ứng dụng chỉ số wqi đánh giá chất lượng nước mặt sông la ngà tỉnh bình thuận và đề xuất các giải pháp bảo vệ

TÓM TẮT LUẬN VĂN
Luận văn tốt nghiệp “Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lƣợng nƣớc mặt
sông La Ngà tỉnh Bình Thuận và đề xuất các giải pháp bảo vệ” đã đƣợc thực hiện
trong khoảng thời gian từ ngày 10/07/2017 đến ngày 29/12/2017. Sông La Ngà là
một phụ lƣu của lƣu vực sông Đồng Nai, bắt nguồn từ cao nguyên Di Linh, Lâm
Đồng với diện tích 4.010 km2 , chảy qua địa bàn các huyện Bảo Lộc (Lâm Đồng),
Tánh Linh (Bình Thuận), Tân Phú, Định Quán (Đồng Nai). Quá trình phát triển
kinh tế - xã hội trên lƣu vực đã và đang đặt ra những vấn đề bức xúc đối với công
tác quản lý, khai thác và bảo vệ tài nguyên nƣớc. Do vậy, việc đánh giá chất lƣợng
nƣớc trên lƣu vực là rất cần thiết. Mục tiêu của đề tài là ứng dụng chỉ số WQI đánh
giá chất lƣợng nƣớc sông La Ngà giai đoạn 2012 – 2016 từ đó có thể phân vùng
chất lƣợng nƣớc và sử dụng nguồn nƣớc phù hợp cho từng mục đích. Phƣơng pháp
tiếp cận của đề tài là dùng chỉ số WQI để đánh giá chất lƣợng nƣớc từ đó sử dụng
nƣớc một cách hợp lý và có hiệu quả hơn. Kết quả của nghiên cứu cho thấy hiện
trạng chất lƣợng môi trƣờng nƣớc mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận 2012 – 2016 là
ô nhiễm nhẹ đến ô nhiễm nặng, từ đó đã đề xuất các giải pháp quản lý tổng hợp tài
nguyên nguồn nƣớc mặt của tỉnh theo hƣớng phát triển bền vững.
Sau quá trình nghiên cứu và xử lý số liệu, đề tài thu đƣợc một số kết quả nhƣ
sau:
- Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá hiện trạng chất lƣợng nƣớc mặt sông La Ngà
tỉnh Bình Thuận.
- Xác định đƣợc nguyên nhân gây ô nhiễm nƣớc mặt sông La Ngà tỉnh Bình
Thuận.
- Đề xuất đƣợc biện pháp quản lý nguồn nƣớc mặt của sông La Ngà tỉnh Bình
Thuận theo hƣớng phát triển bền vững.


ABSTRACT
Graduation thesis "Applying WQI to evaluate the quality of La Nga river
surface water in Binh Thuan province and propose safeguard measures" was
implemented from 10/07/2017 to 29 / 12/2017. La Nga River is a tributary of the

Dong Nai River Basin, originating from the Di Linh Plateau, covering an area of
4,010 square kilometers, running through the districts of Bao Loc (Lam Dong),
Tanh Linh (Binh Thuan) Tan Phu, Dinh Quan (Dong Nai). Socio-economic
development process in the basin has been putting forth pressing issues for the
management, exploitation and protection of water resources. Therefore, the
assessment of water quality in the basin is very necessary. The objective of the
project is to measure the water quality of La Nga River from 2012 to 2016, which
can divide water quality and use suitable water source for each purpose. The
approach is to use the WQI indicator to assess the quality of water from which
water is used more appropriately and effectively. The results of the study show that
the current status of the surface water quality of La Nga River in Binh Thuan
Province from 2012 to 2016 is mild to severe pollution, suggesting solutions for
integrated management of surface water resources. of the province in the direction
of sustainable development.
After studying and processing data, the following results were obtained:
- Applying WQI to evaluate the status of La Nga river surface water quality in
Binh Thuan province.
- Determine the cause of water pollution in La Nga river surface in Binh
Thuan province.
- Proposing measures to manage surface water resources of La Nga river in
Binh Thuan province according to sustainable development.


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

…, ngày ... tháng ... năm 2018
Giảng viên hƣớng dẫn


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

…, ngày ... tháng ... năm 2018

Giảng viên phản biện


MỤC LỤC
NHIỆM VỤ KHÓA LUẬN..........................................................................................
LỜI CẢM ƠN ...............................................................................................................
TÓM TẮT KHÓA LUẬN ............................................................................................
ABSTRACT .................................................................................................................
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN ......................................................
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN..........................................................
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... iv
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. v
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ viii
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Đặt vấn đề .........................................................................................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................................................................2
3. Nội dung nghiên cứu ......................................................................................................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu...............................................................................................................................3
5. Đối tƣợng và giới hạn nghiên cứu...............................................................................................................3
6. Đóng góp khoa học, kinh tế và xã hội của nghiên cứu...........................................................................3
CHƢƠNG 1 ................................................................................................................ 5
TỔNG QUAN............................................................................................................. 5
1.1. TỔNG QUAN VỀ HIỆN TRẠNG Ô NHIỄM NƢỚC MẶT Ở VIỆT NAM VÀ THẾ
GIỚI..........................................................................................................................................................................5
1.1.1. Hiện trạng ô nhiễm nƣớc mặt trên thế giới............................................... 5
1.1.2. Hiện trạng ô nhiễm nƣớc mặt ở Việt Nam ............................................... 7
1.2. TỔNG QUAN VỀ PHƢƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG NƢỚC........................ 12
1.2.1. Tổng quan về chỉ số môi trƣờng ............................................................. 12
1.2.2. Tổng quan về chỉ số chất lƣợng nƣớc (WQI) ......................................... 12
1.2.3. Kinh nghiệm xây dựng WQI của một số quốc gia trên Thế giới ........... 16

1.2.4. Tình hình nghiên cứu và kết quả đạt đƣợc về xây dựng WQI ở Việt Nam
.......................................................................................................................... 17
1.3. TỔNG QUAN VỀ BIỆN PHÁP BẢO VỆ NGUỒN NƢỚC MẶT Ở VIỆT NAM VÀ
THẾ GIỚI ............................................................................................................................................................ 27
1.3.1. Biện pháp bảo vệ nguồn nƣớc mặt trên thế giới..................................... 27
1.3.2. Biện pháp bảo vệ nguồn nƣớc mặt ở Việt Nam ..................................... 29
1.4. TỔNG QUAN VỀ LƢU VỰC SÔNG LA NGÀ TỈNH BÌNH THUẬN................................ 33
i


1.4.1. Vị trí lƣu vực sông La Ngà ..................................................................... 36
1.4.2. Điều kiện tự nhiên tỉnh Bình Thuận ....................................................... 33
1.4.3. Điều kiện kinh tế - xã hội tỉnh Bình Thuận ............................................ 34
1.4.4. Hiện trạng sử dụng nƣớc trên sông La Ngà............................................ 38
CHƢƠNG 2 .............................................................................................................. 40
ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI, PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................. 40
2.1. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU................................................................................. 40
2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................. 40
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 41
2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................................................... 41
CHƢƠNG 3 .............................................................................................................. 47
SỬ DỤNG CHỈ SỐ WQI ĐỂ ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG NƢỚC MẶT SÔNG
LA NGÀ TỈNH BÌNH THUẬN ............................................................................... 47
3.1. ĐÁNH GIÁ CÁC NGUỒN TÁC ĐỘNG CÓ NGUY CƠ ẢNH HƢỞNG TỚI CHẤT
LƢỢNG MÔI TRƢỜNG NƢỚC SÔNG LA NGÀ.............................................................................. 47
3.2. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH VÀ TÍNH TOÁN MẪU NƢỚC MẶT.............................................. 49
3.2.1. Sông La Ngà: qua tỉnh lộ 713 ................................................................. 49
3.2.2. Sông La Ngà thƣợng nguồn: xã Đa Kai, Huyện Đức Linh .................... 56
3.2.3. Sông La Ngà nhánh thoát nƣớc Nhà Máy Thủy Điện Đa Mi : xã Đa Mi,
huyện Hàm Thuận Bắc ..................................................................................... 61

