Đánh giá thực trạng môi trường và đề xuất giải pháp quản lý nước thải sản xuất tại làng miến dong xã đông thọ, huyện đông hưng, tỉnh thái bình

L I CAM OAN
H và tên:

ng B o Qu nh Vân

L p: 23KHMT11

Chuyên ngành đào t o: Khoa h c Môi tr

ng

Mã HV: 1581440301014
Mã s : 608502

Tôi xin cam đoan lu n v n đ

c chính tôi th c hi n d

Th T Oanh và PGS.TS V

c Toàn v i đ tài “ ánh giá th c tr ng môi tr

đ xu t gi i pháp qu n lý n

is h

ng d n c a TS. Ph m

c th i s n xu t t i làng mi n dong xã

ng và

ông Th ,

huy n ông H ng, t nh Thái Bình”.
ây là đ tài nghiên c u m i, là m t ph n nghiên c u trong đ tài “ Qu n lý môi
tr

ng làng ngh d a vào c ng đ ng, đ án 3 n m 2014 – 2016” c a đ n v Liên minh

h p tác xã Vi t Nam, không trùng l p v i các đ tài lu n v n nào tr

c đây, do đó,

không ph i là b n sao chép c a b t k m t lu n v n nào. Các n i dung nghiên c u, k t
qu trong đ tài này là trung th c. Nh ng s li u trong các b ng bi u ph c v cho vi c
phân tích, nh n xét, đánh giá đ

c chính tác gi thu th p t các ngu n khác nhau có

ghi rõ trong ph n tài li u tham kh o.
N u phát hi n có b t k s gian l n nào tôi xin hoàn toàn ch u trách nhi m v n i dung
lu n v n c a mình. Tr

ng đ i h c Th y L i không liên quan đ n nh ng vi ph m tác

quy n, b n quy n do tôi gây ra trong quá trình th c hi n (n u có).
Hà N i, ngày tháng

n m 2017

H c Viên

ng B o Qu nh Vân

i


L IC M

N

có th hoàn thành lu n v n t t nghi p này, ngoài nh ng c g ng c a b n thân,
tôi còn nh n đ

c s quan tâm, giúp đ c a các th y cô, b n bè và các cá nhân, t p th

t i khu v c nghiên c u.
Tôi xin g i l i c m n chân thành đ n t t c các th y cô giáo tr
Th y l i, nh ng ng

ng

ih c

i đã truy n đ t cho tôi nh ng ki n th c và kinh nghi p quý báu

trong su t th i gian h c t p t i tr

ng. Tôi xin trân tr ng g i l i c m n đ n TS.

Ph m Th T Oanh, PGS.TS V

c Toàn cùng các th y cô khoa Môi tr

tình h

ng đã t n

ng d n tôi trong su t quá trình th c hi n lu n v n. Các th y cô đã t o m i đi u

ki n thu n l i đ tôi hoàn thành đ tài t t nghi p th c s . Tôi c ng chân thành c m n
ThS.Tr nh Xuân Hoàng – tr
n

c, Môi tr

ng phòng Thí nghi m và t v n qu n lý ch t l

ng

ng – Vi n Quy ho ch Th y l i và các chú, các anh trong phòng đã giúp

đ , t o đi u ki n trong quá trình tôi th c hi n lu n v n. C m n UBND xã

ông Th ,

ông H ng, t nh Thái Bình đã t o đi u ki n, cung c p s li u cho tôi th c hi n đ tài
này. Cu i cùng, tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i gia đình, b n bè đã quan tâm,
giúp đ , t o đi u ki n đ tôi có th t p trung hoàn thành lu n v n t t nghi p th c s .
V i v n ki n th c, kinh nghi m, và th i gian còn nhi u h n ch nên lu n v n còn

nhi u thi u sót, tôi r t mong nh n đ
đ c đ lu n v n t t nghi p này đ

c s ch b o, góp ý c a các th y, cô giáo và b n

c hoàn thi n h n.

Cu i cùng, tôi xin kính chúc quý th y cô và gia đình d i dào s c kh e, thành
công trong s nghi p tr ng ng

i cao quý.
Hà N i, tháng 2 n m 2017
H c viên

ng B o Qu nh Vân

ii


M CL C
M
U ......................................................................................................................... 1
1. Tính c p thi t c a đ tài ......................................................................................... 1
2. M c tiêu đ tài ......................................................................................................... 2
3. Ph m vi và đ i t ng nghiên c u .......................................................................... 2
4. Cách ti p c n và ph ng pháp nghiên c u .......................................................... 2
4.1 Cách ti p c n ............................................................................................................. 2
4.2 Ph ng pháp nghiên c u ........................................................................................... 3
CH
NG 1: T NG QUAN V KHU V C NGHIÊN C U VÀ TH C TR NG

S N XU T MI N DONG ............................................................................................ 4
1.1
c đi m chung v làng ngh ch bi n l ng th c, th c ph m Vi t Nam..... 4
1.1.1 Phân b các làng ngh ch bi n l ng th c, th c ph m trên c n c ................... 4
1.1.2 Vai trò c a làng ngh đ i v i s phát tri n kinh t - xã h i ................................... 7
1.1.3 Ô nhi m môi tr ng t i các làng ngh ch bi n th c ph m ................................... 8
1.1.3.1 Hi n tr ng môi tr ng n c ................................................................................ 8
1.1.3.2 Hi n tr ng môi tr ng không khí ...................................................................... 10
1.1.3.3 Môi tr ng đ t và ch t th i r n ......................................................................... 11
1.1.4 Th c tr ng qu n lý môi tr ng t i các làng ch bi n th c ph m ......................... 13
1.2 c đi m chung v làng ngh s n xu t mi n dong ............................................. 16
1.2.1 Thông tin v làng ngh s n xu t mi n dong t i Vi t Nam ................................... 16
1.2.2 Th c tr ng môi tr ng t i các khu v c s n xu t mi n dong ................................ 18
1.3 c đi m v làng mi n xã ông Th ................................................................... 20
1.3.1 i u ki n t nhiên ................................................................................................ 20
1.3.2 i u ki n kinh t - xã h i ..................................................................................... 21
1.3.2.1 i u ki n kinh t ............................................................................................... 21
1.3.2.2 i u ki n xã h i................................................................................................. 21
1.3.3 i u ki n c s h t ng ........................................................................................ 22
1.3.4 Hi n tr ng s n xu t c a làng ngh ........................................................................ 23
1.3.4.1 Hi n tr ng v công ngh và thi t b s n xu t .................................................... 23
1.3.4.2 Quy trình s n xu t mi n t tinh b t dong ri ng t i xã ông Th ..................... 24
1.3.4.3 Nguyên li u cung c p cho s n xu t mi n t i xã ông Th ............................... 26
CH
NG 2: ÁNH GIÁ HI N TR NG Ô NHI M N
C T I LÀNG MI N
XÃ ÔNG TH , HUY N ÔNG H NG, T NH THÁI BÌNH ............................. 28
2.1 Hi n tr ng s n xu t mi n t i làng mi n xã ông Th ....................................... 28
2.1.1 Hi n tr ng s n xu t mi n dong t i làng mi n xã ông Th ................................. 28
2.1.2 Các ngu n gây ô nhi m môi tr ng chính ........................................................... 29

