Quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi theo tiếp cận tham gia ở các trường mầm non quận tây hồ, thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGÔ THỊ KIM CÚC

QUẢN LÍ GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA CHO TRẺ
MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI THEO TIẾP CẬN THAM GIA
Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON QUẬN TÂY HỒ THÀNH
PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGÔ THỊ KIM CÚC

QUẢN LÍ GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA CHO TRẺ
MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI THEO TIẾP CẬN THAM GIA
Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON QUẬN TÂY HỒ
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trịnh Thị Hồng Hà

HÀ NỘI, 2018


i
MỤC LỤC
MỤC LỤC .......................................................................................................... i
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ................................................................vi
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... vii
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................viii
DANH MỤC CÁC TỪ VIÊT TẮT ................................................................. ix
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 5
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA QUẢN LÍ GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN
HÓA CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THEO TIẾP CẬN THAM GIA Ở
TRƯỜNG MẦM NON ..................................................................................... 6
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 6
1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 7
1.2.1. Trường mầm non..................................................................................... 7
1.2.2. Quản lí và Quản lí giáo dục .................................................................... 8
1.2.2.1. Khái niệm quản lí ................................................................................. 8
1.2.2.2. Khái niệm quản lí giáo dục .................................................................. 9
1.2.3. Quản lí trường học và Quản lí chuyên môn trong nhà trường .............. 10
1.2.3.1 Khái niệm quản lý trường học : .......................................................... 10

1.2.3.2 Khái niệm Quản lí chuyên môn .......................................................... 11
1.2.4. Văn hóa, Hành vi văn hóa ..................................................................... 12
1.2.4. 1. Khái niệm văn hóa ............................................................................ 12
1.2.4.2. Khái niệm hành vi văn hóa ................................................................ 12
1.2.5. Giáo dục hành vi văn hóa và quản lí giáo dục hành vi văn hóa............ 14
1.3. Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non 15
1.3.1. Đặc điểm của trẻ MG 5-6 tuổi .............................................................. 15


ii
1.3.2. Mục đích giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi .....................
16
1.3.3. Nội dung cơ bản của giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi ..
17
1.3.4. Phương pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi..... 19
1.3.4.1. Phương pháp dùng tình cảm .............................................................. 19
1.3.4.2. Phương pháp dùng nghệ thuật............................................................ 19
1.3.4.3. Phương pháp sử dụng trò chơi ........................................................... 20
1.3.4.4. Phương pháp trải nghiệm các hành vi ứng xử thường xuyên trong sinh
hoạt hàng ngày. ............................................................................................... 20
1.3.4.5. Phương pháp nêu gương .................................................................... 21
1.3.4.6. Phương pháp khen, chê ...................................................................... 21
1.3.5. Hình thức giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ............
22
1.3.5.1. Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua sinh hoạt hàng ngày .... 22
1.3.6.2. Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động vui chơi ...... 22
1.3.6.3. Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua giờ học......................... 23
1.3.6.4. Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động sinh hoạt khác
......................................................................................................................... 23
1.3.6.5. Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động ngoại khóa ..

23
1.4. Quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường
Mầm non theo tiếp cận tham gia ..................................................................... 24
1.4.1. Tiếp cận tham gia trong quản lí giáo dục hành vi văn hóa ...................
24
1.3.3.1. Khái niệm tiếp cận tham gia .............................................................. 24
3.3.2. Nguyên tắc của tiếp cận tham gia trong GDHVVH cho trẻ MG ..........
25
1.4.2. Quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ ở trường MN theo tiếp cận
tham gia ........................................................................................................... 26
1.4.2.1. Mục tiêu quản lí giáo dục hành vi văn hóa ........................................
26
1.4.2.2. Nội dung quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 5-6 tuổi trong
trường mầm non .............................................................................................. 27
1.4.2.3 Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí GDHVVH cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi ở trường MN ............................................................................................ 29
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 32


ii
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÍ GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THEO TIẾP CẬN THAM GIA Ở MỘT
SỐ TRƯỜNG MẦM NON QUẬN TÂY HỒ ................................................ 33


3

2.1. Khái quát tình hình kinh tế xã hội và giáo dục của quận Tây Hồ............ 33
2.1.1. Đặc điểm kinh tế, văn hoá-xã hội quận Tây Hồ ................................... 33
2.1.2. Đặc điểm phát triển giáo dục mầm non công lập quận Tây Hồ............ 34

