Luận văn thạc sỹ - Biện pháp phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên trường Trung học phổ thông Ba Vì, thành phố Hà Nội

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất
tới PGS.TS. Đặng Thị Thanh Huyền đã tận tâm hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ
rất nhiều về phương pháp làm việc, nghiên cứu khoa học, truyền đạt cho tôi
những tri thức khoa học quý báu cũng như giới thiệu, cung cấp những tài liệu
khoa học có liên quan, hướng dẫn cách trình bày một luận văn khoa học để
tác giả hoàn thành Luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc và các thầy, cô giáo của Học viện
Quản lý giáo dục, các thầy cô trực tiếp tham gia giảng dạy và quản lý đã tạo
mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành
Luận văn tốt nghiệp.
Tác giả xin cảm ơn lãnh đạo và tập thể sư phạm trường THPT Ba Vì,
thành phố Hà Nội đã tham gia đóng góp ý kiến, cung cấp thông tin cho tác giả
trong quá trình điều tra, nghiên cứu.
Qua đây, tác giả cũng xin được gửi lời cảm ơn tới bạn bè và những
người thân yêu trong gia đình đã tạo điều kiện cho tôi được học tập, nghiên
cứu, giúp đỡ tôi hoàn thiện luận văn cũng như hoàn thành khóa học này.
Do năng lực nghiên cứu còn có phần hạn chế nên Luận văn không thể
tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự quan tâm, chỉ bảo của
các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo và bạn bè đồng nghiệp để kết quả
nghiên cứu được trọn vẹn hơn.
Hà Nội, tháng 11 năm 2013
Tác giả


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

UUUU
CBQL
CNTT
ĐH,CĐ

GD&ĐT
QLGD
THPT
UBND

Cán bộ quản lý
Công nghệ thông tin
Đại học, cao đẳng
Giáo dục và đào tạo
Quản lý giáo dục
Trung học phổ thông
Ủy ban nhân dân


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ...............................................................................9
.........................................................................................................................10
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.......................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................2
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu nghiên cứu........................................3
5. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................3
6. Giả thuyết khoa học...................................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................4
8. Cấu trúc của luận văn................................................................................5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHUYÊN MÔN, NGHIỆP
VỤ SƯ PHẠM GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.............................6
1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu.............................................................6
1.1.1. Tình hình nghiên cứu về phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư

phạm giáo viên Trung học phổ thông trên Thế giới..................................6
1.1.2. Tình hình nghiên cứu về phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư
phạm giáo viên Trung học phổ thông tại Việt Nam...................................9
1.2 Các khái niệm cơ bản của đề tài............................................................11
1.2.1. Giáo viên, giáo viên Trung học phổ thông....................................11
1.2.2. Chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, phát triển chuyên môn nghiệp
vụ sư phạm...............................................................................................11
1.2.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên........................................................15


1.3. Định hướng đổi mới giáo dục Trung học phổ thông và phát triển
chuyên môn nghiệp vụ giáo viên.................................................................15
1.3.1. Đổi mới giáo dục Trung học phổ thông.........................................15
1.3.2. Định hướng phát triển chất lượng đội ngũ giáo viên.....................18
1.3.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học........................................20
1.4. Mục tiêu, nội dung, phương pháp, quy trình phát triển chuyên môn,
nghiệp vụ sư phạm cho đội ngũ giáo viên trong trường THPT...................23
1.4.1. Mục tiêu phát triển chuyên môn, nâng cao nghiệp vụ sư phạm cho
đội ngũ giáo viên trong trường THPT.....................................................23
1.4.2. Nội dung phát triển chuyên môn, nâng cao nghiệp vụ sư phạm cho
đội ngũ giáo viên THPT..........................................................................24
1.4.3. Phương pháp tổ chức phát triển chuyên môn, nâng cao nghiệp vụ
sư phạm cho đội ngũ giáo viên THPT.....................................................27
1.4.4. Quy trình tổ chức phát triển chuyên môn, nâng cao nghiệp vụ sư
phạm cho đội ngũ giáo viên THPT..........................................................27
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm
cho đội ngũ giáo viên..................................................................................32
1.5.1 Tình hình kinh tế xã hội..................................................................33
1.5.2 Môi trường văn hóa, xã hội, dân tộc...............................................33
1.5.3 Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục

.................................................................................................................34
1.5.4 Sự quan tâm của Sở GD&ĐT và chính sách giáo dục của địa
phương.....................................................................................................34
1.5.5 Môi trường sư phạm của nhà trường, tổ chuyên môn....................35
1.5.6 Vai trò của Hiệu trưởng..................................................................35
1.5.7 Bản thân người giáo viên................................................................36


