câu...
Việc ghi chép nhạc là công việc đòi hỏi phải hướng dẫn các em thực hiện
một cách thường xuyên. Đây là cách học sinh luyện nhớ vị trí tên nốt nhạc tốt
nhất.
13


Sau khi rèn luyện học sinh đọc thông viết thạo vị trí nốt nhạc trên khuông,
việc đọc tên nốt nhạc trong bài TĐN sẽ không còn là vấn đề khó khăn với các
em nữa.
Từ những nghiên cứu trên, tôi đã vận dụng việc giảng dạy bằng cách dùng
tiết học âm nhạc, tôi thấy các giờ học hiệu quả sao, sau đây là tiết dạy mà tôi
minh họa.

TIẾT 4: NHẠC LÍ CÁC KÍ HIỆU GHI TRƯỜNG ĐỘ CỦA ÂM THANH
ĐỌC NHẠC TĐN SỐ 1
TIẾT TRÌNH HOẠT ĐỘNG
14


Nội dung 1: Các kí hiệu ghi trường độ của âm thanh
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Hoạt động cá nhân
- Để ghi kí hiệu cao độ có mấy tên nốt? Đọc tên các nốt nhạc từ thấp lên
cao?
- Giáo viên giới thiệu quy định về trường độ trong âm nhạc
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
- GV treo sơ đồ các hình nốt hỏi HS

1. Hình nốt: Nốt tròn, trắng, đen, móc đơn, móc kép...
1 nốt tròn =? Nốt trắng =? Nốt đen =? Nốt đơn =? Nối kép
Khi một bạn đọc nốt tròn, bạn khác cùng lúc đọc được 16 nốt móc kép
2. Cách viết các nốt nhạc trên khuông nhạc
- Nốt nhạc có hình bầu dục nằm nghiêng bên phải
- Nốt nhạc nằm ở dòng 3 đuôi nốt có thể quay lên hoặc quay xuống
- Nốt nhạc từ khe 2 xuống đuôi nốt quay lên
- Nốt nhạc từ khe 3 trở lên đuôi nốt quay xuống

Hình ảnh minh họa

15


- 2 nốt móc đơn, kép đứng liền nhau có thể nối với nhau bằng 1 hoặc 2
vạch.
Hình ảnh minh họa
3. Dấu lặng: Là kí hiệu chỉ thời gian tạm ngừng nghỉ của âm thanh
Lặng đen:
Lặng đơn:
C. HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH
- GV chia nhóm hỏi: Em hãy nêu các kí hiệu ghi trường độ của âm thanh
- Đại diện nhóm lên trả lời không xem sách
- HS thực hiện. Tập viết các hình nốt trên khuông, các quy định về trường
độ, dấu lặng
+ HS kẻ một khuông nhạc, viết khóa son và tập viết các hình nốt được
giới thiệu trong SGK
- HS nhận xét
D. HOẠT ĐỘNG ỨNG DỤNG
Hoạt động nhóm và cá nhân

- GV tổ chức cho tổ, nhóm học sinh chơi trò chơi: “Ghép tranh”, “cắm
hoa”
E. HOẠT ĐỘNG BỔ SUNG
- Về nhà tập viết các hình nốt tròn, trắng, đen, đơn, kép, dấu lặng đen, dấu
lặng đơn.
- Tập viết và ghi nhớ các nốt nhạc trên khuông
Nội dung 2: Tập đọc nhạc TĐN số 1
16


A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Hoạt động cả lớp
GV treo bảng phụ bài TĐN số 1, giới thiệu ngắn gọn về tên tác giả bài
TĐN
GV dàn giai điệu bài TĐN số 1, HS lắng nghe và quan sát bản nhạc
Hoạt động cá nhân
HS nêu cảm nhận về bản nhạc
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Hoạt động cá nhân:
- HS tìm hiểu bài TĐN thông qua việc trả lời hệ thống câu hỏi
- Bài TĐN số 1 được viết ở nhịp gì? Các hình nối được sử dụng trong bài?
- Cao độ gồm các nốt nào? Bài TĐN gồm cáo mấy câu?
C. HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH
Hoạt động cả lớp và cá nhân
- GV hướng dẫn học sinh từng câu
+ GV đàn giai điệu cả bài một lần
+ GV dùng nhạc cụ thể lấy âm thanh mẫu rồi chỉ từng nốt của câu 1 để cả
lớp đọc. Khi học sinh không đọc được, giáo viên nên đàn giai điệu câu 1 vài ba
lần, nhắm học sinh vừa lắng nghe, vừa quan sát nốt nhạc và đọc nhẫm theo.
+ Giáo viên chỉ nốt nhạc cho tất cả cùng đọc câu 1 vài ba lần