2.1.2.1. Qui mô, mạng lưới ............................................................................. 34
2.1.2.2. Đội ngũ giáo viên ............................................................................... 36
2.1.2.3. Thành tựu giáo dục mầm non............................................................. 39
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng giáo dục hành vi văn hóa và quản lí giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non Quận Tây Hồ 39
2.2.1. Mục đích, qui mô và khách thể khảo sát ............................................... 39
2.2.2. Nội dung khảo sát: ................................................................................ 40
2.2.3. Phương pháp khảo sát ........................................................................... 40
2.3. Thực trạng giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường
mầm non Quận Tây Hồ. .................................................................................. 40
2.3.1. Nhận thức của CBQL, GVMN và phụ huynh học sinh về GDHVVH
cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. ............................................................................... 40
2.3.2. Nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. ............ 41
2.3.3. Phương pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi....... 43
2.3.4. Hình thức tổ chức thực hiện GDVHVH cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. ..... 46
2.3.5. Kết quả thực hiện GDHVVH cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trường
mầm non. ......................................................................................................... 47
2.4. Thực trạng quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi ở trường
mầm non Quận Tây Hồ ................................................................................... 49
2.4.1. Nhận thức về quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi theo
tiếp cận tham gia ............................................................................................. 49
2.4.2. Thực trạng thực hiện các nội dung quản lí giáo dục hành vi văn hóa
cho trẻ MG 5-6 tuổi ......................................................................................... 50
2.4.2.1. Thực trạng quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi
trong các hoạt động giáo dục ở trường MN .................................................... 50
2.4.2.3. Quản lí các nguồn lực phục vụ cho hoạt động giáo dục hành vi văn
hóa cho trẻ MG................................................................................................ 53
2.4.2. Thực trạng các biện pháp quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi đã và đang áp dụng .................................................................... 54

4

2.4.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí GD hành vi văn hóa cho
trẻ..................................................................................................................... 55
2.5. Đánh giá chung về thực trạng .................................................................. 56
2.5.1. Về Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi ...............................
56
2.5.1.1. Ưu điểm.............................................................................................. 56
2.5.1.2. Nhược điểm ........................................................................................ 57
2.5.2. Về quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi.................... 57
2.5.2.1. Ưu điểm.............................................................................................. 57
2.5.2.2. Nhược điểm ........................................................................................ 58
2.5.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong GDHVVH và quản lý
GDHVVH cho trẻ MG 5-6 tuổi trong các trường mầm non quận Tây Hồ..... 58
Kết luận chương 2 ........................................................................................... 60
CHƯƠNG 3 MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÍ GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN
HÓA CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THEO TIẾP CẬN THAM GIA Ở
TRƯỜNG MẦM NON QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .............. 61
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 61
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích....................................................... 61
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 61
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống........................................................ 62
3.1.4. Nguyên tắc dựa vào cộng đồng .............................................................
62
3.2. Một số biện pháp quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi ở trường mầm non quận Tây Hồ thành phố Hà Nội ................................ 62
3.2.1. Xây dựng cơ chế và môi trường có tính tham gia cao trong quản lí giáo
dục hành vi văn hóa cho trẻ MG ..................................................................... 62
3.2.1.1. Mục tiêu của biện pháp ...................................................................... 62

3.2.1.2. Các hoạt động và cách tiến hành........................................................ 63
3.2.1.3. Điều kiện thực hiện ............................................................................ 66
3.2.2. Biên soạn tài liệu và tổ chức truyền thông giáo dục để nâng cao nhận
thức của cha mẹ trẻ, nhà giáo và nhân viên trong trường, nhà quản lí giáo dục
và cộng đồng ................................................................................................... 67
3.2.2.1. Mục tiêu của biện pháp ...................................................................... 67
3.2.2.2. Các hoạt động và cách tiến hành........................................................ 67
3.2.2.3. Điều kiện thực hiện ............................................................................ 69


5

3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, kĩ năng sư phạm cho đội
ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên nói chung và bồi dưỡng kĩ năng GDHVVH
nói riêng........................................................................................................... 70
3.2.4. Chỉ đạo và hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch và thực hiện giáo
dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giảo 5-6 tuổi ............................................... 74
3.2.5. Giám sát, kiểm tra, đánh giá, điều chỉnh hoạt động GDHVVH cho trẻ
MG................................................................................................................... 77
3.2.6 .Xây dựng môi trường sư phạm thân thiện, mẫu mực tạo điều kiện thuận
lợi cho công tác GDHVVH cho trẻ ................................................................. 79
3.3. Đánh giá các biện pháp qua ý kiến chuyên gia ........................................
82
3.3.1. Quá trình đánh giá ................................................................................. 82
3.3.1.1. Mục đích, quy mô, thành phần chuyên gia: .......................................
82
3.3.1.2. Nội dung đánh giá .............................................................................. 83
3.3.1.3. Phương pháp và kĩ thuật tiến hành:.................................................... 83
3.3.2. Kết quả đánh giá.................................................................................... 83
3.3.2.1. Về tính cần thiết của các hiện pháp.................................................... 83

