Từ ngữ chỉ động vật trong sử thi ê đê
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.53 MB, 220 trang )
BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN THỊ QUỲNH THƠ
TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG SỬ THI Ê-ĐÊ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ
Hà Nội, 2019
BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN THỊ QUỲNH THƠ
TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG SỬ THI Ê-ĐÊ
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 9229020
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ
Hà Nội, 2019
i
LỜI C M ĐO N
ẹ
nêu trong luạ
.
T c gi
uạn án
Nguyễn Thị Quỳnh Thơ
ii
LỜI C M ƠN
ạ
ã
, tôi
, góp ý tạ
ạ
-
ạ
ạ
ạ
kiẹn thuạ
ã ạ
ạ
ạ
.
ạc biẹ
.TS
Thị Tâm, nh
i.
i ã
ặng Thị H o Tâm
ạ
ạn
án này.
, hiẹ
ẹt Nam, Viẹ
ạ
- Viẹn Hàn lâm KHXH Viẹ
-
& NV -
ạ
ẹ
ẹ
Q
ã
báu giúp tôi hoàn thành luạn án.
ạ
ẹ
.
ã
Mạ
ã
.
ạ
ạ
Q
ẹn hon.
Nguyễn Thị Quỳnh
hơ
iii
MỤC LỤC
...................................................................................................
O
i
.......................................................................................................
ii
MỤC LỤC ............................................................................................................
iii
DANH MỤC B NG BIỂU .................................................................................
vi
DANH MỤC BIỂU Ồ .....................................................................................
viii
Ồ ...........................................................................................
DANH MỤ
QU
ix
O
U N ÁN .................... x
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................
1
1. Lí do ch
tài .............................................................................................
1
2. Mụ
ệm vụ nghiên c u .................................................................
2
u ................................................................................
2
2.2. Nhiệm vụ nghiên c u ...............................................................................
2
u ....................................
3
ng nghiên c u ..............................................................................
3
3.2. Phạm vi nghiên c u ..................................................................................
3
2.1. Mụ
3
ng, phạm vi và ng liệu kh o sát, nghiên c
31
4
ơ
th pháp nghiên c u .........................................................
3
41
ơ
...............................................................................
3
42
ơ
.....................................................
4
43
ơ
...........................................................
4
4.4. Th pháp th ng kê, phân loại, hệ th ng hóa ............................................
4
a luận án .....................................................................................
5
6. Ý
ận và th c tiễn ............................................................................
4
5
61 Ý
lí luận ..........................................................................................
5
62 Ý
c tiễn ......................................................................................
6
a luận án .......................................................................................
6
7. C u trúc c
iv
Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ
.....................................................................................................................
LUẬN
1.1. T ng quan tình hình nghiên c
u ..................................................................
1.1.1. Nghiên c u v t ng ch
ộng vật t
1.1.2. Nghiên c u v t ng ch
ộng vật trong s
12
7
7
ộ ngôn ng ...................... 7
thi Ê- .........................
ơ ở lí luận ...............................................................................................
12
16
1.2.1. Lí thuy t v
a t .....................................................................
16
1.2.2. Lí thuy t v
ịnh danh ........................................................................
22
13
ơ ở
c .....................................................................................
ă
1.3.1. Quan hệ gi a ngôn ng
1.3.2. Vài nét v dân tộc ÊTi u k
ơ
25
-
ă......................................................
25
thi Ê- ................................................
27
1 .................................................................................................
30
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊNH DANH TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG
SỬ THI Ê-ĐÊ ......................................................................................................
2.1. Tiêu chí phân loạ
ộng vật
33
33
.......................................................................
2.1.1. Quan niệm phân loạ ộng vật trong dân gian ....................................
33
2.1.2. Quan niệm phân loạ
ộng vật trong khoa h c ...................................
35
2.2. K t qu th ng kê t ng ch ộng vật trong s thi Ê- ...........................
36
2.2.1. K t qu th ng kê t
ng ch nhóm chim trong s thi Ê- .................
2.2.2. K t qu th ng kê t ng ch
39
nhóm thú xu t hiện trong s thi Ê- .... 43
2.2.3. K t qu th ng kê t ng ch nhóm côn trùng trong s thi Ê- .........
45
2.2.4. K t qu th ng kê t ng ch
thi Ê- ..........
