Luận văn thạc sỹ - Nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, Bộ Khoa học và Công nghệ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (539.11 KB, 126 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------
NGUYỄN THỊ THANH HƯƠNG
NÂNG CAO NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU CỦA NGHIÊN CỨU
VIÊN TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN VÙNG,
BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
HÀ NỘI, NĂM 2018
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------
NGUYỄN THỊ THANH HƯƠNG
NÂNG CAO NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU CỦA NGHIÊN CỨU
VIÊN TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN VÙNG,
BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG
MÃ NGÀNH: 8340410
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. MAI VĂN BƯU
HÀ NỘI, NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật.
Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực hiện và
không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Thanh Hương
LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu Trường Đại học
Kinh tế Quốc dân, Viện đào tạo Sau đại học, sự góp ý của các Thầy, Cô trong
Khoa Khoa học Quản lý đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi học tập, nghiên
cứu và hoàn thành luận văn.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành tới Thầy
giáo PGS.TS Mai Văn Bưu đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, chỉ bảo và
tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt
nghiệp.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, tập thể cán bộ viên chức
tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, nơi tôi đang công tác đã tạo điều
kiện tốt nhất để tôi học tập, hoàn thành toàn bộ chương trình khóa học và
cũng như hoàn thành đề tài của mình.
Xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã luôn bên tôi
trong suốt thời gian học tập và hoàn thiện đề tài.
Hà Nội, ngày ….. tháng 09 năm 2018
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Thanh Hương
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
NCV
: Nghiên cứu viên
NCKH
: Nghiên cứu khoa học
KHCN
: Khoa học công nghệ
NXB
: Nhà xuất bản
BKHCN
: Bộ Khoa học và Công nghệ
NC và PTV
: Nghiên cứu và Phát triển Vùng
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------
NGUYỄN THỊ THANH HƯƠNG
NÂNG CAO NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU CỦA NGHIÊN CỨU
VIÊN TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN VÙNG,
BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
Hà Nội, năm 2018
i
TÓM TẮT LUẬN VĂN
Ngày nay, cùng với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật và quá
trình toàn cầu hoá diễn ra mạnh mẽ, những yếu tố cạnh tranh truyền thống như vốn,
nguyên vật liệu, công nghệ... của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đã dần trở nên
bão hoà. Thay vào đó, là một nguồn lực mới, một yếu tố cạnh tranh mới không thể
thiếu, mang tính quyết định đến sự tồn tại và phát triển của bất kỳ một cơ quan, tổ
chức, doanh nghiệp nào đó chính là con người – nguồn nhân lực.
Đối với các tổ chức, đơn vị sự nghiệp có chức năng nghiên cứu nói chung và
các Viện nghiên cứu nói riêng, năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên có vai trò
hết sức quan trọng đến sự tồn tại và phát triển của các tổ chức, đơn vị sự nghiệp đó.
Năng lực nghiên cứu là một trong những vấn đề được các Viện nghiên cứu, các
trường đại học quan tâm hàng đầu bởi đây chính là nguồn gốc thúc đẩy phát triển
của các đơn vị, tổ chức đó. Đối với Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng – nơi em
đang công tác cũng vậy.
Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc
Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện có 09 đơn vị trực thuộc với hơn 60 công chức, viên
chức và người lao động, trong đó có 54 nghiên cứu viên. Hầu hết nghiên cứu viên tại
Viện đều là những nghiên cứu viên trẻ, có trình độ đào tạo từ thạc sỹ trở lên. Tuy họ
là những nghiên cứu viên trẻ, được đào tạo bài bản tại các trường đại học ở trong
nước và nước ngoài nhưng thiếu kinh nghiệm thực tiễn nên trong thời gian vừa qua
đã bộc lộ một số tồn tại, bất cập trong quá trình làm công tác nghiên cứu tại Viện như:
triển khai các nhiệm vụ khoa học công nghệ được giao không đúng tiến độ, kế hoạch
được phê duyệt; các đề tài, dự án được triển khai với chất lượng chưa cao (có nhiều
đề tài, dự án khi nghiệm thu chỉ được đánh giá ở mức “đạt”).
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề chất lượng nguồn nhân lực, đặc
biệt là năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên, em đã chọn đề tài “Nâng cao năng
lực nghiên cứu của nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, Bộ
Khoa học và Công nghệ” làm đề tài nghiên cứu.
• Luận văn được thực hiện với những mục tiêu cơ bản sau:
- Xác định khung nghiên cứu về hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại các Viện nghiên cứu.
ii
- Phân tích thực trạng hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của các
nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng; xác định được những ưu
điểm và những hạn chế trong hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu, nguyên nhân
của các hạn chế.
- Đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên
tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
• Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
• Phạm vi nghiên cứu
+ Về không gian: Nghiên cứu được thực hiện tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
+ Về thời gian: Dữ liệu thứ cấp được thu thập cho giai đoạn 2015 - 2017 và sơ
cấp được thu thập vào tháng 5- 6/2018; Các giải pháp được đề xuất cho đến năm 2025.
+ Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu các hoạt động nâng cao năng
lực nghiên cứu của nghiên cứu viên bao gồm: tuyển dụng và sử dụng nghiên cứu
viên; đào tạo, bồi dưỡng nghiên cứu viên; đánh giá sự thực hiện nhiệm vụ và tạo
động lực làm việc cho nghiên cứu viên.
•
Khung nghiên cứu
Yếu tố ảnh hưởng
đến các hoạt động
nâng cao năng lực
nghiên cứu của
nghiên cứu viên
Yếu tố thuộc về
Viện nghiên cứu và
phát triển vùng
Yếu tố thuộc về bản
thân nghiên cứu
viên
Các yếu tố bên
ngoài
Các hoạt động
nâng cao năng lực
nghiên cứu của
nghiên cứu viên
Tuyển dụng
và sử dụng
Đào tạo, bồi
dưỡng
Đánh giá sự
thực hiện
nhiệm vụ
Mục tiêu:
- Nâng cao kiến
thức, kỹ năng và
thái độ của nghiên
cứu viên
- Năng lực nghiên
cứu viên trường
đáp ứng được yêu
cầu công việc
Tạo động lực
làm việc
Hình 1.1: Khung nghiên cứu của luận văn
iii
• Quy trình nghiên cứu
Quy trình nghiên cứu luận văn, tác giả đã áp dụng phương pháp định tính kết
hợp với phương pháp nghiên cứu định lượng theo các bước sau:
Bước 1: Nghiên cứu tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận về các hoạt động nâng
cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên tại các Viện nghiên cứu. Phương pháp
sử dụng ở bước này bao gồm phân tích hệ thống, tổng hợp và mô hình hóa.
Bước 2: Thu thập tài liệu, số liệu, xác định thực trạng năng lực nghiên cứu
của nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, bao gồm: kiến thức,
kỹ năng, phẩm chất, thái độ thông qua các số liệu sơ cấp;
Bước 3: Xác định thực trạng hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên của Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, bao gồm: tuyển dụng và
sử dụng nghiên cứu viên; đào tạo, bồi dưỡng nghiên cứu viên; đánh giá, phân loại
mức độ hoàn thành nhiệm vụ; tạo động lực làm việc thông qua các dữ liệu thứ cấp
và sơ cấp.
Bước 4: Đánh giá các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên
cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng; xác định các ưu điểm, hạn chế,
nguyên nhân của hạn chế. Phương pháp phân tích nguyên nhân dựa trên các nhân tố
ảnh hưởng đến các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên.
Bước 5: Đề xuất giải pháp nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên
tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng. Việc đề xuất các giải pháp xuất phát từ mục
tiêu, phương hướng hoàn thiện các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu tác
động chủ yếu lên các nguyên nhân gây ra các hạn chế đó để tìm cách khắc phục.
• Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp
- Thông qua số liệu thống kê, các nghiên cứu có liên quan, báo cáo tổng kết
của các năm… Ngoài ra, dữ liệu còn được thu thập từ sách báo, tạp chí, internet và
các công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước.
- Thông qua các văn bản quy định chức năng, nhiệm vụ của phòng ban, cán
bộ và các chính sách cũng như thể chế pháp luật.
- Phương pháp thực hiện: Thống kê, so sánh số liệu qua các năm.
iv
• Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp
Thu thập qua tiến hành điều tra và phỏng vấn:
- Đối tượng điều tra: 02 Lãnh đạo Viện, Lãnh đạo các phòng trực thuộc Viện,
các nghiên cứu viên.
- Câu hỏi điều tra: Được thiết kế theo các tiêu chí về các yêu cầu về năng lực
đối với nghiên cứu viên, thực trạng năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên và
hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên.
- Thời gian điều tra, phỏng vấn: Tiến hành vào tháng 5/2018 và tháng 6/2018.
- Phương thức phát phiếu: trực tiếp hoặc gửi qua hòm thư điện tử. Số phiếu
điều tra phát ra là 30 phiếu, số phiếu thu về 30 phiếu, tỷ lệ phản hồi là 100%.
- Xử lý số liệu: Số liệu điều tra được phân tích trên phần mềm Excel và thống kê.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục chữ
viết tắt, danh mục bảng biểu…, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu
viên tại các Viện nghiên cứu.