3.3.2.2. Tính khả thi của các biện pháp........................................................... 85
3.3.3. Nhận định về kết quả khảo nghiệm....................................................... 88
Kết luận chương 3 ........................................................................................... 89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 90
1. Kết luận ....................................................................................................... 90
2. Khuyến nghị ................................................................................................ 92
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 93
PHỤ LỤC 1 PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho cán bộ quản lí và
giáo viên mầm non)......................................................................................... 97
PHỤ LỤC 2 PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho phụ huynh học sinh)
....................................................................................................................... 105
PHỤ LỤC 3 ................................................................................................... 108
PHỤ LỤC 4 ................................................................................................... 109


6

DANH MỤC BẢNG BIỂU SƠ ĐỒ
Bảng 2.1. Quy mô trường, lớp các trường MN công lập ................................ 35
Bảng 2.2. Thống kê CBQL và GV các trường MN công lập ......................... 36
Bảng 2.3. Thống kê trình độ CBQL và GVMN công lập quận Tây Hồ ......... 37
Bảng 2.4. Kết quả đánh giá, xếp loại GVMN năm học 2015-2016................ 38
Bảng 2.5: Nhận thức về tầm quan trọng của GDHVVH ................................ 41
cho trẻ MG 5-6 tuổi ......................................................................................... 41
Bảng 2.6. Tầm quan trọng của các nội dung GDHVVH ................................ 42
cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ................................................................................ 42
Bảng 2.7: Phương pháp GDHVVH cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ....................... 44
Bảng 2.8: Đánh giá về hình thức tổ chức thực hiện GDHVVH ..................... 47
cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ................................................................................ 47
Bảng 2.9: Kết quả thực hiện GDHVVH cho trẻ MG 5-6 tuổi ........................ 48

ở trường mầm non ........................................................................................... 48
Bảng 2.10 : Đánh giá quản lí GDHVVH cho trẻ MG 5-6 tuổi trong các hoạt
động giáo dục ở trường MN ............................................................................ 50
Bảng 2.11. Đánh giá quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi
thông qua phối hợp với các lực lượng xã hội khác ......................................... 52
Bảng 2.12. Đánh giá quản lí các nguồn lực phục vụ cho hoạt động GDHVVH
cho trẻ MG ...................................................................................................... 53
Bảng 2.13: Đánh giá các biện pháp quản lý GDVHVH cho trẻ 5-6 tuổi ...... 54
đã và đang thực hiện........................................................................................ 54
Bảng 2.14. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí GDHVVH ............... 56
Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các hiện pháp .................. 84
Bảng 3.2: Kết quả khảo sát về mức độ khả thi của các biện pháp .................. 86
Biểu đồ 3.1. So sánh tính cần thiết và khả thi ................................................. 88


vii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố
trong bất kì công trình nào khác.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2018

Tác giả luận văn

Ngô Thị Kim Cúc

8

LỜI CẢM ƠN

Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên
cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của quý
Thầy cô, cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời
gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ .
Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban
giám hiệu, đội ngũ cán bộ, giảng viên của Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
và toàn thể các giảng viên tại các đơn vị đã hết lòng giảng dạy, tận tình giúp
đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trịnh Thị Hồng
Hà, người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên
cứu và hoàn thành luận văn.
Đồng thời, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo Mầm non Quận
Tây Hồ, các bạn đồng nghiệp, những người thân đã động viên khuyến khích,
tạo điều kiện tốt nhất cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Mặc dù bản thân tôi đã rất cố gắng, nỗ lực trong quá trình nghiên cứu
đề tài, song luận văn chắc chắn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót.
Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp quí báu của các quí thầy cô và các
bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Hà Nội, ngày tháng

năm 2018

Tác giả luận văn

Ngô Thị Kim Cúc

9

DANH MỤC CÁC TỪ VIÊT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

BP

Biện Pháp

CBGVNV

Cán Bộ Giáo viên nhân viên

CSVC

Cơ sở vật chất

GVMN

Giáo viên mầm non

MG

Mẫu giáo

QLGD

Quản lý giáo dục

QLGDHVVH

Quản lý giáo dục hành vi văn hóa

TP

Thành phố

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trẻ em là niềm hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai của mỗi dân
tộc, đất nước. Trẻ em hôm nay là những công dân của thế giới mai sau. Đối
với trẻ thơ, việc hình thành những hành vi ban đầu có ý nghĩa vô cùng to lớn.
Tục ngữ Việt Nam có câu: “Uốn cây từ thủa còn non, Dạy con từ thủa con
còn thơ ngây”.
Điều 23, Luật giáo dục năm 2005 (sửa đổi năm 2009) đã khẳng định:
“Mục tiêu của giáo dục mầm non là giúp trẻ phát triển thể chất, tình cảm, trí
tuệ, thẩm mỹ, hình thành yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em
vào học lớp 1”. Để hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách thì giáo