2.2 Hi n tr ng ô nhi m n c th i s n xu t và nh h ng c a ô nhi m đ n môi
tr ng n c t i làng mi n xã ông Th ................................................................... 32
2.2.1 C s và v trí l y m u ......................................................................................... 32
2.2.2 K t qu phân tích m u và đánh giá m c đ ô nhi m ........................................... 36
2.2.3 Th c tr ng x lý n c th i t i các c s s n xu t ................................................ 46
2.2.4 nh h ng c a ô nhi m môi tr ng n c đ n s c kh e c a ng i dân ............. 47
2.3 Th c tr ng công tác qu n lý môi tr ng n c t i làng mi n ông Th ......... 48
iii


2.3.1. Th c tr ng qu n lý môi tr ng n c c a các c p chính quy n .......................... 48
2.3.1.1 Th ch , chính sách trong qu n lý môi tr ng .................................................. 48
2.3.1.2 C c u qu n lý môi tr ng ................................................................................ 48
2.3.2 Th c tr ng ho t đ ng b o v môi tr ng n c c a ng i dân ............................ 51
CH
NG 3:
XU T CÁC GI I PHÁP QU N LÝ, B O V MÔI TR
NG
T I LÀNG MI N XÃ ÔNG TH .......................................................................... 54
3.1 Gi i pháp qu n lý .................................................................................................. 54
3.1.1 Hoàn thi n h th ng qu n lý môi tr ng n c t i làng mi n .............................. 54
3.1.2 y m nh áp d ng cách ti p c n s n xu t s ch h n ............................................ 58
3.1.3 Áp d ng các công c kinh t ................................................................................ 60
3.1.4 Tuyên truy n, giáo d c v môi tr ng, b o v môi tr ng ................................. 63
3.1.5 nh h ng l i không gian s n xu t .................................................................... 64
3.1.5.1 nh h ng t p trung ........................................................................................ 64
3.1.5.2 nh h ng phân tán ......................................................................................... 66
3.2 Gi i pháp k thu t................................................................................................. 67
3.2.1 C s đ xu t l a ch n gi i pháp k thu t ........................................................... 67
3.2.2 Bi n pháp đ xu t ................................................................................................. 68

K T LU N VÀ KI N NGH .................................................................................... 76
PH L C

iv


DANH M C HÌNH NH
Hình 1.1 Phân lo i làng ngh Vi t Nam theo ngành ngh s n xu t ................................ 4
Hình 1.2 L u l ng n c th i s n xu t c a m t s làng ngh ch bi n l ng th c, th c
ph m, ch n nuôi và gi t m (m3/ngày) ............................................................................ 8
Hình 1.3 Hàm l ng BOD 5 , COD và SS trong n c th i m t s làng ngh ch bi n
l ng th c, th c ph m, ch n nuôi, gi t m ..................................................................... 9
Hình 1.4 Hàm l ng SO 2 trong không khí m t s làng ngh ch bi n l ng th c,
th c ph m (đ n v mg/m3) ............................................................................................. 10
Hình 1.5 Hàm l ng NO 2 trong không khí m t s làng ngh ch bi n l ng th c,
th c ph m (đ n v mg/m3) ............................................................................................. 11
Hình 1.6 Quy trình làm tinh b t dong ri ng .................................................................. 16
Hình 1.7 Quy trình s n xu t mi n dong ........................................................................ 17
Hình 1.8 V trí xã ông Th - ông H ng - Thái Bình................................................ 20
Hình 1.9 Quy trình s n xu t mi n t tinh b t dong ri ng t i làng mi n xã ông Th . 24
Hình 2.1 M t s hình nh ô nhi m trên kênh, m ng th i quanh xã ông Th ........... 30
Hình 2.2 S đ v trí l y m u n c t i xã ông Th .................................................... 35
Hình 2.3 So sánh nhi t đ c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT ............ 37
Hình 2.4 So sánh đ pH c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT ............... 37
Hình 2.5 So sánh hàm l ng TSS c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT 37
Hình 2.6 So sánh hàm l ng COD c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT37
Hình 2.7 So sánh hàm l ng BOD 5 c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT38
Hình 2.8 So sánh hàm l ng Cl- c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT .. 38
Hình 2.9 So sánh pH c a 3 m u n c m t v i QCVN 08-MT:2015/BTNMT ............. 40
Hình 2.10 So sánh hàm l ng DO c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 41

Hình 2.11 So sánh hàm l ng TSS c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 41
Hình 2.12 So sánh hàm l ng COD c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 41
Hình 2.13 So sánh hàm l ng BOD 5 c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 41
Hình 2.14 So sánh hàm l ng PO 4 3- c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 42
Hình 2.15 So sánh hàm l ng NH 4 + c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 42
Hình 2.16 So sánh hàm l ng NO 2 - c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 42

v


Hình 2.17 So sánh hàm l ng NO 3 - c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 42
Hình 2.18 So sánh hàm l ng Cl- c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 43
Hình 2.19 So sánh đ pH c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09-MT:2015/BTNMT44
Hình 2.20 So sánh hàm l ng ch s penmanganat c a 2 m u n c d i đ t v i
QCVN 09-MT:2015/BTNMT ....................................................................................... 44
Hình 2.21 So sánh hàm l ng NH 4 + c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 45
Hình 2.22 So sánh hàm l ng NO 2 - c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 45
Hình 2.23 So sánh hàm l ng NO 3 - c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 45
Hình 2.24 So sánh hàm l ng Cl- c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09MT:2015/BTN ............................................................................................................... 45
Hình 2.25 B l ng 3 ng n đ c xây d ng và che ch n t m b nhà ông T ................. 47
Hình 2.26 Mi n đ c ph i c nh m ng d n n c c a thôn......................................... 49
Hình 3.1 S
Hình 3.2 S
Hình 3.3 S
Hình 3.4 S
Hình 3.5 B
Hình 3.6 S
Hình 3.7 B

đ h th ng qu n lý môi tr ng c p xã .................................................... 55

đ đ nh h ng t p trung ngu n th i .......................................................... 65
đ đ nh h ng s d ng đ t h s n xu t mi n dong và ............................. 66
đ công ngh mô hình x lý n c th i ph ng án 1 ................................ 68
ABR .......................................................................................................... 70
đ công ngh mô hình x lý n c th i ph ng án 2 ................................ 72
l c than ho t tính....................................................................................... 73

vi


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1 Phân b s l ng làng ngh th c ph m ........................................................... 5
B ng 1.2 S n ph m và s n l ng c a m t s làng ngh ch bi n l ng th c, th c
ph m ................................................................................................................................ 6
B ng 1.3 T i l ng các ch t ô nhi m trong n c th i c a m t s làng ngh ch bi n
l ng th c, th c ph m ..................................................................................................... 9
B ng 1.4 Tên các làng ngh ch bi n l ng th c, th c ph m ...................................... 11
B ng 1.5 Thành ph n và kh i l ng bã th i t s n xu t tinh b t t i làng ngh D ng
Li u (Th i gian s n xu t t tháng 10 n m tr c đ n h t tháng 4 n m sau) .................. 12
B ng 1.6 Nhu c u nhiên li u và kh i l ng x th i c a m t s làng ngh ch bi n
l ng th c, th c ph m ................................................................................................... 13
B ng 1.7 T i l ng m t s ch t ô nhi m trong n c th i t i các làng ngh mi n ........ 19
B
B
B
B
B
B