Chương 2: Phân tích thực trạng hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
Cụ thể nội dung của các chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu
viên tại các Viện nghiên cứu
Một số lý luận, khái niệm cơ bản về nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên
cứu viên tại các Viện nghiên cứu:
Năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên tại các Viện nghiên cứu là tổng hợp
các yếu tố kiến thức, trình độ tư duy, kỹ năng, kinh nghiệm nghiên cứu, phản ánh
trình độ, khả năng vận dụng kiến thức, kinh nghiệm trong hoạt động khoa học, gắn
với cương vị, chức trách, nhiệm vụ trong quá trình công tác tại các cơ quan, các
Viện Nghiên cứu.
Nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên thực chất là nâng cao
v
kiến thức, kỹ năng, phẩm chất của nghiên cứu viên trong hoạt động nghiên cứu và
chuyển giao khoa học công nghệ. Hay nói cách khác là nâng cao trình độ chuyên
môn nghiệp vụ và năng lực NCKH của nghiên cứu viên.
Các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên bao gồm:
-
Tuyển dụng và sử dụng nghiên cứu viên;
-
Đào tạo, bồi dưỡng cho nghiên cứu viên;
-
Đánh giá, phân loại mức độ hoàn thành nhiệm vụ của nghiên cứu viên;
-
Tạo động lực làm việc cho nghiên cứu viên.
Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên:
-
Các yếu tố thuộc về Viện nghiên cứu;
-
Các yếu tố thuộc về bản thân nghiên cứu viên;
-
Các yếu tố bên ngoài.
Chương 2: Phân tích thực trạng hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu
của nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, Bộ Khoa học và
Công nghệ
Trong chương 2 tác giảlựa chọn và vận dụng các nội dung lý thuyết tại
chương 1 để tiến hành khảo sát thực trạng năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên
và hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viện tại Viện.
Trước hết tác giả giới thiệu sơ lược lịch sử hình thành của Viện Nghiên cứu và
Phát triển Vùng: Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng tiền thân là Trung tâm Nghiên
cứu và hỗ trợ phát triển vùng lãnh thổ - Đồng bằng sông Hồng được thành lập năm
1996 theo Quyết định số 2595/QĐ-TCCBKH ngày 30/10/1996 của Bộ trưởng Bộ
Khoa học, Công nghệ và Môi trường.
Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng có tên giao dịch quốc tế là: Institute of
Regional Research and Development (viết tắt là IRRD).
Địa chỉ trụ sở chính của Viện: Số 70, đường Trần Hưng Đạo, quận Hoàn
Kiếm, thành phố Hà Nội.
vi
• Thực trạng năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên tại Viện Nghiên
cứu và Phát triển Vùng
Từ kết quả khảo sát của tác giả đối với Lãnh đạo Viện Nghiên cứu và Phát
triển Vùng về yêu cầu đối với kiến thức, kỹ năng, phẩm chất và kết quả điều tra
khảo sát thực trạng năng lực nghiên cứu của tác giả, có thể thấy rằng lãnh đạo Viện
đặt yêu cầu khá cao cho nghiên cứu viên đối với các nhóm kiến thức, kỹ năng,
phẩm chất, tuy nhiên hiện tại năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên chưa đáp
ứng được yêu cầu của Lãnh đạo Viện.Cho nên trong thời gian tới, bản thân các
nghiên cứu viên cần tự nâng cao năng lực nghiên cứu của mình và Lãnh đạo Viện
cần có các giải pháp phù hợp để nâng cao năng lực nghiên cứu của đội ngũ nghiên
cứu viên tại Viện, nhằm đáp ứng các yêu cầu của Viện cũng như đáp ứng được yêu
cầu thực tiễn nhiệm vụ được giao một cách hiệu quả nhất.
• Thực trạng hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu
viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng
Từ kết quả khảo sát, phỏng vấn lãnh đạo Viện và các nghiên cứu viên về hoạt
động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên tại Viện, tác giả đã có những
đánh giá, nhận xét về ưu điểm và hạn chế của hoạt động nâng cao năng lực nghiên
cứu của nghiên cứu viên tại Viện và chỉ ra được nguyên nhân của những hạn chế đó.
* Ưu điểm:
- Điểm mạnh trong hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu
viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng trong thời gian qua chính là hoạt động
đào tạo cán bộ, từ một Viện Nghiên cứu chỉ có 01 tiến sỹ đến nay Viện đã có 06 tiến
sỹ và hiện nay có trên 72,22% nghiên cứu viên có trình độ đào tạo sau đại học.
