Phương pháp hoạt động nhóm Sinh học 6

Sáng kiến kinh ngiệm
Dạy học tích cực bằng phơng pháp hoạt động
nhóm.
áp dụng vào bài biến dạng của lá sinh học
6
-------------- -------------
A- Đặt vấn đề:
Nh chúng ta đã biết cấu trúc, nội dung cách trình bày của sách giáo khoa
học mới THCS theo hớng đổi mới cách viết từ thông báo kiến thức chuyển sang
tổ chức hoạt động để học sinh tìm tòi khám phá kiến thức mới, SGK góp phần
thực hiện mục tiêu chung của cấp học với u tiên giúp hình thành và phát triển
phơng pháp tự học của học sinh, nâng cao năng lực độc lập, tính sáng tạo, có
quan tâm đúng mức tới tính phân hoá, phù hợp với các trình độ học tập của học
sinh, hỗ trợ có hiệu quả cho việc đổi mới phơng pháp, dạy học theo hớng phát
huy tính tích cực, chủ động của HS. Vì vậy việc đổi mới phơng pháp dạy học
thụ động sang phơng pháp dạy học tích cực là điều cần thiết, trong đó phơng
pháp tổ chức hoạt động nhóm của học sinh là cách tiếp cận để dạy học tích cực
có hiệu quả.
- Tổ chức hoạt động nhóm là một hình thức trong phơng pháp dạy học
tích cực trong đó những ngời tham gia đợc hớng dẫn bởi một ngời tổ chức thông
qua một chuỗi các hoạt động học tập, đợc khuyến khích để trao đổi các kinh
nghiệm và tạo cơ hội để chỉ huy và bị chỉ huy bởi các bạn cùng tuổi thông qua
quá trình học tập. Qua thảo luận nhóm các thành viên của nhóm có thể đợc
nhận thêm thông tin từ bạn bè, đợc biểu lộ qua các quan điểm khác nhau và
phát triển các kĩ năng giao tiếp. Hoạt động nhóm đợc tổ chức sẽ làm tăng không
khí học tập gắn bó. Trong từng nhóm, các ý kiến của mỗi cá nhân đợc đánh giá
và chấp nhận, có sự cảm thông chia sẻ, tin cậy và ủng hộ giữa học sinh với
nhau, giúp các em hình thành và phát triển khả năng làm việc hợp tác. Đây là
một kĩ năng quan trọng của ngời lao động tơng lai. HS học theo nhóm HS có cơ
hội thể hiện hiểu biết, những kĩ năng, những quan điểm, thái độ trớc một vấn đề
nêu ra. Tính cách cá nhân đợc bộc lộ, phát triển tình bạn bè, ý thức cộng đồng.

