Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ PHƢƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG ANH
THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, NĂM 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ PHƢƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG ANH
THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Tình

HÀ NỘI, NĂM 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Nguyễn Thị Phƣơng học viên lớp cao học quản lý giáo dục khóa 20
Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2.
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi,
xuất phát từ yêu cầu phát sinh trong công việc để hình thành hƣớng nghiên cứu.
Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình
bày trong luận văn thu thập đƣợc trong quá trình nghiên cứu là trung thực chƣa từng
đƣợc ai công bố trƣớc đây.
Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.
Hà Nội, tháng 10 năm 2018
Tác giả

Nguyễn Thị Phƣơng


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Thị Tình trƣờng Đại
học Sƣ phạm Hà Nội đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo đã tham gia giảng dạy lớp Cao
học Quản lý giáo dục, những ngƣời thầy đã trang bị cho tôi tri thức và kinh nghiệm
trong lĩnh vực quản lý khoa học giáo dục.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô khoa Quản lý giáo dục, phòng Đào
tạo sau Đại học trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2; Sở Giáo dục và Đào tạo Hà
Nội; Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Đông Anh; Ban giám hiệu các trƣờng
THCS trên địa bàn huyện Đông Anh thành phố Hà Nội; Các bạn bè đồng nghiệp
và gia đình đã động viên, nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn
thành luận văn này.

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài, mặc dù đã có nhiều
cố gắng nhƣng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận đƣợc
sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo, các nhà quản lý và các bạn
đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 10 năm 2018
Tác giả

Nguyễn Thị Phƣơng


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở
TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................................................... 7
1.1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................. 7
1.1.1 Một số công trình nghiên cứu trên thế giới ............................................. 7
1.1.2 Một số nghiên cứu ở trong nƣớc ............................................................... 8
1.2 Hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh
ở trƣờng trung học cơ sở .................................................................... 10
1.2.1 Trƣờng trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân ................... 10
1.2.2 Đặc điểm tâm lý của học sinh trung học cơ sở ...................................... 11
1.2.3 Phát triển năng lực ở học sinh trung học cơ sở ......................................... 12
1.2.4 Hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh
trung học cơ sở ...................................................................................... 17
1.3 Quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học
sinh ở trƣờng trung học cơ sở ............................................................... 22

1.3.1 Khái niệm: ......................................................................................... 22
1.3.2 Nội dung quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển
năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở.......................................... 26
1.4 Các yếu tố ảnh hƣởng tới quản lý hoạt động dạy học theo định
hƣớng phát triển năng lực học sinh................................................... 43
1.4.1 Các yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ...................................................... 43
1.4.2 Các yếu tố thuộc về đối tƣợng quản lý .................................................. 44
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở
CÁC TRƢỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH
THÀNH PHỐ HÀ NỘI ......................................................................... 47


2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu .......................................................... 47
2.1.1 Khái quát về đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế, chính trị xã hội huyện
Đông Anh ....................................................................................................... 47
2.1.2. Khái quát về tình hình thực tiễn dạy học và giáo dục ở các trƣờng THCS
trên địa bàn huyện Đông Anh ........................................................................ 47
2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng. ............................................................................ 53
2.2.1. Mục tiêu khảo sát ............................................................................................ 53
2.2.2. Nội dung khảo sát............................................................................................ 53
2.2.3. Tiêu chí đánh giá ............................................................................................. 53

2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng
lực học sinh ở các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Đông Anh ...... 55
2.3.1 Thực trạng việc thực hiện nội dung chƣơng trình theo định hƣớng
phát triển năng lực HS. ......................................................................... 55
2.3.2 Thực trạng sử dụng phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học theo
định hƣớng phát triển năng lực học sinh .................................................. 57
2.3.3 Thực trạng việc sử dụng phƣơng tiện, thiết bị dạy học theo định

hƣớng phát triển năng lực HS ............................................................... 59
2.3.4 Thực trạng kiểm tra, đánh giá theo định hƣớng phát triển năng lực
học sinh. ................................................................................................ 60
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển
năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở trên địa bàn huyện
Đông Anh ...................................................................................................... 63
2.4.1 Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu, chƣơng trình, nội dung dạy học
theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ................................................ 63

2.4.2 Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giáo viên theo định hƣớng
phát triển năng lực học sinh .................................................................. 64
2.4.3 Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh theo định hƣớng phát
triển năng lực .................................................................................................. 66


2.4.4 Thực trạng quản lý đổi mới hình thức tổ chức, phƣơng pháp, kỹ
thuật dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ................ 67
2.4.5 Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh theo định hƣớng phát triển năng lực. ............................................ 70
2.4.6 Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, sử dụng thiết bị dạy học và ứng
dụng công nghệ thông tin phục vụ cho hoạt động dạy học theo
định hƣớng phát triển năng lực học sinh............................................... 71
2.4.7 Thực trạng mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến quản lý hoạt
động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ................ 73
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định
hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở
trên địa bàn huyện Đông Anh. .............................................................. 75
2.5.1. Những ƣu điểm...................................................................................... 75
2.5.2. Những hạn chế ...................................................................................... 76
2.5.3. Nguyên nhân của những ƣu điểm và hạn chế ................................................. 77

Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 79
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC
TRƢỜNG TRUNG HỌCCƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................. 80
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................ 80
3.2. Các biện pháp ......................................................................................... 81
3.2.1. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của tổ chức quản lý hoạt
động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực cho các cán bộ,
giáo viên, học sinh trong nhà trƣờng. .................................................... 81
3.2.2. Tăng cƣờng bồi dƣỡng chuyên môn, nghiệp vụ, tập trung bồi
dƣỡng đổi mới PP, HTTC và KTDH theo định hƣớng phát triển
năng lực học sinh cho cán bộ và GV trong các trƣờng THCS. ........... 84


3.2.3. Tổ chức bồi dƣỡng phƣơng pháp học tập, tăng cƣờng các hoạt
động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh. ............................................... 88
3.2.4. Xây dựng các tiêu chí đánh giá, xếp loại giáo viên gắn với hoạt
động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ................ 90
3.2.5. Chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quá học tập của học sinh
theo định hƣớng phát triển năng lực. .................................................... 94
3.2.6. Đảm bảo các điều kiện hỗ trợ hoạt động giảng dạy, học tập theo
định hƣớng phát triển năng lực học sinh............................................... 96
3.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
đề xuất. .................................................................................................. 98
3.3.1. Các bƣớc tiến hành khảo nghiệm .......................................................... 98
3.3.2 . Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp .................. 99
3.3.3. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ......................... 101
Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 103

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 105
1. Kết luận ..................................................................................................... 105
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 107
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 109
PHỤ LỤC


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

CBQL

Cán bộ quản lý

CNTT

Công nghệ thôngtin

CSVC

Cơ sở vật chất

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HTTC

Hình thức tổ chức

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

KTDH

Kỹ thuật dạy học

PP

Phƣơng pháp

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

PTNL

Phát triển năng lực

QLGD

Quản lý giáo dục

SGK

Sách giáo khoa

TBDH

Thiết bị dạy học

TB

Trung bình

THCS

Trung học cơ sở

TTCM

Tổ trƣởng chuyên môn


DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Đội ngũ hiệu trƣởng các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Đông
Anh thành phố Hà Nội năm học 2017 - 2018.......................................... 48
Bảng 2.2. Đội ngũ GV các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Đông Anh
thành phố Hà Nội năm học 2017 - 2018 ................................................. 49
Bảng 2.3. Kết quả 2 mặt giáo dục của các trƣờng THCS trên địa bàn huyện
Đông Anh, năm học 2017 – 2018 ............................................................ 50
Bảng 2.4. CSVC, TBDH các trên địa bàn huyện Đông AnhThành phố Hà

Nội, năm học 2017 – 2018 ...................................................................... 52
Bảng 2.5. Đánh giá thực trạng mức độ thực hiện nội dung chƣơng trình
dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực của HS ............................. 56

Bảng 2.6. Đánh giá thực trạng mức độ thực hiện các phƣơng pháp và
hình thức tổ chức dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực
học sinh ............................................................................................... 57
Bảng 2.7. Đánh giá thực trạng mức độ sử dụng các phƣơng tiện, thiết bị dạy
học theo định hƣớng phát triển năng lực HS ........................................... 59
Bảng 2.8. Đánh giá thực trạng mức độ thực hiện các hình thức kiểm tra,
đánh giá theo định hƣớng phát triển năng lực HS .................................. 60
Bảng 2.11: Mức độ đánh giá thực trạng việc quản lý hoạt động dạy của
GV theo định hƣớng phát triển năng lực HS .......................................... 65
Bảng 2.12. Mức độ đánh giá thực trạng quản lý hoạt động học của HS theo
định hƣớng phát triển năng lực học sinh ................................................. 66

Bảng 2.13 Mức độ đánh giá thực trạng quản lý đổi mới HTTC, PPDH
và KTDH theo định hƣớng PTNL HS ................................................ 67
Bảng 2.14. Mức độ đánh giá thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập của HS theo định hƣớng phát triển năng lực. ............................. 70
Bảng 2.15. Mức độ đánh giá thực trạng quản lý CSVC, sử dụng TBDH và
ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ cho HĐDH theo định hƣớng
PTNL HS. ................................................................................................ 72


Bảng 2.16. Đánh giá thực trạng mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến quản
lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực HS ............... 74
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp ............................... 99
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp................................ 101
Bảng 3.3. Tƣơng quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........ 102