- Điểm mạnh thứ hai trong hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu cho
nghiên cứu viên tại Viện chính là Viện đã có chính sách lương, thưởng, đãi ngộ khá
tốt đối với nghiên cứu viên. Mức lương bình quân của nghiên cứu viên tại Viện gần
gấp hai lần mức lương cơ bản theo quy định của Nhà nước.
- Điểm mạnh thứ ba, công tác đánh giá, phân loại cán bộ được Viện thực hiện
hàng năm và theo đúng quy định của Bộ Khoa và Công nghệ và theo quy định của
Nhà nước. Việc đánh giá, phân loại cán bộ nói chung và đánh giá, phân loại nghiên
cứu viên nói riêng được thực hiện tương đối khách quan và công bằng.
vii
- Công tác sắp xếp bố trí sử dụng nghiên cứu viên trong những năm qua đã
đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của Viện. Nghiên cứu viên được bố trí, sử dụng
cán bộ t ư ơ n g đ ố i phù hợp với chuyên môn nghiệp vụ và năng lực, sở trường
công tác đã được đào tạo.
- Công tác quy hoạch, thăng tiến cho nghiên cứu viên được Viện thực hiện
đầy đủ, theo đúng quy trình, thủ tục do Bộ Khoa học và Công nghệ hướng dẫn.
- Đội ngũ nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng luôn hoàn
thành và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
* Hạn chế:
- Công tác tuyển dụng vẫn mang tính truyền thống, qua quen biết giới thiệu.
- Việc bố trí sử dụng nghiên cứu viên vẫn còn một số trường hợp nghiên cứu
viên chưa phù hợp với nhiệm vụ được giao.
- Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành quy chế về đánh giá, phân loại cán
bộ, tập thể trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ. Trong đó quy định rõ tiêu chí,
điều kiện để đánh giá, phân loại mức độ hoàn thành công việc của cá nhân và tập
thể, tuy nhiên khi thực hiện quy chế này tại Viện vẫn mang tính chung chung và vẫn
còn một số trường hợp mang tính chất cảm tính.
- Công đoàn, Đoàn thanh niên chưa phát huy hết vai trò của mình trong việc
khuyến khích, có chính sách hỗ trợ, động viên kịp thời đối với các nghiên cứu viên
để họ có điều kiện nâng cao năng lực nghiên cứu của mình.
- Công tác quy hoạch cán bộ quản lý cấp phòng của Việnvẫn có trường hợp
được đưa vào quy hoạch do có quan hệ tốt, nhưng năng lực nghiên cứu và quản lý
chưa thực sự nổi trội.
- Vẫn có nhiều nghiên cứu viên còn hạn chế về ngoạingữ và phần lớn nghiên
cứu viên của Viện còn thiếu chứng chỉ bồi dưỡng chức danh nghệ nghiệp của
nghiên cứu viên.
- Phần lớn nghiên cứu viên tại Viện đều là những nghiên cứu viên còn trẻ tuổi,
mặc dù có trình độ đào tạo sau đại học nhưngthiếukinhnghiệmthực tiễn trong công
tác nghiên cứu khoa học, điều này ảnh hưởng lớn đến tiến độ và kết quả công việc
được giao.
viii
* Nguyên nhân của những hạn chế:
Nguyên nhân thuộc về bản thân các nghiên cứu viên
- Về học vấn: nghiên cứu viên tự tin với trình độ học vấn, bằng cấp của mình
nên chưa muốn đi đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao năng lực nghiên cứu hoặc có
nghiên cứu viên trẻ mức lương chưa cao nên chưa có điều kiện để học Cao học.
- Về kinh nghiệm: Có 50% nghiên cứu viên có độ tuổi dưới 30 tuổi nên thiếu
kinh nghiệm trong công tác nghiên cứu khoa học, thiếu một số kỹ năng và phẩm
chất của một nghiên cứu viên nên hiệu quả công việc chưa cao. Bên cạnh đó có
mộtsốnghiên cứu viên lớntuổi có kinh nghiệm công tác lâu năm, họ không muốn
tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ,kỹ
năng, đặc biệt là các kỹ năng về sử dụng máy tính và công nghệ thông tin.
- Về nhu cầu khát vọng: Viện có một số nghiên cứu viên (đặc biệt là nữ) tự
cảm thấy bằng lòng với cuộc sống và công việc hiện tại, họ cảm thấy thỏa mãn với
thu nhập, với vị trí mình đang đảm nhiệm và muốn dành nhiều thời gian chăm sóc
gia đình cũng như làm kinh tế từ bên ngoài, không tự phấn đấu rèn luyện để nâng
cao trình độ, kiến thức, kỹ năng, phẩm chất để có cơ hội được thăng tiến hoặc vươn
lên trong cuộc sống.
