Xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử việt nam từ thế kỷ x đến đầu thế kỷ XIX ở trường trung học phổ thông (tt)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.14 MB, 15 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
------
PHẠM THỊ THÊU
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG ĐỒ DÙNG TRỰC QUAN QUY
ƯỚC THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA
HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ THẾ
KỶ X ĐẾN ĐẦU THẾ KỶ XIX
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Demo Version
- Select.Pdf
(CHƯƠNG
TRÌNHSDK
CHUẨN )
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
BỘ MÔN LỊCH SỬ
MÃ SỐ: 60 14 01 11
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. ĐẶNG VĂN HỒ
Huế, Năm 2014
1
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
riêng của tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu đã nêu
trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho
phép sử dụng và chưa từng công bố trong bất kì một
công trình nào khác.
Tác giả luận văn
Phạm Thị Thêu
Demo Version - Select.Pdf SDK
2
Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến:
Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo sau Đại học, các thầy cô giáo
Khoa Lịch sử, tổ bộ môn Lý luận và Phương pháp dạy học Lịch Sử
- Trường Đại học Sư phạm Huế - Đại học Huế đã tận tình giảng
dạy, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu của đề
tài.
Ban giám hiệu và giáo viên bộ môn Lịch Sử các Trường
THPT Phước Thiền, Nguyễn Đình Chiểu, Trần Phú (tỉnh Đồng
Nai), đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm sư phạm.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến
thầy giáo PGS.TS.
Đặng Văn
Hồ, người
đã tận tình hướng dẫn, động
Demo Version
- Select.Pdf
SDK
viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Cuối cùng, xin bày tỏ lòng biết ơn đến những người thân
trong gia đình và bạn bè đã luôn ở bên cạnh, quan tâm, động viên,
giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, thực hiện và hoàn thành
luận văn.
Dù rất cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu
sót, kính mong quý thầy cô, đồng nghiệp vui lòng góp ý, chỉ dẫn để
đề tài càng hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Huế, tháng 04 năm 2014
Tác giả
Phạm Thị Thêu
iii
3
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa ........................................................................................................... i
Lời cam đoan........................................................................................................... ii
Lời cảm ơn ............................................................................................................. iii
MỤC LỤC.............................................................................................................. 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... 5
DANH MỤC CÁC LOẠI BẢN ĐỒ, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ, HÌNH, NIÊN BIỂU ..... 6
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 7
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 7
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................... 8
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 13
4. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 13
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 13
6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 14
7. Giả thuyết khoa học. ...................................................................................... 14
8. Đóng góp của luận văn .................................................................................. 14
Demo Version - Select.Pdf SDK
9. Bố cục của luận văn....................................................................................... 15
NỘI DUNG .......................................................................................................... 16
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG
VÀ SỬ DỤNG ĐỒ DÙNG TRỰC QUAN QUY ƯỚC THEO HƯỚNG PHÁT
HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG. ........................................................... 16
1.1. Cơ sở lý luận............................................................................................... 16
1.1.1 Quan niệm về đồ dùng trực quan, đồ dùng trực quan quy ước trong DHLS. 16
1.1.2 Quan niệm về tính tích cực trong dạy học lịch sử. ........................................ 17
1.1.3 Quan niệm về việc sử dụng ĐDTQ quy ước theo hướng phát huy tính tích
cực của học sinh .................................................................................................... 19
1.1.4 Các loại đồ dùng trực quan quy ước trong dạy học lịch sử ở trường phổ
thông...................................................................................................................... 20