ng 2.1 Ch t th

ng 2.2 K t qu
ng 2.3 M u n
ng 2.4 K t qu
ng 2.5 K t qu
ng 2.6 K t qu

i sinh ra t quy trình làm mi n dong ................................................ 28
phân tích t i c s s n xu t mi n dong t i làng mi n xã ông Th 30
c ....................................................................................................... 33
phân tích m u n c th i t i làng ngh làm mi n xã ông Th ....... 36
phân tích m u n c m t t i làng ngh làm mi n xã ông Th ....... 39
phân tích m u n c ng m t i làng ngh làm mi n xã ông Th .... 44

vii


DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Ký hi u
BTNMT

HTX
QCVN
TCVN
TP
THCS
THPT
UBND
SXSH

Di n gi i
B Tài nguyên và Môi tr ng
H p tác xã
Quy chu n Vi t Nam
Tiêu chu n Vi t Nam
Thành ph
Trung h c c s
Trung h c ph thông
y ban nhân dân
S n xu t s ch h n

viii


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Trong nh ng n m g n đây, t i nhi u vùng nông thôn n

c ta, các làng s n xu t, làm

ngh đã và đang phát tri n m nh m , góp ph n vào s phát tri n c a đ a ph

ng. Bên

c nh nh ng đóng góp không nh v kinh t - xã h i, s gia t ng các làng s n xu t, làm
ngh c ng làm n y sinh nhi u v n đ v môi tr
các ngành, các c p chính quy n đ a ph

ng, đòi h i s quan tâm k p th i c a

ng.

Ngành s n xu t, ch bi n th c ph m là ho t đ ng ph bi n

n

c ta. S phát tri n c a

ho t đ ng s n xu t đã t o công n vi c làm cho c dân b n đ a, góp ph n phát tri n
kinh t - xã h i trên đ a bàn xã, nh ng m t khác, ch t l

ng môi tr

ng t i đ a ph

ng

c ng ph i đ i m t v i nguy c xu ng c p, ô nhi m nghiêm tr ng do s thi u ý th c

quan tâm, b o v môi tr

ng c a các c s s n xu t. Do s phát tri n t phát, thi u quy

ho ch đã d n t i h u qu ch t l
môi tr

ng n

ng n

c t i các làng có ngh suy gi m nghiêm tr ng,

c b ô nhi m, kéo theo đó là nh ng nguy c lây nhi m m t s b nh

nguy hi m cho con ng

i gây nên s b c xúc c a dân c sinh s ng trên đ a bàn xã.

Xã

ông H ng, t nh Thái Bình là n i s n xu t mi n dong lâu đ i,

ông Th - huy n

đ

c các th h l u truy n hàng tr m n m nay, t o thu nh p và vi c làm n đ nh cho

ng

i dân. Tuy nhiên đi u đáng lo ng i nh t là trong quá trình s n xu t, kinh doanh

hi n nay, hàng ngày, m t kh i l

ng l n n

c th i ch a qua x lý

các h s n xu t

mi n x ra môi tr

ng xung quanh, gây ô nhi m môi tr

ng, nh h

ng đ n s c kh e,

đ i s ng c a ng

i dân, t o nh ng xung đ t v môi tr

ng. Hàm l

ng các ch t h u

c , ch t r n l l ng trong n
đ a bàn, h qu là n

c cao, gây nên hi n t

ng phú d

ng t i các ao h trên

c t i các ao h b ô nhi m n ng n , gây b c xúc cho ng

i dân.

Xã

ông Th đang trên hành trình xây d ng nông thôn m i nên v n đ b o v môi

tr

ng xanh – s ch – đ p, ho t đ ng s n xu t an toàn, các c s s n xu t, kinh doanh

đ t ch tiêu v môi tr
nông thôn m i xã

ng đang r t đ

c quan tâm. Theo “Báo cáo t ng k t xây d ng

ông Th giai đo n 2011 – 2014”, xã đã đ t 19/19 tiêu chí nông

thôn m i Qu c gia, tuy nhiên trên th c t , tiêu chí 17 là tiêu chí v Môi tr
bàn xã v n còn nhi u v n đ ch a x lý đ

c, gây b c xúc cho ng

1

i dân.

ng trên đ a


c đi m n

c th i c a ho t đ ng s n xu t mi n dong t i xã

quanh n m, nh ng kho ng t tháng 8 đ n tr
nh t, do v y n

ông Th là s n xu t

c T t Nguyên án là ho t đ ng m nh m

c th i s n xu t t p trung vào th i gian này trong n m v i m t l

ng

l n; thêm vào đó là các c s s n xu t n m r i rác, chi m kho ng h n 80% các h gia
đình trong làng, n
x ra môi tr

c th i s n xu t th

ng hòa tr n chung v i n

c th i sinh ho t đ

ng khi n cho công tác qu n lý vi c x th i ph c t p, khó kh n h n.

V i m c đích b o v môi tr

ng và giúp các c p chính quy n đ a ph

trong qu n lý và gi m thi u ô nhi m môi tr

ng n

ng có c s

c do ho t đ ng s n xu t, góp ph n

vào s phát tri n b n v ng c a ngh s n xu t mi n lâu đ i t i xã

ông Th , đ tài

“ ánh giá th c tr ng môi tr

c th i s n xu t

ng và đ xu t gi i pháp qu n lý n

t i làng mi n dong xã ông Th , huy n ông H ng, t nh Thái Bình” đ

c l a ch n

đ nghiên c u.
2. M c tiêu đ tài
ánh giá đ
xu t đ

c th c tr ng ô nhi m môi tr

ng do n

c th i t i làng mi n ông Th .

c các gi i pháp nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

ng n

c t i làng mi n

xã ông Th .
3. Ph m vi và đ i t

ng nghiên c u

Ph m vi nghiên c u: Ch t l

ng n

c th i t i làng s n xu t mi n dong xã

ông Th ,

huy n ông H ng, t nh Thái Bình.
it

ng nghiên c u: Làng s n xu t mi n dong xã ông Th .

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

4.1 Cách ti p c n
K th a:
đ

tài s d ng các s li u v môi tr

c th c hi n tr

ng n

c, đ c bi t là n

c th i s n xu t,

c đây t i khu v c nghiên c u.

