Đảng cộng sản việt nam lãnh đạo công tác bảo vệ môi trường giai đoạn hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

TRẦN THỊ HÀ VÂN

ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: XÂY DỰNG ĐẢNG VÀ CHÍNH QUYỀN NHÀ NƯỚC

HÀ NỘI - 2019


HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

TRẦN THỊ HÀ VÂN

ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: XÂY DỰNG ĐẢNG VÀ CHÍNH QUYỀN NHÀ NƯỚC

Mã số: 62 31 02 03

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS. ĐỖ NGỌC NINH

2. TS. NGUYỄN THỊ TỐ UYÊN

HÀ NỘI - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
khoa học của Tôi; các số liệu nêu trong luận án là trung
thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ
theo quy định.
Tác giả luận án

Trần Thị Hà Vân


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

1.1. Các công trình nghiên cứu về môi trường và bảo vệ môi trường

6
6

1.2. Các công trình nghiên cứu về sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam

đối với các lĩnh vực đời sống xã hội
1.3. Kết quả và những vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu làm sáng tỏ

20
27

Chương 2: ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC BẢO VỆ
MÔI TRƯỜNG Ở NƯỚC TA - NHỮNG VẤN ĐỀ VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

2.1. Đảng Cộng sản Việt Nam và công tác bảo vệ môi trường ở nước ta

29
29

2.2. Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo công tác bảo vệ môi trường nước ta khái niệm, nội dung và phương thức

60

Chương 3: CÔNG TÁC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG VÀ ĐẢNG CỘNG SẢN
VIỆT NAM LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG - THỰC TRẠNG,
NGUYÊN NHÂN VÀ KINH NGHIỆM

3.1. Thực trạng công tác bảo vệ môi trường ở nước ta

68
68

3.2. Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo công tác bảo vệ môi trường - thực trạng,
nguyên nhân và kinh nghiệm

76

Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU TĂNG
CƯỜNG SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI CÔNG TÁC BẢO VỆ
MÔI TRƯỜNG Ở NƯỚC TA ĐẾN NĂM 2030

112

4.1. Những thuận lợi, khó khăn và phương hướng tăng cường sự lãnh đạo của
Đảng đối với công tác bảo vệ môi trường nước ta đến năm 2030
4.2. Những giải pháp chủ yếu tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác
bảo vệ môi trường ở nước ta đến năm 2030
KẾT LUẬN

112
120
149

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

151
152

PHỤ LỤC

166

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BVMT

: Bảo vệ môi trường

CNH, HĐH

: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

CTBVMT

: Công tác bảo vệ môi trường

HTCT

: Hệ thống chính trị

MTST

: Môi trường sinh thái

MTTQ

: Mặt trận Tổ quốc

PTLĐ

: Phương thức lãnh đạo

TNTN

: Tài nguyên thiên nhiên

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Bảo vệ môi trường (BVMT) là một trong những vấn đề sống còn của nhân
loại; là nhân tố rất quan trọng nâng cao chất lượng cuộc sống và đảm bảo sức
khỏe của nhân dân; góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế, xã hội; ổn
định chính trị, an ninh quốc gia và thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta.
Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Đảng ta khẳng định: “…bảo vệ môi
trường vừa là mục tiêu, vừa là một trong những nội dung của phát triển bền
vững” [60, tr.141]. Nhận thức rõ tầm quan trọng của môi trường đối với đời sống
của con người, trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất
nước, Đảng ta luôn coi BVMT là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu song hành với
nhiệm vụ phát triển, bền vững kinh tế - xã hội ở nước ta.
Lãnh đạo sự nghiệp CNH, HĐH đất nước đã làm thay đổi diện mạo của đất
nước và đời sống của nhân dân trong giai đoạn hiện nay là tất yếu. Tuy nhiên, do
còn nhiều hạn chế trong lãnh đạo, quản lý về công tác bảo vệ môi trường
(CTBVMT) của Đảng, Nhà nước và các cấp ủy, chính quyền địa phương cùng với

ý thức trách nhiệm của người dân chưa cao nên ở nhiều địa phương môi trường
chưa được bảo vệ tốt. Ở khá nhiều nơi môi trường xuống cấp nhanh chóng, đáng
báo động, tác động xấu đến sự phát triển mọi mặt, nhất là kinh tế - xã hội. Ở một
vài nơi, ô nhiễm môi trường tiềm ẩn những yếu tố trở thành vấn đề chính trị. Từ
thực trạng đó, Đảng ta đã ban hành các nghị quyết, chỉ thị về BVMT và lãnh đạo,
chỉ đạo thực hiện một cách quyết liệt. Cụ thể, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị
quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004 “Về bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, Nghị quyết chỉ rõ: “Xây dựng
nước ta trở thành một nước có môi trường tốt, có sự hài hòa giữa tăng trưởng
kinh tế, thực hiện tiến bộ công bằng xã hội và bảo vệ môi trường; mọi người đều
có ý thức bảo vệ môi trường, sống thân thiện với thiên nhiên” [50, tr.3]. Nghị
quyết Đại hội Đại XII của Đảng tiếp tục khẳng định:
Ngăn chặn từng bước và khắc phục sự xuống cấp của môi trường do con
người, nhất là các dự án phát triển kinh tế gây ra. Hạn chế, tiến tới khắc


2
phục tình trạng hủy hoại, làm cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường
của các cơ sở sản xuất, các khu công nghiệp, khu đô thị. Ban hành các
chế tài đủ mạnh để bảo vệ môi trường, ngăn chặn, xử lý theo pháp luật
nhằm chấm dứt tình trạng gây ô nhiễm môi trường... [60, tr.31-32].
Thực hiện các nghị quyết, quan điểm, chủ trương nêu trên của Đảng; trong
thời gian qua, CTBVMT ở nước ta đã có những chuyển biến tích cực: Nhà nước
đã cụ thể hóa, thể chế hóa các chủ trương, quan điểm, các nghị quyết của Đảng
về BVMT thành chính sách, pháp luật, chương trình, đề án và tổ chức thực hiện
trong toàn xã hội. Nhận thức về BVMT của các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ
quốc (MTTQ), các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội
và nhân dân được nâng lên một bước; mức độ gia tăng ô nhiễm, suy thoái và sự
cố về môi trường từng bước được hạn chế; công tác bảo tồn thiên nhiên và đa
dạng sinh học có tiến bộ rõ rệt… Những chuyển biến tích cực và kết quả đó, đã

tạo tiền đề để Đảng lãnh đạo CTBVMT đạt kết quả lớn hơn trong thời gian tới.
Tuy nhiên, công tác BVMT còn nhiều hạn chế, yếu kém; ý thức BVMT
của cán bộ, đảng viên và nhiều người dân, nhìn chung còn thấp; việc hoàn thiện
cơ chế, chính sách và hệ thống tổ chức quản lý nhà nước về môi trường còn
chậm; đội ngũ cán bộ quản lý môi trường còn hạn chế về năng lực, trình độ
chuyên môn; việc xử lý, giải quyết ô nhiễm môi trường hiệu quả thấp; thiếu kiên
quyết trong xử lý vi phạm pháp luật về BVMT. Trong khi đó, ô nhiễm môi
trường ở nhiều nơi tiếp tục gia tăng với tính chất và mức độ ngày càng nghiêm
trọng, gây thiệt hại lớn về kinh tế, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, đời sống nhân
dân đang là vấn đề báo động. Những hạn chế yếu kém nói trên cùng với tác động
của biến đổi khí hậu toàn cầu và mặt trái của hội nhập quốc tế đặt ra cho công tác
BVMT nhiều thách thức lớn trước mắt và lâu dài.
Những yếu kém trong CTBVMT chủ yếu từ những hạn chế, bất cập trong
lãnh đạo của Đảng đối với CTBVMT. Cụ thể là, Đảng còn lúng túng trong xác định
nội dung và phương thức lãnh đạo (PTLĐ) CTBVMT; chưa xác định rõ trọng tâm,
trọng điểm lãnh đạo trong từng khoảng thời gian nhất định; còn lúng túng trong lãnh
đạo Nhà nước về BVMT; sự phân công, phân cấp trách nhiệm của các cấp ủy


