(Luận văn thạc sĩ) Quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường Trung học Cơ sở thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ LAN ANH

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ
THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 20180


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ LAN ANH

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ
THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH
Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phùng Thị Hằng

THÁI NGUYÊN - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả
nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Lan Anh

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh
đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham
gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em
trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến
PGS.TS Phùng Thị Hằng, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ
em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT, Cán bộ
quản lý và giáo viên các trường THCS thị xã Đông Triều tỉnh Quảng Ninh cùng bạn
bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong
suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân
em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính
mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Quảng Ninh, ngày 10 tháng 11 năm 2018

Tác giả

Nguyễn Thị Lan Anh

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ......................................................................... v
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .......................................................................... 3
4. Giới hạn nghiên cứu của đề tài ................................................................................. 3
5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3
7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ THEO
HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ....................... 6

1.1.

Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................... 6

1.1.1.

Trên thế giới..................................................................................................... 6

1.1.2.

Ở Việt Nam ...................................................................................................... 8

1.2.

Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................... 10

1.2.1.

Quản lý, quản lý giáo dục .............................................................................. 10

1.2.2.

Dạy học .......................................................................................................... 12

1.2.3.

Dạy học theo hướng trải nghiệm ................................................................... 14

1.2.4.

Quản lý dạy học theo hướng trải nghiệm ...................................................... 15

1.3.

Một số vấn đề cơ bản về quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải

nghiệm ở trường THCS ................................................................................. 17

1.3.1.

Dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở trường THCS .................... 17

1.3.2.

Quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở trường THCS ....... 25

1.4.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở trường THCS ................................................................................. 32

iii


1.4.1.

Các yếu tố chủ quan ....................................................................................... 32

1.4.2.

Các yếu tố khách quan ................................................................................... 32

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ THEO
HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH ....................................... 36
2.1.

Khái quát chung về địa bàn nghiên cứu ........................................................ 36

2.1.1.

Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ...... 36

2.1.2.

Khái quát về tình hình giáo dục THCS thị xã Đông Triều ............................ 37

2.2.

Mục đích, nội dung, phương pháp khảo sát................................................... 40

2.2.1.

Mục đích khảo sát .......................................................................................... 40

2.2.2.

Nội dung khảo sát .......................................................................................... 40

2.2.3.

Phương pháp khảo sát .................................................................................... 40

2.3.

Thực trạng hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các

trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ....................................... 41

2.3.1.

Thực trạng nhận thức của CBQL, GV và HS về tầm quan trọng của dạy
học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở trường THCS............................ 41

2.3.2.

Thực trạng triển khai nội dung dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều ............................................. 43

2.3.3.

Thực trạng về các hình thức dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................ 47

2.3.4.

Thực trạng về các phương pháp dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm
ở các trường THCS Thị xã Đông Triêu, tỉnh Quảng Ninh ................................. 50

2.3.5.

Thực trạng kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm môn Lịch sử cho học
sinh của giáo viên .......................................................................................... 51

2.3.6.

Thực trạng về điều kiện tổ chức dạy học môn Lịch sử theo hướng trải

nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh .................... 53

2.4.

Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................ 54

2.4.1.

Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở
các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................................ 54

iv


2.4.2.

Thực trạng tổ chức dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các
trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ....................................... 56

2.4.3.

Thực trạng chỉ đạo DH môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các
trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ....................................... 58

2.4.4.

Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng
trải nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................ 59

2.4.5.

Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng
trải nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh .......... 61

2.5.

Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng
trải nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh .......... 62

2.5.1.

Những điểm mạnh ......................................................................................... 63

2.5.2.

Những điểm yếu ............................................................................................ 64

2.5.3.

Nguyên nhân .................................................................................................. 65

2.5.4.

Các vấn đề cần giải quyết .............................................................................. 65

Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 66
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ THEO
HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH ....................................... 67

3.1.

Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................. 67

3.1.1.

Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi của các biện pháp .................................... 67

3.1.2.

Đảm bảo tính hiệu quả của các biện pháp ..................................................... 67

3.1.3.

Đảm bảo tính đặc thù môn học ...................................................................... 67

3.1.4.

Đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ của các biện pháp ................................. 68

3.2.

Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. ............... 68

3.2.1.

Tăng cường nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, HS và các lực lượng giáo
dục về tầm quan trọng của dạy học theo hướng trải nghiệm ở trường THCS ..... 68

3.2.2.

Xây dựng kế hoạch DH môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm phù hợp
với tình hình thực tiễn .................................................................................... 71

3.2.3.

Đẩy mạnh công tác bồi dưỡng năng lực dạy học môn Lịch sử theo hướng
trải nghiệm cho giáo viên ở các trường THCS .............................................. 72

v


3.2.4.

Chỉ đạo đa dạng hóa nội dung và hình thức trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử ở các trường THCS ................................................................... 75

3.2.5.

Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Lịch sử
theo hướng trải nghiệm ở các trường THCS ................................................. 77

3.2.6.

Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ DH môn Lịch sử theo hướng
trải nghiệm ở các trường THCS .................................................................... 79

3.3.

Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 80

3.4.

Khảo nghiệm tính khả thi, cần thiết của các biện pháp quản lý đề xuất ....... 81

3.4.1.

Đối tượng khảo nghiệm ................................................................................. 81

3.4.2.

Cách đánh giá ................................................................................................ 81

3.4.3.