3.2.4.So sánh giữa 2 phƣơng pháp (tính WQI theo Quyết định số 879/ QĐTCMT và SLN-WQI) ...................................................................................... 66
3.3. ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG NƢỚC MẶT SÔNG LA NGÀ TỈNH BÌNH THUẬN ....... 74
3.3.1. Đánh giá về khả năng cấp nƣớc cho sinh hoạt của lƣu vực sông La Ngà
.......................................................................................................................... 74
3.3.2. Đánh giá về khả năng cấp nƣớc cho nông nghiệp của lƣu vực sông La
Ngà.................................................................................................................... 74
3.3.3. Đánh giá về khả năng sử dụng nƣớc cho nuôi trồng thủy sản của lƣu vực
sông La Ngà ...................................................................................................... 74
CHƢƠNG 4 .............................................................................................................. 76
ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP SỬ DỤNG HỢP LÝ VÀ BẢO VỆ TÀI NGUYÊN
NƢỚC LƢU VỰC SÔNG LA NGÀ TỈNH BÌNH THUẬN ................................... 76
4.1. GIẢI PHÁP VỀ QUẢN LÝ ................................................................................................................... 76
4.2. GIẢI PHÁP VỀ QUY HOẠCH............................................................................................................ 77
ii


4.3. GIẢI PHÁP VỀ KỸ THUẬT VÀ CÔNG NGHỆ .......................................................................... 78
4.4. GIẢI PHÁP VỀ KINH TẾ...................................................................................................................... 80
4.5. GIẢI PHÁP VỀ TUYÊN TRUYỀN, GIÁO DỤC VÀ NÂNG CAO NHẬN THỨC......... 80
KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ...................................................................................... 82
Kết luận ................................................................................................................................................................. 82
Kiến nghị............................................................................................................................................................... 83
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 84

iii


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BOD:

Nhu cầu oxy sinh hoá

CLN:

Chất lƣợng nƣớc

COD:

(Chemical Oxygen Demand ): Nhu cầu oxy hóa học

DO:

(Dissolved Oxygen) : Lƣợng oxy hoà tan trong nƣớc

ĐTM:

Đánh giá tác động môi trƣờng

KT- XH:

Kinh tế - Xã hội

HCBVTV:

Hóa chất bảo vệ thực vật

LVS:

Lƣu vực sông

NSF – WQI :

Chỉ số chất lƣợng nƣớc của Quỹ vệ sinh Quốc gia Hoa Kỳ

QĐ:

Quyết định

QCVN:

Quy chuẩn Việt Nam

SLN-WQI:

Phƣơng pháp tính WQI của Q y vệ sinh Quốc gia Hoa Kỳ
(NSF-WQI) có biến đổi phù hợp với sông La Ngà.

SLN-WQI/WA :

Phƣơng pháp tính WQI của Quỹ vệ sinh Quốc gia Hoa Kỳ
(NSF-WQI) có biến đổi phù hợp với sông La Ngà tính theo
công thức dạng tổng.

SLN-WQI/WM :

Phƣơng pháp tính WQI của Quỹ vệ sinh Quốc gia Hoa Kỳ
(NSF-WQI) có biến đổi phù hợp với sông La Ngà tính theo
công thức dạng tích.

TCMT :

Tổng cục Môi trƣờng

TSS:

( Total Suspended Solid ): Tổng chất rắn lơ lửng

TCMT:

Tổng cục Môi trƣờng

TCVN:

Tiêu chuẩn Việt Nam

UBND:

Ủy ban nhân dân

WQI:

(Water Quality Index): Chỉ số chất lƣợng nƣớc

WQISI:

WQI thông số

iv

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1. 1. Các phƣơng pháp tính chỉ số WQI .......................................................... 15
Bảng 1. 2. Trọng số của các thông số chất lƣợng nƣớc............................................ 18
Bảng 1. 3. Phân loại chất lƣợng nƣớc theo WQI...................................................... 19
Bảng 1. 4. Trọng số của các thông số chất lƣợng nƣớc............................................ 20
Bảng 1. 5. Phân loại chất lƣợng nƣớc theo WQI ...................................................... 22
Bảng 1. 6. Bảng quy định các giá trị qi, BPi ............................................................. 24
Bảng 1. 7. Bảng quy định các giá trị BPi và qi đối với DO% bão hòa ..................... 25
Bảng 1. 8. Bảng quy định các giá trị BPi và qi đối với thông số pH ........................ 26
Bảng 1. 9. Bảng phân loại chất lƣợng nƣớc theo chỉ số WQI .................................. 27
Bảng 2. 1. Bảng thể hiện vị trí lấy mẫu nƣớc trên sông La Ngà .............................. 40
Bảng 2. 2. Các phƣơng pháp phân tích thực hiện tham khảo ................................... 42
Bảng 2. 3. Các công thức tập hợp tính WQI ............................................................ 43
Bảng 2. 4. Thông số và trọng số đóng góp wi của phƣơng pháp NSF – WQI ......... 44
Bảng 2. 5. Trọng số đóng góp của các thông số ....................................................... 45
Bảng 2. 6. Phân loại chất lƣợng nƣớc theo giá trị của SLN-WQI ........................... 46
Bảng 3. 1. Kết quả phân tích mẫu nƣớc mặt sông La Ngà( Điểm sông La Ngà qua
tỉnh lộ 713)................................................................................................................ 49
Bảng 3. 2. Kết quả tính WQI cho Sông La Ngà ( Điểm sông La Ngà qua tỉnh lộ 713)
.................................................................................................................................. 51
Bảng 3. 3. Kết quả tính toán chỉ số WQI và mức đánh giá chất lƣợng nƣớc sông La
Ngà( Điểm sông La Ngà qua tỉnh lộ 713) ................................................................ 52
Bảng 3. 4. Kết quả tính WQI cho Sông La Ngà theo NSF – WQI ( Điểm sông La
Ngà qua tỉnh lộ 713) ................................................................................................. 55
Bảng 3. 5. Kết quả phân tích mẫu nƣớc mặt Sông La Ngà (Điểm Sông La Ngà
thƣợng nguồn: xã Đa Kai, Huyện Đức Linh) ........................................................... 56
Bảng 3. 6. Kết quả tính WQI cho Sông La Ngà (Điểm Sông La Ngà thƣợng nguồn:
xã Đa Kai, Huyện Đức Linh).................................................................................... 57