46
2.2.5. K t qu th ng kê t ng ch nhóm cá trong s thi Ê- .....................
47
2.3. T ng
231
ch
ơ
232
ơ
Ti u k
ơ
ộng vật trong s
ị
ỡ
thi Ê- é e
ơ
ơ ở v ộng vật trong s
ịnh danh ..48
thi Ê- ..............48
ịnh danh phái sinh v
ộng vật trong s thi Ê- ............49
2 .................................................................................................
97
v
Chương 3. TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG SỬ THI Ê-ĐÊ VÀ ĐẶC
TRƯNG VĂN HOÁ TỘC NGƯỜI ...................................................................
3.1. T ng ch
ộng vật trong s thi Ê-
ặ
i v i hoạ
3.2. T ng ch
ộ
ă
ú
ộng vật ........................................
3.1.1. R ng là không gian sinh t n c
312
ă
99
ng ..... 99
100
n .....................................................
ộng vật trong s thi Ê-
103
ă
ỡng c
i Ê-
.....................................................................................................................
108
3.2.1. T ng
ch ộng vậ
3.2.2. T ng
ch
ă
cúng c
ộng vật trong s thi Ê-
i Ê- ...............
ệm chim hoá thân
i ...........................................................................................
3.3. T ng ch
115
ộng vật trong s thi Ê-
ă
ẩm th c c a tộ
Ê- .................................................................................................................
ch s n phẩ
3.3.2. T ng
ch nguyên liệu ch bi n th c phẩm có ngu n g
ẩm th c c
3.4. T ng ch
ă
i Ê-
ă
m th c c
i Ê- .. 119
.................................................................
ộng vật trong s thi Ê-
ộng vật và
122
ă
.....................................................................................................................
ục c
i Ê124
3.5. T ng
ch
ộng vật trong s thi Ê-
.....................................................................................................................
i Ê131
3.6. T ng ch
Ti u k
i
119
3.3.1. T ng
ă
108
ơ
ộng vật và m i quan hệ xã hội c
3 ...............................................................................................
i Ê- ............ 141
147
KẾT LUẬN ....................................................................................................... 149
Ụ
O
Ê QU
N LU N ÁN .......................................................................... 154
DANH SÁCH CÁC CHUYÊN GIA HỖ TRỢ DỊCH TI NG Ê- Ê ................ 155
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KH O ........................................................... 156
PHỤ LỤC ........................................................................................................... 167
vi
DANH MỤC B NG BIỂU
B ng 2.1. Tên g
B ng 2.2. K t qu
ộng vật trong s thi Ê- .....................................
36
th ng kê t n s xu t hiện c a t ng ch nhóm chim trong s
thi Ê- .................................................................................................................
B ng 2.3. K t qu
41
th ng kê t n s
xu t hiện c a t ng ch nhóm thú trong s thi
Ê- ......................................................................................................................
B ng 2.4. K t qu
43
th ng kê t n s
xu t hiện c a t
ng
ch nhóm côn trùng
trong s thi Ê- ...................................................................................................
B ng 2.5. K t qu
thi ÊB ng 2.6. K t qu
45
th ng kê t n s
xu t hiện c a t ng ch
ộng vậ
46
th ng kê t n s
xu t hiện c a t ng ch nhóm cá trong s thi
Ê- ......................................................................................................................
B ng 2.7. T ng
47
ịnh danh nhóm chim theo thành t
ch
gi ng trong s thi Ê-
..........................................................................................................................
B ng 2.8. K t qu
51
th ng kê t
ng
ịnh danh nhóm cá theo thành t ch
trong s thi Ê- ...................................................................................................
th ng kê t
s n trong s
.............................................................................................
B ng 2.10. K t qu
ơ
s c trong s
ng
th ng kê t
ịnh danh nhóm thú d
ặ
thi Ê-
B ng 2.12. K t qu
th ng kê t
ng
ịnh danh nhóm thú d
ặ
ng
ng kê t ng
..........................................................................................................................