Tiểu kết Chương 1.......................................................................................37
Chương 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN CHUYÊN MÔN,
NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BA VÌ
.........................................................................................................................38
2.1. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác phát triển chuyên môn,
nghiệp vụ sư phạm trường THPT Ba Vì......................................................38
2.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của địa phương và
trường Trung học phổ thông Ba Vì, thành phố Hà Nội...........................38
a) Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội...................................................38
b) Vài nét về Trường THPT Ba Vì, thành phố Hà Nội............................39
a) Tình hình kinh tế xã hội......................................................................41
b) Môi trường văn hóa, xã hội, dân tộc...................................................42
c) Những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo
dục...........................................................................................................42
d) Sự quan tâm của Sở GD&ĐT và chính sách giáo dục của địa phương
.................................................................................................................43
e) Môi trường sư phạm của nhà trường, tổ chuyên môn.........................43
g) Vai trò của Hiệu trưởng.......................................................................44
h) Bản thân giáo viên...............................................................................44
2.2. Thực trạng về đội ngũ giáo viên trường Trung học phổ thông Ba Vì,
thành phố Hà Nội........................................................................................45
2.2.1. Số lượng giáo viên.........................................................................45

2.2.2. Cơ cấu đội ngũ giáo viên...............................................................46
2.2.3. Chất lượng đội ngũ giáo viên........................................................47
2.3. Thực trạng phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đội ngũ giáo
viên trường Trung học phổ thông Ba Vì......................................................51


2.3.1. Xây dựng quy định, quy chế trong nhà trường về phát triển chuyên
môn, nghiệp vụ sư phạm của giáo viên...................................................51
2.3.2. Thực hiện chế độ chính sách đối với giáo viên.............................54
2.3.3. Phân tích nhu cầu bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của
giáo viên..................................................................................................57
2.3.4. Sinh hoạt tổ chuyên môn, triển khai bồi dưỡng và đánh giá chuyên
môn, nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ giáo viên......................................59
2.3.5. Điều kiện ứng dụng phương pháp dạy học tích cực, tiên tiến của
giáo viên vào công tác giảng dạy sau khi được đào tạo, bồi dưỡng........60
2.3.6 Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động phát triển chuyên môn,
nghiệp vụ sư phạm trong nhà trường.......................................................63
2.4. Đánh giá chung.....................................................................................63
2.4.1. Những mặt mạnh, yếu, thuận lợi, khó khăn trong việc thực hiện
công tác phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đội ngũ giáo viên
của nhà trường.........................................................................................63
2.4.2. Những vấn đề cần ưu tiên giải quyết trong công tác phát triển
chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đội ngũ giáo viên của nhà trường.......66
2.4.3. Những điều kiện cần thiết để thực hiện tốt công tác phát triển
chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đội ngũ giáo viên của nhà trường.......66
Tiểu kết Chương 2.......................................................................................68
Chương 3 BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN CHUYÊN MÔN, NGHIỆP VỤ SƯ
PHẠM CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BA VÌ. 70
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp........................................................70
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa..................................................70

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn................................................70
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ.................................................70


3.2. Một số biện pháp quản lý công tác phát triển chuyên môn, nghiệp vụ
sư phạm đội ngũ giáo viên trường Trung học phổ thông Ba Vì, thành phố
Hà Nội.........................................................................................................71
3.2.1. Đánh giá, phân tích nhu cầu bồi dưỡng, phát triển chuyên môn của
từng cá nhân trong đội ngũ giáo viên của nhà trường.............................71
3.2.2. Đổi mới công tác lập kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ
sư phạm giáo viên trong nhà trường........................................................73
3.2.3. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá.............................................77
3.2.4. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng phương pháp dạy học
tích cực, tiên tiến của giáo viên vào công tác giảng dạy sau khi được đào
tạo, bồi dưỡng..........................................................................................84
3.2.5. Tạo điều kiện cho đội ngũ giáo viên giao lưu, học tập kinh nghiệm
với đội ngũ giáo viên giỏi về chuyên môn nghiệp của các trường Trung
học phổ thông khác..................................................................................87
3.2.6. Đổi mới sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường..........................90
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp...........................................................93
3.4. Khảo sát tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp........................95
3.4.1 Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp được đề xuất.........95
3.4.2 Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp được đề xuất............96
3.4.3 Khảo nghiệm tính tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của
các biện pháp được đề xuất.....................................................................96
Tiểu kết Chương 3.......................................................................................97
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..................................................................99
1. Kết luận...................................................................................................99
2. Khuyến nghị..........................................................................................100
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................101