3
đảng về lãnh đạo CTBVMT có một số điểm chưa cụ thể, rõ ràng; công tác tư tưởng
đối với cán bộ, đảng viên và nhân dân về CTBVMT còn hạn chế, hiệu quả chưa cao.
Sự lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan chức năng trong xác minh và xử lý tập thể, cá
nhân vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng về môi trường có lúc chưa kịp thời, quyết
liệt và nghiêm minh; việc lãnh đạo hợp tác quốc tế về BVMT còn nhiều hạn chế,
hiệu quả thấp… Nghiên cứu một cách toàn diện, hệ thống, tìm giải pháp khả thi
phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế, yếu kém nêu trên; tăng cường sự lãnh
đạo của Đảng đối với CTBVMT giai đoạn hiện nay thực sự là vấn đề rất cấp thiết.

Để góp phần giải quyết vấn đề cấp thiết nêu trên, nghiên cứu sinh chọn và

thực hiện đề tài luận án tiến sỹ “Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo công tác
bảo vệ môi trường giai đoạn hiện nay”.
2. Mục đích, nhiệm vụ của luận án
2.1. Mục đích
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về Đảng Cộng sản
Việt Nam lãnh đạo CTBVMT, luận án đề xuất giải pháp chủ yếu tăng cường sự
lãnh đạo của Đảng đối với CTBVMT đến năm 2030.
2.2. Nhiệm vụ
- Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án, chỉ ra kết
quả đạt được và những vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu làm sáng tỏ.
- Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về Đảng Cộng sản Việt Nam
lãnh đạo CTBVMT trong giai đoạn hiện nay;
- Khảo sát, đánh giá thực trạng CTBVMT và thực trạng Đảng lãnh đạo
CTBVMT ở nước ta trong những năm qua; chỉ ra ưu điểm, khuyết điểm, nguyên
nhân và kinh nhiệm.
- Đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu tăng cường sự lãnh
đạo của Đảng đối với CTBVMT đến năm 2030.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với
CTBVMT nước ta giai đoạn hiện nay.


4
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về thời gian: Luận án nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam đối với CTBVMT từ năm 2004 đến nay; phương hướng và giải pháp đề
xuất trong luận án có giá trị đến năm 2030.
Về không gian: Luận án nghiên cứu CTBVMT và Đảng lãnh đạo
CTBVMT; tập trung nghiên cứu vấn đề này ở một số tỉnh đặc thù của ba miền

nước ta; miền Bắc (Hà Nội), miền Trung (Hà Tĩnh), miền Nam (thành phố Hồ
Chí Minh). Đây là những tỉnh, thành phố tập trung khu công nghiệp, khu chế
xuất, đông dân cư tiềm ẩn lớn sự ô nhiễm môi trường.
4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận của luận án là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh và các quan điểm của Đảng ta về môi trường, BVMT và sự lãnh đạo của
Đảng đối với các lĩnh vực đời sống xã hội
4.2. Cơ sở thực tiễn
Cơ sở thực tiễn của luận án là thực tiễn CTBVMT ở nước ta và sự lãnh đạo
CTBVMT của Đảng từ năm 2004 - 2018 qua nghiên cứu thực tế và các đánhg giá
của Đảng, Nhà nước, các cấp ủy, chính quyền ở một số tỉnh, thành điển hình.

4.3. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và các
phương pháp: logíc kết hợp với phương pháp lịch sử; phân tích kết hợp với tổng
hợp; thống kê, so sánh; điều tra xã hội học; coi trọng phương pháp khảo sát, tổng
kết thực tiễn.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
- Khái niệm: Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo CTBVMT là toàn bộ
hoạt động của Đảng, như: xây dựng, ban hành các nghị quyết, chỉ thị về BVMT;
quán triệt, tổ chức thực hiện; kiểm tra, giám sát việc thực hiện của các tổ chức
đảng và đảng viên, các tổ chức trong hệ thống chính trị (HTCT), tổ chức xã hội,
tổ chức kinh tế và nhân dân theo quy định làm cho môi trường trong lành, cân
bằng, bền vững.


5
- Hai kinh nghiệm về Đảng lãnh đạo CTBVMT từ năm 2004 đến nay. Một
là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc huy động và phát huy sức

mạnh tổng hợp của HTCT, các tổ chức, và toàn dân, mọi nguồn lực trong và
ngoài nước để BVMT. Hai là, Đảng đặc biệt coi trọng lãnh đạo việc xử lý kịp
thời, nghiêm minh những tổ chức và cá nhân vi phạm Luật BVMT.
- Hai giải pháp đột phá tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
CTBVMT đến năm 2030: thứ nhất, xây dựng Nhà nước và chính quyền các cấp
vững mạnh, bảo đảm thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về BVMT. Thứ
hai, xây dựng và phát huy vai trò của các tổ chức cơ sở đảng, cán bộ, đảng viên,
nhất là các đảng bộ xã, phường, thị trấn thực hiện tốt việc tuyên truyền, vận
động, tổ chức nhân dân BVMT.
6. Ý nghĩa thực tiễn của luận án
Luận án góp phần làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về Đảng Cộng
sản Việt Nam lãnh đạo CTBVMT nước ta giai đoạn hiện nay.
Luận án góp phần cung cấp những luận cứ khoa học cho Đảng nghiên cứu
xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo CTBVMT trong những năm tới.

Kết quả nghiên cứu của luận án còn có thể được dùng làm tài liệu tham
khảo phục vụ học tập, nghiên cứu môn xây dựng Đảng ở các cơ sở đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ của Đảng, Nhà nước ta, nhất là ở Học viện chính trị quốc gia Hồ
Chí Minh, các trường chính trị tỉnh, thành phố trong cả nước.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, các công trình khoa học của tác giả đã công
bố liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án
gồm 4 chương, 9 tiết.