Kết quả đánh giá ............................................................................................ 82

Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 84
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 85
1. Kết luận ................................................................................................................... 85
2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 86
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 88
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

CNH - HĐH

Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

GD

Giáo dục

GV

Giáo viên

GVBM

Giáo viên bộ môn

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

HĐDH

Hoạt động dạy học

HĐTN

Hoạt động trải nghiệm

HS

Học sinh

HT

Hiệu trưởng

LS

Lịch sử

PHHS

Phụ huynh học sinh

PPDH

Phương pháp dạy học

QL

Quản lý

QLGD

Quản lý giáo dục

THCS

Trung học cơ sở

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ
Bảng:
Bảng 2.1:

Quy mô mạng lưới trường, lớp, HS cấp THCS .................................... 37

Bảng 2.2:

Kết quả xếp loại học lực môn Lịch sử của học sinh các trường
THCS thị xã Đông Triều trong 3 năm trở lại đây ................................. 38

Bảng 2.3:

Đội ngũ cán bộ quản lí các trường THCS 3 năm qua ........................... 39

Bảng 2.4:

Đội ngũ giáo viên dạy môn Lịch sử các trường THCS 3 năm qua ....... 39

Bảng 2.5:

Nhận thức của CBQL, GV về mức độ quan trọng của dạy học môn
Lịch sử theo hướng trải nghiệm ............................................................ 41

Bảng 2.6:

Đánh giá về vai trò của việc tổ chức hoạt động dạy học môn Lịch
sử theo hướng trải nghiệm .................................................................... 42

Bảng 2.7:

Mức độ thực hiện các nội dung dạy học môn Lịch sử theo hướng
trải nghiệm ............................................................................................ 45

Bảng 2.8:

Đánh giá của CBQL,GV về mức độ thực hiện các hình thức dạy
học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ............................................. 47

Bảng 2.9:

Nhu cầu của học sinh về các hình thức học môn Lịch sử theo hướng
trải nghiệm ............................................................................................ 49

Bảng 2.10:

Đánh giá của CBQL, GV về mức độ thực hiện các phương pháp
dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ...................................... 50

Bảng 2.11:

Thực trạng kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm môn Lịch sử cho
học sinh của giáo viên các trường THCS thị xã Đông Triều ................ 52

Bảng 2.12:

Đánh giá của giáo viên về các điều kiện trong việc tổ chức DH môn
Lịch sử theo hướng trải nghiệm ............................................................ 53

Bảng 2.13:

Đánh giá của CBQL, GV về việc xây dựng kế hoạch DH môn Lịch
sử theo hướng trải nghiệm của hiệu trưởng các trường THCS thị xã
Đông Triều ............................................................................................ 54

Bảng 2.14:

Đánh giá của CBQL,GV về việc tổ chức DH môn Lịch sử theo
hướng trải nghiệm ................................................................................. 57

Bảng 2.15:

Thực trạng chỉ đạo tổ chức DH môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở các trường THCS Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................. 58

v


Bảng 2.16:

Các biện pháp kiểm tra, đánh giá hoạt động DH môn Lịch sử theo hướng
trải nghiệm ở các trường THCS Thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.......... 60

Bảng 2.17:

Mức độ thực hiện các chức năng quản lý dạy học môn Lịch sử theo
hướng trải nghiệm của hiệu trưởng các trường THCS thị xã Đông Triều ..... 62

Bảng 3.1:

Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp đề xuất .................................................................................. 82

Biểu đồ:
Biểu đồ 3.1: Mức độ tương quan của tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
đề xuất ................................................................................................................. 83

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục là một hình thái ý thức xã hội, nó có vị trí đặc biệt quan trọng trong
đời sống con người. Giáo dục không chỉ là sản phẩm của xã hội mà đã trở thành nhân
tố tích cực, một động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội loài người. Sản phẩm của
Giáo dục là con người, con người là nguồn tài nguyên to lớn và vô giá đem lại sự
hưng thịnh cho mỗi quốc gia.
Trong giai đoạn đẩy mạnh CNH - HĐH đất nước và hội nhập quốc tế, nguồn lực
con người Việt Nam càng trở nên có ý nghĩa quan trọng, quyết định sự thành công
của công cuộc phát triển đất nước. Giáo dục có nhiệm vụ quan trọng trong việc xây
dựng một thế hệ người Việt Nam mới, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Mục tiêu của giáo dục THCS đã được ghi trong Điều 27 Luật giáo dục 2005:.
"Giáo dục trung học cơ sở nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả
của giáo dục tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban

đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung cấp, học
nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động'' [34].
Trong những năm gần đây, giáo dục phổ thông nước ta nói chung và giáo dục
THCS nói riêng đã không ngừng phát triển. Chất lượng giáo dục đã có chuyển biến.
Trình độ hiểu biết, năng lực tiếp cận tri thức mới của một bộ phận HS được nâng cao.
Bên cạnh những thành tựu trên, giáo dục ở các trường THCS còn gặp một số vấn đề
bất cập, trong đó có vấn đề quản lý hoạt động dạy học (HĐDH) bộ môn.
Mỗi môn học trong nhà trường phổ thông với đặc trưng của từng bộ môn
nhưng đều phải góp phần đào tạo học sinh một cách toàn diện. Trong đó môn Lịch sử
có vị trí rất quan trọng, là môn học cung cấp cho học sinh tri thức của khoa học lịch
sử, về Lịch sử thế giới và Lịch sử dân tộc. Đối tượng của của môn học là quá khứ đã
diễn ra, không thể tái hiện và không thể trực quan sinh động. Dạy học lịch sử là giáo
dục truyền thống văn hóa, giáo dục tư tưởng, tình cảm, ý thức đạo đức để hình thành
nhân cách học sinh. Giáo dục lịch sử có vai trò đặc biệt đến sự trường tồn, hưng
vượng của quốc gia dân tộc.
Trong những năm chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám, Bác Hồ căn dặn:
“Dân ta phải biết sử ta,
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” [26].