1.1.5 Ý nghĩa của việc xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước theo
hướng phát huy tính tích cực của học sinh............................................................. 25
4
1.2. Cơ sở thực tiễn............................................................................................ 27
1.2.1. Mục đích điều tra ......................................................................................... 27
1.2.2. Nội dung điều tra ......................................................................................... 27
1.2.3. Kết quả điều tra. ........................................................................................... 27
1.2.4. Nguyên nhân thực trạng của vấn đề ............................................................. 28
CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG ĐỒ DÙNG TRỰC QUAN QUY ƯỚC TRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ THẾ KỶ X ĐẾN ĐẦU THẾ KỶ XIX Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)........... 30
2.1. Nguyên tắc xây dựng đồ dùng trực quan quy ước ....................................... 30
2.1.1. Xây dựng đồ dùng trực quan quy ước trong dạy học lịch sử phải đảm bảo
mục tiêu chương trình, nội dung sách giáo khoa ................................................... 30
2.1.2 Xây dựng đồ dùng trực quan quy ước trong dạy học lịch sử phải đảm bảo
tính Đảng và tính khoa học. ................................................................................... 32
2.1.3. Phải triệt để khai thác nội dung sách giáo khoa............................................ 33
2.1.4 Xây dựng đồ dùng trực quan quy ước trong dạy học lịch sử phải đảm bảo
tính vừa sức. .......................................................................................................... 34
2.1.5 Phải đảm bảo tính thẩm mỹ, đơn giản........................................................... 36
2.1.6 Xây
dựngVersion
đồ dùng trực
quan quy ước
trong dạy học lịch sử phải đảm
Demo
- Select.Pdf
SDK
bảo yêu cầu giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức và phát triển nhân cách
của học sinh. ......................................................................................................... 37
2.2. Nội dung kiến thức lịch sử việt nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX liên
quan đến việc xây dựng đồ dùng trực quan quy ước theo hướng phát huy tính
tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử........................................................ 39
2.3 Xây dựng đồ dùng trực quan quy ước theo hướng phát huy tính tích cực
của học sinh trong dạy học lịch sử việt nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX ở
trường trung học phổ thông (chương trình chuẩn) ............................................. 50
2.3.1.Quy trình xây dựng. ...................................................................................... 50
2.3.2. Hệ thống ĐDTQ quy ước ............................................................................ 52
CHƯƠNG 3: SỬ DỤNG ĐỒ DÙNG TRỰC QUAN QUY ƯỚC THEO
HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY
HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ THẾ KỶ X ĐẾN ĐẦU THẾ KỶ XIX Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN). .......... 59
3.1. Nguyên tắc sử dụng đồ dùng trực quan quy ước theo hướng phát huy tính
5
tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử........................................................ 59
3.1.1. Phải nắm vững nội dung, ý nghĩa từng loại đồ dùng trực quan quy ước để
xác định các thao tác kỹ thuật sư phạm phù hợp khi sử dụng các loại đồ dùng
trực quan quy ước. ................................................................................................. 59
3.1.2. Lựa chọn, sử dụng đồ dùng trực quan quy ước phải đảm bảo phù hợp với
mục tiêu, chương trình giáo dục và nội dung từng bài học trong SGK .................. 60
3.1.3. Phải xác định đúng thời gian và không gian treo đồ dùng trực quan phù
hợp với tiến trình thực hiện bài giảng. ................................................................... 61
3.1.4. Phải kết hợp việc sử dụng đồ dùng trực quan với các phương pháp dạy
học khác để phát huy tính tích cực của học sinh. Nhất là phương pháp trình bày
miệng. .................................................................................................................... 61
3.1.5. Sử dụng đồ dùng trực quan quy ước theo hướng phát huy tính tích cực
phải ra tạo hứng thú học tập cho học sinh. ............................................................. 62
3.2. Các biện pháp sư phạm sử dụng đồ dùng trực quan quy ước theo hướng
phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử .................................. 62
3.2.1. Sử dụng đồ dùng trực quan quy ước để phát huy tính tích cực của học sinh