6
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM LÃNH ĐẠO
CÔNG TÁC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ MÔI TRƯỜNG VÀ BẢO VỆ
MÔI TRƯỜNG

1.1.1. Công trình khoa học ở Việt Nam
- Nguyễn Đức Khiển, Nguyễn Kim Hoàng, “Đạo đức môi trường” [92].
Các tác giả nhận định, sự phát triển của loài người song hành cùng sự phát
triển của khoa học công nghệ, của máy móc hiện đại đã để lại nhiều tác động đến
môi trường. Tác giả đã giành chương 4 tập trung cho vấn đề đạo đức môi trường,
bàn về khía cạnh đạo đức trong BVMT. Từ thực trạng của sự suy thoái môi trường
hiện nay, tác giả luận giải, con người là nạn nhân của ô nhiễm, nhưng chính bản
thân họ cũng là những thủ phạm gây nên những thảm họa về môi trường. Trong quá
trình sinh sống do khai thác tài nguyên, thiên nhiên không hợp lý làm cho môi
trường tự nhiên bị suy kiệt; do thiếu ý thức mà con người xả rác bừa bãi, nhận thức
và ý thức BVMT kém đã làm cho môi trường bị suy thoái ngày càng nghiêm trọng

- Đỗ Thị Ngọc Lan, “Môi trường tự nhiên trong hoạt động cuộc sống của
con người” [99]. Tác giả nhận định: con người và xã hội loài người là bộ phận
đặc biệt của tự nhiên, cho nên trước khi biến đổi được tự nhiên con người cần
phải thích nghi được với nó; nhưng trong thực tế, con người hầu như không quan
tâm tới mối liên hệ biến đổi và thích nghi, bất chấp quy luật tự nhiên, bất chấp sự
giới hạn của giới tự nhiên và môi trường. Theo tác giả, chính sự khai thác tài
nguyên quá mức của con người đã làm suy thoái môi trường; phá vỡ tính đa
dạng sinh học; hủy hoại các hệ sinh thái.
Tác giả khẳng định, để phát triển bền vững mối quan hệ thích nghi và biến
đổi môi trường tự nhiên, cần có những giải pháp đồng bộ; như, giữ tỷ lệ tăng dân
số một cách hợp lý; trong sự tăng trưởng kinh tế cần có sự cân nhắc giữa chi phí
và lợi ích, giữa lợi ích trước mắt và lợi ích lâu dài; nhanh chóng áp dụng thành
tựu của khoa học công nghệ mới vào khai thác tài nguyên và xử lý chất thải; đẩy
mạnh giáo dục nhận thức về môi trường sống.

7
- Nguyễn Minh Hằng, “Môi trường sinh thái - vấn đề của mọi người” [72]
Tác giả khẳng định, môi trường suy thoái (MTST) là một mạng lưới chỉnh
thể có mối liên quan chặt chẽ với nhau giữa đất, nước, không khí và các cơ thể sống
trong phạm vi toàn cầu. Vì vậy, chỉ cần rối loạn, bất ổn định ở một khâu nào đó
trong hệ thống sẽ gây ra hậu quả hết sức nghiêm trọng. Trong quá trình sinh sống,
con người là chủ thể bồi đắp cho thiên nhiên; nhưng cũng vì lợi ích và nhu cầu của
cuộc sống, đã khai thác triệt để nguồn tài nguyên thiên nhiên (TNTN) làm suy thoái
MTST, dần dần con người trở nên đối lập với thiên nhiên. Suy thoái môi trường làm
cho trái đất nóng lên do “hiệu ứng nhà kính”; ô nhiễm nguồn nước ngày càng
nghiêm trọng; tầng ôzon suy thoái tác động mạnh đến mọi sinh vật trên trái đất, làm
giảm khả năng miễn dịch của con người, gia tăng bệnh tật.

Tác giả Phạm Thị Ngọc Trầm, trong cuốn sách “Môi trường sinh thái vấn đề và giải pháp” [161].
Tác giả khẳng định: mối quan hệ giữa con người, xã hội và tự nhiên là
mối quan hệ biện chứng. Theo tác giả, nghiên cứu, xem xét mối quan hệ giữa
con người, xã hội và tự nhiên thông qua cơ sở lý luận, phương pháp luận. Thứ
nhất, tính thống nhất vật chất của thế giới là cơ sở của sự thống nhất biện chứng
giữa xã hội, tự nhiên với con người; thứ hai, sự điều khiển một cách có ý thức
mối quan hệ giữa con người, xã hội và tự nhiên; thứ ba, sự phụ thuộc của con
người, xã hội và tự nhiên vào trình độ phát triển của xã hội. Tác giả nhận định,
cùng với sự phát triển của xã hội, sự tác động của con người, làm cho môi trường
biến đổi theo chiều hướng ngày càng xấu đi. Nguyên nhân chính là từ nhận thức
và ý thức của con người đối với môi trường hạn chế. Để BVMT cần phải thay
đổi quan niệm về tự nhiên; coi vấn đề giáo dục trở thành một nột dung quan
trọng trong chương trình giáo dục và đào tạo.
- Hà Huy Thành, Lê Cao Đoàn, “Vấn đề môi trường trong phát triển xã
hội và quản lý phát triển xã hội theo hướng bền vững ở Việt Nam” [149].
Các tác giả đã phân tích và nhận định: tài nguyên, môi trường, một mặt,

là cơ sở nền tảng của sự phát triển xã hội, bao gồm phát triển kinh tế và các lĩnh
vực xã hội ngoài kinh tế; mặt khác, tài nguyên, môi trường là một bộ phận cấu
thành của một hệ thống kinh tế xã hội; BVMT là bảo vệ nguồn lợi và nguồn vốn
của con người thu được từ thiên nhiên.


8
Các tác giả đã dành một chương để trình bày kết quả nghiên cứu thực trạng
những vấn đề môi trường và nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường; cụ thể là,
tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chủ yếu dựa vào khai thác, sử dụng nhiều TNTN
mà không quan tâm đến việc sử dụng hợp lý tài nguyên và BVMT. Điều đó đã dẫn
đến tình trạng tàn phá, hủy diệt, làm cạn kiệt nguồn tài nguyên; môi trường nước,
không khí, rác thải ở cả đô thị và nông thôn bị ô nhiễm nghiêm trọng gây nhiều hệ
lụy cho sự phát triển kinh tế, xã hội và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người;
trong khi đó, việc quản lý nhà nước về môi trường còn nhiều bất cập.

- Nguyễn Thị Khương, “Vai trò của Nhà nước trong việc kết hợp giữa
tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường sinh thái ở nước ta hiện nay” [97].
Dưới góc độ triết học, tác giả tập trung làm rõ mối quan hệ biện chứng
giữa tăng trưởng kinh tế với BVMT sinh thái và khẳng định: tăng trưởng kinh tế
tác động tới bảo vệ MTST thông qua yếu tố người lao động, tài nguyên thiên
nhiên, khoa học và công nghệ - là những yếu tố cơ bản quyết định tới sự tăng
trưởng của nền kinh tế và ảnh hưởng tới quá trình bảo vệ MTST. Ngược lại,
MTST giữ vai trò tiền đề, điều kiện tiên quyết cho sự hình thành, phát triển của
con người cũng như nền sản xuất vật chất của xã hội; nó cung cấp những điều
kiện vật chất - tức là nguồn tài nguyên thiên nhiên có sẵn để con người sản xuất
ra của cải, duy trì sự sinh tồn và phát triển. Vì vậy, tăng trưởng kinh tế đi đôi với
bảo vệ MTST là hai nhiệm vụ quan trọng xuyên suốt, luôn đồng hành với nhau
trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay, nước ta đang đối

mặt với nhiều thách thức, hàng loạt mâu thuẫn nẩy sinh giữa tăng trưởng kinh tế
và bảo vệ MTST đòi hỏi phải nhận thức, tìm cách giải quyết để đưa đất nước
phát triển ngày càng bền vững.
- Nguyễn Đức Trí, Nguyễn Thị Hoàng Yến, “Bảo vệ môi trường và phát
triển bền vững ở Việt Nam” [162].
Các nhà khoa học nhận định, muốn phát triển bền vững phải tính đến yếu tố
môi trường. Môi trường tự nhiên và sản xuất xã hội có quan hệ chặt chẽ, khăng khít,
tác động qua lại lẫn nhau. Chính trong quá trình sản xuất, con người do thiếu ý thức,
thiếu hiểu biết, tận khai thác đã và đang tác động tiêu cực đến môi trường; hủy hoại
những giá trị của môi trường. Các tác giả đã đánh giá cụ thể về hiện trạng của ô