dục hành vi văn hóa bên cạnh giáo dục hành vi đạo đức cho trẻ là những hoạt
động rất cần thiết và cần được quan tâm đầu tiên. Và cũng vì vậy việc quản lí
giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ ở trường Mầm non là vô cùng cần thiết.
Giáo dục hành vi văn hóa không phải là một môn học trong chương
trình chăm sóc giáo dục trẻ mẫu giáo của Bộ giáo dục và Đào tạo, song nó là
một trong các lĩnh vực phát triển của trẻ (lĩnh vực phát triển tình cảm, kĩ năng
xã hội). Các nội dung giáo dục hành vi văn hóa được lồng ghép trong các môn
học, các hoạt động khác như: hoạt động vui chơi, hoạt động đón trả trẻ, hoạt
động ngoại khóa... Tuy nhiên, các nội dung và phương pháp giáo dục hành vi
văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi hiện nay còn chưa thực sự phù hợp và chưa
đáp ứng được mục đích giáo dục phát triển quan hệ tình cảm, kĩ năng xã hội
cho trẻ. Những kết quả chưa cao trong giáo dục hành vi, những giá trị văn hóa
đạo đức đang có phần đi xuống của thế hệ hệ trẻ không phải chỉ do sai lầm
của cô giáo, mà là vấn đề mà giới quản lí chuyên môn tại cấp trường phải
quan tâm giải quyết.


2

Hiện nay trên địa bàn quận Tây Hồ có 9 trường mầm non công lập, việc
quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ cũng đã được quan tâm, tuy nhiên kết
quả vẫn chưa phải là đã như mong muốn. Các trường đa số vẫn coi việc giáo
dục hành vi văn hóa cho trẻ là việc của giáo viên phụ trách lớp chứ chưa quan
tâm đúng mức đến việc lôi cuốn mọi người trong trường cũng như gia đình
vào việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.
Đối với trẻ mầm non thì giáo dục hành vi văn hóa cần được thực hiện
thường xuyên trong những giờ ở trường cũng như ở nhà và xã hội trong nhiều
bối cảnh khác nhau. Ngay ở trường thì ngoài cô giáo nuôi và dạy là những
người thường xuyên tiếp xúc với trẻ thì việc các cô giáo khác ở trong trường,
các nhân viên nấu ăn hay bảo vệ cũng có thể giúp trẻ thực hành các hành vi

văn hóa. Và gia đình là nơi mà trẻ cần được quan tâm nhiều hơn để giúp trẻ
có được những hành vi văn hóa chuẩn mực. Chính vì thế việc quản lí giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ mầm non nếu thực hiện theo tiếp cận tham gia thì sẽ
có hiệu quả hơn.
Vấn đề quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo hoặc cho học
sinh các cấp cũng đã có một số nghiên cứu tuy nhiên mới chỉ đưa ra giải pháp ở
một số trường ở địa bàn cụ thể nào đó. Hơn nữa nhưng nghiên cứu này chưa có
ý tưởng khoa học rõ ràng do đó các giải pháp đề xuất chủ yếu dựa vào kinh
nghiệm là chính. Về lí thuyết, nghiên cứu việc quản lí giáo dục hành vi văn
hóa cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi trong các hoạt động giáo dục ở trường mầm
non có thể hỗ trợ tích cực cho quản lí chuyên môn cũng như chính hoạt động
giáo dục trẻ, nâng cao chất lượng giáo dục trẻ mẫu giáo đáp ứng yêu cầu xã
hội.
Xuất phát từ việc phân tích tình hình như trên, tôi chọn đề tài “Quản lí
giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiếp cận tham gia ở
các trường mầm non Quận Tây Hồ, Thành phố Hà Nội” để nghiên cứu và
thực hiện luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lí giáo dục.


3

2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi theo tiếp cận tham gia ở các trường mầm non Quận Tây Hồ, TP.
Hà Nội góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ MG.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Các hoạt động quản lí giáo dục tại cấp trường ở trường Mầm non tại địa
bàn Quận Tây Hồ, Hà Nội.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Các quan hệ quản lí trong giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 56 tuổi theo tiếp cận tham gia ở các trường mầm non quận Tây Hồ , Hà Nội.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu các biện pháp quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG ở
trường MN kết hợp được những tác động quản lí của nhà trường, của cộng
đồng và của gia đình và dựa vào nhận thức rõ tầm quan trọng của các hành vi
văn hóa và đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi và tác dụng của các hành vi văn hóa
đối với sự phát triển của trẻ thì chúng sẽ ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả
quản lí và kết quả giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lí luận của quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi theo tiếp cận tham gia ở trường Mầm non.
5.2. Đánh giá thực trạng quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 56 tuổi ở một số trường mầm non quận Tây Hồ, TP. Hà Nội.