v

Bảng 3. 7. Kết quả tính toán chỉ số WQI và mức đánh giá chất lƣợng nƣớc sông La
Ngà (Điểm Sông La Ngà thƣợng nguồn: xã Đa Kai, Huyện Đức Linh) .................. 58
Bảng 3. 8. Kết quả tính WQI cho Sông La Ngà theo NSF – WQI (Điểm Sông La
Ngà thƣợng nguồn: xã Đa Kai, Huyện Đức Linh) ................................................... 60
Bảng 3. 9. Kết quả phân tích mẫu nƣớc mặt Sông La Ngà (Sông La Ngà nhánh thoát
nƣớc Nhà Máy Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm Thuận Bắc ) .................................... 61
Bảng 3. 10. Kết quả tính WQI cho Sông La Ngà (Điểm Sông La Ngà nhánh thoát
nƣớc Nhà Máy Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm Thuận Bắc ) .................................... 62
Bảng 3. 11. Kết quả tính toán chỉ số WQI và mức đánh giá chất lƣợng nƣớc sông La
Ngà (Điểm Sông La Ngà nhánh thoát nƣớc Nhà Máy Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm
Thuận Bắc ) .............................................................................................................. 63
Bảng 3. 12. Kết quả tính WQI cho Sông La Ngà theo NSF – WQI (Điểm Sông La
Ngà nhánh thoát nƣớc Nhà Máy Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm Thuận Bắc ) ........ 65
Bảng 3. 13. So sánh kết quả WQI tính theo Quyết định số 879/ QĐ-TCMT và kết
quả tính WQI theo công thức dạng tích (SLN-WQI/WM) vào mùa khô ( Điểm sông
La Ngà qua tỉnh lộ 713) ............................................................................................ 67
Bảng 3. 14. So sánh kết quả WQI tính theo Quyết định số 879/ QĐ-TCMT và kết
quả tính WQI theo công thức dạng tích (SLN-WQI/WM) vào mùa mƣa ( Điểm sông
La Ngà qua tỉnh lộ 713) ............................................................................................ 68
Bảng 3. 15. So sánh kết quả WQI tính theo Quyết định số 879/ QĐ-TCMT và kết
quả tính WQI theo công thức dạng tích (SLN-WQI/WM) vào mùa khô (Điểm Sông
La Ngà thƣợng nguồn: xã Đa Kai, Huyện Đức Linh) .............................................. 70
Bảng 3. 16. So sánh kết quả WQI tính theo Quyết định số 879/ QĐ-TCMT và kết
quả tính WQI theo công thức dạng tích (SLN-WQI/WM) vào mùa mƣa (Điểm Sông
La Ngà thƣợng nguồn: xã Đa Kai, Huyện Đức Linh) .............................................. 70
Bảng 3. 17. So sánh kết quả WQI tính theo Quyết định số 879/ QĐ-TCMT và kết
quả tính WQI theo công thức dạng tích (SLN-WQI/WM) vào mùa khô (Sông La
Ngà nhánh thoát nƣớc Nhà Máy Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm Thuận Bắc ) ........ 72

Bảng 3. 18. So sánh kết quả WQI tính theo Quyết định số 879/ QĐ-TCMT và kết
quả tính WQI theo công thức dạng tích (SLN-WQI/WM) vào mùa mƣa (Sông La
Ngà nhánh thoát nƣớc Nhà Máy Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm Thuận Bắc ) ........ 72

vi


DANH MỤC HÌNH
Hình 1. 1. Bản đồ lƣu vực sông La Ngà. .................................................................. 37
Hình 3. 1. Diễn biến thay đổi chỉ số WQI qua các năm tại Điểm sông La Ngà qua
tỉnh lộ 713. ................................................................................................................ 53
Hình 3. 2. Diễn biến thay đổi chỉ số WQI qua các năm tại Điểm sông La Ngà
thƣợng nguồn: xã Đa Kai, Huyện Đức Linh. ........................................................... 59
Hình 3. 3. Diễn biến thay đổi chỉ số WQI qua các năm tại Điểm Sông La Ngà nhánh
thoát nƣớc Nhà Máy Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm Thuận Bắc. ............................ 64
Hình 3. 4. Diễn biến chất lƣợng nƣớc sông La Ngà qua tỉnh lộ 713 vào mùa khô. . 69
Hình 3. 5. Diễn biến chất lƣợng nƣớc sông La Ngà qua tỉnh lộ 713 vào mùa mƣa. 69
Hình 3. 6. Diễn biến chất lƣợng nƣớc sông La Ngà thƣợng nguồn: xã Đa Kai,
Huyện Đức Linh vào mùa khô. ................................................................................ 71
Hình 3. 7. Diễn biến chất lƣợng nƣớc sông La Ngà thƣợng nguồn: xã Đa Kai,
Huyện Đức Linh vào mùa mƣa. ............................................................................... 71
Hình 3. 8. Diễn biến chất lƣợng nƣớc sông La Ngà nhánh thoát nƣớc Nhà Máy
Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm Thuận Bắc vào mùa khô. ......................................... 73
Hình 3. 9. Diễn biến chất lƣợng nƣớc sông La Ngà nhánh thoát nƣớc Nhà Máy
Thủy Điện Đa Mi huyện Hàm Thuận Bắc vào mùa mƣa. ........................................ 73

vii


Khóa luận tốt nghiệp

Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT

MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Nƣớc là tài nguyên thiên nhiên đặc biệt quan trọng, là thành phần thiết yếu của
sự sống và môi trƣờng. Tài nguyên nƣớc trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói
riêng đang chịu sức ép nặng nề do biến đổi khí hậu, tốc độ gia tăng dân số, do sự
phát triển của các hoạt động kinh tế - xã hội, đời sống của con ngƣời có liên quan
đến sử dụng nƣớc và tình trạng ô nhiễm, suy thoái nguồn nƣớc ngày càng trầm
trọng. Địa hình Bình Thuận chủ yếu là đồi núi thấp, đồng bằng ven biển nhỏ hẹp,
địa hình hẹp ngang kéo theo hƣớng đông bắc – tây nam, phân hoá thành 4 dạng địa
hình chính gồm đất cát và cồn cát ven biển chiếm 18,22%, đồng bằng phù sa chiếm
9,43%, vùng đồi gò chiếm 31,65% và vùng núi thấp chiếm 40,7% diện tích đất tự
nhiên. Nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, nhiều nắng, nhiều
gió, không có mùa đông và khô hạn nhất cả nƣớc. Khí hậu nơi đây phân hóa thành 2
mùa rõ rệt là mùa mƣa và mùa khô. Mùa mƣa thƣờng bắt đầu từ tháng 5 đến tháng
10, mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Nhiệt độ trung bình trong năm là 26
–27oC. Sông ngòi tại Bình Thuận đều ngắn, lƣợng nƣớc không điều hòa, mùa mƣa
thì nƣớc sông chảy mạnh, mùa nắng làm sông bị khô hạn. Với lƣợng mƣa phân bố
không đều giữa các tháng và các mùa trong năm là nguyên nhân chính gây nên mất
cân đối về nguồn nƣớc, gây ra hạn hán về mùa kiệt, l lụt vào mùa mƣa. Trong
những năm qua, tốc độ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh chuyển dịch mạnh cơ cấu
kinh tế theo hƣớng công nghiệp - dịch vụ - nông lâm nghiệp, đẩy nhanh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhu cầu cho phát triển của mọi ngành kinh tế tăng lên rất
nhanh, kéo theo đó là nhu cầu khai thác các nguồn tài nguyên thiên nhiên phục vụ
sản xuất và sinh hoạt ngày càng tăng. Nguy cơ suy thoái các nguồn tài nguyên và ô
nhiễm môi trƣờng ngày càng cao. Đã xuất hiện các hiện tƣợng ngập lụt, hạn hán kéo
dài, gây thiệt hại về mùa màng của nhân dân. Nhằm phát triển kinh tế - xã hội theo
hƣớng hiệu quả, bền vững, tiết kiệm tài nguyên, việc đánh giá chất lƣợng nƣớc các