9
nhiễm môi trường; như, mức độ ô nhiễm ở hạ lưu các con sông ngày càng tăng,
chất lượng đất và diện tích đất canh tác bị thu hẹp, ô nhiễm không khí, tiếng ồn
giao thông… sẽ gây ra nhiều hậu quả xấu cho đời sống, sức khỏe con người, cho
sự phát triển kinh tế - xã hội; hậu quả đó không phải chỉ một quốc gia phải gánh
chịu và còn gây hậu quả trên phạm vi toàn cầu.
- Trần Thiết, “Bảo vệ môi trường để phát triển bền vững” [155].
Tác giả chỉ rõ, mức độ nguy hiểm của biến đổi khí hậu toàn cầu và suy
giảm môi trường; trong đó, Việt Nam là nước ảnh hưởng nặng nề nhất. Theo tác
giả, nguyên nhân dẫn tới môi trường bị suy giảm, ngoài yếu tố khách quan có
nguyên nhân chủ quan thuộc về nhận thức và ý thức của người dân và chủ doanh
nghiệp. Việc BVMT để phát triển bền vững là trách nhiệm của cả HTCT, của
toàn dân, mà trước hết là vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng.
Lê Thị Thanh Hà,“Vai trò của nhà nước đối với việc bảo vệ môi trường trong
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam” [69].

Tác giả khái quát đặc điểm của quá trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn
ở Việt Nam, chỉ rõ những tác động tiêu cực của CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn

đến môi trường nước ta hiện nay, như: chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tác
động trực tiếp đến môi trường; quá trình đô thị hóa đã thu hẹp tài nguyên đất sản
xuất nông nghiệp; dân số tăng cộng với các dịch vụ khác đã gây sức ép lớn cho môi
trường; sự phát triển của làng nghề làm gia tăng chất thải nguy hại; tác động của
việc khai thác khoáng sản làm nảy sinh vấn đề môi trường bức xúc. Tác giả khẳng
định vai trò của nhà nước trong CTBVMT thời gian qua và chỉ rõ những hạn chế,
bất cập của pháp luật BVMT; hạn chế của tổ chức bộ máy; hạn chế trong việc tuyên
truyền, vận động nhân dân tham gia BVMT...

- Trương Mạnh Tiến, “Sự phát triển của thương mại tự do trong điều kiện
kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay với vấn đề bảo vệ môi trường sinh thái”
[159].
Tác giả đã tập trung làm rõ cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về tự do thương
mại và bảo vệ MTST ở nước ta. Khi nghiên cứu về nền kinh tế thị trường và quá
trình tự do hóa thương mại, tác giả phân tích mối quan hệ biện chứng giữa phát triển
kinh tế và bảo vệ môi trường sinh thái. Trên cơ sở đó, tác giả đi đến nhận định: sự
bền vững về MTST chính là cơ sở để tăng trưởng kinh tế; con đường khả


10
thi duy nhất để tăng trưởng kinh tế lâu bền là cân bằng các nguồn lực kinh tế,
sinh thái, con người.
Trên cơ sở đánh giá những thuận lợi và chỉ rõ những hậu quả về mặt môi
trường của các chính sách kinh tế tự do hóa thương mại gây ra; tác giả cho rằng,
quy mô hoạt động thương mại tăng, sẽ dẫn đến việc sử dụng các nguồn tài nguyên
thiên nhiên, và ô nhiễm MTST cũng tăng theo; các hoạt động tự do hóa thương mại
như nhập hàng hóa kém chất lượng, rác thải công nghiệp, xuất khẩu gỗ, thủy hải
sản… để lại nhiều hậu quả về MTST; tự do hóa thương mại dẫn tới tăng trưởng kinh
tế cao hơn, nhu cầu sử dụng tài nguyên cho các ngành công nghiệp gia tăng, việc
khai thác TNTN sẽ dẫn đến tình trạng MTST ô nhiễm ngày càng nặng nề hơn.

Tác giả rút ra kết luận: sự phát triển tự do thương mại trong điều kiện kinh
tế thị trường ở nước ta ảnh hưởng rõ rệt tới MTST, nhưng tự do hóa thương mại
có vai trò thúc đẩy kinh tế phát triển bền vững; vì vậy, cần phải có biện pháp để
BVMT sinh thái trong điều kiện tự do hóa thương mại ở nước ta.
- Nguyễn Đình Hòa, “Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn

ở nước ta hiện nay - khía cạnh môi trường sống” [81].
Tác giả khẳng định, ở nước ta các vấn đề về môi trường sống nảy sinh trong
quá trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn hiện nay đang trở nên hết sức phức
tạp, tạo nên sức ép to lớn đối với môi trường sống khu vực này, nếu không được giải
quyết kịp thời sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng, cản trở quá trình phát triển. Nguy cơ
cạn kiệt một số nguồn tài TNTN do các hoạt động sản xuất và dân sinh, vấn đề ô
nhiễm môi trường do tác động của quá trình CNH, HĐH; nguy cơ giảm đa dạng
sinh học chủ yếu do các hoạt động sản xuất và dân sinh; các khu công nghiệp, cụm
công nghiệp được triển khai tại nhiều địa phương góp phần gây ô nhiễm… là vấn đề
cấp bách hiện nay cần có những giải pháp căn cơ để khắc phục.

- Nguyễn Thị Nga, “Vấn đề bảo vệ môi trường tự nhiên trong quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước ở Việt Nam hiện nay” [121].
Tác giả phân tích những đặc điểm của môi trường tự nhiên ở nước ta; chỉ rõ
nội dung cơ bản của công tác BVMT trong tiến trình CNH, HĐH ở nước ta trong
giai đoạn hiện nay; tác giả đánh giá hiện trạng và hoạt động của môi trường tự nhiên
liên quan đến các lĩnh vực như: tài nguyên đất, tài nguyên nước; tài nguyên khoáng
sản; tài nguyên rừng và đa dạng sinh học; chỉ rõ những ưu điểm và hạn


11
chế của nhà nước, của doanh nghiệp và của người dân đối với việc bảo vệ môi
trường tự nhiên.