B ng 2.13. K t qu
..........................................................................................................................
m hình
63
ịnh danh nhóm thú d
ặ
.............................................................................................
th
m sinh
58
trong s thi Ê- ...............................................................................
B ng 2.11. K t qu
gi ng
54
B ng 2.9. K t qu
thi Ê-
ỡng
..............................................................................................
m màu
66
ịnh danh màu s c loài ng a trong s
thi Ê68
th
ng kê t ng
ịnh danh màu s c loài trâu trong s thi Ê70
vii
B ng 2.14. K t qu th ng kê t
ng ch màu s
ộng vật trong s
thi Ê-
..........................................................................................................................
75
B ng 2.15. K t qu
th ng kê t
B ng 2.16. K t qu
ặ
ịnh danh nhóm thú d
ặ
m môi
thi Ê- ...............................................................................
ng s ng trong s
danhd
ng
78
th ng kê s
ộng vậ
ú
m sinh s n và màu s c trong s
B ng 3.1. Hệ th ng các nhóm nghi lễ c
ịnh
thi Ê- ............................
i Ê-
dụ
ộng vật làm lễ
vật .......................................................................................................................
108
B ng 3.2. Th ng kê một s nghi lễ có trong s
B ng 3.3. T n s
xu t hiện c a các bi u th
ộng vật làm lễ vật ... 111
ct
ng
g
ộng vậ
i ...........................................................................................
B ng 3.4. K t qu
th ng t n s
vật trong s thi ÊB ng 3.6. K t qu
i Ê-
xu t hiện t “
”(
ộng vật) trong s thi Ê121
th ng kê bi u th
c t ng ch
ă
ộng
...........................................................................................
123
th ng kê bi u th c ngôn ng miêu t
ộng vật trên trang phục
..........................................................................................................
B ng 3.7. K t qu
th ng kê bi u th
126
c ngôn ng miêu t
c so sánh v
B ng 3.9. K t qu
c so sánh v
th ng kê bi u th
c t ng ch hoạ
ộng vật trong s thi Êth ng kê bi u th
vẻ ẹp c
thi Ê- .............................................
c so sánh vộng vật trong s
B ng 3.8. K t qu
ng
116
............................................................................................................................
B ng 3.5. K t qu
90
ộng vật trong s thi Ê-
132
ộng c
......................................................
c t ng
bi u thị vẻ ẹp c
......................................................
i anh
i anh hùng
134
i phụ n
138
viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1.
Biểu đồ 2.2.
ộ
Ê- .................................
e
ậ
ị
39
Ê- .........................................................................................
Biểu đồ 2.3.
ơ
54
ị
ú
ặ
Ê- .......................................................................
Biểu đồ 2.4.
64
ị
ú
ặ
Ê- .....................................................................................
Biểu 2.5.
68
ị
Ê-
..............................................................................................................................
Biểu đồ 2.6.
69
ị
Ê-
..........................................................................................................................
Biểu đồ 2.7.
71
ị
ú
ặ
Ê- ...............................................................................
Biểu đồ 2.8.
ơ
79
ị
ú
ặ
Ê- .......................................................................
Biểu đồ 2.9.
ộ
85
ậ
ặ
Biểu đồ 3.1.
Ê- ..........................................................................................................
ị
Ê- ....................................
ặ
Biểu đồ 2.10.
ú
ị
91
e
Ê- ......................................................
ệ ộ
“” ( ộ
94
ậ ) trong
121
ix
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.2.
ị
Sơ đồ 3.1. M i quan hệ gi
ộng vật trong s thi Ê-.....................................96
iv ir
ộng vật......................... 107
x
B NG QUY Ư C CÁCH VIẾT T T D NG TRONG LUẬN ÁN
BPCT
Bộ phậ
ơ
SS
So sánh
ộng vật
Hoạ
ộng
Stt
S th
t
NXB
Nhà xu t b n
TP. HCM
Thành ph H Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1
ộ
ậ
ộ
ơ
ạ
ệ
ệ
ộ
ậ
ậ
ỷ
ặ
ạ-
- ă
ã
ộ
ã ạ
ú ị
ú
ẻ
ú
“Từ ngữ chỉ động vật trong sử thi Ê-đê”
ộ
ậ
ộ
ă
ậ
ộ
ă
-ị
1.2.