1
Sáng kiến kinh ngiệm
Dạy học theo nhóm giúp GV thu nhận những kinh nghiệm, sự sáng tạo của học
sinh, cũng là phơng pháp có tính hiệu quả cao tạo điều kiện để học sinh tham
gia vào quá trình dạy học, giúp phát triển hành vi xã hội và phát triển t duy.
- Trong phơng pháp hoạt động nhóm chú trọng vào phơng pháp tự học
của học sinh. ở xã hội hiện đại đang biến đổi nhanh chóng với sự bùng nổ
thông tin, kĩ thuật công nghệ phát triển thì không nhồi nhét vào đầu óc HS khối
lợng kiến thức ngày càng nhiều mà cần quan tâm dạy cho các em phơng pháp tự
học. Nếu làm đợc điều đó sẽ tạo cho các em lòng say mê học tập. Kết quả học
tập đợc nhân lên gấp bội. Do đó trong qua trình học tập bên cạnh việc học tâp
cá thể cần phối hợp học tập hợp tác theo nhóm vì một lớp trình độ kiến thức t
duy của học sinh không đông đều. Mặt khác trong học tập không phải mọi tri
thức kĩ năng, thái độ đều đợc hình thành thuận lợi bằng những hoạt động độc
lập của học sinh. Thông qua thảo luận, tranh luận trong nhóm làm tăng hiệu quả
học tập nhất là lúc phải giải quyết những vẫn đề khó thực sự xuất hiện nhu cầu
phối hợp cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung. Trong hoạt động nhóm khó có
thể có tính ỉ lại. GV khuyến khích HS đóng góp ý kiến cá nhân vẫn đề đang
học, khuyến khích những bài giải, những bài tập sáng tạo thắc mắc những vấn
đề đang học hay những bài tập khó. GV tạo cơ hội để học sinh tham nhận xét,
bổ sung các câu trả lời của bạn.
Nh vậy dạy học tích cực bằng phơng pháp hoạt động nhóm thì hoạt động
của học sinh là chủ yếu, giáo viên đóng vai trò là ngời hớng dẫn, chỉ đạo việc
tìm tòi, khai thác kiến thức của học sinh.
Trong quá trình thực tế giảng dạy, tự học tập qua đồng nghiệp, tham gia
các kì thao giảng, thông qua học tập bồi dỡng thờng xuyên tôi đã nhận thức đợc
vai trò của việc đổi mới phơng pháp dạy học đặc biệt trong phơng pháp dạy học
hợp tác nhóm nhỏ. Từ đó tôi đã nhiều lần áp dụng phơng pháp này trong giảng
dạy theo hớng đổi mới và đã đạt kết quả và trong đề tài này tôi đa ra áp dụng
phơng pháp hoạt động nhóm vào một bài cụ thể đó là Dạy học tích cực bằng

phơng pháp hoạt động nhóm. áp dụng vào bài Biến dạng của lá trong sinh
học 6.
2
Sáng kiến kinh ngiệm
B- giải quyết vấn đề:
I- Thực trạng :
- Thực tế hiện nay do yêu cầu đổi mới phơng pháp dạy học ở bậc trung học cơ
sở nên việc dạy học bằng hợp tác nhóm là rất cần thiết, nhng việc thực hiện cha
đợc tốt ở trong các tiết học, mang tính qua loa nên cha kích thích đợc tính tò mò
ham học của HS bằng hình thức này.
- Khả năng dạy học của một số GV còn hạn chế nên việc áp dung dạy học hợp
tác nhóm còn khó khăn, nh khi quản lí học trò không tốt thì việc tổ chức nhóm
không thành công.
- Qua giảng dạy của bản thân và đồng nghiệp trong phân môn và thông tin của
các đồng nghiệp ở các trờng thì việc dạy học hợp tác nhóm nói chung cha thực
hiện đợc hoàn hảo, vấn đề này cũng do một số nguyên nhân sau:
+ Do cơ sở vật chất của nhà trờng cha đáp ứng việc dạy học của giáo
viên, ví dụ nh: bàn ghế phải đúng theo quy cách, bàn ghế phải làm sao cho HS
dễ dàng trong hoạt động nhóm.
+ Nhiều giáo viên đã quen thuộc với cách dạy truyền thống nên khi tổ
chức cho các em sinh hoạt theo nhóm cảm thấy khối lợng công việc của một tiết
dạy nó tăng lên, bất tiện, sợ dạy không hết bài.
+ Trong một bài học có khi nội dung kiến thức dài sợ dạy không hết bài,
nên cứ nghĩ làm sao để dạy cho hết lợng kiến thức là đợc còn cách thức tổ chức
thì nh thế nào cũng đợc.
+ Do trong quá trình giảng dạy không thờng xuyên tổ chức cho các em
làm quen hoạt động theo nhóm, HS cũng không quen, từ đó giáo viên sợ mất
thời gian nên cũng không tổ chức cho các em thực hiện đợc.
+ Do trong quá trình dạy học các đồ dùng dạy học, mẫu vật thực tế
không đủ phân phát cho tất cả các nhóm nên trong quá trình thảo luận giữa các