Trên cơ sở đó, tác giả đề ra các nhóm giải pháp để BVMT trong tiến trình
CNH, HĐH; trong đó, coi trọng giải pháp tăng cường vai trò của nhà nước đối
với hoạt động này; như, hoàn thiện hệ thống pháp luật; tăng cường, nâng cao
hiệu quả quản lý nhà nước về BVMT tự nhiên; vận dụng kinh nghiệm của các
nước đi trước trong BVMT và tăng cường đầu tư nguồn tài chính cho CTBVMT.
- Nguyễn Hữu Cát, Vương Cường, “Khảo sát thực trạng quản lý Nhà
nước về môi trường tại một số tỉnh phía Nam ở nước ta hiện nay” [23].
Các tác giả đã đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về môi
trường qua khảo sát ở một số tỉnh phía Nam, chỉ rõ những yếu kém, bất cập
trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ và tái tạo môi trường của hệ thống pháp luật ở
nước ta, yếu kém của đội ngũ cán bộ chuyên trách trong lĩnh vực môi trường.
Trên cơ sở đó, các tác giả đề xuất hệ thống giải pháp để thực hiện tốt công tác
quản lý môi trường trong thời gian tới, đó là: hoàn chỉnh hệ thống pháp luật; tăng
cường bộ máy quản lý Nhà nước về môi trường và nâng cao hiệu quả hoạt động
của nó; tăng cường giáo dục ý thức môi trường cho người dân...
- Nguyễn Minh Quang, “Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, đẩy
mạnh công tác bảo vệ tài nguyên môi trường” [133].
Tác giả khẳng định, BVMT được nhìn nhận là vấn đề sống còn, được coi là
một trong ba trụ cột để phát triển đất nước. Tác giả đánh giá và khẳng định những
kết quả đạt được trong CTBVMT, cụ thể: nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của
CTBVMT của các cấp, các ngành, các đoàn thể chính trị - xã hội và người dân đã có
những chuyển biến tích cực; mức độ gia tăng ô nhiễm môi trường được hạn chế;
công tác phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm môi trường được đẩy mạnh. Tuy nhiên,
MTST nước ta cũng đang đứng trước không ít khó khăn, thách thức như biến đổi
khí hậu, nước biển dâng, triều cường, xâm nhập mặn, ô nhiễm môi trường gia tăng.
Tác giả nhấn mạnh, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu và đẩy mạnh
công tác bảo vệ tài nguyên môi trường là nhiệm vụ có ý nghĩa sống còn; là nhiệm
vụ của cả HTCT; là cơ sở tiền đề cho hoạch định đường lối, chính sách phát triển
kinh tế, xã hội; là nhân tố quyết định sự phát triển bền vững của đất nước; là trách

12
nhiệm của mỗi tổ chức cá nhân và cộng đồng, trong đó nhà nước giữ vai trò chủ
đạo dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự tham gia giám sát của toàn xã hội.
- Trần Đắc Hiến, “Ô nhiễm môi trường ở nước ta hiện nay - thực trạng và
một số giải pháp khắc phục” [75].
Tác giả cho rằng, trong những năm đầu thực hiện đường lối đổi mới, việc
phát triển kinh tế gắn với môi trường chưa chú trọng đúng mức, dẫn đến ô nhiễm
môi trường ở Việt Nam ngày càng nghiêm trọng, nóng bỏng và là vấn đề gây bức
xúc trong dư luận xã hội. Theo tác giả, tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng
nghiêm trọng là do bất cập của cơ chế, chính sách; quyền hạn pháp lý của các cơ
quan BVMT chưa đủ mạnh; chính quyền chưa nhận thức đúng về tầm quan trọng
của CTBVMT. Giải quyết được tình trạng này, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống
pháp luật về BVMT, trong đó các chế tài xử phạt phải đủ sức răn đe; tăng cường
công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát môi trường; chú trọng công tác quy hoạch
khu công nghiệp, cụm công nghiệp; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động,
giáo dục nhân dân nâng cao ý thức trách nhiệm BVMT.
- Trần Thị Thu Hường, “Tăng cường hiệu quả xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường” [90].
Trên cơ sở nghiên cứu Nghị định số 155/2016/NĐ-CP, tác giả chỉ rõ tám
nhóm hành vi vi phạm chính về quy định BVMT gồm: hành vi vi phạm về kế hoạch
BVMT, đánh giá tác động môi trường; hành vi gây ô nhiễm môi trường; hành vi vi
phạm về xử lý chất thải; hành vi vi phạm về quy định BVMT của các cơ sở sản xuất
kinh doanh dịch vụ và khu công nghiệp, khu chế xuất, cụm công nghiệp, khu công
nghệ cao, khu kinh doanh dịch vụ tập trung; hành vi vi phạm quy định về BVMT
trong hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị; hành vi vi phạm trong hoạt động lễ
hội, du lịch và khai thác khoáng sản... Tác giả cho rằng, việc xác định trách nhiệm
và cơ chế phối hợp trong hoạt động thanh tra, kiểm tra và xử phạt của Nghị định
155, đã đáp ứng kịp thời đòi hỏi bức thiết, góp phần thực hiện công tác kiểm tra,
thanh tra, xử lý vi phạm quy định về môi trường được thống nhất, hiệu quả, có tính

răn đe cao; buộc các tổ chức, doanh nghiệp phải thay đổi hành vi BVMT, nâng cao
tinh thần thượng tôn pháp luật cho các tổ chức, doanh nghiệp trong CTBVMT.


13
- Nguyễn Hằng, “Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và đa dạng hóa các
hoạt động truyền thông trong công tác bảo vệ môi trường” [74].
Tác giả phân tích và khái quát vai trò của công tác tuyên truyền đối với
CTBVMT, công tác tuyên truyền là một hoạt động góp phần thúc đẩy thực hiện
thắng lợi các mục tiêu, kế hoạch, nhiệm vụ đặt ra đối với CTBVMT. Vì vậy, cần tổ
chức truyền thông, phổ biến các cơ chế, chính sách, chủ trương lớn về tài nguyên và
môi trường ngay từ khi chuẩn bị, ban hành và tổ chức triển khai. Tác giả chỉ rõ biện
pháp chủ yếu trong công tác truyền thông là: chú trọng tuyên truyền, hướng dẫn cho
người dân thực hiện các biện pháp sử dụng tiết kiệm, hiệu quả các nguồn TNTN, ý
thức trách nhiệm trong CTBVMT; phổ biến, hướng dẫn, tăng cường năng lực cho
các tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp thực hiện chức năng giám sát, phản biện
và tham vấn cộng đồng về tài nguyên và môi trường; chú trọng ứng dụng công nghệ
và phương thức truyền thông để lắng nghe