s
Ê-
ơ
ệ
ú
ụ
Ê-
s
- ă
ặ
s
ạ
Ê-
ậ
ộ
ệ
ậ
ộ
ậ
ụ
ạ s
ạ
ụ
ở
nói riêng
ă
ộ
ệ
ộ
ậ ã
ã
ậ
ậ
ă
ộ
Tây Nguyên…
13
ở
ộ
ạ
ộ
ậ
ậ
ộ
ậ
thi Ê-
ạ
ậ
ẽ
Êễ
ộ
ộ
ộ Ês
ụ
ộ Ê-
Ê-
ệ
ậ
ộ
ă
ậ
ễ
ệ
ậ
Ê-
s
2
ă
ụ
ậ
ộ
ậ
ệ
s
ộ Ê-
ú
“Từ ngữ chỉ động vật trong
sử thi Ê-đê”
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
ậ
“Từ ngữ chỉ động vật trong sử thi Ê-đê”
ệ
ộ
ệ
ậ
ụ
Ê-
e
ộ
ặ
ệ
ơ
ệ
phong phú thêm
ộ
ị
ậ
ậ
làm
ậ
ộ Êậ
ậ
ặ
ụ
s
Ê-
ặ
ơ
ặ
ị
ặ
õ ặ
Q
ơ
ệ:
ộ
Ê-
ệ
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
ạ
ụ
c nh ng mụ
u trên, luậ
ặ
ệ
:
(i). Hệ
ận có
nghiên c
, lí thuy
ịnh danh, m i quan hệ gi a ngôn ng
và
ă
(ii). Kh
, xác lập và phân tích hệ
ộng vật trong s
thi Ê-
xu t hiện c a các nhóm t
ng
ộ ă
-
()
( )
ú
ịnh danh
, xác lập và lí gi i t n s
ị
ộng vậ
i quan hệ gi a ngôn ng
ú
ng
ặ
ơ ở lí gi
ă
c ti n
3
ộ
ật trong s
Ê-
e
- ă
3. Đối tượng, phạm vi và ngữ iệu kh o s t, nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
-
:
ộ
ậ
s
Ê-
3.2. Phạm vi nghiên cứu
ộ
ạ
:
ậ
ạ
ậ (
) trong s
ộ
ẽ
ệ
ị
ạ
é
ơ
ệ
ị
danh,
ệ
ệ
ặ
ở
ị
ú
ệ
ị
ặ
é ở
ú
ụ
ặ
ạ
e
Tuy nhiên,
Ê-
ộ
ậ
ạ
e
ạ ộ
ạ
thái và không gian.
-
ệ
ộ
ú
:
ậ
s
Ê-
Tuy nhiên, s
Ê-
ệ
ạ
Ê-
e
(
ậ
s
50 ộ)
6 ộs
ậ
ú
Ê- : Anh em Klu Kla, Dăm Băng Mlan, Sum
Lum, Hbia Mlin, Dăm Yi chặt đọt mây, Mdrong Dăm.
ạ
ệ
s
các ộ s
ộ
Ba-na, s
thi
Ê-
ã
ộs
ộ
Mnông
ú
ị
ộ
s
ộ
4. Các phương ph p, thủ ph p nghiên cứu
4.1. Phương pháp miêu tả
ơ
ơ
ơ
c s dụng
ậ
4
ệ
ã
ậ
ị
ặ
ú
ị
ơ ở
ộng vật trong s thi Ê-
ệ
:
hình dáng ơ
ơ
ị
ặ
e
ộ
ặ
ậ
ặ
ặ
ơ
4.2. Phương pháp phân tích thành tố nghĩa
ậ
ơ
é
ú
ụ
ệ
ộ
ậ
s
thi Ê4.3. Phương pháp phân tích ngữ cảnh
ặ
luậnán vậ
ụ
miêu
ơ
ạ
ụ
ơ
ị
,
ơ ở
ộc t ng ch
ận diện,
ộng vật trong quan hệ
ị
ị
ệ
hệ th ng t
ch
n
g
ộng vật
trong s thi Ê- .