1


Lời dạy trên của Chủ tịch Hồ Chí Minh hàm chứa một ý nghĩa vô cùng sâu
sắc về ý nghĩa, vai trò của lịch sử. Nhờ lịch sử chúng ta mới biết nguồn gốc của dân
tộc, biết được quá trình dựng nước và giữ nước với những chiến công oanh liệt,
những trang sử vàng chói lọi của các thế hệ đi trước. Học lịch sử, biết lịch sử cũng
sẽ bồi đắp trong mỗi chúng ta lòng yêu quê hương đất nước, tinh thần tự hào dân
tộc, từ đó củng cố ý chí, bản lĩnh, rèn luyện, phấn đấu vươn lên trong xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc.
Tuy nhiên, trong thời gian qua chất lượng dạy học môn Lịch sử tại các nhà

trường phổ thông chưa đạt kết quả như mong muốn, do lối dạy truyền thụ một chiều,
áp đặt tạo cho người học cách học bị động, hạn chế việc phát triển các phẩm chất linh
hoạt, độc lập sáng tạo của tư duy, khả năng ứng dụng những kiến thức và kỹ năng thu
nhận được áp dụng vào thực hiện của người học còn yếu. Với điều kiện phát triển của
các phương tiện truyền thông, trong bối cảnh hội nhập, mở rộng giao lưu, đặc biệt là
Internet, học sinh được tiếp thu nhiều nguồn thông tin đa dạng, phong phú từ nhiều
nguồn sử liệu khác nhau. Các em hiểu biết nhiều hơn, linh hoạt và thực tế hơn so với
các thế hệ cùng lứa tuổi trước đây, đặc biệt là học sinh Trung học cơ sở thì những
phương pháp dạy học truyền thống càng tỏ ra không còn phù hợp. Trong học tập, học
sinh không thỏa mãn với vai trò của người tiếp thu thụ động, không chấp nhận những
hoạt động dạy học một chiều. Vì lẽ đó, đổi mới quản lý hoạt động dạy học môn Lịch
sử là điều hết sức cần thiết cùng với đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình sách
giáo khoa, đặc biệt là đổi mới quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm đang được các nhà trường triển khai thực hiện.
Thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh là một địa bàn có nhiều di tích lịch sử gắn
liền với lịch sử dân tộc và văn hóa địa phương. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, trong
những năm gần đây, công tác quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử ở các trường
THCS Thị xã Đông Triều, đặc biệt là vấn đề quản lý nội dung, chương trình DH môn
Lịch sử theo hướng trải nghiệm thực tế tại địa phương còn có những hạn chế, bất cập,
chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục THCS hiện nay.
Xuất phát từ những điều nêu trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề "Quản lý dạy học
môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh
Quảng Ninh" làm đề tài luận văn để nghiên cứu với mong muốn góp phần vào việc
nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử ở các trường THCS trên địa bàn thị xã.

2


2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý dạy học môn Lịch sử theo

hướng trải nghiệm ở các trường THCS, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý dạy
học môn môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều,
tỉnh Quảng Ninh nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
- Đối tượng nghiên cứu: Quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm
của Hiệu trưởng các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
4. Giới hạn nghiên cứu của đề tài
- Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý
dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều,
tỉnh Quảng Ninh.
- Về khách thể điều tra: Gồm 185 người, trong đó có: 10 CBQL, 75 GV và 100 HS.
- Về địa bàn khảo sát: Tiến hành khảo sát tại 5 trường THCS thuộc thị xã Đông
Triều, tỉnh Quảng Ninh: Trường THCS Nguyễn Du, THCS Hưng Đạo, THCS Lê
Hồng Phong, THCS Bình Khê, THCS Đức Chính trong 3 năm học gần đây (20152016, 2016-2017, 2017-2018).
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THCS thị xã
Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh còn có những hạn chế, bất cập như: Chưa có tính thực tiễn
cao, chưa tạo được hứng thú học tập cho học sinh. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực
trạng trên, trong đó có nguyên nhân thuộc về phía nhà quản lý, do đó, nếu đề xuất và
thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm phù hợp với tình hình thực tiễn thì chất lượng dạy học môn Lịch sử ở các trường
THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh sẽ được nâng cao.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở trường THCS.
6.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng về dạy học môn Lịch sử, quản lý dạy học
môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh
Quảng Ninh.