phải: đúng lúc, đúng chỗ, phù hợp với nội dung bài học trong sách giáo khoa ...... 62
3.2.2. Sử
dụng đồ
dùng trực
quan quy ướcSDK
phải kết hợp với các cách dạy học
Demo
Version
- Select.Pdf
của các phương pháp dạy học khác ....................................................................... 63
3.3. Thực nghiệm sư phạm ................................................................................ 72
3.3.1. Mục đích thực nghiệm ................................................................................. 72
3.3.2. Đối tượng thực nghiệm ................................................................................ 72
3.3.3. Nội dung thực nghiệm ................................................................................ 72
3.3.4. Phương pháp thực nghiệm ........................................................................... 72
3.3.5. Kết quả thực nghiệm. ................................................................................... 73
3.3.6. Những kết luận được rút ra từ kết quả thực nghiệm sư phạm ...................... 74
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 75
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 81
PHỤ LỤC ............................................................................................................. P1
6
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Viết đầy đủ
DHLS
:
Dạy học lịch sử
ĐDTQ
:
Đồ dùng trực quan
ĐDTQQƯ
:
Đồ dùng trực quan quy ước
GV
:
Giáo viên
HS
:
Học sinh
NXB
:
Nhà xuất bản
PL
:
Phụ lục
PPDH
:
Phương pháp dạy học
PPDHLS
:
Phương pháp dạy học lịch sử
QTDH
:
Qúa trình dạy học
SGK
:
SáchSDK
giáo khoa
Demo Version
- Select.Pdf
THCS
:
Trung học cơ sở
THPT
:
Trung học phổ thông
7
DANH MỤC CÁC LOẠI BẢN ĐỒ, SƠ ĐỒ,
ĐỒ THỊ, HÌNH, NIÊN BIỂU
Trang
Bản đồ 1.1. Kháng chiến chống Tống (1075 – 1077) (Nguồn: [36])....................... 19
Bản đồ 3.1. Khởi nghĩa Lam Sơn (1418- 1427) (Nguồn: [40]) ............................... 63
Bản đồ 2.1 Kháng chiến chống Tống 1075 - 1077 (Nguồn: [36]) ........................... 36
Sơ đồ 1.1. Tổ chức chính quyền thời Lê Sơ ........................................................... 24
Sơ đồ 3.1. Chính sách đối nội và đối ngoại của Nhà nước Phong kiến
Đại Việt XI - XV .................................................................................. 68
Sơ đồ 3.2. Phản ánh pháp luật của chế độ phong kiến Việt Nam từ thế kỷ X đến
thế kỷ XV ............................................................................................. 71
Đồ Thị 1.1. Biểu diễn các triều đại Lý - Trần - Hồ - Lê Sơ .................................... 23
Hình 3.1. Bia Tiến sĩ ............................................................................................. 66
Niên biểu 1.1. Quá trình hình thành và phát triển của nhà nước phong kiến từ
Demo
- Select.Pdf SDK
thế kỷVersion
X - XV.................................................................................
21
Niên biểu 1.2. Các cuộc kháng chiến tiêu biểu chống giặc ngoại xâm từ thế kỷ
X - XV ........................................................................................... 21
Niên biểu 1.3. Vai trò phong trào Tây Sơn trong sự nghiệp thống nhất và bảo vệ
tổ quốc ........................................................................................... 22
Niên biểu 1.4. So sánh cuộc kháng chiến chống Tống thời Lý với chống Mông Nguyên thời Trần ........................................................................... 22
Niên biểu 2.1 Cuộc kháng chiến chống Tống thời Lý. ........................................... 33
Niên biểu 2.2 Thống kê thời gian thống trị của các triều đại phong kiến Việt Nam
từ thế kỷ X-XVI. ............................................................................ 34
Niên biểu 2.3 So sánh cuộc kháng chiến chống Tống thời Lý với chống Mông Nguyên thời Trần ........................................................................... 35
Niên biểu 2.4 Các cuộc kháng chiến tiêu biểu chống giặc ngoại xâm từ thế kỷ
X - XV ........................................................................................... 38
Niên Biểu 3.1. Tình hình giáo dục từ thế kỷ X - XV .............................................. 66
8
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.1. Cùng với sự phát triển của đất nước, nền giáo dục Việt Nam đang từng
bước được đổi mới. Đảng ta đã xác định, giáo dục là “quốc sách hàng đầu”, để
thực hiện mục tiêu giáo dục “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân
tài”, đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
vì lợi ích trăm năm phải trồng người”. Ngày nay, khi đất nước ta đang bước vào
thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, để xây dựng nền kinh tế tri thức đòi
hỏi hệ thống giáo dục phải xác định lại mục tiêu, thiết kế lại chương trình, kế hoạch,
nội dung, phương pháp giáo dục và đào tạo.