, luậ
ơ
ụ
ạ , hệ th ng hoá.
4.4. Thủ pháp thống kê, phân loại, hệ thống hóa
ệ
ệ
ệ
ă
ằ
ạ
g
ú
ệ
ụ
ị
ơ
2
ệ c a hệ th ng t
luậ
ệ
ụ
ệ
ngôn ng
ệ
ộ
ộ
ậ
ng kê, phân loạ
ng
ị
ộng vật. T
ằ
nh ng bi u th c
c th ng kê và phân lập, chúng tôi rút ra nh ng nhậ
ặ
th ng t n
g
ă
ch ộng vật.
5. Đóng góp của uận n
ị
i Ê-
ị
, biện
ệ
5.1.
6 ộs
Ê-
ậ
ã
10
5
mô hình ị
1 mô
ặ
ị
ệ
ậ
ộ
ộ
ã
ậ
ộ
ậ
ậ ơ ở 9
ị
ộ
3
phái sinh có
ơ
ộ
ã
ậ
ộ
ị
.
5.2.
ộ (5 1)
ặ
ậ
ụ
Ê-
ậ
ặ
ậ
ộ
ã
Ê-
ệ
ã ộ
ỡ
ệ
ộ
ệ
ậ
ậ
ệ
ộ
ã
: ặ
ộ
ạ ặ
ị
ậ
Ê-
ặ
ộ
Êộ
ă
ậ
ậ
trong s
ệ
ậ
ệ
ậ
ộ
ệ
;
ậ
Ê-
ộ
ậ
ã
ậ;
ạ
ặ
ơ
ậ
ị
ộ
ụ
ộ
é
-
Ê6. Ý nghĩa í uận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lí luận
ậ
ị
ậ
-ă
ệ
ị
ệ
ộ
ộ
s
ậ
ộ
ậ
trong s
ậ
ậ
Ê-
ộ
ệ
ộ
Ê-
ậ
ộ
ú
ệ
Ê-
ơ
ậ
ằ
6
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
ậ
ẳ
ệ
ị
ệ
ậ
ộ
Ê-
s
ậ
ộ
ạ
ă
ộ
ậ trong
ộ
s
Ê-
ậ
ộ
ạ ă
Ê-
s
ă
ộ Êậ
thi ở
ậ
(
;
ă
) ặ
ệ
ệ
ạ
ạ s
ạ
ạ
ệ
;
ă
ệ
và
ă
ạ
ệ
ộ
7. Cấu trúc của uận
n
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Luận án gồm 3 chương:
Chương 1
Chương 2
Chương 3
ộ
ơ ở
ặ
ị
ộ
ộ
ậ
s
Ê-
ậ
ậ
s
ặ
Ê-
ă
7
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ LUẬN
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật từ góc độ ngôn ngữ
1.1.1.1. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật dựa trên lí thuyết trường từ
vựng
ã
ễ
[108], [109], [110];
ộ
ậ
ã
ễ
ộ
[62], [63]…
e
é ở
ạ
:
ễ
:“ ặ
” [109] ã
ị
ộ
ơở
ộ
ă
ặ
-
ă
ộ
ộ -
ậ
ú
ậ
ễ
:“ ặ
ộ
ặ
ậ
ệ
ệ
ộ
ị
” [62] ã
ậ
ệ
ụ
không va
ị
ễ
ộ
ị
ơ ở
ã
ộ
ậ
ậ
ụ
21
é
ệ
ệ
ằ
ạ
ộ
ị
ễ
ệ
ộ
ộ
:“
ơ
ạ
:
ặ
ệ
ạ
ệ
ú
ệ
ậ
ị
ặ
ậ
” [30] ã
ậ
õ
ộ
ộ
ậ
ộ
ậ
ị
ơ
ộ
ậ
ậ
ậ
ạ
ị
ậ
ộ
8
ị
ụ
ạ
ị
-
ộ
:“
ị
1
ệ
-
ơ
ộ
ệ
ộ
ng t v
ặ
” [56] ã
ng t v ng chim chóc v
ặ
ở luậ
i Việt
ộ
a
hai, m i liên hệ mật thi t gi a
i trên các khía cạ
i (bộ trang phục - bộ
thái (bay, p, hót, làm t )
ộ
ậ
m tri nhận c
i Việt th a nhận nhóm gia c m là một
phạm trù quan tr ng c a phạm trù chim. Th
dụ tri nhận
ậ
ện ra nh
ng t v ng chim chóc. Th nh
ặc biệ
ậ
ậ
Lê Thị Thanh Huy n trong công trình: “
th
ệ ” [45] ã
ị
ị
nhảy ổ).