3


6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
7. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phối hợp các nhóm phương pháp nghiên cứu sau đây:
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp và hệ thống hoá các tài liệu, văn bản có liên quan đến dạy học
môn LS và Quản lí dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm sáng tạo ở trường
THCS nhằm xây dựng khung lí thuyết cho đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
a) Phương pháp quan sát: Quan sát các biện pháp quản lý dạy học môn Lịch sử
theo hướng trải nghiệm của Hiệu trưởng các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh
Quảng Ninh.
b) Phương pháp phỏng vấn: Tiến hành phỏng vấn, tham khảo ý kiến của một
số chuyên viên cán bộ quản lý phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Đông Triều,
phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên các trường THCS về hoạt động dạy học và
quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm nhằm bổ sung các thông tin
thực tiễn cho luận văn.
c) Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Thiết kế các bảng hỏi dành cho cán bộ
quản lý, giáo viên các trường THCS. Nhằm tìm hiểu thực trạng của quản lý dạy học
môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh
Quảng Ninh.
d) Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các quyết định
quản lý, các tài liệu văn bản, các kế hoạch hoạt động, báo cáo tổng kết công tác
quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm của Hiệu trưởng
các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
e) Phương pháp chuyên gia: Tham khảo các ý kiến của chuyên gia, trao đổi với

nhà các nhà quản lý thu thập thông tin cần thiết liên quan đến đề tài.
g) Phương pháp thăm dò: Khảo sát thăm dò một số biện pháp để khẳng định
tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.
7.3. Các phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học
Sử dụng một số công thức toán học như tính phần trăm, tính trung bình cộng để
xử lý các kết quả khảo sát thực tiễn.

4


8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu; Kết luận, Khuyến nghị; Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội
dung luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải
nghiệm ở trường THCS.
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở
các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở
các trường THCS thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ
THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Ngay từ khi mới xuất hiện trên trái đất, để tồn tại con người phải lao động.
Trong lao động và cuộc sống hàng ngày con người nhận thức thế giới xung quanh,

dần dần tích luỹ được kinh nghiệm sống, kinh nghiệm lao động và chinh phục thiên
nhiên, từ đó nảy sinh ra nhu cầu truyền đạt những hiểu biết ấy cho nhau, đó chính là
nguồn gốc phát sinh của hiện tượng GD.
Giáo dục được thực hiện bằng nhiều con đường khác nhau, trong đó con đường
quan trọng nhất là tổ chức dạy học (DH) trong nhà trường nhằm giúp cho HS nắm
vững tri thức khoa học và kinh nghiệm xã hội, hình thành phương pháp tư duy năng
động sáng tạo và kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống.
Lịch sử giáo dục thế giới đã ghi nhận J.A. Cômenxki người Tiệp Khắc (1592 1670) là “Ông Tổ của nền giáo dục cận đại”. Ông đã nêu lên hệ thống lý luận giáo
dục, những nguyên tắc sư phạm. Ông yêu cầu giáo dục phải hệ thống, phải toàn diện.
“dạy hết thẩy mọi điều cho hết thẩy mọi người”, phải “thích ứng với tự nhiên”, phải
xuất phát từ đặc điểm nhận thức của trẻ, phải xuất phát từ tính thống nhất của thế
giới… Ông là người sáng lập ra hệ thống trường, lớp; học tập theo niên học, bài học
phù hợp với lứa tuổi, phù hợp với trình độ… Ngay sau khi lý luận GD, dạy học của
Cômenxki ra đời đã được ứng dụng vào quá trình phát triển giáo dục ở các nước châu
Âu và nó đang tồn tại cho đến ngày nay [11].
J.A. Cômenxki đã đưa ra những quan điểm về HĐDH mà chúng ta có thể vận
dụng trong HĐDH môn Lịch sử. Theo ông, quá trình dạy học để truyền thụ và tiếp
nhận tri thức là phải dựa vào sự vật hiện tượng do HS tự quan sát, tự suy nghĩ mà
hiểu biết, không nên áp đặt, gò ép người ta chấp nhận bất kỳ một điều gì và ông đã
nêu ra một số nguyên tắc dạy học có giá trị rất lớn: nguyên tắc trực quan; nguyên tắc
phát huy tính tự giác tích cực của HS; nguyên tắc hệ thống và liên tục; nguyên tắc
củng cố kiến thức; nguyên tắc dạy học theo khả năng tiếp thu của HS (vừa sức); dạy
học phải thiết thực và dạy học theo nguyên tắc cá biệt [11].

6


Trong những thập kỷ gần đây ở Liên xô (cũ) đã có một số công trình nghiên cứu
hệ thống các vấn đề về PPDH mà tiêu biểu là công trình của các nhà khoa học:
V.V.Davưdop, N.A.Menchinskaia, M.N.Statkin, I.Ia.Lecne,... trong đó việc công