1.2. Trong những năm gần đây việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH)
theo hướng lấy học sinh (HS) làm trung tâm, người thầy giữ vai trò tổ chức, hướng
dẫn giúp HS tích cực chủ động tìm tòi, khám phá, lĩnh hội kiến thức mới song song
với việc hình thành các kỹ năng cơ bản. Với đặc trưng của bộ môn Lịch sử thì việc
đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là vô cùng cần thiết và cấp bách, bởi vì
ngoài việc cung cấp cho các em kiến thức cơ bản, bổ ích thì giáo viên (GV) còn
Demo
- Select.Pdf
SDK
phải bồi dưỡng
cho Version
các em những
phương pháp
học tập. Qua đó, giúp các em có
những nhận thức đúng về đặc trưng của bộ môn và có những phương pháp học tập
phù hợp để nâng cao chất lượng học tập môn Lịch sử ở trường phổ thông.
1.3. Thực tiễn giáo dục hiện nay cho thấy một bộ phận không nhỏ GV vẫn
chưa tiến hành đổi mới PPDH theo hướng lấy học sinh làm trung tâm mà còn vẫn
nặng về PPDH truyền thống “thầy đọc, trò chép”. Do đó, trong thực tế giảng dạy
vẫn chưa phát huy được tính tích cực học tập của HS. Vì thế, việc xây dựng và sử
dụng đồ dùng trực quan quy ước (ĐDTQƯ) để phát huy tính tích cực của HS trong
dạy học lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX ở trường Trung học phổ
thông (THPT) là việc vô cùng cần thiết, cấp bách trong dạy học lịch sử hiện nay.
Phần Lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX trong sách giáo khoa
(SGK) là giai đoạn quan trọng trong tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc với
nhiều nội dung lịch sử rất phong phú, với những biến cố và sự kiện có tác động lớn
trên nhiều mặt đối với dân tộc ta, bên cạnh đó còn có ưu thế trong việc xây dựng và
sử dụng ĐDTQƯ để gây hứng thú học tập bộ, phát huy tính tích cực học tập cho
9
học sinh, nhằm thực hiện được những mục tiêu bộ môn đề ra, góp phần nâng cao
chất lượng dạy và học môn Lịch sử ở trường THPT.
Với những lí do trên, chúng tôi chọn vấn đề: “Xây dựng và sử dụng đồ dùng
trực quan quy ước theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học
lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX ở trường Trung học phổ thông
(Chương trình Chuẩn)” để làm đề tài luận văn Thạc sĩ Giáo dục học, chuyên
ngành lý luận và phương pháp dạy học môn Lịch sử.
2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
2.1. Trên thế giới
Từ lâu, vấn đề xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan (ĐDTQ) nói chung,
ĐDTQƯ nói riêng theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học
lịch sử (DHLS) đã được nhiều nhà giáo dục trong và ngoài nước quan tâm nghiên
cứu. Trong nhiều nguồn tài liệu về tâm lí học, lý luận dạy học đại cương và lý luận
dạy học bộ môn Lịch sử ở những mức độ khác nhau đều đề cập tới việc xây dựng và
sử dụng ĐDTQ (bao gồm cả ĐDTQƯ) theo hướng phát huy tính tích cực của học
sinh trong dạy học nói chung và DHLS nói riêng ở trường phổ thông.
Sử dụng ĐDTQ trong dạy học là một trong những phương pháp đã được các
Demo Version - Select.Pdf SDK
nhà giáo dục lịch sử quan tâm nghiên cứu từ khá lâu trên thế giới. Ngay từ thời cổ
đại, vấn đề trực quan, cảm tính trong dạy học đã được các nhà triết học đề cập đến
trong lý luận nhận thức. Đáng chú ý là Khổng Tử (triết học cổ phương Đông), theo
ông để có được tri thức khái quát, chung và nhất quán thì phải “Học nhi tập chi”
[27, tr.31] (học lý thuyết gắn với thực hành); Hêraclít (triết học cổ phương Tây) chủ
trương: “Qúa trình nhận thức bắt đầu từ cảm giác, không có cảm giác thì không có
bất kì nhận thức nào” [27, tr.7].