ậ
ệ
ị
-
ẩ
)
ms
ă
ặ
m hình
m hoạ ộng, trạng
ởng (ra ràng, đủ lông đủ cánh,
ã
ch ra mô hình ẩn dụ ý niệ
ặ
u vận dụng lí thuy t ẩn
ộng vậ
i Việt.
1.1.1.2. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật dựa trên lí thuyết định danh
ú
ã
ặ
ph n ánh thông qua
ặ
ộng vật d
ă
a trên lí thuy
ă
ị
ạ
Chúng tôi t
ộ
ơ
ộng vật.
ị
e
ặ
” [1] ã
ị
ng nghiên
:
:“
ộ ị
c
ộng vậ
ị
c một s công trình nghiên c u tiêu bi
c u tên g i ộng vật d a trên lí thuy
Q
ộ
ch ộng vật. Tuy
nhiên,
ệ ở
ị
ú
ở
ậ :
ở
ụ
ệ
é
ạ
9
(91,8%).
ễ
[110] ã
:“ ặ
ặ
ă
ộ
ă
ộ
ậ
e
ễ
ú
:“ ặ
(
ã
do)” [63]
ễ
ộ
ở
ẩ
ệ -
ậ
ộ
ơ ở
ú
ộ”
ệ
ệ
ệ
ậ
ở
ậ
ộ
ệ
ệ
ễ
ộ
ã
Vệ
ộ
ị
ệ
ã
ị
ệ
ụ
ă
ệ
ộ
ộng vật
ằ : Xét theo ngu n g c, tên g i
ệ
ậ
ạ
ộng vậ
, một bộ phận tên g
ộng vậ
Ấn Âu, Hán Việt, Khmer. Ví dụ: (cá b ng
tư ng, r n lục, cá linh - trây linh, (cá ba sa) [72, tr.32].
ị
:“
ệt” ã
ng th
ã
n hành phân loạ
ộng vật theo tiêu chí dân gian,
ằ :“
hiệ
ột cách thậ
ậ
hệ
ệ thuậ
ã ă
tín
,
ỡ
ộ
ệ ” [54, tr.12].
Trịnh Thị Thu Hoà trong công trình: “
trong ti
” ã
ti
2
ơ
tạ
ộng vậ
e
ặ
ơ
m ng
ệ:()
ộng vật và th c vật
a t ng ch
ộng vật trong
a các thành t trong tên g i. Trên
ện này, tác gi ch ra tên g i ch
ng có tính ch t th
ng ch
ộng vật trong ti
bậc: Nh ng tên g i có nộ
ctn
10
rộ
c coi là nh
ơ ị ịnh danh g c; Nh ng tên g i có nội dung ý ị
ệ
ệ ạ
ẹp,
ậ ụ
( )
ị
Ở
ậ
ơ
ệ ( )
õ
ặ
ơ ở ị
ộ
ộ
ậ
1.1.1.3. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật dựa trên lí thuyết ngôn ngữ
học tri nhận
ị
ị
[103],
ị
ơ
[56]
ỹ
:“ ặ
ệ
ằ
” [28]
ạ
ặ
ệ
ậ
ã
ẳ
ị
ậ
ạ
ặ
ạ
ặ
ẩ
ặ
ụ
ạ ộ
ệ
ạ
- ă
ệ
khi nghiên c u
ậ
ã
“ ộ
ệ 400
ơ ở ị
ộ khác nha
” [95, tr.306]. Tác gi
th ng kê 10 con vậ
: gà, trâu, cua, gh , cá, chó, ong,
bò, nh n, ch y, rận, đom đóm
ã
ậ
c
ộng vậ
ộ
cho các con vậ
é
ệt v th gi
ộng vật
ú
ộng vật và
ận
ộng vật.