nhóm không đạt hiệu quả.
II- Giải pháp:
1- Để đạt đợc kết quả cao trong dạy học hợp tác nhóm cần lu ý một số vấn đề
sau:
3
Sáng kiến kinh ngiệm
* Khi tổ chức hoạt động nhóm, ngời giáo viên cần phải quan tâm đến số
nhóm và số ngời trong nhóm. Số học sinh trong một nhóm phải có đủ để trao
đổi, giả quyết các vấn đề đợc giao, nếu quá đông không sử dụng hết nguồn lực,
nếu quá ít sẽ không đủ để giải quyết nhiệm vụ. Số học sinh trong nhóm phụ
thuộc vào bài tập và số học sinh trong lớp, một nhóm trung bình 5 7 học
sinh. Mỗi nhóm có một th kí và một nhóm trởng để điều khiển cuộc thảo luận.
*Trong dạy học hoạt động nhóm chúng ta cần chú ý đến đối tợng học
sinh ở từng miền vùng khác nhau nhng theo tôi có hai vùng chính đó là:
- Đối với học sinh thành phố thì cần lu ý tới mẫu vật cho các em quan sát,
mẫu vật thờng rất khó tìm nên tổ chức cho các em sinh hoạt nhóm thì gặp nhiều
khó khăn, cho nên cần có đầy đủ tranh ảnh để các em quan sát.
- Đối với các học sinh ở vùng nông thôn việc tìm mẫu vật là rất dễ dàng
nên áp dụng sinh hoạt nhóm gặp nhiều thuận lợi, mẫu vật phong phú tạo điều
kiện thuận lợi cho học sinh và giáo viên trong giờ học.
- Để chuẩn bị cho tiết dạy tổ chức cho các em sinh hoạt nhóm GV cần
chú ý ở tiết trớc cần dành 3 phút để phân công nhiệm vụ cho học sinh chuẩn bị
đầy đủ các mẫu vật cho tiết tiếp theo.
- Với đề tài này tôi áp dụng cho đối tợng là học sinh vùng nông thôn nên
cũng thuận lợi về mẫu vật học sinh chuẩn bị đầy đủ, còn những mẫu không có
thì đã có tranh ảnh cho các em quan sát, do đó đa đến thành công cho tiết dạy.
* Khi tổ chức hoạt động nhóm cần dựa vào cơ sở vật chất của nhà trờng,
bàn ghế có phù hợp cho HS di chuyển trong quá trình thảo luận nhóm hay
không, đồ dùng dạy học phải có đầy đủ cho các nhóm, đặc biệt là mẫu vật cho
các nhóm.

*Khi tổ chức hoạt động nhóm, phân chia nhóm HS trong các nhóm làm
sao năng lực phải đồng đều, và nhóm phải phân chia ngay từ đầu vào năm học
và cố định nhóm luôn trong các tiết học phải thực hiện theo sự phân công đó,
chỉ thay đổi nhóm trởng và th kí.
2- Các bớc tiến hành hoạt động nhóm:
a- Giao nhiệm vụ:
4
Sáng kiến kinh ngiệm
+ Nêu mục tiêu của hoạt động nhóm: giáo viên thông báo rõ ràng mục tiêu của
hoạt động. Sau hoạt động nhóm, học sinh cần thu nhận đợc những kiến thức, kĩ
năng gì.
+ Tóm tắt khái quát toàn bộ hoạt động: GV mô tả khái toàn bộ hoạt động, có
những công việc gì, làm nh thế nào.
+ Nêu câu hỏi, vấn đề: GV nêu nhiệm vụ thảo luận cho cả lớp ( nếu cả lớp có
cùng nhiệm vụ ) hoặc cho mỗi nhóm ( nếu các nhóm có nhiệm vụ khác nhau ).
b- Thành lập nhóm:
+ Chia nhóm: Thông báo số nhóm, mỗi nhóm có bao nhiêu ngời và cách chia
nhóm.
+ Cung cấp thông tin và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động nhóm. Nơi làm
việc của nhóm, bao nhiêu thời gian, kết quả cuối cùng, ai sẽ chỉ đạo nhóm, tiến
hành ra sao, nguồn vật t, dụng cụ
+ Dành thời gian để học sinh tự nghiên cứu mẫu vật, trao đổi thống nhất với
nhau, kiểm tra lại xem các em đã rõ nhiệm vụ cha, hoặc các em có thắc mắc gì
nữa không.
c- Làm việc theo nhóm:
+ Bắt đầu làm việc theo nhóm: sau khi hoàn thành các bớc trên GV yêu cầu các
em tiến hành làm việc theo nhóm. Các nhóm thảo luận nhiệm vụ dới sự điều
khiển của nhóm trởng. Th kí ghi chép những ý kiến thảo luận, kết quả thí
nghiệm
+ Theo dõi tiến độ của nhóm: điều chỉnh thời gian cần thiết, giải quyết những