Tác giả I.Ia Lecne trong tác phẩm “Dạy học nêu vấn đề” đã đề cập đến bản
chất của việc dạy học nêu vấn đề là: “Phương pháp dạy học trong đó học sinh tham
gia một cách có hệ thống vào quá trình giải quyết các vấn đề và các bài toán có vấn
đề được xây dựng theo nội dung tài liệu trong chương trình” [18, tr.5].
Nhà giáo dục Liên Xô (cũ) I.F.Kharlamốp trong tác phẩm “Phát huy tính tích
cực của học sinh như thế nào?” cũng đã đề cập đến những biện pháp nhằm kích
thích hoạt động nhận thức của HS. Theo ông để giờ học đạt kết quả cao thì nhiệm
vụ trọng tâm là phát huy tính tích cực học tập của HS.
10
Đi xa hơn trong việc vận dụng nguyên tắc trực quan vào quá trình dạy học
(QTDH), tác giả K.Đ. Usinxki (1824-1870) cho rằng: “Trực quan không chỉ là
phương tiện để phát triển tư duy”. Theo ông, thầy giáo không thể chỉ dựa vào
những hình tượng cụ thể được hình thành trong QTDH, mà phải sử dụng cả những
biểu tượng đã có từ trước và ông cho rằng, trực quan là cái ban đầu và là nguồn gốc
của mọi tri thức, cảm giác cung cấp tài liệu cho hoạt động trí tuệ của con người.
Trực quan làm cho quá trình lĩnh hội tri thức của HS trở nên dễ dàng, tự giác, có ý
thức và vững chắc hơn; tạo ra hứng thú học tập ở HS, kích thích tính tích cực học
tập, là phương tiện tốt nhất giúp GV gần gũi HS và là phương tiện quan trọng để
phát triển tư duy cho các em.
Đặc biệt, N.G.Đai-ri trong cuốn“Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?” đã đề
cập đến phương pháp trực quan, theo ông:“Hơn tất cả các cách thức khác, cách hỏi
bằng phương pháp cho lập bảng giúp học sinh so sánh và trên cơ sở đó mà đánh
giá các biến cố, các quá trình, các hình thái kinh tế - xã hội ” hoặc “…việc hỏi và
cách cho lập sơ đồ tổ chức bộ máy Nhà nước…cho phép tái hiện sự hiểu biết vấn đề
tốt hơn là cách hỏi khác” [29, tr.9].
Ngoài ra, còn có rất nhiều các nhà giáo dục, nghiên cứu phương pháp trực
Demo Version - Select.Pdf SDK
quan trong dạy học nói chung và DHLS nói riêng.
2.2. Ở trong nước
Lí luận sử dụng ĐDTQ theo hướng phát huy tính tích cực của HS đã được các
nhà giáo dục học, tâm lí học và giáo dục lịch sử nghiên cứu khá nhiều và có hệ
thống. Liên quan vấn đề này có rất nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố
như sách, báo, các tạp chí, luận văn, luận án… Có thể kể ra một số công trình cơ
bản sau:
Các giáo trình về PPDH Lịch sử cũng đặc biệt quan tâm đến việc phát huy tính
tích cực học tập lịch sử cho học sinh qua việc sử dụng kết hợp nhiều PPDH khác
nhau, trong có có phương pháp trực quan như: “Phương pháp dạy học lịch sử” tập
1 và 2 của GS.TS. Phan Ngọc Liên (chủ biên); tác phẩm “Phát huy tính tích cực
của học sinh trong dạy học lịch sử ở trung học cơ sở” của tác giả Phan Ngọc Liên Trịnh Đình Tùng (chủ biên)…Qua các tác phẩm trên, các tác giả đã đề cập một cách
đầy đủ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát huy tính tích cực học tập của HS.
11
Đồng thời đề ra những biện pháp sư phạm cần thiết nhằm phát huy tính tích cực của
HS học trong học tập lịch sử.