4

5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi theo tiếp cận tham gia ở trường mầm non Quận Tây Hồ, TP. Hà
Nội.
5.4. Tổ chức kiểm nghiệm các biện pháp đã đề xuất bằng phương pháp
chuyên gia
6. Phạm vi nghiên cứu
- Đề tài nghiên cứu giới hạn ở các trường MN công lập quận Tây Hồ,
Thành phố Hà Nội.
- Đánh giá thực trạng quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6
tuổi được thực hiện tại 08 trường MN công lập trong Quận Tây Hồ.
- Các biện pháp quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ MG 5-6 tuổi
theo tiếp cận tham gia ở trường MN là các biện pháp ở cấp trường.
- Các hành vi văn hóa trong luận văn này là các hành vi văn hóa phù
hợp với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa
khi nghiên cứu các tài liệu chuyên môn, tài liệu khoa học, các văn bản pháp
qui v.v… có liên quan đến đề tài để xác định cơ sở lí luận.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn
Tiến hành xây dựng ba bộ phiếu hỏi dành cho ba đối tượng là cán bộ
quản lý, giáo viên và phụ huynh học sinh nhằm thu thập những thông tin cần
thiết phục vụ cho việc phân tích và đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu.


5

- Phương pháp quan sát hoạt động giáo dục hành vi văn hóa cho
trẻ MG 5-6 tuổi
Tiến hành một số quan sát sư phạm nhằm thu thập thông tin cho việc
phân tích thực trạng về quản lý giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn QuậnTây Hồ, Thành phố Hà Nội.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
7.3. Các phương pháp khác
- Phương pháp chuyên gia để kiểm nghiệm các biện pháp quản lí.
Tiến hành xin ý kiến của các chuyên gia để đánh giá tính khả thi và
cần
thiết của các biện pháp quản lý giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi ở các trường mầm non quận Tây Hồ, Thành phố Hà Nội do tác giả đề xuất.
- Phương pháp xử lí số liệu và phương pháp thống kê để xử lí số liệu
điều tra thực trạng và đánh giá kết quả nghiên cứu thu được.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, kiến nghị; Tài liệu tham khảo, Phụ lục,

luận văn có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận của quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi ở trường Mầm non theo tiếp cận tham gia
Chương 2: Thực trạng quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi theo tiếp cận tham gia ở một số trường MN quận Tây Hồ, TP. Hà Nội
Chương 3: Một số biện pháp quản lí giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi theo tiếp cận tham gia ở các trường Mầm non quận Tây Hồ
Thành phố Hà Nội.


6

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA QUẢN LÍ GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THEO TIẾP CẬN THAM GIA Ở
TRƯỜNG MẦM NON
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Giáo dục hành vi văn hóa cho học sinh nói chung và trẻ mẫu giáo nói
riêng là một lĩnh vực được sự quan tâm của các nhà giáo dục. Giáo dục hành
vi văn hóa thường được đề cập trong các nghiên cứu về giáo dục văn hóa nói
chung hoặc trong các nghiên cứu riêng như giáo dục văn hóa giao tiếp, văn
hóa giao thông, văn hóa học đường, hành vi văn hóa giao tiếp, hành vi văn
minh v.v... chẳng hạn, nghiên cứu về giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh
của nhiều tác giả [10] ...
Đối với riêng lĩnh vực giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non có
nghiên cứu của Nguyễn Ánh Tuyết [39] về giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ
MN; luận văn của Hoàng Thị Phương [32] về giáo dục hành vi giao tiếp có
văn hóa cho trẻ mẫu giáo; giáo dục hành vi văn hóa vệ sinh cho trẻ mẫu giáo
của Nguyễn Thị Thanh [33] v.v...
Trong nhà trường, giáo dục hành vi văn hóa là một lĩnh vực giáo dục

được thực hiện hiện thông qua nhiều hoạt động khác nhau như: các hoạt động
trong học tập, sinh hoạt, vui chơi, các hoạt động ngoài môn học v.v... Chính
vì thế quản lí giáo dục hành vi văn hóa là yêu cầu không thể thiếu trong các
nhà trường nhằm giúp cho công tác giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ có hiệu
quả từ đó có tác động tích cực đến kết quả giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.
Nhìn chung nghiên cứu về quản lí giáo dục hành vi văn hóa trong luận
văn, luận án còn ít mà chỉ có một số công trình nghiên cứu có liên quan chăng
hạn như nghiên cứu về quản lí giáo dục đạo đức. Các luận văn về quản lí giáo
dục đạo đức, ví dụ của Đinh Thanh Khương (2012) [24] về quản lí giáo dục