T ng h p: T ng h p m t s ph

ng pháp đã áp d ng x lý trong n

đ đ xu t gi i pháp phù h p v i đi u ki n th c t c a đ a ph

2

ng.

c và n

c ngoài


4.2 Ph

ng pháp nghiên c u

tài áp d ng các ph
1. Ph

ng pháp nghiên c u sau:

ng pháp thu th p, t ng h p s li u: thu th p các s li u v đi u ki n t nhiên

và kinh t - xã h i c a xã

ông Th , các s li u đã có v ch t l

ng môi tr

ng n

c

khu v c xung quanh làng mi n ông Th t ngu n:
 Báo cáo hi n tr ng môi tr

ng trên toàn t nh;

 Các công trình nghiên c u v hi n tr ng môi tr

ng ngành s n xu t mi n

c a Vi t Nam;
 Và nhi u ngu n s li u khác.
2.Ph

ng pháp đi u tra, kh o sát th c đ a:
 Tham v n các c p chính quy n và c ng đ ng dân c các thông tin v hi n
tr ng môi tr

ng, c c u qu n lý, t ch c qu n lý môi tr

ng t i làng

mi n xã ông Th ;
 Các tài li u, báo cáo chuyên đ c a các chuyên gia trong ngành;
 L ym un
3. Ph

c t i khu v c nghiên c u trong th i gian th c hi n lu n v n.

ng pháp phân tích trong phòng thí nghi m: Các m u n

v trí đ i di n cho ngu n n

c th i, n

c m t, n

cđ

c l y t i nh ng

c ng m trong làng ngh và đ

c

phân tích t i phòng thí nghi m thu c Vi n Quy ho ch Th y l i.
4. Ph

ng pháp th ng kê, x lý s li u: T ng h p thông tin s li u, tính toán, x lý s

li u th ng kê d a trên k t qu đo đ c, phân tích thu đ

c. Các s li u đ

c x lý b ng

ph n m m Excel.
5. Ph

ng pháp đánh giá ch t l

đ đánh giá m c đ ô nhi m do n

ng n

c: T các k t qu phân tích ch t l

ng n

c

c th i s n xu t t i làng ngh s n xu t mi n dong,

d a vào các quy chu n hi n hành c a nhà n

c (QCVN 40:2011/BTNMT; QCVN 08

– MT:2015/BTNMT; QCVN 09 – MT:2015/BTNMT).
6. Ph

ng pháp k th a: K th a s đ công ngh t đ án và x lý thông tin, d a trên

nh ng u đi m đã có đ đ xu t s đ công ngh m i.

3


CH

NG 1: T NG QUAN V KHU V C NGHIÊN C U VÀ TH C
TR NG S N XU T MI N DONG
1.1

c đi m chung v làng ngh ch bi n l

1.1.1 Phân b các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m

Vi t Nam

ng th c, th c ph m trên c n

c

Các làng ngh đã t n t i, phát tri n t hàng nghìn n m nay, có vai trò quan tr ng đ i
v i s nghi p phát tri n kinh t - xã h i c a đ t n

c.

c bi t

khu v c nông thôn,

trong ti n trình đ i m i và phát tri n, công nghi p hóa, hi n đ i hóa nông nghi p, nông
thôn, xây d ng nông thôn m i thì đây là m t xích đ t phá đ đ u t khoa h c, công
ngh phát tri n nông thôn hi n đ i. Các làng ngh trên kh p c n

c r t đa d ng v

ngành ngh s n xu t c ng nh s n ph m. Có th phân lo i làng ngh theo 6 nhóm
ngành s n xu t d a trên lo i hình s n xu t và lo i hình s n ph m, bao g m:
-

m t , d t v i và may đ da

- Ch bi n nông s n th c ph m, d

c li u

- Tái ch ph li u (gi y, nh a, kim lo i…)
- Th công m ngh , thêu ren.
- V t li u xây d ng, khai thác và ch tác đá
- Ngh khác (m c gia d ng, c khí nh , đóng thuy n, qu t gi y, đan vó, l

15%
4%

i…)

Ch bi n l ng th c, th c
ph m, ch n nuôi, gi t m
Th công m ngh

20%

5%
D t nhu m,
m t , thu c

da
V t li u xây d ng, khai
thác đá
Tái ch ph li u

17%
39%

Các ngh khác

Hình 1. 1 Phân lo i làng ngh Vi t Nam theo ngành ngh s n xu t [1]
Làng ngh ch bi n l
n

ng th c, th c ph m chi m t l l n trong các làng ngh trên c

c. Các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m đ

c phân b đ u

các khu v c

nh ng nhi u nh t v n là khu v c châu th sông H ng và đ ng b ng sông C u Long.
T i các làng ngh này ph n l n ng

i lao đ ng s d ng th i gian nông nhàn đ tham

4

gia s n xu t, hình th c s n xu t ch y u v n mang tính th công, g n nh không có s
thay đ i v quy trình s n xu t so v i th i đi m đ
Theo th ng kê m i nh t, c n

c hình thành ngh .

c hi n có 197 làng ngh ch bi n l

ph m chi m 13,58% trên t ng s 1450 làng ngh trong c n
trung ch y u

ng th c, th c

c. Các làng ngh này t p

mi n B c, có 134 làng chi m 68%. Mi n Trung có 42 làng chi m

21,32%. 21 làng (chi m 10,66%) thu c các t nh phía Nam. T nh có nhi u làng ngh
ch bi n l

ng th c, th c ph m nh t là Hà Tây: 47 làng, chi m 23,86% t ng làng ngh

ch bi n l

ng th c, th c ph m trong c n

c,

Mi n Nam t p trung nhi u nh t

TP

H Chí Minh (15 làng chi m 7,61%).
B ng 1.1 Phân b s l

ng làng ngh th c ph m [2]
T l (%) so v i làng ngh

Mi n

S làng ngh (làng)

ch bi n l

ng th c, th c

ph m c n
Mi n B c

134

68,02

Mi n Trung

42

21,32

Mi n Nam

21

10,66

T ng

197

100

Các làng ngh ch bi n l
m t kh i l

ng th c, th c ph m trong c n

c

c đã cung c p cho xã h i

ng s n ph m r t l n. Không nh ng đáp ng nhu c u tiêu dùng cho ng

dân mà còn cung c p ngu n nguyên li u quan tr ng cho công nghi p ch bi n l

i
ng

th c, th c ph m: s n xu t mì tôm, bánh k o…và m t s ngành công nghi p khác nh :

d

c ph m, s n xu t xà phòng, d t….

T nguyên li u chính là g o, khoai, ngô s n, dong ri ng… sau khi qua các công đo n
s n xu t đã t o ra các s n ph m đ

c th tr

ng trong và ngoài n

nay t i các làng ngh đang s n xu t nh ng m t hàng khác nhau nh :
- Mi n dong, bún khô (ph khô), bánh đa nem, t

ng, r

- S n xu t bánh k o, bánh đ u xanh, m ch nha, tinh b t.

5

u.

c ch p nh n. Hi n


B ng 1.2 S n ph m và s n l
TT
1

ng c a m t s làng ngh ch bi n l

Tên làng ngh

Lo i s n ph m

đ n v tính

Bún

T n/n m

Bún Phú ô
T Liêm - Hà N i

Tinh b t
Mi n
Nha
Bún khô
Tinh b t
Mi n
Bún bánh
u ph

2

Tinh b t D ng Li u
Hoài
c - Hà N i

3

Th c ph m Tân Hòa
Qu c Oai - Hà N i

4

Th c ph m V H i
V Th - Thái Bình

5

Bún bánh Ninh H ng
Yên Khánh - Ninh Bình

6

Th c Ph m Tùy H i
Gia Vi n - Ninh Bình

7

ng th c, th c ph m [3]
S nl

ng

10080
52000
4000
9000

1000
500
300
70
60

T n /n m

T n/n m

Bún
Bánh đa

T n/n m

180
130

Bún, bánh

T n/n m

4380

R u
u ph

T n/n m

10400

90

Bánh tráng Th ng Bình
Hà Lam - Qu ng Nam

Bánh tráng

Chi c/n m

4,4 tri u

8

Bún Ph ng Hòa
Tân Th nh - Qu ng Nam

Bún, bánh

T n/n m

1575

9

Tinh b t Bình Minh
Th ng Nh t - ng Nai

Tinh b t

T n/n m

4214

Các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m đã thu hút m t s l

đình tham gia nh t là nh

các ngh truy n th ng, chuyên ngh nh D

ng l n các h gia
ng Li u – Hà

N i có 60% s h và h n 3600 lao đ ng tham gia s n xu t ngh , hai làng ngh bún
bánh V H i - Thái Bình và R

u Tân

- Hà N i (Hà Tây c ) đ u có 80% s h

làm ngh …. thu hút h n 6000 lao đ ng. [4] Do tính ch t lao đ ng ít n ng nh c, h n
n a l i c n t m nên ph n l n là lao đ ng n , đây c ng là nét đ c tr ng c a ngành ch
bi n l

ng th c, th c ph m.