thắc mắc của học sinh, những khó khăn các nhóm gặp phải. +Thông báo thời
gian: GV nhắc nhở HS về thời gian cho học sinh để đảm bảo thời gian nh kế
hoạch đã dự kiến. Tránh bị động và quá thời gian thảo luận, ảnh hởng đến kế
hoạch của bài học.
+ Hỗ trợ các nhóm làm báo cáo: Trong khi học sinh báo cáo, GV có thể đến
từng nhóm và hỡng dẫn học sinh viết báo cáo theo yêu cầu của giáo viên.
d- Các nhóm báo cáo kết quả: Đại diện từng nhóm báo cáo kết quả của nhóm
mình, các nhóm khác nêu câu hỏi và thắc mắc.
e- Tổng kết rút kinh nghiệm:
5
Sáng kiến kinh ngiệm
Trong hoạt động rút kinh nghiệm, GV thực hiện có sự phối hợp của học sinh.
Những kết luận về kiến thức và kĩ năng mà HS cần tiếp thu cần đợc tổng kết,
tóm tắt, hệ thống sau hoạt động nhóm. Đồng thời trong bớc này, GV cần rút
kinh nghiệm về tinh thần, thái độ tham gia hoạt động của các nhóm, của từng
các nhân. Đây cũng là những điều cần thiết cho giáo viên để tổ chức hoạt động
tơng tự ở các lớp khác.
3- Dạy học tích cực bằng phơng pháp hoạt động nhóm. áp dụng vào bài
biến dạng của lá sinh học 6:
Tiết PPCT: 28
Bài 25: Biến dạng của lá
I- Mục tiêu của bài
1- Kiến thức:
- Học sinh nắm đợc đặc điểm hình thái và chức năng của một số loại lá biến
dạng, từ đó nhận dạng đợc một số loại lá biến dạng trong tự nhiên.
- Học sinh hiểu đợc ý nghĩa biến dạng của lá.
2- Kỹ năng:
- Rèn kĩ năng quan sát, nhân biết kiến thức từ mẫu vật và tranh
- Rèn kĩ năng hoạt động hợp tác nhóm
3- Thái độ: + Giáo dục ý thức bảo vệ thực vật, yêu thích thiên nhiên.

+ Có ý thức tinh thần cao trong học tập hợp tác nhóm.
II- đồ dùng dạy học:
- GV: + Mẫu: cành xơng rồng, cành mây, đậu hà lan(nếu có), cây hành có lá
xanh, củ dong ta, củ riềng,
+ Tranh: cây nắp ấm, cây bèo đất, cây đậu hà lan.
+ Kẻ bảng tr
85
SGK vào giấy khổ lớn để trống nội dung và phiếu học tập
+ Các tấm bìa có ghi đặc điểm, chức năng, tên lá biến dạng của một số
loại cây có trong bảng tr
85
- HS: + Chuẩn bị mẫu theo nhóm đã phân công
+ Kẻ bảng SGK tr
85
vào vở bài tập
III- ph ơng pháp : Quan sát tìm tòi + hoạt động nhóm nhỏ
6