ý kiến của doanh nghiệp, người dân và cộng đồng xã hội, góp phần nâng cao
hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường.
- Vũ Ngọc Lân, “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong công
tác bảo vệ môi trường” [102].
Tác giả đánh giá kết quả đạt được khi người dân tham gia BVMT trong thời
gian qua như: xu hướng người dân tham gia trực tiếp vào CTBVMT ở địa bàn cơ sở
ngày càng tăng; việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở đã từng bước
cụ thể hóa phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trên nhiều lĩnh
vực, tạo chuyển biến tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn
mới, trong đó có BVMT. Tuy nhiên, theo tác giả, ở nhiều nơi người dân chưa biết
được việc xử lý, BVMT trên địa bàn của mình như thế nào nên cũng không thể bàn

và kiểm tra, do các khu công nghiệp, khu chế xuất và các doanh nghiệp có vốn đầu
tư nước ngoài được bao bọc, khép kín và người dân bất khả xâm phạm. Tác giả
nhận định, trách nhiệm trước hết là do người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa
phương và các cơ quan tham mưu, thẩm định dự án về môi trường; các tổ chức đoàn
thể chưa đủ chuyên môn về môi trường để giám sát và phản biện. Tác giả cho rằng,
để thực hiện tốt phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong
công tác BVMT cần phải có các quy chế, quy định mang tính pháp quy; phát huy
hơn nữa thế mạnh của các phương tiện thông tin đại


14
chúng; việc công khai phê bình các tổ chức, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp về vi
phạm BVMT trên báo chí cần phải được tái lập, đây là những giải pháp thiết
thực để nhân dân tham gia công tác BVMT.
- Bùi Cách Tuyến, “Giám sát xã hội và bảo vệ môi trường ở Việt Nam” [164].
Tác giả đã nhận định: để nâng cao hiệu quả của CTBVMT thì một trong

những biện pháp cần được thực hiện thường xuyên đó là làm tốt chức năng giám
sát xã hội đối với hoạt động này. Tác giả xác định rõ, chủ thể của giám sát xã hội
là MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, cá nhân, công
dân hoặc cộng đồng dân cư, các cơ quan truyền thông đại chúng. Đối tượng chịu
sự giám sát xã hội là cơ quan nhà nước, các tổ chức cá nhân hoạt động sản xuất
kinh doanh, họ có nghĩa vụ chấp hành Luật BVMT.
Theo tác giả, thời gian qua, hoạt động giám sát xã hội về BVMT ở Việt
Nam đã được tiến hành khá tích cực. Tuy nhiên, thực tiễn đang đặt ra nhiều vấn
đề cần giải quyết về cả tổ chức thực thi và phương diện hoàn thiện thể chế. Vì
vậy, các cấp ủy đảng, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần nhận thức đúng
về bản chất và thiết lập khuôn khổ pháp lý để hoạt động giám sát xã hội về
BVMT diễn ra một cách thuận lợi và đạt kết quả.
- Nguyễn Văn Kim, “Mối quan hệ giữa phát triển và môi trường - kinh

nghiệm của Nhật Bản” [98].
Từ thực tiễn phát triển kinh tế của Nhật Bản những năm đầu thế kỷ XX,
tác giả nhận xét: chính hoạt động và ý thức của con người khi khai thác quá mức
tài nguyên đã tác động xấu đến MTST; bên cạnh đó, sự tập trung quá mức các
nguồn tài nguyên phục vụ cho các ngành sản xuất đã dẫn đến mất cân bằng sinh
thái và ô nhiễm môi trường. Tác giả luận giải và nhận định, dù là có ý thức hay
vô thức, thì chính con người là tác nhân chủ yếu gây ra ô nhiễm môi trường, tàn
phá, hủy hoại môi trường. Hậu quả của nó lại chính con người phải gánh chịu.
Chính vì mục tiêu tăng trưởng nhanh, chính phủ Nhật bản chưa tập trung cho
CTBVMT mà còn dung túng cho các tổ chức hủy hoại môi trường.
Tác giả khái quát những kết quả đạt được của Nhật Bản trong BVMT, và nêu
một số kinh nghiệm của Nhật Bản trong CTBVMT, đó là: luật hóa và tăng cường
thực thi pháp luật về BVMT; thiết lập cơ quan chuyên trách BVMT; sử dụng công
nghệ sạch, đảm bảo an toàn; giáo dục cho người dân hiểu rõ về ý nghĩa và trách


15
nhiệm của BVMT và vận động nhân dân tham gia tích cực phòng chống ô
nhiễm; thay đổi chiến lược phát triển kinh tế... Theo tác giả, đây là bài học kinh
nghiệm đáng để Việt Nam nghiên cứu vận dụng nhằm thực hiện tốt việc BVMT.
Jung Gun Young, “Quản lý nhà nước về môi trường ở Hàn Quốc - Những
giá trị tham khảo cho Việt Nam” [91].
Tác giả tập trung phân tích, đánh giá, so sánh thực tiễn quản lý nhà nước
về BVMT ở Hàn Quốc và Việt Nam trong quá trình đẩy mạnh CNH, HĐH đất
nước; cụ thể như, so sánh về mô hình tổ chức và hoạt động của chính phủ trong
quản lý nhà nước về môi trường, thông qua nghiên cứu điển hình và phân tích
chuyên sâu về các mô hình tổ chức này tại Hàn Quốc và Việt Nam trong mỗi giai
đoạn phát triển kinh tế, xã hội khác nhau. Từ đó, tác giả khẳng định những kinh
nghiệm của Hàn Quốc trong BVMT mà Việt Nam cần ưu tiên vận dụng đó là:
cần quyết liệt và nhanh chóng triển khai các chính sách phòng ngừa ô nhiễm môi

trường trong tất cả các ngành kinh tế; tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, đặc
biệt là công tác kiểm tra, giám sát, kiềm chế ô nhiễm môi trường thông qua một
đầu mối để tránh sự chồng chéo, trùng lắp và tiết kiệm ngân sách; cải cách mạnh
mẽ chính sách phí và thuế môi trường.
Trần Thị Duyên, “Các giải pháp, chính sách của Đài Loan đối với các
vấn đề môi trường” [41].
Tác giả phân tích và chỉ rõ, kế hoạch BVMT mang tính tổng thể đã được
chính quyền Đài Loan đặc biệt lưu tâm từ năm 1990. Luật BVMT ở Đài Loan
không chỉ tiến bộ về mặt tinh thần mà còn phối hợp với cơ chế kiểm soát môi
trường hiện đại để hạn chế những tác động xấu của các vấn đề môi trường đặt ra.
Bài viết đã phân tích cụ thể các chính sách của chính phủ Đài Loan đối với việc
BVMT không khí và tầng ozone; chính sách BVMT nước, kiểm soát tiếng ồn;
chính sách, biện pháp để giảm thiểu và tái chế rác thải... Tác giả nhấn mạnh, vấn
đề môi trường là vấn đề manh tính toàn cầu; vì vậy, để giải quyết triệt để vấn đề
này, không chỉ đòi hỏi sự nỗ lực của riêng Đài Loan, mà cần có sự hợp tác của
tất cả các nước trên thế giới để vừa phát triển kinh tế, vừa đảm bảo giữ vững môi
trường sinh thái.