Khác v i các ngành công nghi p khác, ngành ch bi n l

ng th c, th c ph m t lâu đã

mang đ c tr ng là làng ngh truy n th ng, là c m làng ngh v i quy mô s n xu t theo
ki u h gia đình, phân tán và s n xu t ra nhi u m t hàng khác nhau. V m t t ch c
6


s n xu t, m t s h có v n đ u t mua nguyên li u giao cho các h khác làm ra s n
ph m, có m t s h t lo t nguyên nhiên li u đ n khâu tiêu th s n ph m. Ngu n
nguyên li u chính ph c v cho s n xu t đ

c mua v t nhi u n i lân c n. Quy trình

s n xu t đ n gi n v i h u h t các công đo n th công nên không đòi h i lao đ ng có
k thu t cao và đa ph n nhân l c s n xu t là ng

i trong h gia đình.

Không ch t o ra nh ng s n ph m ph c v cho nhu c u sinh ho t bình th
ng

i dân, r t nhi u trong s các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m đã t o nên

nh ng s n ph m đ c đáo đ m nét đ c tr ng v n hóa và b n s c c a đ a ph
v cho nhu c u th

ng c a
ng ph c

ng th c nh c m Vòng, đ u M , bánh đa Gh …

1.1.2 Vai trò c a làng ngh đ i v i s phát tri n kinh t - xã h i
V i 1450 làng ngh trong c n

c, g m 11 nhóm ngành ngh , s d ng h n 13 tri u

lao đ ng, đóng góp h n 40 ngàn t đ ng cho thu nh p qu c gia… các làng ngh đã và
đang đóng góp m t vai trò quan tr ng đ i v i s phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam,
đ c bi t là khu v c kinh t nông thôn. S n xu t ti u th công nghi p t n d ng ngu n
nguyên li u phong phú v i giá thành r . Các ngh truy n th ng ch y u s d ng các
nguyên li u s n có trong n

c, v n là các tài nguyên thiên nhiên đi n hình c a mi n

nhi t đ i: tre n a, g , t t m, các s n ph m c a nông nghi p nhi t đ i (lúa g o, hoa
qu , ngô, khoai, s n…), các lo i v t li u xây d ng…[1]
- Làng ngh góp ph n t ng thu nh p cho dân c nông thôn: Trong nông thôn hi n nay,
quá trình đô th hóa đang làm gi m đ t tr ng tr t, ng
t ng lên. M t khác, hàng n m l i có thêm nhi u ng

i dân không còn đ t canh tác
i đ n tu i lao đ ng và th i gian

nông nhàn còn nhi u. Do đó, n u không có vi c làm t i ch , thanh niên bu c ph i di
chuy n vào thành th , gây ra nh ng v n đ xã h i l n r t khó gi i quy t. Trong khi đó,
n u có ngh th công t i ch , h có them vi c làm, them thu nh p (th
r

ng cao g p

i đ n hai l n so v i thu nh p t nông nghi p), g n bó h n v i nông thôn. [1]

- Làng ngh góp ph n chuy n d ch c c u lao đ ng, c c u kinh t nông thôn, xây
d ng nông thôn m i: Quá trình công nghi p hóa là quá trình chuy n d ch lao đ ng t
n ng su t th p sang n ng su t cao, t c c u kinh t nông nghi p sang c c u công
nghi p và d ch v chi m ph n l n. N ng su t, ch t l
c a n n kinh t c ng t đó mà đ

c b o đ m.

7

ng, hi u qu và tính b n v ng

ng th i, b m t nông thôn c ng t đó


mà kh c s i, kinh t và v n hóa phát tri n, đ i s ng nâng cao, nông thôn khang trang,
t

i đ p, t n n xã h i không còn. [1]

Ngoài ra, nhi u Hi p h i, H i ngh nghi p, Câu l c b ngh nghi p đ

c thành l p

nh : Hi p h i làng ngh Vi t Nam, Hi p h i doanh nghi p nh và v a ngành ngh
nông thôn… Bên c nh đó hình thành các trung tâm giao l u buôn bán, c m dân c v i
l i s ng đô th t i nông thôn.

1.1.3 Ô nhi m môi tr

ng t i các làng ngh ch bi n th c ph m

Hi n nay, ph n l n các làng ngh ch bi n th c ph m c a n
công truy n th ng, các quy trình s n xu t đ

c ta là làng ngh th

c nghiên c u, sáng t o, th c hi n truy n

t đ i này sang đ i khác, thêm vào đó là ho t đ ng s n xu t t i các làng ngh đ

c

hình thành và phát tri n mang tính t phát, thi t b đ n gi n, công ngh l c h u, hi u
qu s d ng nguyên nhiên li u th p, cùng v i đó là m t b ng s n xu t còn h n ch nên
công tác b o v môi tr

ng ch a đ

xung quanh. Các h th ng x lý n

c chú tr ng gây ra s ô nhi m cho môi tr
c th i, ch t th i h u nh ch a đ

c ng

ng
i lao

đ ng và dân c sinh s ng trong khu v c s n xu t quan tâm đúng m c, ý th c b o v
môi tr

ng còn h n ch , vì v y môi tr

ng các vùng nông thôn ngày càng xu ng c p

nghiêm tr ng. H qu c a s ô nhi m đó là s c kh e c a ng
nghiêm tr ng, môi tr

i dân b

nh h

ng

ng sinh thái b h y ho i n ng n , làm cho s phát tri n c a làng

ngh là không b n v ng.
1.1.3.1 Hi n tr ng môi tr

ng n

c

Ngành ch bi n th c ph m là m t ngành có nhu c u n
có n i lên t i 7.000 m3/ngày, th

ng không đ

(m3/ngày)
8000

c s d ng đ s n xu t r t l n,

c x lý đã th i tr c ti p vào môi tr

ng.

Cát Qu
D ng Li u
Minh khai
Phú ô
Xuân nh

6000
4000
2000
0

Hình 1.2 L u l

ng n

c th i s n xu t c a m t s làng ngh ch bi n l
th c ph m (m3/ngày) [1]
8

ng th c,

c thù n

c th i c a các làng ngh ch bi n th c ph m là có hàm l

c cao. L

ng n

thêm vào đó là n
khi n cho n

c th i này th

ng không đ

c th i sinh ho t c a ng

c x lý tr

ng các ch t h u

c khi th i ra môi tr

i dân c ng đ

ng,

c đ th ng ra c ng th i

c t i các c ng th i chung trong khu v c làng ngh . H u h t n

c th i t i

các làng ngh có đ pH th p, th hi n ch t th i h u c lâu ngày đã b phân h y y m
khí, t đó gây ra mùi hôi th i, gây ô nhi m sang môi tr
tr

ng không khí.