nghệ hóa quá trình dạy học của Giáo sư Viện sĩ V.V.Davưdop đã được tổ chức vận
dụng tại Việt Nam.
Tác giả V.A.Xukhomlinxki nêu ra một số vấn đề quản lý của Hiệu trưởng
trường phổ thông như phân công nhiệm vụ giữa Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng. Các
tác giả thống nhất khẳng định người Hiệu trưởng phải là người lãnh đạo toàn diện và
chịu trách nhiệm chính trong công tác quản lý nhà trường. Về tổ chức dự giờ và phân
tích sư phạm bài dạy, tác giả V.A.Xukhomlinxki nhấn mạnh hoạt động dự giờ thăm
lớp và đưa ra nhiều cách phân tích sư phạm bài dạy cho GV. Ông cho rằng đó là đòn
bẩy nâng cao chất lượng giảng dạy của đội ngũ GV [48].
Trong những công trình nghiên cứu của mình, các nhà quản lý giáo dục Xô Viết
đã cho rằng: “Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc
tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt động của đội ngũ giáo viên” [38].
Với hoạt động dạy học môn Lịch sử, trong cuốn “Phương pháp giảng dạy lịch
sử” [49], Xtơrajốp. A.I đã nêu rõ tầm quan trọng của các tài liệu văn hóa - lịch sử
trong các khóa trình lịch sử Liên xô trên tất cả các mặt: cung cấp tri thức, giáo dục
đạo đức, tư tưởng và phát triển kỹ năng thực hành bộ môn. Tác giả quan niệm rằng
những sự kiện về lịch sử - văn hóa rất phong phú, phức tạp, do đó cần xác lập một số
nguyên tắc về phương pháp dạy học để GV vận dụng khi giảng dạy nội dung này:
Giảng dạy những nội dung văn hóa - lịch sử không chỉ liệt kê các hiện tượng văn hóa
nổi bật hoặc tiểu sử của các nhà văn mà điều quan trọng hơn là trình bày cho HS hiểu
cuộc đấu tranh về thế giới quan, thể hiện trong tư tưởng, hành động và tác phẩm của
các nhân vật văn hóa, để thấy được sự phát triển của xã hội; cần làm cho HS thấy
được tính độc đáo, đa dạng của văn hóa các dân tộc trong một quốc gia đang ngày
càng xích lại gần nhau, nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa của riêng mình; khi
giảng dạy nội dung văn hóa cần đảm bảo tính cụ thể, trực quan và truyền cảm.
Trong cuốn “Phát triển tư duy học sinh trong dạy học lịch sử”[22], I.A.Lecne
đã đề cập đến việc dạy học phải bắt đầu từ trực quan nhằm tạo ra trong óc trẻ một
biểu tượng bền vững để từ đó đi sâu vào tìm hiểu bản chất sự kiện.

7

Trong cuốn “Phát triển tư duy học sinh” [1] Aleexep đã khẳng định: “cơ sở
tâm lý của nhận thức trực quan sinh động trong học tập lịch sử khi tạo ra biểu tượng
trong sáng muôn màu muôn vẻ về các sự vật hiện tượng đang học”. Để thực hiện
nhiệm vụ này phải tổ chức cho học sinh tri giác các di tích lịch sử. Đây chính là hoạt
động quan trọng, là phương thức dạy học cho học sinh đọc cuốn sách của cuộc sống.
Bởi việc tri giác các di tích lịch sử sẽ không chỉ bồi dưỡng kiến thức mà còn góp
phần vào việc giáo dục cho các em lòng tự hào về truyền thống của dân tộc.
Nhìn chung, trên thế giới các nhà giáo dục đã đề cập tới nhiều khía cạnh khác
nhau của việc dạy học môn Lịch sử ở các trường phổ thông như: Vấn đề nguyên tắc
dạy học, vấn đề phương pháp dạy học, vấn đề tổ chức các hoạt động thực hành cho
học sinh. Tuy nhiên việc nghiên cứu trực tiếp tới công tác quản lý hoạt động dạy học
môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm tại các trường phổ thông vẫn còn ít được quan
tâm nghiên cứu.
1.1.2. Ở Việt Nam
Việc dạy học môn Lịch sử tại các THCS ngày càng được chú trọng. Việc nâng
cao chất lượng DH môn Lịch sử trong nhà trường phổ thông nói chung và nhà trường
THCS nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của nhiều nhà khoa học. Chất
lượng DH môn Lịch sử phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó yếu tố quản lý
HĐDH nói chung và quản lý HĐDH bộ môn Lịch sử nói riêng. Do đó, quản lý
HĐDH bộ môn Lịch sử là một nội dung được nhiều người quan tâm nghiên cứu.
Trong công trình nghiên cứu“Sử dụng di tích trong dạy học lịch sử dân tộc ở
trường THCS” [19], tác giả Hoàng Thanh Hải đã đề cập đến cở sở lí luận và các hình
thức, biện pháp trong việc sử dụng di tích. Ngoài ra, tác giả đã có nhiều bài viết bàn
về hình thức sử dụng di tích lịch sử trong dạy học lịch sử, giáo dục ý thức cho học
sinh thông qua di sản như: Tổ chức hướng dẫn học sinh phổ thông tham gia lễ hội
xuân tại các di tích lịch sử.
Từ những năm của thế kỷ XX, nhiều nhà sư phạm như Trần Quốc Vượng, Phan
Huy Lê, Đinh Xuân Lâm, Hà Văn Tấn,… đã tiến hành nghiên cứu một cách toàn diện

các vấn đề về tổ chức quá trình DH môn Lịch sử, ý nghĩa của việc nâng cao chất
lượng DH môn Lịch sử. Những ưu điểm và nhược điểm của hình thức tổ chức DH
môn Lịch sử trên lớp, vai trò của người dạy và người học Lịch sử; cách tiến hành các
hình thức tổ chức DH môn Lịch sử trên lớp.