+ Giáo viên chỉ định một số học sinh đọc lại
+ Giáo viên giúp các em sửa chỗ sai (nếu có)
+ Cả lớp tiếp tục đọc câu 1 sau khi sửa sai
+ Đọc câu tiếp theo tương tự
+ GV dùng thước chỉ vào bài tập đọc nhạc để học sinh tập đọc cả bài.
+ Giáo viên đàn giai điệu, HS đọc cả bài hòa với tiếng đàn, vừa đọc vừa
tiết tấu
+ GV chỉ định một vài HS khá đọc bài, làm mẫu cho các bạn
+ GV lắng nghe HS đọc (không nên sử dụng nhạc cụ) để phát hiện chỗ
sai, hướng dẫn các em sửa chữa
17


- Ghép lời ca:
Cùng đùa vui ca hát dưới trắng
Tiếng sáo vi vu trong đêm hè.
+ GV đàn giai điệu, nửa lớp đọc nhạc đồng thời nửa kia tập ghép lời
+ GV chỉ định học sinh hát lời
+ Giáo viên sửa chỗ sai
- Củng cố, kiểm tra
+ Giáo viên sử dụng bản nhạc không ghi tên khi kiểm tra tập đọc nhạ
+ Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc nhạc, ghép lời kết hợp gõ phách hoặc
đánh nhip
+ Hướng dẫn học sinh đọc nhạc kết hợp thể hiện cường độ của phách
mạnh phách nhẹ
+ Học sinh trình bày bài tập đọc nhạc theo tổ, nhóm hoặc cá nhân
D. HOẠT ĐỘNG ỨNG DỤNG
Hoạt động cá nhân:
- Học sinh xung phong lên bảng, quan sát bài tập đọc nhạc, chỉ nốt kết
hợp đọc nhạc, hát lời.

E. HOẠT ĐỘNG BỔ SUNG
HS về nhà chép bài TĐN số I vào vở chép nhạc
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Từ đầu năm học tôi đã áp dụng thực hiện giảng dạy tập đọc nhạc với các
phương pháp và biện pháp trình bày ở trên nhằm khắc phục thói quan ghép tên
nốt nhạc dưới bài tập đọc nhạc ở lớp 6A tôi thấy
+ Học sinh hứng thủ học tập, các em chú ý xây dựng bài
+ Tình trạng học sinh ghi tên nốt nhạc dưới bài tập đọc nhạc hầu như
không còn
+ Kết quả học tập của học sinh tốt hơn lớp không được dạy
Kết quả thu được qua khảo sát cuối học kỳ I cụ thể như sau:
Kết quả đối chứng dạy thực nghiệm lớp 6A cuối kỳ I
Không biết

18


Lớp

vị trí nốt

Không chịu

Không thuộc

Không biết

Biết ghi, đọc

6A

6B

nhạc
SL
%
1
4.34
7
16.3

đọc nhạc
SL
%
0
0
2
4.7

tên nốt nhạc
SL
%
1
4.34
5
11.7

ghi nốt nhạc
SL
%
0

0
1
2.4

nhạc
SL
%
21
91.3
7
16.3

* Nhận xét:
Những kinh nghiệm trên tôi đã vận dụng thực tế trong các tiết dạy trong
thời gian qua, tôi thấy kết quả học tập giữa lớp được dạy thực nghiệm so với
lớp không được dạy đã có sự chuyển biến rõ rệt so với đầu năm học.
+ Học sinh không biết vị trí nốt nhạc, không chịu đọc nhạc, không thuộc
tên nốt nhạc, không biết ghi nốt nhạc đều đã giảm đi khá nhiều, HS biết ghi, đọc
đã tăng lên rõ rệt. Từ kết quả đọc nhạc kéo theo kết quả bộ môn học cũng tăng
lên
Kết quả kiểm tra chất lượng học kỳ I năm học 2017 – 2018
Lớp
TS
Đánh giá
6A
43
SL
6B
43
SL