- Nhận thức để nâng cao kiến thức, kỹ năng, phẩm chất còn hạn chế, một số
nhỏ Nghiên cứu viên mang tính bảo thủ, lúc nào cũng luôn cho mình đúng, dễ tự ái
nếu được các cán bộ khác góp ý điều này gây trở ngại rất lớn trong việc thực hiện
nâng cao năng lực nghiên cứu cho nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát
triển Vùng hiện nay.
Nguyên nhân thuộc về phía Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng
- Do cơ chế làm việc của Viện: Viện thực hiện cơ chế khoán thực hiện nhiệm
vụ đến từng phòng chuyên môn nên sự phối kết hợp giữa các phòng chưa thật sự
chặt chẽ, thậm chí giữa các nghiên cứu viên trong phòng cũng chưa thật sự hài hòa
bởi họ chỉ biết làm phần việc được giao và họ không muốn giúp đỡ hay phối hợp
với đồng nghiệp khác để thực hiện nhiệm vụ được giao một cách hiệu quả và tiết
kiệm chi phí. Điều này dẫn tới khả năng làm việc nhóm của nghiên cứu viên không
cao, họ chỉ nghĩ đến lợi ích riêng của nhóm, của phòng và không nghĩ đến lợi ích
ix
chung của Viện, họ không có tinh thần hợp tác khoa học.
- Do Viện chưa xây dựng định hướng nghiên cứu khoa học của Viện trong
thời gian tới một cách cụ thể.
- Do yêu cầu của công việc và vị trí công tác: Lãnh đạo phòng chưa xây dựng
được bản mô tả công việc cụ thể cho nghiên cứu viên nên việc thực hiện các công
việc còn gặp nhiều khó khăn và chồng chéo.
- Do điều kiện cơ sở vật chất của Viện: Việc đầu tư trang bị phương tiện, thiết
bị làm việc cho nghiên cứu viên của Viện hiện nay còn hạn chế.
- Năng lực tài chính dành cho tuyển dụng, đào tạo, nâng cao năng lực nghiên
cứu cho nghiên cứu viên còn hạn chế.
Nguyênnhânkháchquan
- Do điều kiện địa lý, kinh tế và văn hóa xã hội: Vì đặc thù công việc của
Viện là “phát triển Vùng” nên hầu hết các đề tài, dự án của Viện thường được triển
khai ở các vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn như Điện Biên, Lai Châu, Sơn La,
Yên Bái, Hòa Bình. Các nghiên cứu viên của Viện thường xuyên phải đi công tác xa
dài ngày tại các vùng này nên không có thời gian để tham gia các khóa đào tạo, bồi
dưỡng để nâng cao trình độ, chuyên môn nghiệp vụ của mình.
- Chưa có cơ sở giáo dục đào tạo để nâng cao năng lực nghiên cứu của các
nghiên cứu viên tại các địa phương.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại Viện và nhiệm vụ, phương hướngnâng cao năng lực nghiên cứu
của nghiên cứu viên đến năm 2025. Tác giả chỉ ra các nhóm giải pháp sau:
• Hoàn thiện công tác tuyển dụng và sử dụng nghiên cứu viên
-Tiến hành rà soát nhân sự, căn cứ vào nhu cầu của các phòng để xây dựng
kế hoạch tuyển dụng cho Viện. Khi tuyển dụng cần chú trọng các vị trí công việc:
chuyên môn, nghiệp vụ có trình độ cao để nâng dần chất lượng nguồn nhân lực,
không nên tuyển dụng theo cảm tính, quan hệ tình cảm thân quen.
- Ưu tiên tuyển dụng những ứng viên có trình độ cao, có năng lực, có kinh
x
nghiệm trong lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, công nghệ sinh học.
-Tìm kiếm, thu hút, tuyển dụng nghiên cứu viên từ nguồn nhân lực bên
ngoài, hoặc có thể tốt hơn nữa là tổ chức thi tuyển viên chức đối với các vị trí
nghiên cứu viên.
- Xây dựng quy trình tuyển dụng cán bộ cho Viện.
• Hoàn thiện công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiên cứu viên
- Đào tạo bồi dưỡng về chuyên môn: nâng cao kiến thức về chuyên môn
nghiên cứu đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo
dục và Đào tạo.
- Đào tạo bồi dưỡng về phương pháp nghiên cứu khoa học.
- Đào tạo bồi dưỡng về kỹ năng NCKH.
- Bồi dưỡng kiến thức về chính trị xã hội:
- Đào tạo bồi dưỡng kiến thức về sản xuất, kinh doanh sản phẩm, kết quả
nghiên cứu khoa học cho nghiên cứu viên.