con sông chính trên địa bàn tỉnh là nội dung cấp thiết phù hợp với tiến trình phát
triển trong thời kỳ mới nhằm thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã
hội của tỉnh đề ra. Trƣớc đây, việc đánh giá chất lƣợng nƣớc và mức độ ô nhiễm của
các thủy vực thƣờng dựa vào phân tích các chỉ số chất lƣợng nƣớc riêng biệt và so
sánh với giá trị giới hạn đƣợc quyết định trong các tiêu chuẩn, quy chuẩn trong
nƣớc và quốc tế. Cách làm này có nhiều hạn chế. Thứ nhất, đánh giá từng thông số
riêng biệt không nói lên chất lƣợng nƣớc tổng quát của con sông. Thứ hai, với các
1
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
thông số riêng lẻ, có thông số đạt và có thông số vƣợt tiêu chuẩn cho phép nên việc
đánh giá chất nƣớc sông chỉ có các nhà khoa học có chuyên môn mới hiểu đƣợc. Do
vậy sẽ khó thông tin tình trạng chất lƣợng nƣớc sông cho công chúng, gây khó khăn
khi các nhà quản lý đƣa ra các quyết định nhằm bảo vệ hay khai thác nguồn nƣớc
hợp lý. Để khắc phục khó khăn trên, cần có một hoặc một hệ thống chỉ số cho phép
nhìn nhận chất lƣợng nƣớc một cách tổng hợp về các chỉ tiêu lý – hóa – sinh của
nguồn nƣớc, đƣợc đánh giá theo một thang điểm thống nhất, dễ hiểu với các đối
tƣợng phổ thông. Một trong các chỉ số đó là “Chỉ số chất lƣợng nƣớc – WQI”. Chỉ
số chất lƣợng nƣớc (WQI) với ƣu điểm là đơn giản, dễ hiểu, có tính khái quát cao
có thể đƣợc sử dụng cho mục đích đánh giá diễn biến chất lƣợng nƣớc theo không
gian và thời gian, là nguồn thông tin phù hợp cho cộng đồng, cho những nhà quản
lý không phải chuyên gia về môi trƣờng nƣớc. Với những lý do nêu trên, tôi lựa
chọn đề tài “ Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lƣợng nƣớc mặt sông La Ngà tỉnh
Bình Thuận và đề xuất các giải pháp bảo vệ ”.
2. Mục tiêu nghiên cứu

- Xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn trong việc xây dựng hệ thống chỉ số chất
lƣợng nƣớc mặt phù hợp với điều kiện môi trƣờng tỉnh Bình Thuận.
- Áp dụng chỉ số WQI tính toán và đánh giá chất lƣợng nƣớc sông La Ngà
- Đề xuất các giải pháp nhằm khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trƣờng nƣớc
mặt trên sông.
3. Nộ dun n

ên cứu

- Lựa chọn các thông số môi trƣờng (Nhiệt độ, Độ đục, Tổng chất rắn lơ lửng
(TSS), pH, DO, COD, BOD5, N-NH4+ , P-PO43- , Tổng Coliforms) của các
nguồn tài nguyên nƣớc mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận.
- Ứng dụng chỉ số WQI để đánh giá hiện trạng chất lƣợng nƣớc mặt sông La
Ngà tỉnh Bình Thuận.
- Xác định nguyên nhân gây ô nhiễm nƣớc mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận.
- Đề xuất biện pháp quản lý nguồn nƣớc mặt của sông La Ngà tỉnh Bình
Thuận theo phát triển bền vững.

2
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
4. P ƣơn pháp n ên cứu
Quy trình tính toán và sử dụng WQI trong đánh giá chất lƣợng môi trƣờng nƣớc
bao gồm các bƣớc sau:
Bƣớc 1: Thu thập, tập hợp số liệu quan trắc từ trạm quan trắc môi trƣờng nƣớc

mặt từ 2012 đến 2016;
Bƣớc 2: Tính toán các giá trị WQI thông số theo công thức;
Bƣớc 3: Tính toán WQI;
Bƣớc 4: So sánh WQI với bảng các mức đánh giá chất lƣợng nƣớc.
5. Đố tƣợn và

ớ

ạn n

ên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu: Sông La Ngà bắt nguồn từ cao nguyên Di Linh thuộc
tỉnh Lâm Đồng, là 1 phụ lƣu của sông Đồng Nai với chiều dài 272 km, chảy qua 3
huyện Hàm Thuận Bắc, Tánh Linh, Đức Linh thuộc tỉnh Bình Thuận (với chiều dài
143 km).
Giới hạn nghiên cứu
- Lựa chọn các thông số, trọng số và hàm chuyển đổi chỉ số phụ phù hợp trong
xây dựng WQI
- Áp dụng WQI kết hợp số liệu quan trắc CLN nhiều năm để phân loại CLN
từng điểm quan trắc và phân vùng CLN
- Đề xuất sơ bộ các biện pháp BVMT nƣớc sông trên địa bàn Bình Thuận.
6. Đón

óp

oa ọc,

n tế và xã ộ của n

ên cứu

Ý nghĩa khoa học: Luận văn đã làm sáng tỏ phƣơng pháp xây dựng và áp dụng
chỉ số chất lƣợng nƣớc để đánh giá và phân vùng chất lƣợng nƣớc sông, với trƣờng
hợp nghiên cứu điển hình tại Bình Thuận
Ý nghĩa thực tiễn:
- Là công cụ hữu ích nhằm đánh giá chất lƣợng nƣớc sông một cách tổng thể
dựa trên giá trị của tập hợp các thông số môi trƣờng;
- Là cơ sở nâng cao hiệu quả quản lý thông qua việc xác định hiện trạng và
diễn biễn chất lƣợng nƣớc trong toàn tỉnh, toàn lƣu vực giúp các doanh
3
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
nghiệp, dân chúng có nhu cầu sử dụng nƣớc biết rõ khả năng sử dụng nƣớc ở
từng đoạn sông;
- Là cơ sở để định hƣớng về tiềm năng sử dụng các nguồn nƣớc và kiểm soát ô
nhiễm nƣớc tại các đoạn sông trên địa bàn tỉnh.

4
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận

và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT

CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN
1.1. TỔNG QUAN VỀ HIỆN TRẠNG Ô NHIỄM NƢỚC MẶT Ở VIỆT NAM
VÀ THẾ GIỚI
1.1.1. H ện trạn
n ễm nƣớc mặt trên t ế ớ
Dƣới tác động của sự gia tăng dân số và tăng trƣởng kinh tế, nguồn nƣớc nói
chung, đặc biệt là nguồn nƣớc mặt đang ngày càng bị lạm dụng. Quá trình đô thị
hóa, hoạt động nông nghiệp, công nghiệp và biến đổi khí hậu gây áp lực nặng nề lên
khối lƣợng và chất lƣợng nguồn nƣớc.
Theo thống kê của Viện Nƣớc quốc tế (SIWI) đƣợc công bố tại Tuần lễ Nước
Thế giới (World Water Week) khai mạc tại Stockholm, thủ đô Thụy Điển ngày
5/9/2014 thì mỗi ngày trung bình trên trái đất có khoảng 2 triệu tấn chất thải sinh
hoạt đổ ra sông hồ và biển cả, 70% lƣợng chất thải công nghiệp không qua xử lý bị
trực tiếp đổ vào các nguồn nƣớc tại các quốc gia đang phát triển[1].
Chính vì vậy, nguồn nƣớc dùng trong sinh hoạt của con ngƣời bị ô nhiễm
nghiêm trọng. Một nửa số bệnh nhân phải nhập viện ở các nƣớc đang phát triển là
do không đƣợc tiếp cận những điều kiện vệ sinh phù hợp vì thiếu nƣớc và các bệnh
liên quan đến nƣớc. Thiếu vệ sinh và thiếu nƣớc sạch là nguyên nhân gây tử vong
cho hơn 1,6 triệu trẻ em mỗi năm. Tổ chức Lƣơng Nông LHQ (FAO) cảnh báo
trong 15 năm tới sẽ có gần 2 tỷ ngƣời phải sống tại các khu vực khan hiếm nguồn
nƣớc và 2/3 cƣ dân trên hành tinh có thể bị thiếu nƣớc[1].
Châu Á đang phát triển bùng nổ nhƣng nguồn nƣớc của khu vực này đang cạn
kiệt dần. Khi một lục địa không đủ khả năng đảm bảo đủ nguồn nƣớc cho các đô thị
c ng nhƣ các vùng nông thôn thì đây sẽ thực sự là một thảm họa. Theo ông Arjun
Thapan, cố vấn cao cấp đặc biệt của Chủ tịch Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB)
về lĩnh vực nƣớc và cơ sở hạ tầng, viễn cảnh này sẽ trở thành hiện thực chỉ trong
vòng 20 năm nữa[1].