DANH MỤC CÁC BẢNG
2.1.2 Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến công tác
phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm trường THPT Ba Vì41
Tác giả sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi để làm một
trong những công cụ đánh giá về mức độ ảnh hưởng của các yếu
tố đến công tác phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của
giáo viên trường. Kết quả khảo sát kết hợp với việc xin ý kiến
bằng hình thức phỏng vấn, xin ý kiến chuyên gia và những nhận
định, đánh giá khách quan của tác giả sẽ là cơ sở để đánh giá mức
độ của từng yếu tố. Kết quả cụ thể như sau:...............................41
Bảng 2.1 Tổng hợp đánh giá về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố
đến công tác phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của giáo
viên trường THPT Ba Vì, TP Hà Nội..........................................41
Bảng 2.2: Số lượng giáo viên trường THPT Ba Vì (năm học 2012
– 2013).........................................................................................45
Bảng 2.3: Tổng hợp về độ tuổi của đội ngũ giáo viên trường
THPT Ba Vì.................................................................................46
(năm học 2012 – 2013)................................................................46
Bảng 2.4 Tổng hợp trình độ đội ngũ giáo viên nhà trường.........47
Bảng 2.5 Thống kê tỷ lệ giáo viên đạt danh hiệu giáo viên dạy
giỏi, chiến sĩ thi đua các cấp từ năm học 2010 – 2011 đến nay. .49
Bảng 2.6 Tổng hợp kết quả đánh giá về một số năng lực chuyên
môn, nghiệp vụ sư phạm của giáo viên trường THPT Ba Vì, TP
Hà Nội.........................................................................................50
Bảng 2.7 Tổng hợp đánh giá thực trạng công tác phát triển
chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của giáo viên trường THPT Ba
Vì, TP Hà Nội..............................................................................51

Bảng 3.1 Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ sư
phạm trường THPT Ba Vì giai đoạn 2013 - 2020.......................75
Bảng 3.2 Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ sư
phạm trường THPT Ba Vì Năm học 2013 - 2014.......................76
Bảng 3.4 Kế hoạch kiểm tra, đánh giá giáo viên sau đào tạo, bồi
dưỡng năm học 2013 – 2014.......................................................81
Bảng 3.3 Kế hoạch tổ chức các hoạt động giao lưu, học tập kinh
nghiệm cho giáo viên trường THPT Ba Vì năm học 2013 – 2014
.....................................................................................................88
Bảng 3.5. Kết quả phiếu trưng cầu ý kiến về tính cần thiết của các
biện pháp.....................................................................................95
Bảng 3.6. Kết quả phiếu trưng cầu ý kiến về tính khả thi của các
biện pháp.....................................................................................96
Bảng 3.7: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho đội ngũ
giáo viên trường THPT Ba Vì.....................................................97

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1 Quy trình phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm giáo
viên..................................................................................................28
Sơ đồ 1.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chuyên môn,
nghiệp vụ sư phạm của giáo viên....................................................33
Sơ đồ 2.1 : Quy trình thực hiện kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng của
nhà trường........................................................................................58
Sơ đồ 2.2 Mô hình phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm từ
trên xuống........................................................................................58


Sơ đồ 2.3 Mô hình phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm từ

dưới lên............................................................................................59


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục và đào tạo là bộ phận quan trọng trong sự nghiệp cách mạng
của Đảng, Nhà nước và của dân tộc Việt Nam. Mục tiêu tổng quát của Chiến
lược phát triển kinh tế – xã hội 10 năm 2010-2020 do Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ X đề ra: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nâng cao
chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa
trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập
quốc tế”.
Trong điều 15 của Luật Giáo dục cũng đã ghi rõ: “Nhà giáo giữ vai trò
quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục”. Vì vậy, xây dựng, phát
triển và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên là nhiệm vụ cấp thiết của
Ngành giáo dục và tất cả các nhà trường. Giáo dục phổ thông giữ vai trò đặc
biệt quan trọng trong việc tạo dựng mặt bằng dân trí, đáp ứng yêu cầu về nhân
lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của địa phương và đất
nước. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ của nhà trường phổ thông, người giáo viên
trung học phổ thông ngoài tri thức, kỹ năng đã được đào tạo, phải liên tục
được tập huấn, học tập, rèn luyện về phẩm chất đạo đức, tri thức, kỹ năng sư
phạm nhằm bổ sung, cập nhật kiến thức, nắm bắt được phương pháp giảng
dạy mới, không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn. Trong những năm qua,
công tác xây dựng, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ giáo viên của các cấp
quản lý giáo dục đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, đo điều
kiện thực tế và khả năng của các cấp quản lý giáo dục ở từng địa phương nên
mỗi địa phương có những chính sách thực hiện khác nhau.
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học, ban hành kèm theo Thông tư

số 30/2009/TT-Bgiáo dụcĐT ngày 22 tháng 10 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ
Giáo dục và Đào tạo đã trở thành “thước đo” chất lượng giáo viên các trường