- Bồi dưỡng về ngoại ngữ, tin học.
- Bồi dưỡng về các kiến thức quản lý khác: như kiến thức quản lý hành chính
nhà nước, an ninh quốc phòng, chính trị.
• Hoàn thiện công tác đánh giá, phân loại nghiên cứu viên
Viện cầnđánhgiá, phân loại nghiên cứu viên trên hai giácđộ:
+ Đánh giá năng lực;
+ Đánh giá thành tích.
Hàng năm dựa vào kết quả đánh giá năng lực và thành tích công tác của đội
ngũ nghiên cứu viên để thực hiện khen thưởng, kỷ luật, đề bạt, bổ nhiệm và có các
chế độ tạo động lực phù hợp, kịpthời.
Sử dụng kết quả đánh giá, phân loại nghiên cứu viên trong thực hiện công
việc hàng năm để bố trí và sử dụng nghiên cứu viên.
• Tạo động lực làm việc cho nghiên cứu viên
Giải pháp tạo động lực làm việc cho nghiên cứu viên bao gồm:
- Hoàn thiện chế độ đãi ngộ đối với nghiên cứu viên
- Hoàn thiện công tác quyhoạch lãnh đạo quản lý đối với nghiên cứu viên
xi
- Tăng cường các biện pháp động viên, tạo tinh thần hào hứng, phấn khởi cho
nghiên cứu viên để nghiên cứu viên phấn đấu hết mình cho sự phát triển của Viện.
+ Tạo môi trường làm việc thân thiện, đoàn kết giữa các nghiên cứu viên.
+ Hỗ trợ kinh phí cho tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa văn nghệ, thể
dục thể thao cho nghiên cứu viên do Công đoàn và Đoàn thanh niên tổ chức.
+ Tạo điều kiện hỗ trợ cho nghiên cứu viên đưa gia đình mình cùng tham gia
các hoạt động của Viện.
+ Xây dựng văn hóa công sở.
-Một số giải pháp khác:
+ Đầu tư trang thiết bị máy móc phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học.
+ Tăng cường hoạt động chuyển giao khoa học công nghệ.
+ Lãnh đạo Viện, lãnh đạo các phòng và nghiên cứu viên cần phải tăng
cường quan hệ, hợp tác, liên kết với các địa phương và đẩy mạnh hoạt động hợp tác
quốc tế để tìm kiếm nhiệm vụ KHCN.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------
NGUYỄN THỊ THANH HƯƠNG
NÂNG CAO NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU CỦA NGHIÊN CỨU
VIÊN TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN VÙNG,
BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG
MÃ NGÀNH: 8340410
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. MAI VĂN BƯU
HÀ NỘI, NĂM 2018
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, cùng với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật và quá
trình toàn cầu hoá diễn ra mạnh mẽ, những yếu tố cạnh tranh truyền thống như vốn,
nguyên vật liệu, công nghệ... của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đã dần trở nên
bão hoà. Thay vào đó, là một nguồn lực mới, một yếu tố cạnh tranh mới không thể
thiếu, mang tính quyết định đến sự tồn tại và phát triển của bất kỳ một cơ quan, tổ
chức, doanh nghiệp nào đó chính là con người – nguồn nhân lực.
Đối với các tổ chức, đơn vị sự nghiệp có chức năng nghiên cứu nói chung và
các Viện nghiên cứu nói riêng, năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên có vai trò
hết sức quan trọng đến sự tồn tại và phát triển của các tổ chức, đơn vị sự nghiệp đó.
Năng lực nghiên cứu là một trong những vấn đề được các Viện nghiên cứu, các
trường đại học quan tâm hàng đầu bởi đây chính là nguồn gốc thúc đẩy phát triển
của các đơn vị, tổ chức đó. Đối với Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng – nơi em
đang công tác cũng vậy.
Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc
Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện có 09 đơn vị trực thuộc với hơn 60 công chức, viên
chức và người lao động, trong đó có 54nghiên cứu viên. Hầu hết nghiên cứu viêntại
Viện đều là những nghiên cứu viên trẻ, có trình độ đào tạo từ thạc sỹ trở lên. Tuy họ
là những nghiên cứu viên trẻ, được đào tạo bài bản tại các trường đại học ở trong
nước và nước ngoài nhưng thiếu kinh nghiệm thực tiễn nên trong thời gian vừa qua
đã bộc lộ một số tồn tại, bất cập trong quá trình làm công tác nghiên cứu tại Viện như:
triển khai các nhiệm vụ khoa học công nghệ được giao không đúng tiến độ, kế hoạch
được phê duyệt; các đề tài, dự án được triển khai với chất lượng chưa cao (có nhiều
đề tài, dự án khi nghiệm thu chỉ được đánh giá ở mức “đạt”).