ây là môi

ng thích h p cho các vi khu n gây b nh sinh sôi, d lây lan các b nh truy n nhi m.
B ng 1.3 T i l

ng các ch t ô nhi m trong n
l

Làng ngh
Bún Phú ô
Bún V H i
Bún bánh Ninh H ng
Tinh b t D ng Li u

c th i c a m t s làng ngh ch bi n

ng th c, th c ph m [1]
COD
t n/n m

76,90
22,62
15,08
13.050

S n ph m
(t n/n m)
10.200
3.100
4.380
52.000

BOD 5
t n/n m
53,14
15,30
10,42
934,40

mg/l

SS
t n/n m
9,38
2,76
1,84
2.133

BOD5

4000
3500

COD

3000
2500

SS

2000
1500
1000
500
0
C m Phú ô V H i T K Tân
(1)
(4)
(1)
Th ch (4)
(5)
Làng ngh làm bún

Hình 1.3 Hàm l

Quang Quang D ng Bình
Minh Bình Li u (1) Minh
(1)
(1)
(1)

Làng ngh r

Làng ngh tinh b t

ng BOD 5 , COD và SS trong n c th i m t s làng ngh ch bi n
l ng th c, th c ph m, ch n nuôi, gi t m [1]

áng chú ý là Coliform trong n
ph m r t cao.

u

Minh H u
Tân
Cát
Phú Qu (2) Khai Hòa (4)
(2)
ông
(3)

TCVN 5945
- 2005 (B)
(BOD5)
TCVN 5945
- 2005 (B)
(COD)
TCVN 5945
- 2005 (B)
(SS)

c th i c a các làng ngh ch bi n l

ây là v n đ c n đ

c quan tâm đúng m c vì s

nh h

ng th c, th c
ng tr c ti p

đ n s c kh e c a c ng đ ng.
Ngu n n

c ng m t i các khu v c làng ngh ch bi n th c ph m c ng đang có d u

hi u b ô nhi m. S ô nhi m t các kênh n
9

c th i, các bãi t p trung rác th i lâu ngày


không đ

c x lý làm các ch t ô nhi m th m xu ng đ t, đi vào các dòng ch y ng m

gây suy gi m ch t l
s d ng n

ng n

c ng m. Do ng

c gi ng khoan, gi ng đào làm n

i dân

nhi u vùng nông thôn ch y u

c sinh ho t nên s ô nhi m này đã gây

ra các b nh nh viêm da, đau m t, các b nh v tiêu hóa, nh h
kh e c a ng

i dân trong khi v c, khi n cho ch t l

ng tr c ti p đ n s c

ng s ng c a c dân b suy gi m

nghiêm tr ng.
1.1.3.2 Hi n tr ng môi tr
Môi tr

ng không khí

ng không khí t i các làng ngh ch bi n th c ph m b ô nhi m ch y u là do

mùi b c lên t s phân h y y m khí các ch t h u c trong n

c th i. Các khí ô nhi m

bao g m H 2 S, CH 4 , NH 3 ,… T i các làng ngh ch bi n th c ph m c n ph i nguyên
li u nh làm n

c m m, do ho t đ ng ph i khô cá đ

hôi, mùi tanh b c lên r t khó ch u, làm cho ch t l
gi m nghiêm tr ng, các loài ru i nh ng có môi tr
lan các d ch b nh, nh h
c n, gi m ch t l

c th c hi n ngoài tr i nên mùi
ng môi tr

ng không khí b suy

ng sinh sôi n y n , t đó làm lây

ng đ n s c kh e c a dân c khu v c làng ngh và vùng lân

ng môi tr

ng s ng c a khu v c.

Ngành ch bi n th c ph m c ng tiêu th m t l

ng l n các nhiên li u đ s n xu t nh

than, c i. Khí th i sinh ra trong quá trình đ t nhiên li u là các khí SO 2 , CO 2 , CO,
NO 2 ,…

ng s ng t i đ a ph

ng tr c ti p và lâu dài đ n môi

ng.

0,6
0,5
0,4

SO2

tr

ây là các khí gây hi u ng nhà kính, nh h

Hàm l

0,3

ng SO2

TCVN 5937:2005

0,2
0,1
0

1

Hình 1.4 Hàm l

2

3

4

5

6

7

8

9

ng SO 2 trong không khí m t s làng ngh ch bi n l
th c ph m (đ n v mg/m3) [1]

10

ng th c,


0,25

NO2 (mg/m3)

0,2
0,15

Hàm l

ng NO2

TCVN 5937:2005
0,1
0,05
0
1

2

Hình 1.5 Hàm l

3

4

5

6

ng NO2 trong không khí

7

8

9

m t s làng ngh ch bi n l

ng th c,

th c ph m (đ n v mg/m3) [1]
Trong đó các làng ngh ch bi n l
d

ng th c, th c ph m k trên đ

c li t kê c th

i b ng sau đây:
B ng 1.4 Tên các làng ngh ch bi n l
STT
1
2
3
4
6
7

ng th c, th c ph m

Tên làng ngh

Bún Phú ô, Hà N i
Tinh b t s n Tân Hòa, Qu c Oai, Hà N i
R u s n Tân , Phú Xuân, Hà N i
Bún V H i, Thái Bình
Mi n Yên Ninh, Ninh Bình
Tinh b t Tân Phú ông, ng Tháp

Hi n nay TCVN 5937:2005/BTNMT đã đ
quy chu n k thu t qu c gia v ch t l

c thay th b i QCVN 05:2013/BTNMT

ng môi tr

ng không khí xung quanh nh ng

các giá tr trong quy chu n v ch tiêu SO 2 và NO 2 c b n v n không có gì thay đ i.
Ngoài ra, không khí t i các làng ngh còn b ô nhi m do b i, khí th i t ho t đ ng giao
thông v n t i trong khu v c.
1.1.3.3 Môi tr

ng đ t và ch t th i r n

Ho t đ ng s n xu t, ch bi n th c ph m t o ra nhi u ch t th i r n nh các lo i v ,
s ,… t quá trình s n xu t tinh b t dong, s n; x than t quá trình s n xu t bún; b ng
r

u, bã đ u, bã cá,… trong ho t đ ng n u r

m m,… Các ch t th i r n này th

ng đ

u, làm t

ng, đ u ph , làm n

c

c x lý b ng cách t n d ng làm th c n cho
11


gia súc, gi i quy t đ

c ph n nào rác th i ra môi tr

ng. Ph n còn l i đ

cv tb đ

thu vào các khu rác t p trung c a khu v c, ho c b v t tr c ti p ra ven đ
kênh g n n i s n xu t gây t c ngh n đ
ngu n n

ng d n n

c,

đ ng n

ng, ra ao h ,

c th i và ô nhi m

c, khi b phân h y s gây mùi xú u , r t khó ch u, t o môi tr

ng cho các

loài ru i nh ng, các vi khu n gây b nh phát tri n m nh m , làm lây lan b nh t t nh
đau m t, b nh tiêu hóa, b nh v da,… đ n ng

i dân, nh h

ng nghiêm tr ng đ n s c

kh e c a dân c trong khu v c. Các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m, đ c

bi t là s n xu t tinh b t s n, dong ri ng t o ra kh i l
đ

ng l n ch t th i r n (bã th i có

m r t cao và chi m t i g n 50% nguyên li u, ch a ch y u là x – kho ng 10% và

tinh b t kho ng 4 – 5%). V i s n l

ng 52.000 t n tinh b t/n m, làng ngh D

Li u hàng n m phát sinh t i 105.768 t n bã th i, m t ph n đ

ng

c t n thu làm th c n

gia súc, làm nhiên li u. M t ph n không nh bã th i b cu n theo n

c th i gây t c

ngh n h th ng thu gom c ng nh các ao h trong khu v c và gây ô nhi m nghiêm tr ng
n

c m t, n

c ng m khu v c.