2

Trung học cơ sở và Trung học phổ thông trên cả nước. Tuy nhiên để chuẩn
này thực sự phát huy tác dụng, những người làm công tác quản lý nhà trường
cần phải có những biện pháp phát triển đội ngũ dựa trên chuẩn, hướng tới
chuẩn và đáp ứng yêu cầu đặc thù của từng địa phương.
Đội ngũ giáo viên trường Trung học phổ thông Ba Vì, thành phố Hà
Nội đã được quan tâm xây dựng và phát triển về mọi mặt, tuy nhiên vẫn còn
có những hạn chế, bất cập: số lượng giáo viên còn thiếu, đội ngũ giáo viên
chưa đồng bộ về chuyên môn, năng lực giảng dạy. Đặc biệt, việc thực hiện
đổi mới phương pháp dạy học còn nhiều hạn chế, lực lượng giáo viên cốt cán
còn mỏng.
Chính vì những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Biện
pháp phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên trường
Trung học phổ thông Ba Vì, thành phố Hà Nội” nhằm tìm ra những biện
pháp thiết thực và phù hợp nhằm phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm
đội ngũ giáo viên của nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục
hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng, đề tài đề xuất một
số biện pháp phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho đội ngũ giáo viên
trường Trung học phổ thông Ba Vì, thành phố Hà Nội nhằm đáp ứng yêu cầu
nâng cao chất lượng, đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục trong bối cảnh
hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Nghiên cứu tổng quan và phân tích lý luận, lịch sử vấn đề nghiên

cứu có liên quan từ đó xây dựng cơ sở lý luận của đề tài “Biện pháp phát


3

triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên trường Trung học phổ
thông Ba Vì, thành phố Hà Nội”.
3.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng công phát triển chuyên môn, nghiệp
vụ sư phạm của Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông Ba Vì, thành phố
Hà Nội trong giai đoạn từ 2010 đến nay.
3.3. Đề xuất một số biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả của
công tác phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên trường
Trung học phổ thông Ba Vì, thành phố Hà Nội giai đoạn 2014 - 2019.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu: Đội ngũ giáo viên tại trường Trung học phổ
thông Ba Vì, thành phố Hà Nội.
4.2. Đối tượng nghiên cứu: Những biện pháp phát triển chuyên môn, nghiệp
vụ sư phạm của Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn địa bàn nghiên cứu: tập trung nghiên cứu công tác phát triển
chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của trường Trung học phổ thông Ba Vì.
- Giới hạn thời gian nghiên cứu: công tác quản lý phát triển chuyên
môn, nghiệp vụ sư phạm tại trường Trung học phổ thông Ba Vì trong những
năm học 2010 - 2011, 2011 - 2012, 2012 - 2013.
- Giới hạn đối tượng điều tra: 10 cán bộ quản lý (Hiệu trưởng, phó Hiệu
trưởng, tổ trưởng chuyên môn), 40 giáo viên của trường THPT Ba Vì.
6. Giả thuyết khoa học
Công tác phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm tại trường Trung
học phổ thông Ba Vì bên cạnh những thành tích đã đạt được, vẫn còn tồn tại
nhiều hạn chế, bất cập về chất lượng chuyên môn và năng lực sư phạm của

4

đội ngũ giáo viên. Nếu Hiệu trưởng nhà trường đưa ra những biện pháp quản
lý phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm giáo viên một cách phù hợp, có
tính khả thi và được chấp nhận thực hiện thì sẽ góp phần thực hiện nâng cao
chất lượng giáo dục của nhà trường, hiện thực hóa mục tiêu đạt chuẩn quốc
gia của trường Trung học phổ thông Ba Vì.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1.Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa các văn bản, tài
liệu thể hiện quan điểm, đường lối chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật
của Nhà nước, quan điểm của Chủ nghĩa Mác Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
các công trình nghiên cứu khoa học về phát triển đội ngũ giáo viên trong và
ngoài nước để hình thành cơ sở lý luận của đề tài.
- Nghiên cứu các tài liệu lưu trữ, báo cáo tổng kết của trường Trung học
phổ thông Ba Vì.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Điều tra bằng hệ thống phiếu hỏi với đối tượng là Cán bộ quản lý,
giáo viên, học sinh trường Trung học phổ thông Ba Vì.
- Phỏng vấn: Phỏng vấn Hiệu trưởng, giáo viên, học sinh trường Trung
học phổ thông Ba Vì để làm rõ hơn và lý giải nguyên nhân những hạn chế
trong công tác phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ giáo
viên trong nhà trường.
- Thực hiện quan sát, phân tích, xin ý kiến chuyên gia.
7.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học
Xử lý và phân tích các số liệu, kết quả điều tra, đồng thời xác định mức
độ tin cậy của việc điều tra và kết quả nghiên cứu.

5

8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu; kết luận và khuyến nghị; tài liệu tham khảo; phụ
lục, nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển năng lực, nghiệp vụ sư phạm
cho giáo viên Trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng công tác phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư
phạm tại trường Trung học phổ thông Ba Vì.
Chương 3: Một số biện pháp phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư
phạm của Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông Ba Vì.