8


Ngoài ra các nghiên cứu về quản lý và quản lý giáo dục ngày càng phong phú, đa
dạng gắn liền với các tác giả tên tuổi như Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn
Đức Chính, Trần Khánh Đức, Phạm Minh Hạc, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Phạm Quang
Sáng, Bùi Đức Thiệp, Phạm Viết Vượng... Điểm chung mà các tác giả thể hiện trong
các công trình nghiên cứu là: khẳng định vai trò quan trọng của công tác QL trong việc
nâng cao chất lượng dạy và học ở các cấp học. Đây cũng chính là một trong những tư
tưởng mang tính chiến lược về phát triển giáo dục của Đảng ta. Các tác giả trên đã làm
sáng tỏ cơ sở lý luận về quản lý HĐDH bộ môn ở các nhà trường, đồng thời giúp cho
tác giả luận văn nghiên cứu định hướng nghiên cứu đề tài của mình.
Trước yêu cầu bức xúc của thực tiễn ở các trường THCS là đổi mới công tác
quản lý HĐDH, trong đó có quản lý HĐDH môn Lịch sử, nhiều học viên cao học quản
lý giáo dục đã đi vào nghiên cứu thực trạng quản lý HĐDH ở các trường phổ thông và
đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả trong công tác quản lý
HĐDH như: Tác giả Vũ Thị Giang với đề tài "Quản lý hoạt động trải nghiệm sáng tạo
của học sinh ở trường THCS thị xã Quảng Yên tỉnh Quảng Ninh, năm 2015", trong đề
tài của mình tác giả đã phân tích vai trò, ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm trong giáo
dục ở các trường THCS hiện nay, hoặc tác giả Nguyễn Thị Tố Lan với đề tài “Biện
pháp quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử tại các trường THCS huyện Vũ Thư tỉnh
Thái Bình, năm 2008”; Tác giả Trần Quang Đức với “Quản lý ứng dụng công nghệ
thông tin trong dạy học môn Lịch sử ở các trường THPT tỉnh Nam Định, năm 2010”;
Tác giả Vũ Tuấn Anh với đề tài“Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi môn Lịch
sử tại các trường THPT thành phố Yên Bái, năm 2012”;...

Trong các công trình nghiên cứu nêu trên, các tác giả đã phân tích cơ sở lý luận
cũng như đã đưa ra một số biện pháp hữu hiệu trong quản lý hoạt động dạy học nói
chung và hoạt động dạy học môn Lịch sử nói riêng tại địa bàn nghiên cứu của mình
có giá trị về lý luận và thực tiễn, phù hợp với công việc của các tác giả trong thực
hiện chức trách nhiệm vụ của mình, đồng thời cũng giúp cho CBQL các nhà trường
tham khảo để vận dụng trong công tác quản lý của mình nhằm nâng cao chất lượng
dạy học bộ môn Lịch sử tại các nhà trường.
Tuy nhiên, việc quản lý HĐDH môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các
trường THCS còn ít được đề cập đến. Chúng tôi cho rằng vấn đề này cần được nghiên
cứu đầy đủ hơn.

9


1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục
1.2.1.1. Quản lý
Từ khi con người sống thành xã hội có sự phân công hợp tác trong lao động thì
bắt đầu xuất hiện sự quản lý. Tính chất của việc quản lý thay đổi và phát triển theo sự
phát triển của xã hội loài người, nhằm đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển của xã hội.
Vì thế có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý.
Theo quan niệm truyền thống, quản lý là quá trình tác động có ý thức của chủ
thể vào một bộ máy (đối tượng quản lý) bằng cách vạch ra mục tiêu cho bộ máy, tìm
kiếm các biện pháp tác động để bộ máy đạt tới mục tiêu đã xác định.
Theo quan niệm hiện nay, quản lý là những hoạt động có phối hợp nhằm định
hướng và kiểm soát quá trình tiến tới mục tiêu.
Theo Từ điển tiếng Việt thông dụng, thuật ngữ "quản lý" được định nghĩa: "
Tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ quan" [39].
Theo K.Marx: "Quản lý là lao động điều khiển lao động". K. Marx đã viết:
"Bất cứ lao động hay lao động chung nào mà tiến hành trên một quy mô lớn đều yêu

cầu phải có một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân... Một nhạc sĩ độc
tấu thì điều khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì phải có nhạc trưởng" [28].
Nhà triết học V.G. Afnatsev cho rằng: "Quản lý xã hội một cách khoa học là
nhận thức, phát hiện các quy luật, các khuynh hướng vận động của xã hội và hướng
sự vận động của xã hội cho phù hợp với các khuynh hướng đó; là phát hiện và giải
quyết kịp thời các mâu thuẫn của sự phát triển; là duy trì sự thống nhất giữa chức
năng và cơ cấu của hệ thống; là tiến hành một đưòng lối đúng đắn dựa trên cơ sở
tính toán nghiêm túc những khả năng khách quan, mối tương quan giữa các lực
lượng xã hội..." (dẫn theo [16, tr. 326]).
Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915) là nhà thực hành quản lý khoa học về
lao động đã đưa ra định nghĩa: "Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người
khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất"
(dẫn theo [16, tr.327]).
Harold Koontz thì lại khẳng định: "Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm
bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của tổ
chức. Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường mà trong đó con người có

10


thể đạt được các mục đích của tổ chức với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn
cá nhân ít nhất" (dẫn theo [16, tr.327]).
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: "Quản lý là tác động có mục đích có
kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nói chung là khách
thể quản lý, nhằm thực hiện được mục tiêu dự kiến" [41].
Theo tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc: "Quản lý là tác động có định hướng, có chủ
đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ
chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức" [33].
Quản lý về cơ bản là tác động lên con người để họ làm những điều bổ ích và
có lợi cho tổ chức. Vì thế để quản lý tốt trước tiên phải hiểu sâu sắc về đối tượng sau