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới
đã tiến hành đổi mới giáo dục, đó là xu thế phát triển chung và Việt Nam cũng
không đứng ngoài xu thế đó. Đảng và Nhà nƣớc ta đã xác định giáo dục và đào tạo
cùng với khoa học công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra nguồn nhân
lực có chất lƣợng cao, đáp ứng đƣợc sự nghiệp CNH - HĐH đất nƣớc và hội nhập
quốc tế.
Đảng đã đề ra các nghị quyết quan trọng về đổi mới giáo dục, trong đó Nghị
quyết Trung ƣơng 2 khóa VIII đã khẳng định “thực sự coi giáo dục và đào tạo là
quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế xã hội” [10], đánh dấu một bƣớc
quan trọng trong sự phát triển giáo dục. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng
đã khẳng định “phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan
trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH-HĐH, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”[11]. Đến
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng đã chỉ rõ yêu cầu cấp bách cũng nhƣ lâu
dài đó là “nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế
quản lý, nội dung, PP dạy và học; thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa,
chấn hưng giáo dục Việt Nam” [12].
Thực hiện các nghị quyết của Đảng, nền giáo dục nƣớc ta đã có sự phát triển
vƣợt bậc và đạt đƣợc một số thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, chất lƣợng, hiệu quả
giáo dục và đào tạo còn bộc lộ nhiều những hạn chế, đáp ứng chƣa cao đƣợc yêu cầu
của sự phát triển kinh tế, xã hội. Nhận thấy rõ điều đó, tại Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ XI, Đảng đã xác định “đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam
theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế,
trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ GV và CBQL là khâu
then chốt, giáo dục và đào tạo có sứ mạng nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân

lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây dựng nền văn
hóa và con người Việt Nam” [13]. Tiếp đó tại Hội nghị Trung ƣơng 8 khóa XI Đảng


2

đã ban hành Nghị quyết số 29, khẳng định “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng
cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục
từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực phẩm chất người
học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với
giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” [14].
Đây là sự khác biệt lớn giữa cuộc đổi mới giáo dục lần này với những lần cải
cách, đổi mới trƣớc đó. Mục tiêu giáo dục sẽ chuyển từ "định hướng nội dung" sang
"định hướng năng lực".
Huyện Đông Anh nằm ở phía Bắc của thủ đô Hà Nội. Toàn huyện có 26
trƣờng THCS (trong đó có 1 trƣờng dân lập). Là một huyện đang trên đà phát triển
mạnh mẽ về kinh tế, đƣợc quy hoạch là thủ đô vệ tinh trong tầm nhìn 2030. Hiện
nay trên địa bàn huyện có nhiều khu công nghiệp, nhiều dự án trọng điểm của thủ
đô và đất nƣớc, vì vậy đã và đang thu hút nhiều lao động địa phƣơng cũng nhƣ các
quận, huyện lân cận về làm việc với những yêu cầu về trình độ ngày càng cao.
Đứng trƣớc yêu cầu đổi mới của toàn ngành cũng nhƣ yêu cầu phát triển kinh tế của
địa phƣơng, các trƣờng THCS trong huyện đã từng bƣớc thực hiện đổi mới nhiều
mặt hoạt động theo sự chỉ đạo của cấp trên và vận dụng phù hợp với điều kiện của
đơn vị. Tuy nhiên, chất lƣợng dạy và học ở nhiều nhà trƣờng chƣa cao, nguyên
nhân chính vẫn là do việc quản lý hoạt động dạy học chƣa hiệu quả và chƣa đi đúng
hƣớng đổi mới.
Quản lý hoạt động dạy học trong nhà trƣờng là một công tác chủ đạo và quan
trọng nhất vì hoạt động dạy học chính là hoạt động cơ bản của trƣờng phổ thông.
Công tác quản lý gồm nhiều khâu, nhiều yếu tố nhƣ quản lý chƣơng trình, mục tiêu,
nội dung, phƣơng pháp, cơ sở vật chất…các khâu, các yếu tố này đều quan trọng

nhƣng quản lý hoạt động dạy của GV, hoạt động học của HS là trọng tâm vì các
hoạt động khác chủ yếu phục vụ cho hai hoạt động trên. Cùng với những thay đổi
căn bản và toàn diện giáo dục, đặc biệt trong quá trình dạy học là chuyển từ việc
dạy học chú trọng trang bị kiến thức sang dạy học theo hƣớng phát triển năng lực
HS cho nên công tác quản lý nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng


3

trong đó có dạy học theo hƣớng phát triển năng lực là một công tác hết sức quan
trọng, cần thiết và phải làm ngay, cần đồng bộ với các hoạt động dạy và học, hoạt
động quản lý khác.
Xuất phát từ việc học tập, nghiên cứu lý luận về khoa học quản lý giáo dục.
Từ thực tiễn công tác và đứng trƣớc thực trạng của các nhà trƣờng cũng nhƣ yêu
cầu của nhiệm vụ đổi mới, với vai trò là chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo,
với những trăn trở, suy nghĩ để tìm ra đƣợc các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm
nâng cao chất lƣợng dạy học trong các nhà trƣờng, tác giả đã chọn đề tài “Quản lý
hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng
THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ lý luận và thực trạng về hoạt động dạy học và quản lý hoạt
động dạy học ở các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Đông Anh, đề xuất các biện
pháp nhằm nâng cao chất lƣợng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng PTNL
học sinh ở các trƣờng THCS trên địa bàn huyện đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
và đào tạo trong giai đoạn hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực HS ở các trƣờng THCS.
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực HS