16
- Phạm Thị Xuân Mai, “Đối sách của Trung Quốc trước các vấn đề môi
trường” [114].
Tác giả nhận định, Trung Quốc hiện đang trong giai đoạn phát triển nhanh
chóng của quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa. Đây cũng là giai đoạn mâu
thuẫn xẩy ra nhiều nhất giữa tăng trưởng kinh tế và BVMT. Cụ thể là, dân số tăng
nhanh, tài nguyên bị khai thác quá mức đã dẫn đến nhiều vấn đề sinh thái như, dất
đai bị xói mòn, tình trạng hoang mạc hóa, mất đi đa dạng sinh học; môi trường
nhiều nơi bị ô nhiễm nặng nề. Chính phủ Trung Quốc đã có nhiều biện pháp, chính
sách để đối phó với ô nhiễm môi trường và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy
nhiên, mức độ ô nhiễm môi trường gia tăng ở một số khu vực cho thấy việc thực thi

và hiệu quả của những chính sách này còn hạn chế. Vì vậy, thay đổi chính sách phù
hợp để BVMT là nhiệm vụ được chính phủ Trung Quốc đặt lên hàng đầu. Những
chính sách Trung Quốc đang thực thi là kinh nghiệm để Việt Nam có thể tham khảo
đối với công tác BVMT, như: tăng cường quy hoạch tổng thể ngành công nghiệp
BVMT; tăng cường đổi mới công nghệ, khuyến khích sáng tạo và đổi mới, tăng
cường xây dựng kênh đầu tư đa nguyên hóa và cơ chế huy động vốn vào ngành
công nghiệp BVMT; ủng hộ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong CTBVMT; quy
hoạch, chấn hưng ngành công nghiệp tiết kiệm năng lượng và BVMT.

- Hoàng Hồng Hạnh, “Kinh nghiệm quốc tế về phân vùng môi trường
trong quy hoạch và bảo vệ môi trường” [71].
Tác giả nhận định, phân vùng môi trường được hiểu là một công cụ quy
hoạch không gian, cơ sở để phân loại môi trường là tổng hợp các yếu tố tự nhiên và
có thể cả yếu tố kinh tế - xã hội tại mỗi vùng phụ thuộc vào mục đích ưu tiên của
từng vùng. Từ thực tế phân vùng môi trường đã và đang được tiến hành ở nhiều
quốc gia như châu Âu, châu Mỹ, Trung Quốc, Úc, Malaixia, Ấn Độ... Tác giả khẳng
định, phân vùng môi trường được coi là công cụ quan trọng và là bước đầu tiên của
quy hoạch BVMT. Để phân vùng môi trường, Việt Nam cần vận dụng các kinh
nghiệm sau: thứ nhất, chú ý đến các đặc điểm, đặc trưng của từng vùng và làm rõ
mục tiêu cần đạt được; thứ hai, xây dựng bản đồ là một trong những công cụ để thể
hiện được sự giao thoa giữa hoạt động kinh tế và điều kiện môi trường; thứ ba, chú
trọng tính kết nối và tương tác lẫn nhau giữa các yếu tố, đặc biệt là tính kết nối sinh
thái, sự tương tác giữa các yếu tố tự nhiên và kinh tế - xã hội; thứ tư, quy hoạch


17
BVMT cần phải dự báo và kiểm soát ảnh hưởng tiềm tàng của phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội đang diễn ra nhanh và
tất yếu hiện nay.
1.1.2. Công trình khoa học ở nước ngoài
- Hilary French, “After the Earth Summit: the Future of Environmental

Governance”, “Tương lai của công tác quản lý nhà nước về môi trường sau Hội
nghị thượng đỉnh trái đất” [175].
Cuốn sách đã tổng hợp tiến trình phát triển quản lý nhà nước về BVMT trên
thế giới. Từ việc khẳng định vai trò quản lý nhà nước đối với CTBVMT, tác giả
nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới hợp tác quốc tế giữa các quốc gia và công tác
quản lý nhà nước về môi trường để giải quyết các vấn đề về môi trường do đặc tính
“xuyên biên giới” và quy mô toàn cầu của vấn đề này. Đặc biệt, tác giả chỉ rõ những
thành tựu và khó khăn, thách thức đặt ra đối với CTBVMT trong bối cảnh toàn cầu
hóa và vấn đề biến đổi môi trường theo chiều hướng xấu diễn ra mạnh mẽ khắp toàn
cầu. Trên cơ sở đó, cuốn sách đã đưa ra một số kết luận quan trọng, cần tham khảo
cho CTBVMT của các quốc gia; cụ thể, thể chế hóa hoạt động BVMT, đưa quy định
trách nhiệm BVMT vào Hiến pháp để nâng cao hiệu quả của công tác này; nỗ lực
của toàn cầu và khu vực nhằm giải quyết hiệu quả những khó khăn, thách thức về
nguồn lực tài chính cho hoạt động BVMT; không lạm dụng các nguồn tài nguyên và
đòi hỏi quá mức về môi trường sẽ làm cho nền kinh tế thế giới bị hạn chế. Tác giả
cho rằng, bên cạnh nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường, cần tập
trung cải thiện chất lượng cuộc sống cho người nghèo là biện pháp quan trọng để
BVMT, tránh cho môi trường bị hủy hoại, xuống cấp.

- Tác giả Helige Jorgens, Helmut Weidner, với cuốn sách“Capacity building
in national Environmental policy comparative Study of 17 countries”, (Tăng cường
năng lực về chính sách môi trường - nghiên cứu so sánh 17 quốc gia) [170].

Đây là công trình của của tập thể tác giả nhằm phân tích, đánh giá, tổng
kết, rút ra những bài học kinh nghiệm trong quản lý môi trường nhiều quốc gia
và đưa ra các mô hình quản lý tối ưu cho công tác quản lý môi trường phù hợp
cho các quốc gia đang phát triển.
Các tác giả khái quát quá trình phát triển và chính sách quản lý môi trường
trường giai đoạn 1970 - 2000 ở các quốc gia Đông Âu đang trong giai đoạn chuyển

18
dịch nền kinh tế từ quản lý tập trung sang thị trường gồm: Tiệp Khắc, Bungari,
Hungari, và Ba Lan; 7 quốc gia, vùng lãnh thổ đang phát triển ở miền Nam Mỹ,
châu Á và châu Phi gồm: Bradin, Mêhicô, Môrốccô, Côxtarica, Ấn Độ, Đài Loan
và Việt Nam; 6 quốc gia phát triển gồm: Canađa, Italia, Áo, Úc, Pháp, Niu Di
Lân. Nghiên cứu đã làm rõ các vấn đề trọng tâm sau đây về môi trường: khái
niệm về năng lực quản lý và chính sách môi trường; quan điểm và cách hiểu của
các quốc gia về năng lực quản lý nhà nước về môi trường; những hạn chế về
năng lực của hệ thống quản lý nhà nước về môi trường... Các tác giả đã khái quát
về tiến trình phát triển của hệ thống quản lý nhà nước của Việt Nam giai đoạn từ
1990 đến 2000; phân tích, so sánh với các quốc gia phát triển và đang phát triển
và nêu một số kiến nghị cho Việt Nam trong CTBVMT.
Tác giả Koos Neetjes với công trình: “Environment and livelihoods:
strategies for sustainable development” (môi trường và sinh kế - các chiến lược
phát triển bền vững [171].
Với kết cấu 5 chương, cuốn sách phản ánh mối quan hệ giữa đói nghèo và
những thay đổi về môi trường; phân tích và khái quát lý thuyết về môi trường và
phát triển, nhất là phát triển bền vững. Theo tác giả, phát triển bền vững dựa vào
ba yếu tố cốt lõi: tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội, BVMT và TNTN. Tác giả
cho rằng, hệ sinh thái và nơi sinh sống của các loài động thực vật hoang dã sẽ bị
ảnh hưởng nghiêm trọng nếu môi trường bị ô nhiễm, TNTN bị hủy diệt; ngoài ra,
còn ảnh hưởng đến đất canh tác và hiện tượng thiếu nước ngọt. Điều này, đã dẫn
đến những biến động xã hội chưa từng thấy mà những người nghèo và cộng đồng
trực tiếp sống dựa vào TNTN phải chịu ảnh hưởng nhiều nhất; tình trạng này
đang xảy ra ở phần lớn các nước đang phát triển. Từ đó, tác giả khẳng định: môi
trường cần thiết cho sự sống của con người, nếu không bảo vệ được môi trường
thì không thể cải thiện được cuộc sống của con người; bảo vệ và phục hồi môi
trường và hệ sinh thái là điều kiện tiên quyết để phát triển bền vững, giảm bớt
những khó khăn trong cuộc sống của con người.