Tác giả Thái Duy Tuyên trong tác phẩm “Một số vấn đề đổi mới phương pháp
dạy học”; tác giả Hồ Ngọc Đại trong tác phẩm “Bài học là gì?”; tác giả Hà Thế
Ngữ - Đặng Vũ Hoạt trong tác phẩm “Giáo dục học” đều đã đề cập đến những vấn
đề có tính chất lý luận về PPDH tích cực và bước đầu xây dựng các quy trình thiết
kế bài học theo hướng phát huy tính tích cực của HS trong dạy học nói chung.
Ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên cứu một cách có hệ thống về sử dụng
ĐDTQ nhằm phát huy tính tích cực của HS như tác phẩm “Đồ dùng trực quan
trong việc dạy - học lịch sử ở trường phổ thông cấp II” của tác giả Phan Ngọc Liên
- Phạm Kì Tá; hay tác phẩm “Kênh hình trong dạy học lịch sử ở trường trung học
phổ thông” của tác giả Nguyễn Thị Côi; tác phẩm “Hướng dẫn sử dụng kênh hình
trong sách giáo khoa lịch sử trung học cơ sở (phần lịch sử Việt Nam) của tác giả
Trịnh Đình Tùng (chủ biên) đã đề cập đến kỹ thuật thiết kế và sử dụng ĐDTQ nói
chung trong DHLS.
Gần đây, một số luận văn, luận án đã đề cập đến vấn đề này. Cụ thể luận văn
của thạc sỹ Lê Văn Tính bảo vệ năm 2007 với đề tài “Thiết kế và sử dụng đồ dùng
Demo Version - Select.Pdf SDK
trực quan quy ước để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử Việt
Nam (1945-1954) ở trường Trung học phổ thông (Ban Nâng cao)”, luận văn của
thạc sỹ Nguyễn Thị Kim Anh bảo vệ năm 2007 với đề tài “Xây dựng và sử dụng đồ
dùng trực quan quy ước trong dạy học lịch sử thế giới cổ trung đại ở trường Trung
học phổ thông (Ban Nâng cao), luận văn của thạc sỹ Nguyễn Ngọc Hương bảo vệ
năm 2009 với đề tài “Xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước để phát huy
tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử thế giới cận đại ở trường Trung học
phổ thông (Chương trình Chuẩn)”… luận văn của thạc sỹ Hồ Thị Minh Sang bảo
vệ năm 2011 với đề tài “Sử dụng tranh ảnh theo hướng phát huy tính tích cực của
học sinh trong dạy học lịch sử thế giới cổ - trung đại ở trường trung học phổ thông
(Chương trình Chuẩn)”.
Ngoài ra còn có các bài viết đăng trên các báo, tạp chí… như: tác giả Trịnh
Đình Tùng - Kiều Thế Hưng với bài viết “Một số vấn đề về phương pháp sử dụng
bản đồ trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông”.
12
Qua các nghiên cứu nêu trên, có thể thấy các tác giả đều tập trung khai thác
ĐDTQ trong dạy học nói chung và DHLS nói riêng. Trên cơ sở đó, các tác giả đã có
nhiều đóng góp thiết thực về lý luận và kỹ thuật xây dựng ĐDTQ hoặc hướng dẫn
sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa. Tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa có công
trình nào nghiên cứu cụ thể về chủ đề: “Xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan
quy ước theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử
Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX ở trường trung học phổ thông (Chương
trình Chuẩn)”. Chính vì vậy, đề tài của chúng tôi tập trung đi sâu nghiên cứu vấn
đề này và đây cũng chính là nhiệm vụ cơ bản mà luận văn cần giải quyết.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quá trình xây dựng và sử dụng ĐDTQQƯ
theo hướng phát huy tính tích cực trong dạy học lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến
đầu thế kỷ XIX ở trường THPT (Chương trình Chuẩn)
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Từ việc xác định đối tượng nghiên cứu như trên, luận văn sử dụng những
thành tựu về lý luận dạy học để xây dựng và sử dụng các loại ĐDTQQƯ theo
Demo Version - Select.Pdf SDK
hướng phát huy tính tích cực trong dạy học lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu
thế kỷ XIX ở trường THPT (Chương trình Chuẩn) và tiến hành thực nghiệm sư
phạm tại một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.
4. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Khẳng định quan niệm đúng đắn khoa học về sự cần thiết của việc xây dựng
và sử dụng ĐDTQQƯ theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học
lịch sử ở trường phổ thông. Trên cơ sở đó, tìm ra được con đường, biện pháp xây
dựng và sử dụng ĐDTQQƯ trong DHLS theo hướng phát huy tính tích cực của HS,
góp phần vào việc nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học lịch sử Việt Nam từ thế
kỷ X đến đầu thế kỷ XIX ở trường THPT.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Luận văn tập trung giải quyết các vấn đề sau:
- Nghiên cứu về mặt lý luận để xác định bản chất các khái niệm, vai trò, ý
nghĩa của việc xây dựng và sử dụng ĐDTQQƯ theo hướng phát huy tính tích cực
của học sinh trong học tập lịch sử.
13
- Xác định nội dung kiến thức lịch sử cơ bản trong chương trình SGK Lịch sử
lớp 10, phần Lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX (Chương trình
Chuẩn) làm cơ sở để tiến hành xây dựng và sử ĐDTQQƯ theo hướng phát huy tính
tích cực của học sinh trong học tập lịch sử.
- Đề xuất các nguyên tắc và biện pháp sư phạm để xây dựng và sử dụng
ĐDTQQƯ theo hướng phát huy tính tích cực của HS trong học tập lịch sử lớp 10,
phần Lịch Sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX (Chương trình Chuẩn) có
chất lượng và hiệu quả.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm, đối chiếu kết quả thu được từ các lớp thực
nghiệm và các lớp đối chứng để rút ra những kết luận về tính khả thi của đề tài.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1. Phương pháp luận
Cơ sở phương pháp luận của luận văn là lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng, Nhà nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ
Nghĩa Việt Nam, về lịch sử và giáo dục lịch sử.
6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
- Nghiên cứu tài liệu về giáo dục học, tâm lý học, giáo dục lịch sử và các tài
liệu liên quanDemo
khác. Version - Select.Pdf SDK
- Điều tra thực tế qua dự giờ, điều tra xã hội học trong GV, HS, xử lý số liệu
theo phương pháp thống kê toán học để rút ra kết luận.
- Tham vấn chuyên gia để xác định giả thuyết khoa học của đề tài và các biện
pháp thực thi để kiểm định giả thuyết của đề tài.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm (toàn phần, từng phần) để kiểm định tính
khả thi của đề tài theo nguyên tắc từ điểm suy ra diện.
7. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
NẾU xây dựng và sử dụng ĐDTQQƯ theo hướng phát huy tích tích cực của
học sinh một cách hợp lý, khoa học, theo đề xuất của luận văn THÌ sẽ góp phần
nâng cao hiệu quả dạy học môn lịch sử ở trường phổ thông, phần lịch sử Việt Nam
từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX.
8. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của xây dựng và sử dụng ĐDTQQƯ theo hướng
phát huy tính tích cực của HS trong dạy học lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu
thế kỷ XIX ở trường trung học phổ thông (Chương trình Chuẩn).
14
- Xây dựng, sưu tầm các ĐDTQQƯ trong dạy học lịch sử Việt Nam từ thế kỷ
X đến đầu thế kỷ XIX.
- Đề xuất các nguyên tắc và biện pháp sư phạm xây dựng và sử dụng
ĐDTQQƯ trong dạy học lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX.
9. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn chia làm
3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng đồ dùng
trực quan quy ước theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch
sử ở Trường trung học phổ thông.
Chương 2: Xây dựng đồ dùng trực quan quy ước trong dạy học lịch sử
Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX ở Trường trung học phổ thông
(Chương trình Chuẩn).
Chương 3: Sử dụng đồ dùng trực quan quy ước theo hướng phát huy tính tích
cực của học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XIX ở
Trường trung học phổ thông (Chương trình Chuẩn).
Demo Version - Select.Pdf SDK
15