ở các trƣờng THCS huyện Đông Anh.
4. Giả thuyết khoa học
Chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Đông Anh hiện
nay phụ thuộc vào sự tác động tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó, quản lý HĐDH
theo định hƣớng PTNL HS giữ vai trò hết sức quan trọng. Nếu áp dụng một cách
khoa học và sáng tạo các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát
triển năng lực HS mà tác giả luận văn nghiên cứu, đề xuất, thì sẽ nâng cao đƣợc
chất lƣợng giáo dục, đáp ứng yêu cầu mục tiêu đào tạo của Ngành giáo dục huyện


4

Đông Anh, theo tinh thần đổi mới giáo dục và đào tạo của Đảng và Nhà nƣớc ta
trong giai đoạn hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng
phát triển năng lực HS ở trƣờng THCS;
5.2.Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo
định hƣớng phát triển năng lực HS ở các trƣờng THCS huyện Đông Anh, thành phố
Hà Nội;
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển
năng lực HS ở các trƣờng THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội.
6. Phạm vi nghiên cứu đề tài
6.1. Phạm vi về nội dung
Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định
hƣớng phát triển năng lực HS đáp ứng chuẩn đầu ra HS THCS mà Bộ Giáo dục và
Đào tạo đang triển khai;
Nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trƣởng các trƣờng
THCS huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.
6.2. Phạm vi về thời gian nghiên cứu

Nghiên cứu đƣợc tiến hành lấy số liệu từ năm 2013, năm thực hiện chƣơng
trình đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đến nay và tập trung nghiên cứu số liệu
chính trong năm học 2017- 2018.
6.3. Giới hạn về khách thể điều tra
Đề tài khảo sát các khách thể gồm: CBQL, GV, HS tại 04 trƣờng THCS huyện
Đông Anh, Thành phố Hà Nội.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
Thực hiện việc nghiên cứu các tài liệu về: Một số tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; các văn kiện, nghị quyết của Đảng; các chỉ thị, nghị
định, nghị quyết của Chính phủ; các thông tƣ, hƣớng dẫn của Bộ Giáo dục và đào tạo về


5

quản lý HĐDH theo định hƣớng PTNL; Luật Giáo dục, Chiến lƣợc phát triển giáo dục;
các giáo trình, tài liệu về khoa học quản lý và QLGD; các công trình nghiên cứu, báo cáo
khoa học có liên quan đến đề tài đã đƣợc công bố và đăng tải trên các tạp chí, hội thảo
khoa học; hệ thống các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, hƣớng dẫn, kế hoạch tổ chức thực
hiện, các báo cáo sơ kết, tổng kết, chƣơng trình, quy trình, nội dung đào tạo, kế hoạch
quản lý của ngành giáo dục và đào tạo huyện Đông Anh. Từ đó tiến hành thu thập các
thông tin, phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, mô hình hoá, khái quát hóa thành cơ sở lý
luận của đề tài.
7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu
Điều tra bằng phiếu câu hỏi đối với CBQL, GV, HS để làm cơ sở đánh giá
thực trạng, tìm ra nguyên nhân và đề xuất các biện pháp hiệu quả trong quản lý
HĐDH theo định hƣớng PTNL ở các trƣờng THCS.
7.2.2. Phƣơng pháp quan sát sƣ phạm
Thu thập thông tin qua việc quan sát hoạt động giảng dạy của giáo viên; các biểu

hiện về thái độ và hành động của CBQL, GV trong quá trình dạy học và thực hiện các
hoạt động dạy học, qua đó đánh giá hiệu quả của hoạt động dạy học theo định hƣớng
PTNL và quản lý HĐDH theo định hƣớng PTNL học sinh ở trƣờng THCS.
7.2.3. Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm
Phân tích các văn bản hƣớng dẫn hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển
năng lực HS; tổng hợp các tài liệu, minh chứng, những thuận lợi, khó khăn về quản lý
hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực HS của hiệu trƣởng. Từ đó rút
ra những kết luận làm cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp nhằm cải tiến công tác quản
lý này.
7.2.4. Phƣơng pháp chuyên gia
Tham khảo ý kiến của lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo, các
đồng chí hiệu trƣởng, GV giảng dạy lâu năm, các nhà quản lý … để có thêm thông
tin tin cậy đảm bảo tính khách quan cho các kết quả nghiên cứu.
7.2.5. Phƣơng pháp khảo nghiệm


6

Tiến hành khảo nghiệm các biện pháp đã đề xuất để khẳng định tính khoa học,
cần thiết, khả thi của các biện pháp đó.
7.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê
Thực hiện bằng một số thuật toán của toán học thống kê áp dụng trong nghiên
cứu giáo dục. PP này đƣợc sử dụng với mục đích xử lý các kết quả đều tra, nghiên
cứu, đồng thời đánh giá mức độ tin cậy của PP điều tra.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, luận văn có cấu trúc gồm 3
chƣơng:
- Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng
phát triển năng lực học sinh ở trƣờng THCS.
- Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển

năng lực học sinh ở các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.
- Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển
năng HS ở các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.