7

đạo đức cho học sinh THPT; của Lê Thị Minh Nguyệt (2009 [30] về quản lí
giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo, của Nguyễn Hoàng Phong (2009) [31] về
quản lí hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh THCS; của Lê Bích Liên
(2015) về quản lí giáo dục hành vi đạo đức cho trẻ mẫu giáo [27] v.v... Các
nghiên cứu luận văn cũng có hệ thống hóa một số lí luận về giáo dục đạo đức,
hành vi đạo đức và đề xuất các biện pháp quản lí giáo dục đạo đức, hành vi
đạo đức ở một địa bàn cụ thể. Các nghiên cứu luận văn trên cũng chưa chỉ rõ
cách tiếp cận.
Cho đến nay chưa thấy có nghiên cứu nào giải quyết vấn đề quản lí
giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo theo tiếp cận tham gia ở các trường
Mầm non quận Tây Hồ Thành phố Hà Nội.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Trường mầm non
Trường MN là cơ sở kết hợp giữa nhà trẻ và mẫu giáo, nhận trẻ em từ 3
tháng đến 6 tuổi. Mục tiêu của GDMN là giúp trẻ em phát triển về thể chất,
tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách,
chuẩn bị cho trẻ em vào học lớp một. [28]

Trường MN có các lớp mẫu giáo và các nhóm trẻ. Trường có ban giám
hiệu do hiệu trưởng phụ trách.
Theo Luật Giáo dục, nhiệm vụ và quyền hạn của trường MN như sau:
1. Tổ chức thực hiện việc nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em từ ba
tháng tuổi đến sáu tuổi theo chương trình giáo dục mầm non do Bộ trưởng Bộ
Giáo dục và Đào tạo ban hành.
2. Huy động trẻ em lứa tuổi mầm non đến trường; tổ chức giáo dục hòa
nhập cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, trẻ em khuyết tật; thực hiện phổ cập
giáo dục mầm non cho trẻ em năm tuổi. Hằng năm, tự kiểm tra theo tiêu
chuẩn quy định về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em năm tuổi, báo cáo
cấp có thẩm quyền bằng văn bản.


8

3. Quản lý cán bộ, giáo viên, nhân viên để thực hiện nhiệm vụ nuôi
dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
4. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực theo quy định của pháp luật.
5. Xây dựng cơ sở vật chất theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa hoặc
theo yêu cầu tối thiểu đối với vùng đặc biệt khó khăn.
6. Phối hợp với gia đình trẻ em, tổ chức và cá nhân để thực hiện hoạt
động nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
7. Tổ chức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và trẻ em tham gia
các hoạt động xã hội trong cộng đồng.
8. Thực hiện kiểm định chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục
trẻ em theo quy định.
9. Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp
luật.
1.2.2. Quản lí và Quản lí giáo dục
1.2.2.1. Khái niệm quản lí

Thuật ngữ “quản lí” đã được nhiều tác giả trong và ngoài nước đề cập
đến, sau đây là một trong số các quan niệm đó:
Theo H.Koontz (người Mỹ): “Quản lý là một hoạt động thiết yếu nhằm
bảo đảm sự phối hợp những nỗ lực của các cá nhân để đạt được mục đích của
nhóm (tổ chức). Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường trong đó
con người có thể đạt được mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất
và sự bất mãn cá nhân ít nhất”. [22]
Theo Nguyễn Minh Đạo: “Quản lí là sự tác động liên tục, có tổ chức, có
định hướng của chủ thể (người quản lí, người tổ chức quản lí) lên khách thể
(đối tượng quản lí) về các mặt chính trị, xã hội, văn hoá, kinh tế... bằng một
hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các
biện pháp cụ thể, nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của
đối tượng” [9]


9

Theo Thái Văn Thành: Quản lí là những tác động có định hướng, có kế
hoạch của chủ thể quản lí đến đối tượng bị quản lí trong tổ chức để vận hành
tổ chức, nhằm đạt được mục đích nhất định [36]
Ngoài ra còn có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý tuy nhiên nghĩa
cũng tương tự như vậy. Trong các quan niệm trên thuật ngữ “quản lí” tuy có
khác nhau nhưng đều có chung điểm chủ yếu đó là quản lí là một quá trình, là
tác động có mục đích hoặc một hoạt động có tổ chức, có định hướng, có chủ
thể và đối tượng v.v... Tuy nhiên nói như vậy vẫn chưa phân biệt “quản lí”
với các khái niệm khác bởi vì nhìn chung thì mọi hoạt động của con người
đều có đặc điểm là có chủ thể, có đối tượng hay có tổ chức v.v… như vậy chứ
không riêng “quản lí”.
Chúng tôi sử dụng khái niệm quản lí theo quan niệm của Đặng Thành
Hưng: “Quản lí là một dạng lao động đặc biệt nhằm gây ảnh hưởng, điều