Với 80% nƣớc của châu Á đƣợc dùng cho tƣới tiêu phục vụ nông nghiệp, việc
thiếu nƣớc có thể dẫn đến những tác động nghiêm trọng đối với cung cấp lƣơng
thực. Trong khi đó, khoảng 10 đến 15% nƣớc của châu Á dùng cho công nghiệp.
Nhƣng hiệu quả của việc dùng nƣớc trong nông và công nghiệp chỉ tăng có 1% một
năm kể từ năm 1990. Thapan cảnh báo trừ phi cải thiện triệt để tỷ lệ hiệu quả dùng
nƣớc trong cả nông nghiệp và công nghiệp, châu Á không thể thu hẹp khoảng cách
5
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
giữa cung và cầu trong năm 2030[1].
Quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa ồ ạt là hai lý do dẫn đến cuộc khủng
hoảng này nhƣng chủ nghĩa tiêu dùng là lý do không kém phần quan trọng. Một ví
dụ là mức tiêu thụ thịt của Trung Quốc đã tăng gấp đôi trong vòng 20 năm qua và
dự đoán sẽ tiếp tục tăng gấp đôi trong 20 năm nữa. Để sản xuất một kg thịt cần đến
khoảng 35.000-70.000 lít nƣớc và để sản xuất một kg gạo cần đến 10.000 lít
nƣớc[2].
Bộ trƣởng Phát triển Dân tộc Singapore cho biết mỗi ngày có hơn 200.000
ngƣời từ các khu vực nông thôn di chuyển tới các thành phố hoặc thị trấn. Nhƣ vậy,
cứ 3 ngày, một lƣợng ngƣời tƣơng đƣơng với một thành phố mới với dân số bằng
Seattle hoặc Amsterdam lại xuất hiện. Đến năm 2050, 70% dân số toàn cầu sẽ sống
trong các thành phố, tăng so với con số 50% ở thời điểm hiện tại[1].
Ở Philippines, trong số 412 con sông, 50 sông đã bị ô nhiễm do tác nhân sinh
học. Chỉ riêng việc làm sạch vịnh Manila và sông Pasig ở Manila đã tốn khoảng từ
2 đến 2,5 tỷ USD[3].
Tại Trung Quốc, nhiều hồ nƣớc, dòng sông và vùng biển đang ô nhiễm nghiêm

trọng do tác động của tự nhiên và con ngƣời. Nguyên nhân là do tốc độ phát triển
chóng mặt của Trung Quốc kéo theo nhu cầu sử dụng nƣớc ngày càng cao. Tuy vậy,
chính phủ nƣớc này chƣa hề có biện pháp chặt chẽ nào để bảo vệ nguồn nƣớc, thậm
chí trong vòng 20 năm qua, có đến 28.000 dòng sông tại Trung Quốc đã biến mất,
bằng 50% trong tổng số các dòng sông tại đất nƣớc đông dân nhất thế giới này.
Khoảng 50% lƣợng nƣớc trên sông Hoàng Hà bị ô nhiễm đến mức không thể dùng
cho nông nghiệp, và hơn 50% nƣớc bề mặt ở lƣu vực sông Hai không thể dùng cho
bất kỳ mục đích nào[2].1.
Tại Mexico, Chính quyền đã quyết định tạm đóng cửa 88 trƣờng học ở bang
Sonora, miền Bắc nƣớc này do hai con song tại đây bị nhiễm độc từ nƣớc thải của
công ty Buenavista del Cobre. Có khoảng 800.000 ngƣời dân bị ảnh hƣởng từ sự cố
ô nhiễm môi trƣờng này. Cơ quan bảo vệ môi trƣờng Mexico PROFEPA đã yêu cầu
công ty Buenavista del Cobre nhanh chóng khắc phục sự cố này. Việc tạm ngƣng
cho học sinh đến trƣờng là nhằm đảm bảo các em không uống phải nƣớc nhiễm độc.
Nhà chức trách đã chủ động chuyển 4 triệu lít nƣớc sạch đến các hộ dân cƣ ở gần
khu vực nguồn nƣớc bị nhiễm độc để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của mọi ngƣời.
Một số khu vực ở vùng sâu, chiếm 10-20% dân số bị ảnh hƣởng, hiện chƣa đƣợc hỗ
trợ nƣớc sạch[4].
6
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
Ở Indonesia, sông Citarumlà một trong những dòng sông lớn nhất của
Indonesia. Theo số liệu của Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), sông Citarum
cung cấp 80% lƣợng nƣớc sinh hoạt cho 14 triệu dân thủ đô Jakarta, tƣới cho những
cánh đồng cung cấp 5% sản lƣợng lúa gạo và là nguồn nƣớc cho hơn 2.000 nhà máy

- nơi làm ra 20% sản lƣợng công nghiệp của đảo quốc này. Dòng sông này là một
phần không thể thay thế trong cuộc sống của ngƣời dân vùng Tây đảo Java. Tuy
nhiên, hiện tại nó là một trong những dòng sông ô nhiễm nhất thế giới. Citarum nhƣ
một bãi rác di động, nơi chứa các hóa chất độc hại do các nhà máy xả ra, thuốc trừ
sâu trôi theo dòng nƣớc từ các cánh đồng và cả chất thải do con ngƣời đổ xuống. Ô
nhiễm nghiêm trọng khiến cá chết hàng loạt, ngƣời dân sử dụng nƣớc c ng bị lây
nhiễm nhiều loại bệnh tật. Điều kinh hoàng hơn cả là nhiều hộ dân sống quanh dòng
sông này hàng ngày vẫn sử dụng nƣớc sông để giặt gi , tắm rửa, thậm chí cả đun
nấu[2].
Sông Hằng là con sông nổi tiếng nhất Ấn Độ, dài 2.510km bắt nguồn từ dãy
Hymalaya, chảy theo hƣớng Đông Nam qua Bangladesh và chảy vào vịnh Bengal.
Hiện nay, sông Hằng là một trong những con sông bị ô nhiễm nhất trên thế giới vì
bị ảnh hƣởng nặng nề bởi nền công nghiệp hóa chất, rác thải công nghiệp và rác thải
sinh hoạt chƣa qua xử lý. Chất lƣợng nƣớc đang trở nên xấu đi nghiêm trọng. Ngoài
ra, do phong tục hỏa táng một phần thi thể rồi thả trôi sông nên những thi thể ngƣời
trôi lững lờ trên dòng sông này, rồi rác thải trực tiếp từ các bệnh viện do thiếu lò đốt
c ng là một nguyên nhân làm tăng ô nhiễm sông. Nƣớc sông giờ không những
không thể dùng ăn uống, tắm giặt mà còn không thể dùng cho sản xuất nông nghiệp.
Các nghiên cứu c ng phát hiện tỷ lệ các kim loại độc trong nƣớc sông khá cao nhƣ
thủy ngân (nồng độ từ 65-520ppb), chì (10-800ppm), crom (10-200ppm) và nickel
(10-130ppm) [2].2.
Sông Buriganga là một trong những con sông lớn chạy qua thủ đô Dhaka của
Bangladesh. Tuy nhiên, hiện nay mức ô nhiễm của sông rất cao. Sông bị ô nhiễm
bởi các hóa chất từ các nhà máy ximăng, xà phòng, nhuộm, da và giấy. Hầu hết
những loại hóa chất đƣợc xác định có trong nƣớc sông đều thuộc nhóm 12 chất ô
nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP), rất độc hại đối với con ngƣời[2].
1.1.2. H ện trạn
n ễm nƣớc mặt ở V ệt Nam
Việt Nam là quốc gia có hệ thống sông ngòi dày đặc với tổng lƣợng dòng chảy
nƣớc mặt hàng năm lên đến 830-840 tỷ m3. Tuy nhiên, Việt Nam không phải là