7

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1 Một số công trình nghiên cứu trên thế giới
Trong lịch sử phát triển của loài ngƣời, việc truyền bá kinh nghiệm lịch sử của
thế hệ trƣớc cho thế hệ sau luôn đƣợc diễn ra với muôn hình, muôn vẻ, bằng nhiều
hình thức và cách thức khác nhau. Nhu cầu học tập của con ngƣời không ngừng
tăng lên. Việc học tập diễn ra với nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Học trong nhà
trƣờng, học ngoài nhà trƣờng, chính quy, không chính quy, học trên lớp, học ở nhà,
học thêm…Đi kèm theo đó là việc quản lý hoạt động dạy học. Xã hội ngày càng đổi
mới và phát triển, tất yếu dẫn đến nội dung và phƣơng pháp giáo dục phải có đổi mới
để đáp ứng yêu cầu đổi mới của xã hội. Trên thế giới đã có nhiều công trình khoa học
nghiên cứu cải tổ nền giáo dục theo hƣớng phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo
của ngƣời học. Học sinh đƣợc hƣớng dẫn, khuyến khích tự lập và phát triển kế hoạch
học tập của mình.
Ngay từ thời cổ đại, tƣ tƣởng về dạy học và quản lý dạy học đã đƣợc thể hiện
trong những quan điểm của nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục. Đức Khổng
Tử (551-479 TCN) đã giúp học trò phát triển bằng cách khuyến khích sở trƣờng, phê
bình sở đoản, phƣơng châm chính của dạy học là “khải phát” tức là gợi mở.
Socrates (469-399 TCN) đã đề xuất thực hiện PP dạy học và đƣợc sử dụng cho
đến ngày nay. J.A.Komenxki (1592-1670) đã phân tích các hiện tƣợng trong tự
nhiên và hiện thực để đƣa ra các biện pháp dạy học buộc ngƣời học phải tìm tòi, suy

nghĩ để nắm đƣợc bản chất của sự vật hiện tƣợng.
J.J.Rousseau (1717-1778) chủ trƣơng giáo dục trẻ em một cách tự nhiên và
ngƣời học sẽ tự khám phá tích lũy kiến thức thông qua chính hoạt động của mình.
John Dewey (1859-1925), nhà sƣ phạm ngƣời Mỹ nổi tiếng đầu thế kỷ XX đã
đƣa ra một phƣơng hƣớng canh tân giáo dục, ông yêu cầu bổ sung vào vốn tri thức
của học sinh những tri thức ngoài sách giáo khoa và lời giảng của GV, đề cao hoạt


8

động đa dạng của học sinh, đặc biệt là hoạt động thực tiễn. Ông viết: “Học sinh là
mặt trời, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục, nói không phải là dạy,
nói ít hơn, chú ý nhiều đến việc tổ chức hoạt động của học sinh”.
Vào thập niên 30 của thế kỷ XX, nhà giáo dục nổi tiếng ngƣời Nhật Bản
Tsunesaburo Makiguchi (1871 -1944) đã nhấn mạnh: “Giáo viên không bao giờ học
thay cho học viên mà học viên phải tự mình học lấy. Nói khác đi, dù giáo viên có
làm gì đi nữa thì mọi tri thức truyền thụ vẫn không có giá trị nếu họ không làm cho
học sinh tự mình kiểm nghiệm và thực nghiệm những tri thức đó”
Các tác giả Argüelles, Antonio & Gonczi, Andrew (2000) với cuốn
“Competency Based Education and Training: A World Perspective” giới thiệu về
phát triển chƣơng trình đào tạo theo hƣớng PTNL.
Các tác giả Marion Anema & Jan McCoy (2009) với cuốn “Competency Based
Nursing Education: Guide To Achieving Outstanding Learner Outcomes” đã giới
thiệu về đào tạo điều dƣỡng viên theo hƣớng PTNL.
1.1.2 Một số nghiên cứu ở trong nƣớc
Ở Việt nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về khoa học quản lý giáo dục,
quản lý nhà trƣờng đã góp phần cải tiến, hoàn thiện hơn công tác quản lý giáo dục.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang khi nói về đối tƣợng, phƣơng pháp nghiên cứu
khoa học quản lý giáo dục, khái niệm, các chức năng của quản lý giáo dục … Ông
cho rằng: “ Quản lý trƣờng học chủ yếu là quản lý quá trình dạy học”. Tác giả Hà Sỹ

Hồ và Lê Tuấn cho rằng: “Trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, việc quản lý
chuyên môn là trọng tâm của nhà trƣờng”. Tác giả Nguyễn Văn Lê chú trọng đến
biện pháp giáo dục chính trị, tƣ tƣởng cho GV và bồi dƣỡng chuyên môn, nghiệp vụ
để xây dựng tiềm lực chuyên môn cho đội ngũ GV là một trong các biện pháp quản lý
của Hiệu trƣởng.
Về vấn đề quản lý hoạt động dạy học trong nhà trƣờng đƣợc nghiên cứu có hệ
thống trong nhiều công trình của các tác giả nhƣ: Hồ Ngọc Đại, Nguyễn Cảnh Toàn,
Nguyễn Kỳ… các tác giả đã nghiên cứu một cách toàn diện vai trò của việc tổ chức
quá trình dạy học, việc đổi mới phƣơng pháp dạy học, các yếu tố liên quan đến quá