đó là đào tạo về cách thức tác động đến con người. Từ những quan niệm của các tác
giả nêu trên, chúng ta có thể hiểu: Quản lý là những tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động trong tổ chức nhằm
thực hiện các mục tiêu dự kiến.
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
Giáo dục là một loại hình, lĩnh vực hoạt động xã hội rộng lớn được hình thành
do nhu cầu phát triển, tiếp nối các thế hệ của đời sống xã hội thông qua quá trình
truyền thụ tri thức và kinh nghiệm xã hội của các thế hệ trước cho các thế hệ sau.
Cũng như bất kỳ một hoạt động xã hội nào, hoạt động giáo dục cần được tổ chức và
quản lý với cấp độ khác nhau (nhà nước, nhà trường, lớp học...) nhằm thực hiện có
hiệu quả mục đích và các mục tiêu giáo dục phù hợp với từng giai đoạn phát triển của
các thể chế chính trị - xã hội ở các quốc gia.
P.V Khuđôminxky cho rằng: "Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế
hoạch, có ý thức, có mục đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các
khâu của hệ thống nhằm đảm bảo việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ,
đảm bảo sự phát triển toàn diện và hài hòa của họ trên cơ sở nhận thức và sử dụng
các quy luật khách quan của quá trình dạy học và giáo dục, của sự phát triển thể chất
và tâm lý của trẻ em" [dẫn theo 16, tr.342].
Tác giả Trần Kiểm cho rằng: "Quản lý giáo dục là những tác động có hệ
thống, có kế hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ thể quản lý ở mọi cấp khác nhau
đến tất cả các mắt xích của toàn bộ hệ thống nhằm mục đích đảm bảo sự hình thành
nhân cách cho thế hệ trẻ trên cơ sở quy luật của quá trình giáo dục về sự phát triển
thể lực, trí lực và tâm lực trẻ em" [27].

11


Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang thì: "Quản lý giáo dục là hệ thống tác động
có mục đích, có kế hoạch phù hợp quy luật của chủ thể quản lý, nhằm làm cho hệ
thống vận hành theo đường lối giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của

nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy - học,
giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục đến mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về
chất" [41].
Bản chất của quản lý giáo dục được biểu hiện ở các chức năng quản lý. Các
công trình nghiên cứu về khoa học quản lý trong những năm gần đây đã đưa đến một
kết luận tương đối thống nhất về 5 chức năng cơ bản của quản lý là: kế hoạch hóa; tổ
chức; kích thích; kiểm tra; điều phối.
- Kế hoạch hóa: Lập kế hoạch, phổ biến kế hoạch.
- Tổ chức: Tổ chức triển khai, tổ chức nhân sự, phân công trách nhiệm.
- Kích thích: Khuyến khích tạo động cơ.
- Kiểm tra: Kiểm soát, kiểm kê, hạch toán, phân tích.
- Điều phối: Phối hợp, điều chỉnh.
Tổ hợp tất cả các chức năng quản lý tạo nên nội dung của quá trình quản lý,
nội dung làm việc của chủ thể quản lý, phương pháp quản lý và là cơ sở để phân công
lao động quản lý.
Từ các khái niệm nêu trên có thể hiểu: Quản lý giáo dục là những tác động có
mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến hệ thống giáo dục, đến nhà trường nhằm
giúp cho quá trình dạy học và giáo dục trong nhà trường đạt đến mục tiêu dự kiến.
1.2.2. Dạy học
Dạy học là một quá trình, quá trình dạy học bao gồm hai hoạt động: Hoạt động
dạy của GV và hoạt động học của học sinh. Hai hoạt động này thống nhất biện chứng với
nhau bởi cùng chung mục đích, đó là nhằm phát triển trí tuệ và nhân cách cho học sinh.
- Hoạt động dạy là hoạt động của người giáo viên nhằm tổ chức, điều khiển
quá trình lĩnh hội nền văn hóa xã hội của học sinh để tạo ra sự phát triển tâm lý, nhân
cách ở học sinh.
- Hoạt động học là hoạt động của học sinh nhằm tổ chức các điều kiện bên
trong và bên ngoài đảm bảo cho việc lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo có hiệu quả.
Quan niệm cũ lấy thầy làm trung tâm, đây là quan niệm về hoạt động dạy học
nhưng chỉ nhận thấy vai trò người dạy và vai trò hoạt động dạy, vô hình chung thu