quốc gia giàu về nƣớc. Tài nguyên nƣớc của nƣớc ta phụ thuộc nhiều vào các nƣớc
7
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
có chung nguồn nƣớc phía thƣợng lƣu, với gần 2/3 tổng lƣợng nƣớc mặt hàng năm
là từ ngoài biên giới chảy vào. Chất lƣợng nƣớc mặt của Việt Nam đang có chiều
hƣớng ngày càng bị suy thoái, ô nhiễm, cạn kiệt bởi nhiều nguyên nhân. Trong đó,
sự gia tăng dân số, gia tăng nhu cầu về nƣớc do gia tăng chất lƣợng cuộc sống, đô
thị hoá c ng nhƣ quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng tài nguyên nƣớc kém hiệu quả,
thiếu bền vững đang là mối đe doa an ninh nguồn nƣớc và có nguy cơ sẽ kéo theo
nhiều hệ luỵ khó lƣờng[5].
Hệ thống nƣớc mặt Việt Nam với hơn 2.360 con sông, suối dài hơn 10 km và
hàng nghìn hồ, ao. Nguồn nƣớc này là nơi cƣ trú và nguồn sống của các loài động,
thực vật và hàng triệu ngƣời. Tuy nhiên, những nguồn nƣớc này đang bị suy thoái
và phá hủy nghiêm trọng do khai thác quá mức và bị ô nhiễm với các mức độ khác
nhau[6].
Ô nhiễm nguồn nƣớc xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Do tiếp nhận
nhiều loại nguồn thải, mức độ gia tăng các nguồn nƣớc thải hiện nay ngày càng lớn
với quy mô mở rộng ở hầu hết các vùng miền trong cả nƣớc[6].
* Nước thải sinh hoạt: Nƣớc thải sinh hoạt chiếm trên 30% tổng lƣợng trực tiếp thải
ra sông hồ, kênh rạch dẫn ra sông. Theo số liệu tính toán, Đông Nam Bộ và đồng
bằng sông Hồng là 2 vùng tập trung nhiều lƣợng nƣớc thải sinh hoạt nhất cả nƣớc.
* Nước thải công nghiệp: Trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nƣớc, nhiều ngàn công nghiệp đƣợc mở rộng quy mô sản xuất, c ng nhƣ phạm
vi phân bố. Cùng với đó là sự gia tăng lƣợng nƣớc thải lớn, nhƣng mức đầu tƣ cho

hệ thống xử lý nƣớc thải lại chƣa đạt yêu cầu. Số lƣợng các KCN ở vùng Đông
Nam Bộ có hệ thống xử lý nƣớc thải là (50-60%), trong đó hơn 50% trong số đó
vẫn chƣa hoạt động hiệu quả[6].
* Nước thải nông nghiệp và làng nghề: Nƣớc thải từ hoạt động nông nghiệp, làng
nghề có chứa hóa chất bảo vệ thực vật, hay thuốc trừ sâu, hàm lƣợng kim loại nặng,
chất hữu cơ... Phân bón và hóa chất bảo vệ thực vật tồn dƣ trong đất bị rửa trôi theo
dòng chảy mặt và đổ vào các con sông. Đây là thành phần độc hại cho môi trƣờng
và sức khỏe con ngƣời. Nhu cầu sử dụng phân bón cho hoạt động sản xuất nông
nghiệp của khu vực phía Bắc chiếm 30 – 40% tổng nhu cầu của cả nƣớc. Đồng bằng
sông Hồng là khu vực tập trung nhiều làng nghề nhất cả nƣớc với gần 900 làng
nghề (chiếm khoảng 60% tổng số làng nghề trên cả nƣớc). Các làng nghề với quy
mô sản xuất thủ công, lạc hậu, nhỏ lẻ, phân tán và phần lớn không có công trình xử

8
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
lý nƣớc thải đang làm cho môi trƣờng nƣớc mặt ở các khu vực này bị ô nhiễm
nghiêm trọng[6].
* Nước thải y tế: Nƣớc thải y tế chứa nhiều hóa chất độc hại với nồng độ cao và
chứa nhiều vi khuẩn lây lan bệnh truyền nhiễm. Đây là nguồn thải độc hại nếu
không đƣợc xử lý trƣớc khi thải ra môi trƣờng. Mức độ gia tăng lƣợng nƣớc thải y
tế cả nƣớc năm 2011 so với năm 2005 là 20%. Hầu hết các bệnh viện tuyến trung
ƣơng do Bộ Y tế quản lý đã đƣợc đầu tƣ hệ thống xử lý. Tuy nhiên, các bệnh viện
địa phƣơng và các phòng khám, chữa bệnh tƣ nhân nằm rải rác thì phần lớn chƣa có
hệ thống xử lý nƣớc thải. Theo Cục Quản lý Môi trƣờng Y tế của Bộ Y tế: năm

2011 cả nƣớc có 13.640 cơ sở y tế, khám chữa bệnh. Mỗi ngày các đơn vị này thải
ra 120.000 m3 nƣớc thải y tế. Trong khi đó, chỉ có 53,4% trong tổng số bệnh viện có
hệ thống xử lý nƣớc thải này.
Ngày nay, các khu vực trọng điểm phát triển kinh tế - xã hội của nƣớc ta đều
gắn với các lƣu vực sông (LVS) lớn nhƣ hệ thống sông Hồng - Thái Bình, hệ thống
sông Đồng Nai, Mê Công... và các cửa sông ven biển, từ đó đóng góp to lớn vào sự
phát triển của đất nƣớc. Tuy nhiên, điều đó c ng gây ra nhiều tác động tiêu cực cho
môi trƣờng nói chung và môi trƣờng nƣớc nói riêng tại các LVS. Chất lƣợng nƣớc
các sông đang diễn biến phức tạp, nhiều nơi bị suy thoái, nhất là các khu vực nội
thành, nội thị, các đoạn sông chảy qua các đô thị, khu công nghiệp (KCN), làng
nghề. Nổi cộm nhất là tình trạng ô nhiễm môi trƣờng tại 3 LVS: sông Cầu, sông
Nhuệ - sông Đáy và hệ thống sông Đồng Nai[6].
LVS Cầu gồm địa giới 6 tỉnh và một phần Thủ đô Hà Nội. Trong thời gian qua,
việc phát triển khai thác và chế biến khoáng sản ở thƣợng lƣu (Bắc Cạn và Thái
Nguyên) và mở rộng sản xuất tại các làng nghề khu vực trung và hạ lƣu (Vĩnh Phúc,
Bắc Giang, Bắc Ninh, Hải Dƣơng). Tốc độ đô thị hóa cao trong khi phần lớn các đô
thị chƣa có hệ thống xử lý nƣớc thải tập trung, sự mở rộng nhanh chóng của các
KCN, CCN trong khi hệ thống xử lý nƣớc thải chƣa có hoặc vận hành không đúng
quy định...Đây là những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trƣờng nƣớc mặt LVS Cầu,
nguồn cung cấp 70% nƣớc cấp sinh hoạt và công nghiệp trên địa bàn. Kết quả quan
trắc cho thấy, môi trƣờng nƣớc mặt LVS Cầu bị ô nhiễm cục bộ, bắt đầu từ đoạn
chảy qua thị xã Bắc Cạn về hạ lƣu (các thông số BOD5, NH4 và TSS đã vƣợt Quy
chuẩn quốc gia về chất lƣợng nƣớc mặt QCVN 08:2015/ BTNMT mức A1, xấp xỉ
mức B1). Từ đoạn chảy qua TP. Thái Nguyên, mức độ ô nhiễm gia tăng đáng kể,
các thông số quan trắc đều vƣợt QCVN nhiều lần, nƣớc sông có mùi dầu cốc. Đoạn
sông Cầu chảy qua tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh chịu ảnh hƣởng do tiếp nhận nƣớc của
sông Cà Lổ và sông Ng Huyện Khê và các KCN, làng nghề dọc 2 bên bờ sông nên
9
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng

Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
nƣớc sông bị ô nhiễm rõ rệt, các thông số chỉ đạt QCVN 08:2015/BTNMT loại
B2[6].
LVS Nhuệ - sông Đáy bao gồm một phần thủ đô Hà Nội và các tỉnh Hà Nam,
Nam Định, Ninh Bình, Hòa Bình. Dòng chảy sông Nhuệ phụ thuộc hoàn toàn vào
chế độ đóng mở các cống điều tiết: Liên Mạc (lấy nƣớc sông Hồng), Thanh Liệt
(lấy nƣớc sông Tô Lịch) và các cống khác trên trục chính: Hà Đông, Đổng Quan,
Nhật Tựu, Lƣơng Cổ - Điệp Sơn. Môi trƣờng nƣớc LVS Nhuệ - sông Đáy bị ô
nhiễm một phần do đặc điểm điều kiện tự nhiên đặc thù là sông có độ dốc tự nhiên
thấp, nguồn nƣớc cấp không đảm bảo do phụ thuộc các cống điều tiết, vào mùa kiệt
nguồn nƣớc cấp chủ yếu là nƣớc thải từ đầu nguồn... Chất lƣợng nƣớc của nhiều
đoạn thuộc LVS Nhuệ - sông Đáy đã bị ô nhiễm tới mức báo động, đặc biệt vào
mùa khô, giá trị các thông số BOD5, COD, Coliíbrm .. tại các điểm đo đều vƣợt
QCVN 08:2015/ BTNMT nhiều lần. Khu vực đầu nguồn sông Nhuệ, nƣớc sông còn
tƣơng đối tốt nhƣng sau hợp lƣu với sông Tô Lịch (nguồn tiếp nhận nƣớc thải chính
của các quận nội thành Hà Nội), nƣớc sông Nhuệ đã bị ô nhiễm trầm trọng (đặc biệt
tại điểm Cầu Tó trở đi). Mặc dù đã đƣợc pha loãng từ đoạn hợp lƣu với sông Đáy
trở về hạ lƣu và áp dụng giải pháp điều tiết đƣa nƣớc sông Tô Lịch qua hệ thống hố
điều hòa Yên Sở bơm ra sông Hồng vào mùa kiệt, nƣớc sông Nhuệ vẫn là nguyên
nhân chính gây ô nhiễm cục bộ cho LVS Nhuệ -sông Đáy, nguồn cấp nƣớc sinh
hoạt và sản xuất cho thành phố Phủ Lý và một số địa phƣơng phía hạ nguồn[6].
Lƣu vực hệ thống sông Đồng Nai bao gồm liên tỉnh/thành phố, trong đó 7
tỉnh/thành phố nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Theo thống kê sơ bộ,
trên lƣu vực hệ thống sông Đồng Nai có đến 103 KCN do Chính phủ ra quyết định
thành lập (chƣa kể các KCN/CCN do địa phƣơng thành lập) với diện tích quy hoạch
trên 33.600 ha, thải ra lƣợng nƣớc thải từ sản xuất công nghiệp khoảng 1,8 triệu

m3/ngày đêm. Tuy nhiên, hiện mới có khoảng 1/3 các KCN/khu chế xuất đã và đang
xây dựng hệ thống xử lý nƣớc thải tập trung; một số KCN có trạm xử lý nƣớc thải
tập trung nhƣng vận hành chƣa đúng quy định; tỷ lệ đấu nối nƣớc thải các nhà máy
vào hệ thống xử lý nƣớc thải tập trung còn thấp; nguồn phát sinh nƣớc thải chủ yếu
từ các ngành: chế biến thực phẩm, dệt nhuộm, giấy, chế biến mủ cao su, xi mạ... Tại
nhiều vị trí các giá trị N-NH4+ BOD5) COD vƣợt ngƣỡng QCVN 08 mức B1 nhiều
lần Khu vực cửa sông đã bị ô nhiễm hữu cơ, giá trị các thông sỗ đều vƣợt QCVN
08:2015/BTNMT mức A1, một số nơi còn vƣợt mức B1 (cảng Gò Dầu, Phú Mỹ,
Cái Mép). Ngoài ra, các tác động tiêu cực từ thủy điện, khai thác khoáng sản phía
thƣợng nguồn, xâm nhập mặn và ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đã và đang là
những mối đe dọa đến môi trƣờng nƣớc lƣu vực hệ thống sông Đồng Nai[6].
10
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
Theo kết quả khảo sát, hiện nay, hệ thống sông, hồ trên địa bàn TP Hà Nội tiếp
nhận mỗi ngày hàng triệu m3 nƣớc thải công nghiệp, nƣớc thải đô thị, nƣớc thải. Dự
báo lƣợng nƣớc thải sinh hoạt trên địa bàn TP Hà Nội sẽ lên đến 440.934 m3/ngày
đêm vào năm 2020. Nhƣ vậy, trong tƣơng lai gần, nguy cơ ô nhiễm nguồn nƣớc
sông, hồ ở TP Hà Nội sẽ gia tăng nhanh chóng, đặc biệt là ô nhiễm do chất thải
công nghiệp, sinh hoạt. Đây là cảnh báo khẩn cấp cho công tác bảo vệ và phục hồi
chất lƣợng nƣớc của TP Hà Nội.
Về chất lƣợng một số lƣu vực sông vùng núi Đông Bắc: Chất lƣợng sông Kỳ
Cùng và các sông nhánh trong những năm gần đây giảm sút xuống loại A 2, sông
Hiến, sông Bằng Giang còn ở mức B1. Đầu nguồn (Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái, Hà
Giang) vài năm gần đây mùa khô xuất hiện hiện tƣợng ô nhiễm bất thƣờng trong