B ng 1.5 Thành ph n và kh i l

ng bã th i t s n xu t tinh b t t i làng ngh D

Li u (Th i gian s n xu t t tháng 10 n m tr
Ch tiêu
nh m c th i (t n ch t th i r n/t n nguyên

1.
li u)
2. Kh i l
X than đ

ng bã (t n/n m)
c t o ra b ng 20% tr ng l

c đ n h t tháng 4 n m sau) [1]
S n

Dong ri ng

0,45

0,6

84.240

21.528

ng c a nhiên li u đ u vào, t c là c 1 t n than

thì s t o ra 0,2% t n x than. Làng ngh s n xu t mi n D

ng Li u s d ng 34.000

t n than/n m, làng ngh s n xu t bún Phú ô dùng 5.250 t n than/n m,
hai làng ngh này đã t o ra h n 7.000 t n x than/n m[1], m t ph n l
đ

c dùng làm v t li u xây d ng nh san l p đ

th i ra môi tr

ng

ng x này s

ng, đóng g ch,… ph n còn l i s b

ng v i quy trình x lý s sài, th m chí có th không x lý.

12

c tính riêng


B ng 1.6 Nhu c u nhiên li u và kh i l
l
TT

ng th c, th c ph m (đ n v : T n/n m) [1]

Làng ngh
Tinh b t D ng Li u
Bún Phú ô
Bún Ninh H ng
Bún bánh V H i
Bún Ph ng Hòa

1
2
3

4
5

Tuy nhiên, môi tr
b ô nhi m do l
vào môi tr

ng x th i c a m t s làng ngh ch bi n

S n l ng s n
ph m
66.000
10.200
4.380
3.100
1.580

34.000
5.250
5.500
7.200
4.200

ng

ng đ t t i các làng ngh s n xu t ch bi n th c ph m h u nh ch a
ng rác th i tr c ti p ra môi tr

ng n

Kh i l
x
6.181
1.050
1.100
1.440
840

Nhu c u than

ng đ t ch a quá nhi u, ch y u là th i

c.

1.1.4 Th c tr ng qu n lý môi tr
i v i vi c qu n lý môi tr

ng t i các làng ch bi n th c ph m

ng t i làng ngh , các c p qu n lý

c s làng xã đóng

m t vai trò r t quan tr ng nh ng h u h t trong c c u t ch c thì ch c n ng, nhi m v
c a c p xã, c p thôn ch a rõ ràng đ i v i công tác b o v môi tr

ng, b máy qu n lý

còn g p nhi u h n ch .
H u h t các cán b qu n lý v môi tr

chuyên môn v môi tr

ng t c p huy n tr xu ng đ u không có

ng mà ch là cán b kiêm nhi m, n ng l c qu n lý còn h n

ch . Thêm vào đó, s cán b này không đ

c t p hu n, đào t o trình đ nghi p v ,

th c t có t i kho ng 95% cán b qu n lý môi tr
môn v môi tr

ng. Do n ng l c qu n lý kém nên các v n b n pháp lu t c a nhà n

ban hành v b o v môi tr
c ng không đ

ng cho ng

c

ng, c ng nh các v n ki n t c p trên ban hành xu ng xã

c chú tâm th c hi n, t đó công tác v sinh môi tr

v b o v môi tr
tr

ng t i các xã, thôn không có chuyên

i dân không đ

ng, tuyên truy n

c quan tâm, khi n cho vi c gi gìn môi

ng s ch s ngày càng khó kh n h n.

Bên c nh đó, c s v t ch t, các trang thi t b s d ng đ v sinh môi tr
môi tr

ng, quan tr c

ng còn thi u nên công tác qu n lý g p nhi u khó kh n. M t vài n i đ

c p các thi t b tiên ti n t các d án c a n
y u nên không th

c cung

c ngoài, nh ng do n ng l c cán b còn

ng xuyên s d ng, c ng không quan tâm đ n vi c s d ng thi t b

lâu dài khi n cho s đ u t b lãng phí.

i v i c p huy n, xã h u nh vi c thu th p s

13

li u, thông tin môi tr
ng

ng đ u qua các c quan chuyên môn khác, qua c m quan c a

i ph trách v môi tr

ng nên không chính xác, không đánh giá đúng đ

đ ô nhi m c a khu v c đ l p k ho ch k p th i c i t o, b o v môi tr
Ngoài ra, công tác thanh tra, ki m tra ho t đ ng b o v môi tr

cm c

ng.

ng c ng r t quan

tr ng, nh ng vi c th c hi n l i ch a tri t đ , còn h i h t, ch a đ tính r n đe v i các
c pd

i, t đó d n đ n s th

v i môi tr

ng. Tình hình thi hành lu t t i các làng

ngh còn g p nhi u khó kh n do s ch đ o c a c p trên còn chung chung, các cán b

lúng túng v i vi c th c hi n ho t đ ng v sinh, b o v môi tr

ng.

Làng ngh s n xu t bún, bánh và d ch v xóm Chùa (xã Phú Nham, huy n Phù Ninh,
Phú Th ) có 70 h làm ngh , trong đó có 24 h làm bún, bánh. S h tham gia s n xu t
không nhi u nh ng do quy trình s n xu t còn l c h u, n
l n không đ

c x lý tri t đ khi n môi tr

c th i v i hàm l

ng xung quanh b nh h

ng tinh b t

ng nghiêm tr ng.

M t s ít h t x lý b ng cách xây h m biogas, xây b l ng, còn đa ph n th i tr c ti p
ra kênh m

ng nên ti m n r t nhi u nguy c ô nhi m do n

c th i, ch t th i t làm

ngh th i ra [1].
T i làng ngh n u r
n

u Phú L c (xã C m V , huy n C m Giàng, H i D

c th i c a g n 200 h làm ngh n u r

ng), toàn b

u, bánh đa và ch t th i ch n nuôi đ

cx

th ng xu ng ao, r i đ ra kênh trung th y nông ch y ngang qua thôn, không qua b t c
công đo n x lý nào. N

c c a h th ng kênh m

trong làng tr thành n i ch a n

ng luôn có màu tr ng đ c. Nhi u ao

c th i, rác th i cùng v i bùn, c d i và bèo tây dày

đ c, mùi hôi th i n ng n c [1].
làng ngh làm bánh đa T ng Bu ng (xã Thái Th nh, huy n Kinh Môn, H i D
t nhi u n m nay, toàn b n

c th i sau khi s n xu t bánh đa không qua x lý mà

đ

c th i tr c ti p ra h th ng thoát n

n

c m t c a Trung tâm Quan tr c và Phân tích môi tr

hàm l

ng COD v

Amoni v

t t 12-16 l n, Photphat v

s n xu t bánh đa đ

c chung c a làng. Qua phân tích môi tr

t t 12-15 l n, TSS v

s n xu t ch y u b ng ph

ng),

ng t nh H i D

t t 2-3 l n, Coliform v

ng

ng cho th y

t t 11-19 l n,

t t 26-31 l n tiêu chu n cho phép [1]. Các h

ng pháp th công truy n th ng, ch t th i qua ngâm g o và

c th i tr c ti p ra môi tr

14

ng t nhiên.