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề chất lượng nguồn nhân lực, đặc
biệt là năng lực nghiên cứu củanghiên cứu viên, em đã chọn đề tài “Nâng cao năng
lực nghiên cứu của nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, Bộ
Khoa học và Công nghệ” làm đề tài luận văn của mình. Trong quá trình nghiên cứu
không thể tránh khỏi những thiếu sót, em kính mong nhận được sự xem xét, hướng
2
dẫn, bổ sung của thầy giáo hướng dẫn cũng như quý thầy cô để đề tài được đầy đủ
và hoàn thiện hơn.
2. Tổng quan nghiên cứu
Trên thế giới cũng như ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu viết về
đề tài “Nâng cao năng lực nghiên cứu của các cán bộnghiên cứu” kể cả các bài báo
khoa học, các luận văn, luận án. Đặc biệt, ở Việt Nam có thể nêu một số công trình
điển hình sau:
Tác giả Nguyễn Anh Tú (2014) Trường Đại học Lao động Xã hội với luận án
tiến sỹ “Phát triển đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học tại Viện Khoa học Giáo dục
Việt Nam”. Trong nghiên cứu của mình, tác giả đã đưa ra một số vấn đề lý luận cơ
bản về phát triển đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học, phân tích thực trạng để từ đó
đưa ra các giải pháp để phát triển đội ngũ cán bộ nghiên cứu tại Viện Khoa học giáo
dục Việt Nam.
Tác giả Nguyễn Thanh Chung (2015) Trường Đại học Kinh tế quốc dân với
luận văn thạc sỹ: “Nâng cao năng quản lý của cán bộ quản lý cấp phòng tại Công ty
một thành viên Cao su Krong Buk”. Tác giả đã đưa ra cơ sở lý luận về năng lực
nghiên cứu của cán bộ lãnh đạo cấp phòng trong các công ty, đưa ra các tiêu chí
đánh giá năng lực của cán bộ quản lý cấp phòng, phân tích thực trạng về năng lực
quản lý của cán bộ quản lý cấp phòng trong Công ty để từ đó đưa ra các giải pháp
nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý cấp phòng trong công ty.
Bài báo “Một số biện pháp nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học của giảng
viên các trường Đại học địa phương thuộc Miền Đông và Miền Tây Nam Bộ” của
tác giả Võ Văn Lộc, đăng trên Tạp chí Khoa học Đại học Sư Phạm TP HCM năm
2016. Tác giả đã đưa ra một số nhóm biện pháp để nâng cao năng lực nghiên cứu
khoa học của giảng viên như: nhóm giải pháp về tổ chức, quản lý, đầu tư kinh phí,
trang thiết bị; nhóm giải pháp về tăng cường hợp tác trong và ngoài nước; nhóm
giải pháp về đẩy mạnh hoạt động chuyển giao khoa học công nghệ…
Bài báo “Một số biện pháp phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học
sinh trong dạy học hóa học” của tác giả Nguyễn Xuân Quý (2015). Tác giả đã đưa ra
khái niệm, tầm quan trọng của năng lực nghiên cứu khoa học, cấu trúc của năng lực
3
nghiên cứu khoa học và một số biện pháp phát triển năng lực nghiên cứu khoa học
cho học sinh trong việc dạy hóa học.
Bàn về hoạt động nghiên cứu khoa học có một số tác giả đã viết giáo trình,
sách tham khảo, chuyên khảo về hoạt động này như sách “Phương pháp luận nghiên
cứu khoa học” do Vũ Cao Đàm chủ biên, sách giới thiệu các vấn đề cơ bản về
phương pháp luận nghiên cứu khoa học; tác giả khẳng định nghiên cứu khoa học là
hoạt động trí tuệ sáng tạo của các nhà khoa học, nhằm nhận thức thế giới, tạo ra hệ
thống tri thức có giá trị và ứng dụng chúng vào cải tạo thế giới khách quan.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Luận văn được thực hiện với những mục tiêu cơ bản sau:
- Xác định khung nghiên cứu về hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại các Viện nghiên cứu.
- Phân tích thực trạng hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của các
nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng; xác định được những ưu
điểm và những hạn chế trong hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu, nguyên nhân
của các hạn chế.
- Đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên
tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu
củanghiên cứu viêntại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
+ Về không gian:Nghiên cứu được thực hiện tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
+ Về thời gian: Dữ liệu thứ cấp được thu thập cho giai đoạn 2015 - 2017 và sơ
cấp được thu thập vào tháng 5- 6/2018; Các giải pháp được đề xuất cho đến năm 2025.