12


hẹp lại khái niệm của HĐDH. Thầy chỉ đóng vai trò chủ yếu là giảng giải, thông
báo… cho người học kiến thức, trò trở thành thụ động, do đó hoạt động học chủ yếu
dựa trên trí nhớ: nghe hiểu, ghi nhớ và tái hiện.
Quan niệm mới lấy trò làm trung tâm, thầy là chủ thể của hoạt động dạy học,
người nắm vững mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, quy luật phát triển tâm lý
của HS qua các lứa tuổi; nắm vững trình độ hiểu biết và năng lực học tập của HS để
tổ chức giảng dạy đạt hiệu quả. GV là người giữ vai trò chủ đạo trong tiến trình dạy
học, người thiết kế, người tổ chức, người kiểm tra, uốn nắn kịp thời những sai sót của
HS. Chú ý đến GD ý thức và động cơ học tập cho HS. Trò vừa là đối tượng, vừa là
mục tiêu, vừa là động lực của quá trình dạy học. HS giữ vai trò chủ động, tích cực và
sáng tạo trong quá trình học tập.
Chủ thể của HĐDH bao gồm người dạy và người học, họ tiến hành các hoạt
động khác nhau, song song tồn tại và phát triển trong cùng một quá trình nhưng
không hề đối lập nhau mà được thống nhất và hỗ trợ cho nhau. Người dạy là chủ thể
của hoạt động dạy; người học là đối tượng giảng dạy của người dạy, đồng thời là chủ
thể có ý thức trong hoạt động học tập. Hai hoạt động này có quan hệ thống nhất, biện
chứng với nhau; được phối hợp chặt chẽ theo một quy trình, một nội dung, hướng tới
cùng một mục đích. Kết quả học tập của HS được đánh giá không chỉ là kết quả của
hoạt động học mà còn là kết quả của hoạt động dạy, kết quả dạy của thầy không thể
đánh giá tách rời kết quả học tập của trò.
Trong quá trình dạy học, GV là người định hướng, tổ chức, điều khiển các
hoạt động trực tiếp ở trên lớp, người tổ chức cho HS thực hiện hoạt động học tập với
những hình thức khác nhau trong những không gian và thời gian khác nhau. Người
học chủ động, tích cực, tự giác và tư duy sáng tạo trong việc lĩnh hội tri thức, rèn
luyện kỹ năng và hoàn thiện nhân cách của bản thân. Quá trình DH có những thành tố
như: mục đích, nhiệm vụ, nội dung, phương pháp, phương tiện DH vận động và kết
hợp chặt chẽ với nhau thông qua hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò.

Như vậy có thể hiểu Dạy học là một quy trình bao gồm hai hoạt động: Hoạt
động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Hai hoạt động này luôn gắn
bó mật thiết với nhau, quy định lẫn nhau bởi hai chủ thể dạy học (giáo viên và học
sinh) nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức khoa học, những kỹ năng và kỹ xảo hoạt
động nhận thức và thực tiễn, để trên cơ sở đó hình thành thế giới quan, phát triển trí
tuệ và nhân cách cho học sinh.

13


1.2.3. Dạy học theo hướng trải nghiệm
1.2.3.1. Trải nghiệm
Theo từ điển Tiếng Việt, trải nghiệm được hiểu là: ''Trải qua, kinh qua'' [39].
Theo Тлегенова Т. Е: "Trải nghiệm được hiểu là kết quả của sự tương tác
giữa con người với thế giới khách quan" (dẫn theo [12]). Sự tương tác này bao gồm
cả hình thức và kết quả các hoạt động thực tiễn trong xã hội, bao gồm cả kỹ thuật và
kỹ năng, cả những nguyên tắc hoạt động và phát triển thế giới khách quan.
Nhà triết học vĩ đại người Nga Solovyev V.S. quan niệm: "Trải nghiệm là quá
trình tích lũy kiến thức kinh nghiệm thực tế; bao gồm kiến thức và kỹ năng mà người
học tích lũy qua thực tiễn, hoạt động. Trải nghiệm là kết quả của sự tương tác giữa
con người và thế giới, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác" [dẫn theo 11].
Theo Wikipedia: Trải nghiệm là kiến thức hay sự thành thạo một sự kiện hoặc
một chủ đề bằng cách tham gia hay chiếm lĩnh nó. Trong triết học, thuật ngữ “kiến
thức qua thực nghiệm” chính là kiến thức có được dựa trên trải nghiệm. Một người
trải nghiệm nhiều ở một lĩnh vực cụ thể nào đó có thể được coi như chuyên gia của
lĩnh vực đó. Khái niệm “trải nghiệm” dùng để chỉ phương pháp làm ra kiến thức hay
quy trình làm ra kiến thức chứ không phải là kiến thức thuần túy được đưa ra, là kiến
thức dùng để đào tạo nghề nghiệp chứ không phải là kiến thức trong sách vở. Nhận
thức luận có bản chất là “trải nghiệm”.
Trải nghiệm dưới góc nhìn sư phạm được hiểu theo một vài ý nghĩa sau:

Trải nghiệm trong đào tạo là một hệ thống kiến thức và kỹ năng có được trong
quá trình giáo dục và đào tạo chính quy;
Trải nghiệm là kiến thức, kỹ năng mà trẻ nhận được bên ngoài các cơ sở giáo
dục: thông qua sự giao tiếp với nhau, với người lớn, hay qua những tài liệu tham
khảo, không được giảng dạy trong nhà trường hoặc thông qua hoạt động thực tiễn…;
Trải nghiệm (qua thực nghiệm, thử nghiệm) là một trong những phương pháp
đào tạo, trong điều kiện thực tế hay lý thuyết nhất định, để thiết lập hoặc minh họa
cho một quan điểm lý luận cụ thể.
Từ các nghiên cứu trên có thể hiểu: Trải nghiệm là quá trình nhận thức, tương
tác, trực tiếp với đối tượng trải nghiệm đã được tìm hiểu thông qua kiến thức đã được
truyền thụ trong nhà trường, qua đó, chủ thể có thể học hỏi, tìm tòi, sáng tạo, tiếp
thu, tích lũy được những kinh nghiệm cho bản thân và hoàn thiện các kĩ năng trong
cuộc sống.

14