Làng ngh bánh, bún Hu nh D
nhi u n m nay tình tr ng n
tr c ti p ra môi tr

ng (xã Di n Qu ng, huy n Di n Châu, Ngh An), t

c th i ch a qua x lí c a nh ng h làm bún, đ

ng, khi n c làng ph i h ng ch u mùi hôi th i, nh t là vào mùa hè

oi b c nh hi n nay.

nh h

ng t i đ i s ng, s c kh e c ng nh ho t đ ng s n xu t

c a hàng nghìn h dân xung quanh. Không ch nh h

ng

ng t i s c kh e, cu c s ng c a

i dân, trong nh ng n m g n đây, v n đ ô nhi m đã làm cho h n 2.500 m2 lúa

không gieo c y đ

c, ho c gieo c y thì ch m phát tri n, thu ho ch n ng su t th p.

Nhìn chung, hi n nay các làng ngh ch bi n l
tính t phát, nh l , công ngh ch a đ
nh h p, x

ng th c, th c ph m c b n v n mang

c c i ti n, thi t b th công, m t b ng s n xu t

ng s n xu t l n vào khu dân c . Trong khi đó, đ đ u t m t h th ng

chuyên x lý n
ph

c th i

c th i làng ngh r t khó vì các h s n xu t không t p trung, đ a

ng c ng ch a có kinh phí đ làm.
gi i quy t tình tr ng này, nh ng n m qua, chính quy n các c p đã t p trung th c

hi n các bi n pháp nh m gi i quy t d t đi m tình tr ng ô nhi m môi tr

ng t i các

làng ngh , trong đó có vi c di d i các c s s n xu t gây ô nhi m ra kh i khu v c dân
c t p trung, chuy n t i các c m công nghi p, làng ngh . Cùng v i đó, m r ng và đa
d ng các hình th c tuyên truy n phù h p v i t ng đ i t

ng trong làng ngh , góp ph n

t o nên s nh t trí trong nh n th c và hành đ ng b o v môi tr
tri n b n v ng.
nh m đ nh h

ng th i, tri n khai các mô hình công ngh , các bi n pháp k thu t

ng cho vi c x lý ô nhi m môi tr

ng làng ngh .

Th i gian t i, các ban, ngành, chính quy n đ a ph
khích và đa d ng hóa đ u t cho b o v môi tr
lý môi tr

ng c n có chính sách khuy n

ng làng ngh nh xã h i hóa vi c x

ng làng ngh ; x lý nghiêm nh ng c s gây ô nhi m môi tr

nghiên c u chuy n giao công ngh s ch thân thi n v i môi tr
ghép ch

ng vì m c tiêu phát

ng trình b o v môi tr

gia, có nh v y môi tr

ng làng ngh vào các ch

ng.

ng th i, l ng

ng trình m c tiêu qu c

ng trong các làng ngh hi n nay m i s m đ

15

ng; ti p t c

c c i thi n.


1.2

c đi m chung v làng ngh s n xu t mi n dong

1.2.1 Thông tin v làng ngh s n xu t mi n dong t i Vi t Nam
Mi n dong là lo i th c ph m truy n th ng c a Vi t Nam, th
vào các d p l , t t. Mi n th

ng đ

t.

t đ giá thành r h n và thông th

làm mi n, ng

i ta th

ng s d ng tinh b t

ng, t i các vùng chuyên v ngh làm mi n dong

luôn có các h gia đình s n xu t tinh b t dong ri ng
gi ng và mi n dong đ

c tiêu th nhi u

c s n su t b ng tinh b t dong ri ng. Có hai lo i

tinh b t là tinh b t khô và tinh b t

do đó ngu n nguyên li u đ

ng đ

t đ bán cung ng nguyên li u,

c cung c p r t thu n ti n. Quy trình s n xu t b t dong

c th hi n trong s đ d

i đây:

 Quy trình s n xu t tinh b t dong ri ng:
C dong ri ng
nguyên li u

C dong ri ng đã r a s ch
N c th i
(ch a ch t h u c và
ch t r n l l ng)

Nghi n, l c
Tinh b t dong thô
Ngâm n

N c th i, mùi
hôi t n c
ngâm b t

c, NaHSO3

Tinh b t dong nguyên ch t

Hình 1. 6 Quy trình làm tinh b t dong ri ng
Thuy t minh quy trình:
C dong ri ng sau khi thu ho ch v đ

c cho vào máy r a đ lo i b đ t cát b n, sau

đó chuy n vào máy nghi n. T i đây, dong gi ng s đ
Trong b t dong gi ng
đ
(th

c nghi n k thành b t

t.

t v n còn nhi u t p ch t, ch a th dùng đ ch bi n ngay

c, c n ph i làm s ch b ng cách r a v i n

c. C 100kg b t

ng là thùng chuyên d ng có cánh khu y) thì cho 50l n

t cho vào thùng

c s ch, b t cánh khu y

đ u trong kho ng 15 phút, đ l ng 3 ti ng r i tháo b n

c b n. B t th

s ch 3 l n nh v y. K t thúc công đo n r a, b t thu đ

c đã s ch nh ng ch a tr ng.

làm tr ng b t, các h s n xu t cho 100g NaHSO 3 (là hóa ch t đ

16

ng đ

c làm

c phép s d ng


trong th c ph m) cùng 50l n
ti ng, sau đó x n

c s ch vào thùng, khu y đ u và ngâm b t trong 10 – 12

c, r a s ch. Tinh b t thu đ

c có đ tr ng 95% và lúc này b t đã

s n sàng đ đ a vào quy trình s n xu t mi n.
 Quy trình s n xu t mi n dong:
Tinh b t dong ri ng

N

R ab t
N

c l nh và
n c sôi

c th i

Tr n đ u

H hóa

Than, c i

Tráng m ng và h p chín

Ph i s y s b và

H i n c,
nhi t

cân b ng m

C tt os i

V n mi n,
b i

Ph i khô

Mi n thành ph m

Hình 1. 7 Quy trình s n xu t mi n dong
Thuy t minh quy trình:
Tinh b t dong ri ng sau khi đ
đ

c g i là h hóa.

c làm s ch s đ a vào khâu chu n b d ch tráng bánh,

tráng bánh t o m ng t t c n ph i chu n b d ch tinh b t đ ng

nh t, không b k t l ng trong quá trình tráng. L y kho ng 5 – 6 kg b t hòa đ u trong 5l
n

c l nh, sau đó cho vào 70l n

toàn b l

c sôi, khu t đ u lên s thu đ

ng d ch b t này vào kh i tinh b t

s ch đ n m c c n thi t. K t qu ta thu đ
sàng đ tráng bánh.

17

c d ch h sánh.

t và đánh đ u lên, cho thêm n

c lã

c d ch b t đ ng nh t d ng s t s t và s n