khiển, phối hợp lao động của người khác hoặc của nhiều người khác trong
cùng tổ chức hoặc cùng công việc nhằm thay đổi hành vi và ý thức của họ,
định hướng và tăng hiệu quả lao động của họ, để đạt mục tiêu của tổ chức
hoặc lợi ích của công việc cùng sự thỏa mãn của những người tham gia” [15]
Theo cách hiểu này, bản chất của quản lí là gây ảnh hưởng chứ không
trực tiếp sản xuất hay tạo ra sản phẩm, có mục tiêu và lợi ích là cái chung chứ
không nhằm mục tiêu và lợi ích của riêng cá nhân nào, có tính hệ thống chứ
không phải quá trình hay hành động đơn lẻ.
1.2.2.2. Khái niệm quản lí giáo dục
Về khái niệm quản lý giáo dục cũng có nhiều quan niệm khác nhau.
Chúng tôi sử dụng định nghĩa khái niệm: “Quản lí giáo dục là dạng lao động
xã hội đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục nhằm gây ảnh hưởng, điều khiển hệ
thống giáo dục và các thành tố của nó, định hướng và phối hợp lao động của
những người tham gia công tác giáo dục để đạt được mục tiêu giáo dục và


10

mục tiêu phát triển giáo dục, dựa trên thể chế giáo dục và các nguồn lực giáo
dục [15]. Khái niệm này chỉ rõ bản chất QLGD chính là quản lí nhưng là quản
lí trong lĩnh vực giáo dục.
Trong xã hội có các lĩnh vực như quản lí kinh tế, quản lí môi trường,
quản lí y tế, quản lí giáo dục v.v… Như vậy có thể hiểu rằng quản lí giáo dục
là dạng quản lí dành cho một lĩnh vực xã hội cụ thể là giáo dục. Bản chất của
QLGD cũng là quản lí chứ không có gì khác. Những cái khác ở đây là mục
tiêu, chủ thể, đối tượng, nguồn lực, công cụ và môi trường… và chỉ khác khi
so sánh với quản lí lĩnh vực khác. Các hoạt động QLGD là nhằm phối hợp,
gây ảnh hưởng điều khiển các đối tượng trong giáo dục để đạt được các mục
tiêu dựa trên nguồn lực cụ thể.
1.2.3. Quản lí trường học và Quản lí chuyên môn trong nhà trường

1.2.3.1 Khái niệm quản lý trường học :
Khi nói đến quản lí trường học, chúng ta thường hay hiểu đó là công
việc của hiệu trưởng nhà trường. Tuy nhiên cũng chưa hoàn toàn đúng, hiệu
trưởng là người có trách nhiệm cao nhất trong quản lí nhà trường, chứ không
phải chỉ có hiệu trưởng mới là người quản lí nhà trường hay nói chính xác thì
nhà trường được quản lí bởi bộ máy quản lí nhà trường do hiệu trưởng đứng
đầu. Trong thực tế của quản lí trường học, nhà trường còn chịu sự quản lí của
các cấp trên trường như phòng giáo dục đào tạo ( đối với các cấp mầm non,
tiểu học và trung hoc cơ sở), Sở giáo dục và đào tạo, Bộ giáo dục và đào tạo...
Theo nghĩa một tổ chức, trường học được quản lí giống như mọi tổ
chức khác, nhưng có đặc điểm chuyên môn của mình là giáo dục. Bản chất
của quản lí trường học lúc này gây ảnh hưởng, định hướng và phát triển tổ
chức trường theo mục tiêu và giá trị đã định, dựa trên việc xác định tầm nhìn,
sứ mạng, nhiệm vụ chiến lược, huy động và sử dụng các nguồn lực, xây dựng
văn hóa nhà trường.
Vì vậy chúng tôi sử dụng định nghĩa khái niệm quản lí trường học như
sau: quản lí trường học là quản lí giáo dục tại cấp cơ sở trong đó chủ thể


11

quản lí là các cấp chinh quyền và chuyên môn trên trường, các nhà quản lí
trong trường do hiệu trưởng đứng đầu, đối tượng quản lí chính là nhà trường
như một tổ chức chuyên môn-nghiệp vụ, nguồn lực quản lí là con người, cơ sở
vật chất-kĩ thuật, tài chính, đầu tư khoa học-công nghệ và thông tin bên trong
trường và được huy động từ bên ngoài trường dựa vào luật, chính sách, cơ
chế và chuẩn hiện có [17].
Khái niệm này khẳng định không chỉ hiệu trưởng và bộ máy ở trường
chịu trách nhiệm quản lí trường học, mà trên trường còn có những cấp quản lí
khác, bất kể đó là trường học ở cấp học nào, ngành học nào.