+ Về nội dung:Luận văn tập trung nghiên cứu các hoạt động nâng cao năng
lực nghiên cứu của nghiên cứu viên bao gồm: tuyển dụng và sử dụng nghiên cứu
viên; đào tạo, bồi dưỡng nghiên cứu viên; đánh giá sự thực hiện nhiệm vụ và tạo
động lực làm việc cho nghiên cứu viên.
4
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Khung nghiên cứu
Yếu tố ảnh hưởng
đến các hoạt động
nâng cao năng lực
nghiên cứu của
nghiên cứu viên
Các hoạt động
nâng cao năng lực
nghiên cứu của
nghiên cứu viên
Tuyển dụng
và sử dụng
Yếu tố thuộc về
Viện nghiên cứu và
phát triển vùng
Đào tạo, bồi
dưỡng
Yếu tố thuộc về bản
thân nghiên cứu
viên
Mục tiêu:
- Nâng cao kiến
thức, kỹ năng và
thái độ của nghiên
cứu viên
- Năng lực nghiên
cứu viên trường
đáp ứng được yêu
cầu công việc
Đánh giá sự
thực hiện
nhiệm vụ
Các yếu tố bên
ngoài
Tạo động lực
làm việc
Hình 1.1: Khung nghiên cứu của luận văn
5.2. Quy trình nghiên cứu
Quy trình nghiên cứu luận văn, tác giả đã áp dụng phương pháp định tính kết
hợp với phương pháp nghiên cứu định lượng theo các bước sau:
Bước 1: Nghiên cứu tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận về các hoạt động nâng
cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên tại các Viện nghiên cứu. Phương pháp
sử dụng ở bước này bao gồm phân tích hệ thống, tổng hợp và mô hình hóa.
Bước 2: Thu thập tài liệu, số liệu, xác định thực trạng năng lực nghiên cứu
của nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, bao gồm: kiến thức,
kỹ năng, phẩm chất, thái độ thông qua các số liệu sơ cấp;
Bước 3: Xác định thực trạng hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên
cứu viên của Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, bao gồm: tuyển dụng và sử dụng
5
nghiên cứu viên; đào tạo, bồi dưỡng nghiên cứu viên; đánh giá, phân loại mức độ hoàn
thành nhiệm vụ; tạo động lực làm việc thông qua các dữ liệu thứ cấp và sơ cấp.
Bước 4: Đánh giá các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên
cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng; xác định các ưu điểm, hạn chế,
nguyên nhân của hạn chế. Phương pháp phân tích nguyên nhân dựa trên các nhân tố
ảnh hưởng đến các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên.
Bước 5: Đề xuất giải pháp nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên
tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng. Việc đề xuất các giải pháp xuất phát từ mục
tiêu, phương hướng hoàn thiện các hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu tác
động chủ yếu lên các nguyên nhân gây ra các hạn chế đó để tìm cách khắc phục.
5.3.Phương pháp thu thập, xử lý số liệu
5.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp
- Thông qua số liệu thống kê, các nghiên cứu có liên quan, báo cáo tổng kết
của các năm… Ngoài ra, dữ liệu còn được thu thập từ sách báo, tạp chí, internet và
các công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước.
- Thông qua các văn bản quy định chức năng, nhiệm vụ của phòng ban, cán
bộ và các chính sách cũng như thể chế pháp luật.
- Phương pháp thực hiện: Thống kê, so sánh số liệu qua các năm.
5.3.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp
Thu thập qua tiến hành điều tra và phỏng vấn:
- Đối tượng điều tra: 02 Lãnh đạo Viện, Lãnh đạo các phòng trực thuộc Viện,
cácnghiên cứu viên.
-Câu hỏi điều tra: Được thiết kế theo các tiêu chí về các yêu cầu về năng lực
đối với nghiên cứu viên, thực trạng năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên và
hoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu viên.
- Thời gian điều tra, phỏng vấn: Tiến hành vào tháng 5/2018 và tháng 6/2018.
- Phương thức phát phiếu: trực tiếp hoặc gửi qua hòm thư điện tử. Số phiếu
điều tra phát ra là 30 phiếu, số phiếu thu về 30 phiếu, tỷ lệ phản hồi là 100%.
- Xử lý số liệu: Số liệu điều tra được phân tích trên phần mềm Excel và thống kê.
6
6. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục chữ
viết tắt, danh mục bảng biểu…, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về nâng cao năng lực nghiên cứu của nghiên cứu
viên tại các Viện nghiên cứu.
Chương 2: Phân tích thực trạnghoạt động nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao năng lực nghiên cứu của
nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng.