6

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHUYÊN MÔN, NGHIỆP VỤ
SƯ PHẠM GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Tình hình nghiên cứu về phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư
phạm giáo viên Trung học phổ thông trên Thế giới.
Trên thế giới, nhiều quốc gia đã có những nghiên cứu về phát triển
chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm giáo viên nói chung và giáo viên Trung học
phổ thông nói riêng một cách rõ nét, sâu sắc ở những khía cạnh, nội dung
khác nhau. Việc nghiên cứu này ở một số nước như sau:
a. Ở Thái Lan:
Ở Thái Lan, việc tổ chức bồi dưỡng tập trung trước đây đã được chuyển
sang tổ chức đào tạo – bồi dưỡng dựa vào nhà trường. Trước đây, chương
trình đào tạo để phát triển nghề nghiệp giáo viên đương nhiệm thường được tổ

chức tập trung ở một thành phố. Các chương trình này thường có chi phí cao,
thời gian tập huấn ngắn, không được đánh giá, kiểm tra liên tục và giáo viên
phải nghỉ dạy để tham gia. Để giải quyết những vấn đề trên, Bộ Giáo dục Thái
Lan đã đưa ra một chương trình mới, có hiệu quả và thích hợp để đào tạo và
bồi dưỡng giáo viên đương nhiệm, được tiến hành ngay tại các cơ sở giáo
dục, gọi là đào tạo dựa vào nhà trường (school – based training).
Theo chương trình này, 4 dự án thí điểm đã được tiến hành, đó là: Dự án
giáo viên Quốc gia; Dự án giáo viên chủ chốt; Dự án nghiên cứu và triển khai
các mẫu hình đào tạo dựa vào nhà trường và Dự án hỗ trợ đào tạo dựa vào nhà
trường. Các kết quả nghiên cứu đã chứng minh rằng mô hình đào tạo này rất
hiệu quả đối với giáo viên nói riêng cũng như đối với ngành sư phạm nói


7

chung, nó góp phần tạo nên những thành công cho công cuộc cải cách học tập
ở Thái Lan:
- Dự án giáo viên chủ chốt : Nhằm chọn lựa những giáo viên có thể áp
dụng thành công quan điểm lấy người học làm trung tâm làm giáo viên chủ
chốt. Mỗi giáo viên được trợ cấp 25.000 bạt để xây dựng những mạng lưới
(10 giáo viên/ mạng lưới) trong 4 tháng để áp dụng các phương pháp theo
quan điểm lấy người học làm trung tâm.
- Dự án giáo viên Quốc gia (national teachers): Nhằm chọn lựa được
những giáo viên có thể tiến hành nghiên cứu và triển khai quá trình đổi mới
dạy – học. Mỗi người được cấp 220.000 bạt người/năm để nghiên cứu, triển
khai và đào tạo khoảng 50 giáo viên khác trong 3 năm.
Kết quả của 2 dự án cho thấy giáo viên đã thay đổi được cách dạy, từ
phương pháp áp đặt chuyển sang phương pháp tích cực. Các giáo viên chủ
chốt và giáo viên Quốc gia đã đào tạo lại cho giáo viên ở trường mình đáp
ứng được những yêu cầu trong công tác dạy học hằng ngày. Phương pháp đào

tạo này tương tự phương pháp đào tạo giáo viên đương nhiệm ở các nước như
Nhật Bản, Australia, New Zealand.
b. Ở Hàn Quốc:
Ở Hàn Quốc, việc bồi dưỡng giáo viên đương nhiệm nhằm trang bị cho
giáo viên lý luận và phương pháp luận về giáo dục để nâng cao khả năng, hiệu
quả giảng dạy trong lớp học. Các chương trình bồi dưỡng được thiết kế riêng
cho từng đối tượng: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên, cán bộ thư viện,
giáo viên điều dưỡng… Bồi dưỡng giáo viên thường có 2 loại: bồi dưỡng lấy
chứng chỉ và bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ. Mỗi chương trình bồi dưỡng
thường kéo dài 30 ngày (180 giờ) hoặc lâu hơn. Chương trình được phân loại
phù hợp với mục đích bồi dưỡng, bao gồm: bồi dưỡng về soạn thảo chương
trình giảng dạy; đào tạo số hóa thông tin, dữ liệu; bồi dưỡng chung; bồi