Tác giả Mohamed Labir Bouquerra với cuốn “La Polution in visible”
(Nạn ô nhiễm vô hình) [173].
Theo tác giả, trái đất đang ngày càng bị ô nhiễm nặng nề. Tác nhân gây
nên tình trạng ô nhiễm này là do hóa chất, vì hiện nay có tới trên 4 triệu hóa chất


19
thường xuyên luân chuyển quanh ta, chúng gây ra tác hại cho sức khỏe, sự sống
của con người và môi trường. Tác giả đã nghiên cứu thực trạng tác hại của ô
nhiễm môi trường ở các nước như Mỹ, Anh, Pháp, Ấn Độ và khẳng định, ô
nhiễm từ các loại hóa chất đang gây ra nhiều căn bệnh cho con người, gây ra
gánh nặng về kinh tế. Tác giả khẳng định, sự cần thiết và cấp bách trong cuộc
đấu tranh BVMT vì sự sống trên hành tinh của chúng ta; trong đó, việc hạn chế
sử dụng hóa chất và cấm sử dụng hóa chất độc hại ảnh hưởng đến sức khỏe con
người là biện pháp cần thực hiện.
Cuốn “Umweltver Waltung” (Quản lý môi trường) của ManFRedSchReiner [172].
Theo tác giả, môi trường tự nhiên là đầu vào của hệ thống kinh tế và cũng là nơi
tiếp nhận chất thải; nguồn tài nguyên cũng như khả năng tiếp nhận của chất thải
của môi trường tự nhiên là có hạn. Vì vậy, khi tài nguyên suy giảm, môi trường bị
quá tải thì môi trường sẽ đòi hỏi cải thiện và đề bù. Tác giả cho rằng, nguyên nhân
dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường hiện nay là do quan niệm về giá trị cuộc
sống. Đã có thời kỳ các nước phương Tây đưa ra phương châm hành động bị phê
phán “tổng sản phẩm xã hội và sự tăng trưởng của nó”, đây là nguyên nhân chính
gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường. Ngày nay, đã có sự thay đổi trong quan niệm
giá trị; thước đo tiêu chuẩn cuộc sống từ chỗ được đo bằng đại lượng tổng sản phẩm
xã hội thì ngày nay được thay bằng đại lượng “chất lượng cuộc sống”.

Tác giả Beria Leimona, Meine Van Noordwijk với cuốn sách“Payment
for environmental services: Experiences and lessons in Vietnam” (Chi trả dịch
vụ môi trường: kinh nghiệm và bài học tại Việt Nam) [174].

Trên cơ sở phân tích bản chất và sự cần thiết tất yếu của hoạt động chi trả
dịch vụ môi trường nhằm tạo ra lợi ích cho cá nhân và cộng đồng; các tác giả đã tiếp
cận các vấn đề từ thực tiễn Việt Nam để đề xuất những giải pháp BVMT thông qua
các hoạt động chi trả môi trường. Các tác giả đề xuất, đưa vấn đề chi trả dịch vụ hệ
sinh thái vào các chính sách và chương trình của Việt Nam; hoạt động này được
thực hiện trên nguyên tắc người được hưởng lợi phải trả tiền (những người hưởng
lợi từ dịch vụ hệ sinh thái và họ phải trả chi phí cho các dịch vụ này); người gây ô
nhiễm trả tiền (bất kỳ ai phá hoại môi trường đều phải bồi thường cho những thiệt
hại họ gây ra). Trên cơ sở đó, các tác giả cho rằng, Việt Nam đã sẵn sàng sử dụng


20
một số công cụ tài chính và kinh tế cần thiết để thực thi hoạt động chi trả phí
dịch vụ hệ sinh thái. Nhưng vấn đề đặt ra chính mà là thiếu một khung pháp lý,
thiếu cơ sở pháp lý cho cộng đồng để tham gia ký kết hợp đồng
1.2. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG
CỘNG SẢN VIỆT NAM ĐỐI VỚI CÁC LĨNH VỰC ĐỜI SỐNG XÃ HỘI

1.2.1. Công trình khoa học ở Việt Nam
- Lê Quang Phi, Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn từ 1991 đến 2002 [130].
Luận án đánh giá, tổng kết và làm rõ tính đúng đắn, sáng tạo, chủ trương,
đường lối của Đảng, những thành tựu đạt được và những yếu kém trong quá
trình Đảng lãnh đạo CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn ở nước ta năm 1991
đến năm 2002. Qua đó, luận án rút ra một số kinh nghiệm để hoàn thiện đường
lối, chủ trương của Đảng về CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn.
Những vấn đề luận án có thể vận dụng, tham khảo, kế thừa: làm rõ nội
dung, PTLĐ của Đảng nói chung và nội dung, PTLĐ của Đảng đối với sự nghiệp
CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn; những giải pháp cần thực hiện để tăng
cường năng lực và hiệu quả lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp CNH, HĐH

nông nghiệp, nông thôn những năm tới.
- Trần Đình Nghiêm, “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng” [123].
Cuốn sách tập trung luận bàn và giải quyết một số vấn đề về lý luận và
thực tiễn về PTLĐ; mối quan hệ giữa nội dung lãnh đạo và PTLĐ; sự cần thiết
đổi mới PTLĐ của Đảng đối với HTCT và các lĩnh vực đời sống của xã hội. Từ
thực trạng của PTLĐ, nguyên nhân ưu điểm và hạn chế, cuốn sách xác định các
giải pháp đổi mới PTLĐ của Đảng đối với một số lĩnh vực đời sống xã hội.
Những nội dung này có giá trị tham khảo làm sáng tỏ nội dung lãnh đạo và
PTLĐ của Đảng đối với CTBVMT.
- Lê Văn Lý, “Sự lãnh đạo của Đảng trong một số lĩnh vực trọng yếu của
đời sống xã hội nước ta” [111].
Cuốn sách đã chỉ ra và phân tích làm rõ những căn cứ chủ yếu để xác định
nội dung, PTLĐ của Đảng trong một số lĩnh vực trọng yếu; chức năng, nhiệm vụ, vị
trí, vai trò, đặc điểm của đảng cầm quyền; xác định nội dung, PTLĐ của Đảng đối