9

trình dạy học…Bên cạnh đó một số giáo trình của Học viện Quản lý giáo dục, Viện
khoa học giáo dục Việt Nam, Trƣờng đại học giáo dục…cũng đã trình bày những vấn
đề cơ bản của quản lý hoạt động dạy học.
Các công trình nghiên cứu của các tác giả trên đã đề cao vai trò của công tác
quản lý trƣờng học quyết định chất lƣợng giáo dục, uy tín của nhà trƣờng. Bên cạnh
những công trình khoa học mang tính hàn lâm, nhiều công trình đã chỉ rõ vai trò chủ
thể của ngƣời quản lý trƣờng học. Công tác quản lý phải là ngƣời làm việc có tổ
chức, điều khiển công việc của ngƣời khác và chịu trách nhiệm trƣớc kết quả hoạt
động của họ. Nhà quản lý là ngƣời lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát con
ngƣời, tài chính, vật chất và thông tin một cách có hiệu quả đề đạt đƣợc mục tiêu.
Trong các chƣơng trình đào tạo Thạc sỹ quản lý giáo dục cũng có nhiều luận văn
của một số tác giả nghiên cứu trực tiếp về công tác quản lý HĐDH trong nhà trƣờng nhƣ:
“Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện
Tam Dƣơng, Tỉnh Vĩnh Phúc” của tác giả Nguyễn thị Kim Dinh, Đại học sƣ phạm
Hà Nội năm 2009; “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trƣởng các
trƣờng THCS huyện Tiên Lãng, Thành phố Hải Phòng” của tác giả Trần Thanh Tra,
Đại học sƣ phạm Hà Nội năm 2010; “Những biện pháp quản lý của Hiệu trƣởng

nhằm đổi mới PPDH ở các trƣờng THPT tại quận Bình thạch, Thành phố Hồ Chí
Minh” của tác giả Lê Thành Hiếu, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chi Minh năm
2006; “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trƣởng các trƣờng THPT
huyện Lâm Thao tỉnh Phú Thọ” của tác giả Trần Mạnh Hƣởng, Đại học Sƣ phạm
Hà Nội năm 2012; “Quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng điều chỉnh nội dung các
môn học ở trƣờng Trung học phổ thông trên địa bàn thị xã Sơn Tây thành phố Hà
Nội” của tác giả Nguyễn Quang Bình, Đại học Sƣ phạm Hà Nội năm 2013; “Quản
lý hoạt động dạy học của Hiệu trƣờng THPT Phong Thổ huyện Phong Thổ tỉnh Lai
Châu” của tác giả Phạm Trung Dũng, Đại học Sƣ phạm Hà Nội năm 2013; “Biện
pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trƣởng các trƣờng trung học phổ thông
huyện đặc biệt khó khăn Tân Sơn - Phú Thọ” của tác giả Nguyễn Tiến Hƣng, Đại
học sƣ phạm Hà Nội năm 2013; “Những biện pháp đổi mới quản lý hoạt động dạy


10

học của Hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện Đoan Hùng, Tỉnh Phú Thọ” của tác
giả Ngô Hoàng Gia, Đại học Sƣ phạm Hà Nội năm 2007. Nhìn chung các công trình
nhiên cứu trên đều khái quát hóa đƣợc bản chất của quá trình dạy học và phân tích
một cách biện chứng các yếu tố tác động đến quá trình dạy học nói chung và nêu
lên đƣợc thực trạng cùng các biện pháp cụ thể phù hợp với thực tiễn quản lý giáo
dục ở địa phƣơng. Do đó các công trình trên thực sự có ý nghĩa về mặt lý luận và
thực tiễn đối với hoạt động quản lý giáo dục tại địa phƣơng đó, đồng thời cũng góp
thêm những viên gạch xây dựng nên nền tảng hệ thống các biện pháp quản lý giáo
dục trong cả nƣớc.
Nhƣ vậy có thể thấy, quản lý HĐDH trong các nhà trƣờng đã đƣợc nhiều tác
giả quan tâm, có nhiều luận văn đã và đang tiếp tục đƣợc nghiên cứu. Các bài học
kinh nghiệm đƣợc các tác giả trong nƣớc tìm hiểu và phân tích riêng lẻ hoặc biên
dịch từ tài liệu nƣớc ngoài. Tuy nhiên, ở huyện Đông Anh mặc dù đầu tƣ cho phát
triển giáo dục đƣợc định hƣớng là nhiệm vụ trọng tâm, chiến lƣợc trong sự phát

triển kinh tế xã hội địa phƣơng. Nhƣng huyện vẫn còn là một huyện ngoại thành, sự
phát triển về kinh tế và dân trí chƣa đồng đều, vì vậy đối với việc quản lý hoạt
động theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng THCS chƣa đƣợc
nghiên cứu và vận dụng một cách sâu sắc, toàn diện. Luận văn này sẽ kế thừa, tiếp
thu một cách chọn lọc các công trình nghiên cứu có liên quan về công tác này, để
tập trung nghiên cứu sâu vấn đề trên, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học ở các
trƣờng THCS trên địa bàn huyện, đáp ứng yêu cầu mục tiêu giáo dục đào tạo trong
giai đoạn hiện nay.
1.2 Hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở
trƣờng trung học cơ sở
1.2.1 Trƣờng trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân
Từ điều 26 đến điều 31 mục 2, chƣơng II Luật giáo dục Việt Nam 2009 đã
khẳng định rõ vai trò của trƣờng THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân nhƣ sau:
- Giáo dục THCS nhằm giúp HS củng cố và phát triển những kết quả của giáo
dục Tiểu học: có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về