8

dưỡng nghiệp vụ sư phạm… Những người thiết kế chương trình này sẽ quyết
định nội dung và thời gian cho mỗi khóa bồi dưỡng. Việc bồi dưỡng nâng cao
chất lượng cho giáo viên thường chú ý đến kiến thức cập nhật, kiến thức mới
cũng như phương pháp giảng dạy của thời đại toàn cầu hóa. Chương trình bồi
dưỡng nâng cao kiến thức cho giáo viên được tiến hành một cách đều đặn
thông qua nhiều hình thức đào tạo khác nhau, giáo viên có thể lựa chọn các
trường mà mình đến học, lựa chọn khóa đào tạo phù hợp với thời gian biểu
của mình.
Ngoài ra, họ còn có thể theo học các khóa đào tạo từ xa hoặc các khóa
học đặc biệt do các viện khoa học tổ chức. Các chứng chỉ được cấp sau các
khóa đào tạo đều được sử dụng để xem xét trong quá trình thăng chức, lên
lương, cũng như tiền thưởng.
c. Ở Pháp
Bộ Giáo dục quốc gia Pháp có đề cập vấn đề công tác đào tạo bồi dưỡng

thường xuyên giáo viên với 49 nguyên tắc mới cho giáo dục [20], trong đó có
một số nội dung chính như: Mỗi giáo viên được hưởng ít nhất 35 giờ cho
công tác đào tạo tiếp tục hàng năm, thực hiện ngoài giờ trực và giờ lên lớp.
Tăng cường làmviệc theo nhóm giáo viên để chia sẻ và học hỏi lẫn nhau. Thời
gian làm việc của giáo viên đảm bảo chuyển từ 18 xuống 15 giờ và đối với
các thạc sĩ giảm từ 15 xuống còn 14 giờ. Nhưng họ phải đảm bảo 4 giờ có mặt
và hoạt động sư phạm trong nhà trường (đối với thạc sĩ là 3 giờ) tức là 132
giờ một năm. giáo viên chỉ có 15 giờ lên lớp/tuần (15 giờ giảng dạy tương
ứng với những giờ có mặt trước học sinh, kể cả những công việc hướng dẫn
học sinh làm bài tập hoặc thực hành, không tính đến những nhiệm vụ truyền
thống như chuẩn bị bài, chấm bài và các cuộc gặp gỡ phụ huynh học sinh).
Chú trọng việc đào tạo bồi dưỡng các nhà quản lý giáo dục.


9

1.1.2. Tình hình nghiên cứu về phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư
phạm giáo viên Trung học phổ thông tại Việt Nam
Khi nói đến giáo dục thì ta phải nghĩ ngay đến yếu tố quan trọng không
thể thiếu đó là đội ngũ giáo viên, lịch sử nghiên cứu giáo dục đã có nhiều bài
viết, nhiều công trình nghiên cứu, song tập trung nhiều nhất vào thời kỳ chúng ta
xây dựng chiến lược phát triển giáo dục từ năm 1998 đến nay, nội dung của các
bài viết chủ yếu xác định về vai trò của đội ngũ giáo viên, về đánh giá chất lượng
đội ngũ, nguyên nhân của những yếu kém, những tồn tại cần khắc phục ở những
địa phương khác nhau, những phạm vi nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu riêng
biệt. Một số công trình nghiên cứu về đề tài này như:
- Luận văn Thạc sỹ QLGD “Một số giải pháp bồi dưỡng nhằm nâng
cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ giáo viên tiểu học Thị xã Lào Cai” của
tác giả Nguyễn Văn Tăng, được bảo vệ năm 1999.
- Luận văn Thạc sỹ QLGD “Biện pháp quản lý của Hiệu trưởng trong

việc bồi dưỡng Nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên tiểu học quận Hoàn Kiếm,
Hà Nội” của tác giả Nguyễn Ngọc Loan.
- Năm 2002, Trần Bá Hoành đã đề cập đến vấn đề bồi dưỡng giáo viên
trong bài “Bồi dưỡng tại chỗ và bồi dưỡng từ xa”, Tạp Chí Giáo dục, tháng
11/2002.
- Hà Thế Truyền (2003): Đề tài cấp Bộ, mã số B2001-53-06 “Những
giải pháp quản lý nhằm nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên THPT trong giai
đoạn mới” .
- Tác giả Lưu Xuân Mới, Học viện Quản lý giáo dục nghiên cứu “Phát
triển chuyên môn - nghiệp vụ cho giảng viên đại học trong thời đại thông tin”
đã đề cập đến việc phát triển chuyên môn, nghiệp vụ cho người giáo viên thời
hiện đại như là tất yếu khách quan và là chìa khóa then chốt để cải tiến
chất lượng dạy đại học và có xác định đến một số kỹ năng nghiệp vụ cơ bản
của giáo viên [26] .