ặng Thị H o Tâm trong công trình “
“
ạ”
ộ
ỷ
ạ
ộ ở
ộ
Q
ệ
ệ
ơ
bi
” [104] ã d a trên 1 s
ơ
khái niệm c a ngôn ng
ánh xạ, phạm trù, tri nhận nghiệm thân và lí thuy t h
i ng
a nhóm t ng ch
ậ
“
ộ
h c tri nhậ
phân tích s
ạ
ộng vậ
“
ã
ng chụ
11
” “ i có v n cha ông truy n lạ ” a dân tộc Thái vùng Tây B c Việt
Nam. T nh ng con s
” ( ễn dặ
kh o sát v t
)
“Q
lại), tác gi so sánh v s
nhậ
ng t
é
ng
k t qu
ng ch loài “cá”, bi u th c ngôn ng
tác phẩ
ă
hiện ít i ơ
ng, tác gi
ng ch
ch
ộng vậ
“ ng chụ son
”(
i có v n cha ông truy n
ộng vật trong s thi Ê-
ột
so sánh trên. Theo tác gi , bi u th
c ngôn
ch loài “trâu” xu t hiệ
ậ
ặc trong hai
c dân gian Thái. Trong khi bi u th c ngôn ng
ch “
”
i bi u th c ch
nhậ
é ịnh
“
”
s thi Ê-
ch ra m i quan hệ gi a tậ
ă
ộng s n xu t v
i Thái Việt Nam. Theo tác gi : “
ịa lí v
d
không gian sinh t n c
c vào ruộ
ậ
ă
ộ luân kho nh. V
(
ơ
y) giúp gi i thích vì sao hình
c canh tác ch
i Ê-
ú
i Ê-
ng xuyên vào công việc
uc
ă
y
c kéo phục
chuyên chở nặng nh c, bên cạnh việc tham gia vào lễ hội c a chúng. Nh
ng liệ
nh
ại chi m t lệ n i trội.
yuc
vụ cho s n xu t nông nghiệ
nghiên c
m
ng tr i nghiệm
i Thái Việ
“ i có v n cha ông truy n lạ ”
theo ch
ặ
t
ặng Thị H o Tâm v
t ng
ng
ch ộng vật d a trên
c dân gian Thái là nh ng ch d n giúp luậ
ơ ở tri n khai
tài nghiên c u c a mình.
Có th nói, t
ộ ngôn ng h c tri nhận, nh ng nghiên c
ộng vật trong ti ng Việt khá phong phú. Tuy nhiên, nghiên c
ộng vật trong ngôn ng
các dân tộc thi u s khá ít
nh ng nghiên c u v phạ
ậ
ộ
ị
ộ
ộ
ẩ
ụ
u v phạm trù
ặc biệ
ộng vật trong s thi Êậ
ậ
u v phạm
ã
(
ệ
)
ạ
ơ
ặ
12
ụ(
ộng vật), hay t
ngôn ng dân tộc thi u s
ng ch
ng Sán Dìu hoặ
ộng vật trong một s
ă
ă
c c a dân
tộc Thái Việt Nam.
ộ
ậ
Ê-
s
:
ú
“Từ ngữ chỉ động vật trong sử thi Ê-đê”
1.1.2. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật trong sử thi Ê-đê
1.1.2.1. Nghiên cứu về sử thi Tây Nguyên nói chung
ệ
ơ
e
ẩ :
ệ
ộ ộ
ị
ẻ ẹ
ệ
ộ .
e “
ă
” [6 ]
ệ
ẩ
ộ
ị
ậ
ệ
.
Ê-
ộ
ộ
ạ
ã
ở
ơ
ệ
e
ở
e
“
1927.
i
ỡ
,ạ
ở
ị
ộ
:
:
s
ạ
“Hệ
Tây Nguyên” [93] ã
ơ
ệ
ă ” (Dăm Săn) vào nă
ộ
ã cày
ệ
ặ
2
õ é
ạ : nhân vật anh hùng, nhân vậ
ệ thuậ
ật chính trong s
ã
ậ
ẹ , nhân vật
ị
,