III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Chưa đạt
0
0

Đạt
43
43

100%
100%

1. Kết quả nghiên cứu
Trong thời gian áp dụng một số phương pháp, biện pháp nêu trên, qua
thực tế giảng dạy tại trường, tôi nhận thấy hiệu quả các phương pháp, biện pháp
này là khá cao tình trạng ghi tên nốt nhạc giảm nhiều, kết quả học tập tốt hơn.
Tuy nhiên vận dụng phương pháp, biện pháp này, giáo viên có thể tùy cơ ứng
biến cho phù hợp với từng hoàn cảnh, từng đối tượng cụ thể để thu được kết quả
tốt nhất. Và điều quan trọng là chúng ta cùng nhau xây dựng nêu những phương
pháp, biện pháp giảng dạy hay nhất, phù hợp nhất đối với phân môn tập đọc
nhạc để kết quả học tập của các em ngày càng được nâng cao hơn và phần nào
khắc phục được thói quan ghi tên nốt dưới bài tập đọc nhạc. Qua đề tài này tôi
muốn trao đổi với quý đồng nghiệp về vấn đề học âm nhạc, học âm nhạc sẽ làm
cho con người thoải mái, hứng thú hơn khi học tập môn học cũng như học các
môn học khác, giáo dục âm nhạc cùng với giáo dục các môn học khác lập nên

19

một nền giáo dục toàn diện để đào tạo một thế hệ trẻ đủ năng lực, đầy tự tin trở
thành người chủ tương lai của đất nước.
Khả năng nhận thức của con người nói chung, của học sinh THCS nói
riêng là rất lớn và sẵn có. Điều cơ bản là người giáo viên giảng dạy phải nắm
được đối tượng, tìm hiểu cụ thể những sở thích của các em để tìm ra phương
pháp, biện pháp giảng dạy thích hợp nhất giúp các em tiếp thu kiến thức một
cách dễ dàng và tạo sự say mê trong việc vận dụng các kiến thức đã học vào
thực tế cuộc sông.
2. Những kiến nghị, đề xuất
Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi để khắc phục thói quen ghi tên nốt
nhạc của học sinh ở trường THCS Trần Phú. Đa phần học sinh có tiến bộ, thị tấu
tốt hơn.
Do đó để tạo điều kiện cho việc dạy học của thầy và trò thuận lợi bản thân
tôi là người đứng dạy bộ môn Âm nhạc, để dạy học bộ môn Âm nhạc nói chúng
và thực hiện thành công đề tài này tôi thiết nghỉ cần phải thường xuyên quan
tâm và giúp đỡ giáo viên và học sinh và để nâng cao chất lượng học tập phân
môn tập đọc nhạc cho học sinh THCS cần bổ sung thêm những đồ dùng học tập,
đồ dùng giảng dạy của bộ môn như: Bảng phụ chép nhạc, chép bài hát, đĩa nhạc,
đầu video, loa... phòng học chức năng theo tiêu chuẩn để đáp ứng nhu cầu học
tập ngày càng cao của học sinh.
Trần Phú, ngày 10 tháng 04 năm 2018
Xác nhận
của Thủ trưởng đơn vị

Tôi xin cam kết đây là sáng kiến
kinh nghiệm do tôi viết. không sao chép
của người khác.
Người viết

Lê Thị Hồng Nhung

TÀI LIỆU THAM KHẢO

20


STT

TÊN TÁC GIẢ

NĂM
XUẤT
BẢN

1

Hoàng Long

2009

SGK Âm nhạc 6

NXB Giáo dục

2006

SGV Âm nhạc 6

NXB Giáo dục

2

3

HoàngLong - Hoàng
Lân - Lê Minh Châu
Hoàng Long

2017

TÊN TÀI LIỆU

NHÀ XUẤT
BẢN

Sách BT Âm nhạc 6 NXB Giáo dục

21


DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CÂP PHÒNG GD& ĐT, CÂP SỞ GD& ĐT VÀ
CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Lê Thị Hồng Nhung
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THCS Trần Phú

TT

1

Tên đề tài SKKN

Một số kinh nghiệm
chung giáo dục đạo đức
cho học sinh trường
THCS Trần Phú

Cấp đánh giá
xếp loại
(Phòng, Sở,
Tỉnh..)
Phòng GD&
ĐT TP Thanh
Hóa

Kết quả
đánh giá
xếp loại
(A, B, C)

B

Năm học
đánh giá xếp
loại

2015-2016

22