10

- Bùi Thị Loan trong bài viết “Về công tác bồi dưỡng giáo viên THPT
hiện nay” ở tạp chí giáo dục số 176 đã đề cập đến thực trạng chất lượng và
điều kiện của công tác đào tạo bồi dưỡng giáo viên THPT hiện nay.
- Luận văn Thạc sỹ QLGD “ Biện pháp quản lý công tác đào tạo, bồi
dưỡng đội ngũ giáo viên của Hiệu trưởng các trường THPT tỉnh Lạng Sơn
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” của tác giả Nguyễn Thị Lương Bằng,
được bảo vệ năm 2008.
- Luận văn Thạc sỹ QLGD “Giải pháp phát triển chuyên môn, nghiệp
vụ cho giáo viên của Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Điện Biên giai đoạn
2012-2015” của tác giả Lê Thị Thanh Hải được bảo vệ năm 2012 [16].
- Ngoài ra có rất nhiều bài báo đăng trên các tạp chí, tập san giáo dục,
các công trình nghiên cứu khoa học khác nghiên cứu về việc xây dựng và

phát triển chuyên môn, nghiệp vụ đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý.
Như vậy, qua nghiên cứu và tổng hợp một số tài liệu nghiên cứu, tôi
thấy rằng giáo dục nước ta đang bước vào giai đoạn hết sức quan trọng và
mang tính quyết định - đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế. Vấn đề đặt ra
là: để đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục và hội nhập cần có những nhà
giáo như thế nào? Năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm của giáo viên
cần đạt ở mức độ như thế nào để đảm bảo cho đổi mới giáo dục và hội nhập
thành công, đặc biệt là đối với Giáo dục Trung học phổ thông? Với vai trò to
lớn như vậy, công tác đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ giáo viên hiện
nay là công việc hết sức quan trọng. Công việc này không phải chỉ của riêng
ngành giáo dục mà đang được sự quan tâm lớn của Đảng, của Nhà nước
và của toàn xã hội.
Tuy nhiên đến nay, hiện chưa có công trình nghiên cứu nào về thực
trạng và biện pháp phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đội ngũ giáo
viên tại Trường Trung học phổ thông tại Ba Vì, thành phố Hà Nội.


11

1.2 Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Giáo viên, giáo viên Trung học phổ thông
a. Giáo viên
Theo Điều 70, Luật Giáo dục năm 2005, qui định đối với nhà giáo như
sau: “Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường,
cơ sở giáo dục khác. Nhà giáo phải có những tiêu chuẩn sau đây: Phẩm chất,
đạo đức, tư tưởng tốt; Đạt trình độ chuẩn được đào tạo về chuyên môn,
nghiệp vụ; Đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp; Lý lịch bản thân rõ ràng.
Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục
nghề nghiệp gọi là giáo viên; ở cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên.”[28]
Như vậy, Giáo viên là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong

các trường mầm non, trường phổ thông và giáo dục nghề nghiệp.
b. Giáo viên THPT
Theo Điều 30 Điều lệ trường Trung học Ban hành kèm theo Thông tư
số 12/2011/TT-BGD-ĐT ngày 28/3 /2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào
tạo, Giáo viên trường trung học là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục
trong nhà trường, gồm: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên bộ môn, giáo
viên làm công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (bí thư, phó bí thư
hoặc trợ lý thanh niên, cố vấn Đoàn), giáo viên làm tổng phụ trách Đội Thiếu
niên Tiền phong Hồ Chí Minh (đối với trường trung học có cấp tiểu học hoặc
cấp THCS), giáo viên làm công tác tư vấn cho học sinh. [6]
Như vậy, Giáo viên THPT là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục
trong nhà trường THPT.
1.2.2. Chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, phát triển chuyên môn
nghiệp vụ sư phạm
a. Chuyên môn
- Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quân, Nguyễn Tấn Thịnh thì cho rằng:
“Chuyên môn là hình thức phân công lao động sâu hơn của một nghề. Nó đòi


12

hỏi một kiến thức lý thuyết chuyên sâu và kỹ năng thực hành cụ thể trong một
phạm vi hẹp hơn. Chẳng hạn nghề cơ khí có các chuyên môn như đúc, tiện,
nguội, bào…” [29]
Như vậy có thể hiểu: Chuyên môn là tổ hợp các tri thức và kỹ xảo thực
hành mà con người tiếp thu được qua đào tạo để có khả năng thực hiện một
loại công việc trong phạm vi một ngành nghề nhất định, theo phân công lao
động xã hội. Chuyên môn chính là một lĩnh vực lao động sản xuất hẹp mà ở
đó, con người bằng năng lực thể chất và tinh thần của mình làm ra những giá
trị vật chất (thực phẩm, lương thực, công cụ lao động…) hoặc giá trị tinh thần