thời gian ngắn 3 - 5 ngày. Sông Hồng qua Phú Thọ, Vĩnh Phúc hầu hết các thông số
vƣợt QCVN 08:2015 – A1, một số địa điểm gần các nhà máy thậm chí xấp xỉ B1
(đoạn sông Hồng từ Cty Super Phốt phát và hóa chất Lâm Thao đến KCN phía Nam
TP.Việt Trì), các thông số vƣợt ngƣỡng B1 nhiều lần. So với các sông khác trong
vùng, sông Hồng có mức độ ô nhiễm thấp hơn[7].
Có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi
trƣờng nƣớc, nhƣ sự gia tăng dân số, mặt trái của quá trình công nghiệp hoá, hiện
đại hoá, cơ sở hạ tầng yếu kém, lạc hậu: nhận thức của ngƣời dân về vấn đề môi
trƣờng còn chƣa cao… Đáng chú ý là sự bất cập trong hoạt động quản lý, bảo vệ
môi trƣờng. Nhận thức của nhiều cấp chính quyền, cơ quan quản lý, tổ chức và cá
nhân có trách nhiệm về nhiệm vụ bảo vệ môi trƣờng nƣớc chƣa sâu sắc và đầy đủ;
chƣa thấy rõ ô nhiễm môi trƣờng nƣớc là loại ô nhiễm gây nguy hiểm trực tiếp,
hàng ngày và khó khắc phục đối với đời sống con ngƣời c ng nhƣ sự phát triển bền
vững của đất nƣớc. Các quy định về quản lý và bảo vệ môi trƣờng nƣớc còn thiếu
(chẳng hạn nhƣ chƣa có các quy định và quy trình kỹ thuật phục vụ cho công tác
quản lý và bảo vệ nguồn nƣớc). Cơ chế phân công và phối hợp giữa các cơ quan,
các ngành và địa phƣơng chƣa đồng bộ, còn chồng chéo, chƣa quy định trách nhiệm
rõ ràng. Chƣa có chiến lƣợc, quy hoạch khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên
nƣớc theo lƣu vực và các vùng lãnh thổ lớn. Chƣa có các quy định hợp lý trong việc
đóng góp tài chính để quản lý và bảo vệ môi trƣờng nƣớc, gây nên tình trạng thiếu
hụt tài chính, thu không đủ chi cho bảo vệ môi trƣờng nƣớc[7].
Chất lƣợng các nguồn nƣớc mặt đang suy giảm rõ rệt. Nhiều sông, hồ, kênh,
rạch ở các thành phố lớn, các khu dân cƣ tập trung đang dần biến thành nơi chứa
các chất thải đô thị, chất thải công nghiệp chƣa qua xử lý. Không chỉ riêng ở khu
vực đô thị mà ở khu vực nông thôn, tình trạng ô nhiễm môi trƣờng nƣớc mặt từ
11
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng

Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
nguồn nƣớc thải sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi và sản xuất của các làng
nghề c ng đang cần sự quan tâm kịp thời. Vì vậy, giải quyết vấn đề ô nhiễm môi
trƣờng nƣớc mặt đang là vấn đề cấp bách, không chỉ đòi hỏi trách nhiệm của các
cấp quản lý, các doanh nghiệp mà còn là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và
toàn xã hội.
1.2. TỔNG QUAN VỀ PHƢƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG NƢỚC
1.2.1. Tổn quan về c ỉ số m trƣờn
Chỉ số môi trƣờng: là một tập hợp các tham số hay chỉ thị đƣợc tích hợp hay
nhân với trọng số. Các chỉ số ở mức độ tích hợp cao hon, nghĩa là chúng đƣợc tính
toán từ nhiều biến số hay dữ liệu để giải thích cho một hiện tƣợng nào đó.
1.2.2. Tổn quan về c ỉ số c ất lƣợn nƣớc (WQI)
a. Giới thiệu chung về WQI
Chỉ số chất lƣợng nƣớc (Water Quality Index- WQI) là một chỉ số tổ hợp đƣợc
tính toán từ các thông số chất lƣợng nuớc xác định thông qua một công thức toán
học. WQI dùng để mô tả định lƣợng về chất lƣợng nƣớc và đƣợc biểu diễn qua một
thang điểm.
Các ứng dụng chủ yếu của WQI bao gồm:
 Phục vụ quá trình ra quyết định: WQI có thể đƣợc sử dụng làm cơ sở cho
việc ra các quyết dịnh phân bổ tài chính và xác định các vấn đề ƣu tiên.
 Phân vùng chất lƣợng nƣớc.
 Thực thi tiêu chuẩn: WQI có thể đánh giá đƣợc mức độ đáp ứng/không
đáp ứng của chất lƣợng nƣớc đối với tiêu chuẩn hiện hành.
 Phân tích diễn biến chất lƣợng nƣớc theo không gian và thời gian.
 Công bố thông tin cho cộng đồng.
 Nghiên cứu khoa học: các nghiên cứu chuyên sâu về chất lƣợng nƣớc
thƣờng không sử dụng WQI, tuy nhiên WQI có thể sử dụng cho các
nghiên cứu vi mô khác nhƣ đánh giá tác động của quá trình đô thị hóa

đến chất lƣợng nƣớc khu vực, đánh giá hiệu quả kiểm soát phát thải,…

12
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
b. Quy trình xây dựng WQI
Hầu hết các mô hình chỉ số chất lƣợng nƣớc hiện nay đều đƣợc xây dựng thông
qua quy trình 4 bƣớc nhƣ sau[8]:
b1. Bước 1: Lựa chọn thông số
Có rất nhiều thông số có thể thể hiện chất lƣợng nƣớc, sự lựa chọn các thông số
khác nhau để tính toán WQI phụ thuộc vào mục đích sử dụng nguồn nƣớc và mục
tiêu của WQI. Dựa vào mục đích sử dụng WQI có thể đƣợc phân loại nhƣ sau: Chỉ
số chất lƣợng nƣớc thông thƣờng, chỉ số chất lƣợng nƣớc cho mục đích sử dụng đặc
biệt.
Việc lựa chọn thông số có thể dùng phƣơng pháp Delphi hoặc phân tích nhân tố
quan trọng. Các thông số không nên quá nhiều vì nếu các thông số quá nhiều thì sự
thay đổi của một thông số sẽ có tác động rất nhỏ đến chỉ số WQI cuối cùng. Các
thông số nên đƣợc lựa chọn theo 5 chỉ thị sau:
 Hàm lƣợng Oxy hòa tan: DO;
 Phú dƣỡng: NH4+, NO3-, Tổng N, PO43-, Tổng P, BOD5, COD, TOC;
 Các khía cạnh sức khỏe: Tổng Coliform, Fecal Coliform, Dƣ lƣợng
thuốc bảo vệ thực vật, các kim loại nặng;
 Đặc tính vật lý: Nhiệt độ, pH, Màu sắc;
 Chất rắn lơ lửng: Độ đục, TSS.
b2. Bước 2: Chuyển đổi các thông số về cùng một thang đo (tính toán chỉ số phụ)

Các thông số thƣờng có đơn vị khác nhau và có các khoảng giá trị khác nhau.
Vì vậy để tập hợp đƣợc các thông số vào chỉ số WQI ta phải chuyển các thông số về
cùng một thang đo. Bƣớc này sẽ tạo ra một chỉ số phụ cho mỗi thông số. Chỉ số phụ
có thể đƣợc tạo ra bằng tỉ số giữa giá trị thông số và giá trị trong quy chuẩn.
b3. Bước 3: Trọng số
Trọng số đƣợc đƣa ra khi ta cho rằng các thông số có tầm quan trọng khác nhau
đối với chất lƣợng nƣớc. Trọng số có thể xác định bằng phƣơng pháp Delphi,
phƣơng pháp đánh giá tầm quan trọng dựa vào mục đích sử dụng, tầm quan trọng
của các thông số đối với đời sống thủy sinh, tính toán trọng số dựa trên các tiêu chu
ẩn hiện hành, dựa trên đặc điểm của nguồn thải vào lƣu vực, bằng các phƣơng pháp
thống kê…
13
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng


Khóa luận tốt nghiệp
Ứng dụng chỉ số WQI đánh giá chất lượng nước mặt sông La Ngà tỉnh Bình Thuận
và đề xuất các giải pháp bảo vệ - Khoa Môi trường - ĐHTNMT
Một số nghiên cứu cho rằng trọng số là không cần thiết. Mỗi lƣu vực khác nhau
có các đặc điểm khác nhau và có các trọng số khác nhau. Vì vậy WQI của các lƣu
vực khác nhau không thể so sánh với nhau.
b4. Bước 4 : Tính toán chỉ số WQI cuối cùng
Các phƣơng pháp thƣờng đƣợc sử dụng để tính toán WQI cuối cùng từ các
chỉ số phụ: trung bình cộng, trung bình nhân hoặc giá trị lớn nhất.

14
SVTH:Võ Thị Anh Phương
GVHD: PGS.TS. Tôn Thất Lãng