Nội dung quản lí trường học gồm những lĩnh vực sau:
- Quản lí tài chính và tài sản của trường.
- Quản lí cơ sở vật chất, trang thiết bị giáo dục.
- Quản lí nhân sự (cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên, học sinh).
- Quản lí chuyên môn (chương trình; hoạt động giảng dạy; hoạt động
học tập; hoạt động kiểm tra đánh giá; phát triển chuyên môn, nghiệp vụ; các
hoạt động nghiên cứu và phát triển khác).
- Quản lí các điều kiện đảm bảo an toàn giáo dục.
- Quản lí môi trường giáo dục.
- Quản lí các quan hệ giáo dục của trường với các tổ chức xã hội
(Đoàn, Đội, Công đoàn, các hội nghề nghiệp, các hội chính trị-xã hội, gia
đình học sinh, cộng đồng dân cư,…).
1.2.3.2 Khái niệm Quản lí chuyên môn
Quản lí chuyên môn là thuật ngữ để chỉ một lĩnh vực quản lí trong nhà
trường. Quản lí chuyên môn trong nhà trường là quản lý các hoạt động các
hoạt động liên quan đến nhiệm vụ chính của nhà trường là giáo dục và dạy
học. Đó là việc quản lí chương trình, hoạt động giáo dục, hoạt động giảng


12

dạy, hoạt động học tập , phát triển nguồn nhân lực giảng dạy, hoạt động học
tập, phát triển nguồn nhân lực giảng dạy và quản lí, các hoạt động nghiên cứu
phát triển khác.
Quản lí GDHVVH thuộc quản lí hoạt động giáo dục trong nhà trường,
là một nội dung của quản lí chuyên môn trong trường mầm non nhằm phát
triển tình cảm, kĩ năng xã hội cho trẻ.
1.2.4. Văn hóa, Hành vi văn hóa
1.2.4. 1. Khái niệm văn hóa
Có rất nhiều khái niệm khác nhau về văn hóa, tùy thuộc vào cách tiếp

cận khác nhau của từng ngành khoa học xã hội và nhân văn. Trong quan niệm
về văn hóa của Unescco [41] được hiểu theo hai nghĩa chính như sau:
Theo nghĩa rộng “ Văn hóa là tổng thể những nét riêng biệt về tinh thần
và vật chất, trí tuệ và cảm xúc quyết định tính cách của một xã hội hay một
nhóm người trong xã hội.”
Theo nghĩa hẹp “văn hóa là tổng thể những hệ thống biểu tượng, chi
phối cách ứng xử và giao tiếp của mỗi cộng đồng, khiến cộng đồng ấy có đặc
thù riêng. Văn hóa bao gồm các hệ thống giá trị để đánh giá một sự vật, hiện
tượng theo cộng đồng ấy”.
Như vậy nói đến văn hóa là nói đến các hệ thống các giá trị xã hội, từ
hệ thống giá trị xã hội người ta xây dựng các chuẩn mực xã hội. Tính có giá
trị là cơ sở phân biệt văn hóa với những hiện tượng phi văn hóa. Tính có giá
trị được duy trì bằng truyền thống văn hóa và để có văn hóa chúng ta phải tích
lũy qua nhiều thế hệ.
1.2.4.2. Khái niệm hành vi văn hóa
Khá i n i ệm h ành vi


13

Theo khoa học hành vi thì “Hành vi là phản ứng của của con người
hoặc hệ thống máy móc/hệ thống vật chất phản ứng lại các kích thích từ bên
ngoài”.
Một số đặc điểm của hành vi:
+ Hành vi mang tính đa dạng;
+ Các hành vi giống nhau được lặp đi lặp lại có tính hệ thống sẽ trở
thành quy luật;
+ Hành vi là cái có thể quan sát được (bằng mắt, bằng các thiết bị kĩ
thuật…);
+ Hành vi có thể thay đổi theo thời gian.

Đối với con người, hành vi được xem là tổ hợp các phản ứng của cơ thể
trước các kích thích của môi trường bên ngoài và bên trong chủ thể.
Hà nh vi văn hóa
Từ quan niệm hành vi và văn hóa ta có thể định nghĩa khái niệm về
hành vi văn hóa như sau: HVVH là phản ứng hay cách ứng xử của con người
phù hợp với các chuẩn mực xã hội do một nền văn hóa lựa chọn, trong mối
quan hệ của con người với con người, giữa con người với xã hội, giữa con
người với môt trường xung quanh (môi trường tự nhiên, môi trường xã hội).
HVVH là biểu hiện bên ngoài của hoạt động được điều chỉnh bởi cấu
trúc tâm lí bên trong của chủ thể có ý thức và chịu sự qui định bên trong của
chuẩn mực xã hội, được xây dựng từ hệ thống xã hội do một nền văn hóa
chọn để định hướng.
Để hiểu rõ hơn về HVVH ta so sánh HVVH với HVĐĐ. Hai phạm trù
này có sự giống nhau và khác nhau. HVVH và HVĐĐ có sự tương đồng ở
chỗ đều nói đến tính chủ thể (hành vi của ai, trong mối quan hệ của ai); và
tính ý thức của chủ thể (hành vi đều được thực hiện một cách có ý thức, có
mục đích của chủ thể nhất định). Khác nhau ở chỗ HVĐĐ bị chi phối bởi giá
trị chuẩn mực đạo đức còn HVVH bị chi phối bởi chuẩn mực xã hội