11

kỹ thuật và hƣớng nghiệp để tiếp tục học THPT, trung cấp, học nghề hoặc đi vào
cuộc sống lao động.
- Phƣơng pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ
động sáng tạo của HS, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dƣỡng
phƣơng pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng
kiến thức vào thực tiễn tác động đến tình cảm đem lại niềm vui hứng thú học tập
cho HS.
Tại điều 3, chƣơng I Điều lệ trƣờng trung học đã quy định trƣờng trung học có
những nhiệm vụ và quyền hạn sau:
1. Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu,
chƣơng trình giáo dục phổ thông dành cho cấp THCS và cấp THPT do Bộ trƣởng

Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành. Công khai mục tiêu, nội dung các hoạt động giáo
dục, nguồn lực và tài chính, kết quả đánh giá chất lƣợng giáo dục.
2. Quản lý GV, cán bộ, nhân viên theo quy định của pháp luật.
3. Tuyển sinh và tiếp nhận HS; vận động HS đến trƣờng; quản lý HS theo quy
định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
4. Thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục trong phạm vi đƣợc phân công
5. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực cho hoạt động giáo dục. Phối
hợp với gia đình HS, tổ chức và các nhân trong hoạt động giáo dục.
6. Quản lý, sử dụng, bảo quản cơ sở vật chất, trang thiết bị theo quy định của
nhà nƣớc.
7. Tổ chức cho GV, nhân viên, HS tham gia các hoạt động xã hội.
8. Thực hiện các hoạt động về kiểm định chất lƣợng giáo dục.
9. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
1.2.2 Đặc điểm tâm lý của học sinh trung học cơ sở
Độ tuổi của HS THCS từ 11 tuổi đến 15 tuổi, lứa tuổi này có vị trí và tầm
quan trọng đặc biệt trong giai đoạn phát triển của trẻ và nó là thời kỳ chuyển tiếp từ
tuổi thơ sang tuổi trƣởng thành. Đây là lứa tuổi có bƣớc nhảy vọt cả về thể chất và
tinh thần, các em đang tách khỏi tuổi thơi ấu để tiến sang giai đoạn phát triển cao


12

hơn tạo nên nội dung cơ bản về sự khác biệt trong phát triển thể chất, trí tuệ, tình
cảm. Do vậy để đạt đƣợc mục tiêu đề ra nhƣ trong Luật giáo dục quy định, trƣờng
THCS phải có mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp giáo dục phổ thông cơ bản, toàn
diện với những đặc thù riêng nhằm thực hiện nhiệm vụ cấp học.
Hiểu rõ đƣợc vị trí, ý nghĩa của giai đoạn phát triển tâm lý HS THCS giúp
chúng ta có cách cƣ xử đúng đắn và giáo dục các em một nhân cách toàn diện.
Về mặt nhận thức: các em đƣợc trang bị kiến thức toàn diện và sâu sắc có tính
chất chuyên ngành về khoa học tự nhiên nhƣ: Toán, Lý, Hóa, Sinh, công nghệ; về

khoa học xã hội nhƣ: Văn, Sử, Địa, Giáo dục công dân …Do đó năng lực nhận thức
bằng lý tính thông qua các thao tác tƣ duy, phân tích, so sánh, khái quát hóa, trừu
tƣợng đi sâu vào đối tƣợng, phát hiện ra bản chất của đối tƣợng đã phát triển mạnh.
- Về mặt tình cảm, ý chí: Các em trong độ tuổi HS THCS đồng thời với việc
phát triển về mặt nhận thức sâu sắc thì mặt tình cảm cũng đƣợc thể hiện rõ ràng
hơn, cụ thể hơn, thông qua các hành vi ứng xử trong các mối quan hệ gia đình, bạn
bè, thầy cô giáo… Các quan hệ về tình bạn, tình ngƣời ngày càng phong phú, đa
dạng và cũng ý thức đƣợc trách nhiệm của ngƣời công dân trong tƣơng lai nên đã
thể hiện ý trí học tập, rèn luyện để học nghề, lập nghiệp.
1.2.3 Phát triển năng lực ở học sinh trung học cơ sở
1.2.3.1 Khái niệm
* Năng lực
Năng lực là sự thực hiện có trách nhiệm và hiệu quả các hành động, giải quyết
các nhiệm vụ, vấn đề trong những tình huống khác nhau thuộc các lĩnh vực nghề
nghiệp, xã hội hay cá nhân trên cơ sở hiểu biết, kỹ năng, kỹ xảo và kinh nghiệm
cũng nhƣ sự sẵn sàng hành động.
* Cấu trúc của năng lực
Cấu trúc chung của năng lực đƣợc mô tả là sự kết hợp của bốn năng lực
thành phần:
- Năng lực chuyên môn (Professional competency): Là khả năng thực hiện
các nhiệm vụ chuyên môn cũng nhƣ khả năng đánh giá kết quả chuyên môn một


13

cách độc lập, có phƣơng pháp và chính xác về mặt chuyên môn. Nó đƣợc tiếp
nhận qua việc học nội dung chuyên môn và chủ yếu gắn với các khả năng nhận
thức và tâm lí vận động.
- Năng lực phương pháp (Methodical competency): là khả năng đối với
những hành động có kế hoạch, định hƣớng mục đích trong việc giải quyết các

nhiệm vụ và vấn đề. Năng lực phƣơng pháp bao gồm năng lực PP chung và PP
chuyên môn. Trung tâm của PP nhận thức là những khả năng tiếp nhận, xử lý,
đánh giá, truyền thụ và trình bày tri thức. Nó đƣợc tiếp nhận qua việc học PP
luận - giải quyết vấn đề.
- Năng lực xã hội (Social competency): Là khả năng đạt đƣợc mục đích
trong những tình huống giao tiếp ứng xử xã hội, cũng nhƣ trong những nhiệm vụ
khác nhau trong sự phối hợp chặt chẽ với những thành viên khác. Nó đƣợc tiếp
nhận qua việc học giao tiếp.
- Năng lực cá thể (Induvidual competency): Là khả năng xác định, đánh giá
đƣợc những cơ hội phát triển cũng nhƣ những giới hạn của cá nhân, phát triển
năng khiếu, xây dựng và thực hiện kế hoạch phát triển cá nhân, những quan
điểm, chuẩn giá trị đạo đức và động cơ chi phối các thái độ và hành vi ứng xử.
Nó đƣợc tiếp nhận qua việc học cảm xúc, đạo đức và liên quan đến tƣ duy và
hành động tự chịu trách nhiệm.
* Giáo dục định hướng phát triển năng lực
Từ cấu trúc của khái niệm năng lực cho thấy, giáo dục định hƣớng phát
triển năng lực không chỉ nhằm mục tiêu phát triển năng lực chuyên môn bao gồm
tri thức, kỹ năng chuyên môn mà còn phát triển năng lực phƣơng pháp, năng lực
xã hội và năng lực cá thể. Những năng lực này không tách rời nhau mà có mối
quan hệ chặt chẽ. Năng lực hành động đƣợc hình thành trên cơ sở có sự kết hợp
các năng lực này [6].
Trong chƣơng trình giáo dục theo định hƣớng phát triển năng lực khái niệm
năng lực đƣợc sử dụng nhƣ sau:
+ Năng lực liên quan đến bình diện mục tiêu dạy học: mục tiêu dạy học của
môn học đƣợc mô tả thông qua các năng lực cần hình thành;


14

+ Trong các môn học, các nội dung và hoạt động cơ bản đƣợc liên kết với

nhau nhằm hình thành các năng lực;
+ Năng lực là sự kết hợp của tri thức, hiểu biết, khả năng, mong muốn…;
+ Mục tiêu hình thành năng lực định hƣớng cho việc lựa chọn, đánh giá
mức độ quan trọng; cấu trúc hóa các nội dung và hoạt động dạy học về mặt
phƣơng pháp;
+ Năng lực mô tả việc giải quyết những nhiệm vụ trong các tình huống: ví dụ nhƣ
đọc một văn bản cụ thể… Nắm vững và vận dụng các phép tính cơ bản…;
+ Các năng lực chung và năng lực chuyên môn tạo thành cơ sở chung trong
việc giáo dục và dạy học.
Chƣơng trình dạy học phát triển năng lực nhằm mục tiêu phát triển năng lực
ngƣời học, nhằm đảm bảo chất lƣợng đầu ra của việc dạy học; thực hiện mục tiêu phát
triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong
những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con ngƣời năng lực giải quyết các tình
huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Chƣơng trình này nhằm nhấn mạnh vai trò của
ngƣời học với tƣ cách chủ thể của quá trình nhận thức.
1.2.3.2 Phát triển năng lực ở HS trung học cơ sở
Trong lịch sử triết học, quan điểm siêu hình xem sự phát triển chỉ là sự tăng
giảm thuần túy về lƣợng, không có sự thay đổi về chất của sự vật; đồng thời, nó
cũng xem sự phát triển là quá trình tiến lên liên tục, không trải qua những bƣớc
quanh co phức tạp.
Đối lập với quan điểm siêu hình, trong phép biện chứng khái niệm: “Phát triển
dùng để chỉ quá trình vận động theo khuynh hƣớng đi lên từ thấp đến cao, từ kém hoàn
thiện đến hoàn thiện hơn”. Nhƣ vậy, khái niệm phát triển không đồng nhất với khái niệm
vận động nói chung, đó không phải là sự biến đổi tăng lên hay giảm đi đơn thuần về
lƣợng hay sự biến đổi tuần hoàn lặp đi lặp lại ở chất cũ mà là sự biến đổi về chất theo
hƣớng hoàn thiện của sự vật. Phát triển cũng là quá trình phát sinh và giải quyết mâu
thuẫn khách quan vốn có của sự vật, là quá trình thống nhất giữa phủ định những nhân tố
tiêu cực và kế thừa, nâng cao nhân tố tích cực từ sự vật cũ trong hình thái mới của sự vật.