(sách, báo, âm nhạc, tranh vẽ….) với tư cách là những phương tiện sinh tồn
và phát triển của xã hội.
b. Nghiệp vụ sư phạm
- Nghiệp vụ: là công việc chuyên môn riêng của từng nghề [35].
- Sư phạm là: khoa học về giáo dục và giảng dạy trong trường học [35].
Hay có thể hiểu “Sư phạm là khoa học về giáo dục mà đối tượng nghiên cứu
là quá trình giáo dục con người, tìm tòi phát hiện những quy luật giáo dục,
những con đường có hiệu quả để nâng chất lượng giáo dục, đặc biệt là sự can
thiệp về mặt giáo dục của giáo viên trong những tình huống giáo dục thực”
[34].
Như vậy, Nghiệp vụ sư phạm ở nhà trường phổ thông là công việc
chuyên môn chuyên biệt của giáo dục với chức năng chính là giảng dạy, giáo
dục học sinh và công việc này phải được thực hiện một cách khoa học, phù
hợp với quy luật giáo dục con người nhằm đảm bảo chất lượng, hiệu quả
trong việc phát triển toàn diện nhân cách của học sinh đáp ứng yêu cầu đổi
mới của xã hội.
Tóm lại, Nghiệp vụ sư phạm thống nhất biện chứng cùng với các thành
tố trong cấu trúc nhân cách của người giáo viên là phẩm chất nghề nghiệp,


13

năng lực sư phạm và tri thức, kỹ năng kỹ xảo sư phạm. Nghiệp vụ sư phạm có
thể hiểu là công việc chuyên môn của nghề giáo, bao gồm những kiến thức,
kỹ năng, tình cảm, thái độ đối với nghề dạy học, đảm bảo cho người giáo viên
biết cách tổ chức thực hiện các quá trình giáo dục (dạy học và giáo dục theo
nghĩa hẹp) theo đúng yêu cầu, chức năng, nhiệm vụ của người giáo viên.
c) Phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm
Trình độ chuyên môn và năng lực sư phạm của giáo viên chính là một
trong những yếu tố quyết định chất lượng giáo dục, đảm bảo sự thành công

của sự nghiệp đổi mới giáo dục. Trình độ và năng lực này được hình thành
trong giai đoạn đào tạo ban đầu ở trường sư phạm và được phát triển trong
quá trình bồi dưỡng khi đang dạy học.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quân, Nguyễn Tấn Thịnh cho rằng: “Phát
triển là các hoạt động nhằm chuẩn bị cho người lao động có trình độ chuyên
môn và trình độ quản lý cao hơn theo kịp sự thay đổi và phát triển của tổ
chức” [29] “nhằm chuẩn bị cho các cá nhân trong tương lai để thực hiện các
công việc mới, đặc biệt là công việc quản lý trong tương lai” [29]
Phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm liên tục của giáo viên bao
hàm phát triển năng lực chuyên môn và năng lực nghiệp vụ của nghề (nghiệp
vụ sư phạm) cho giáo viên. Năng lực nghiệp vụ sư phạm của giáo viên lại
được xác định bởi năng lực thực hiện các vai trò của giáo viên trong quá trình
lao động nghề nghiệp của mình. Bản thân các vai trò của giáo viên (gắn liền
với chức năng của họ) cũng không phải là bất biến. Là quá trình bổ sung, cập
nhật kiến thức chuyên môn, liên quan và kỹ năng, kỹ xảo sư phạm còn thiếu
và mới để nâng cao trình độ nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên. Thực tế cho
thấy nếu giáo viên có nhân cách càng hoàn thiện bao nhiêu thì trình độ nghiệp
vụ sư phạm càng vững vàng bấy nhiêu. Và do bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm
là một việc làm tất yếu theo sau quá trình đào tạo. Bồi dưỡng và đào tạo có


14

mối quan hệ biện chứng hữu cơ với nhau. Bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho
giáo viên còn được xem là hoạt động đào tạo lại, bồi dưỡng thêmnhân cách
cho giáo viên nên đây phải là việc làm thường xuyên của cán bộ QLGD ở nhà
trường THPT.
Quản lý phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm: Là quá trình nhà
quản lý thực hiện chức năng quản lý tác động đến đối tượng quản lý là giáo
viên nhằm giúp cho đối tượng được nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ

sư phạm đáp ứng mục tiêu yêu cầu về lao động nghề nghiệp, nguyện vọng cá
nhân và mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục của xã hội.
* Ý nghĩa của việc phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đội ngũ
giáo viên
Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương khoá III
đã khẳng định: “Đội ngũ giáo viên giữ vai trò quyết định chất lượng giáo
dục”.

Chiến lược giáo dục 2000 - 2010 đề ra mục tiêu: “Phát triển đội ngũ

nhà giáo đảm bảo về số lượng, hợp lý về cơ cấu, chuẩn về chất lượng đáp
ứng nhu cầu vừa tăng quy mô, vừa nâng cao chất lượng hiệu quả giáo dục”.
Đặc biệt đối với giáo dục phổ thông, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng
định giải pháp phát triển Đội ngũ giáo viên là giải pháp trọng tâm nhằm đáp
ứng mục tiêu chung của toàn ngành giáo dục nói chung và của giáo dục phổ
thông nói riêng, đáp ứng nhu cầu nhân lực có trình độ cho công nghiệp hoá,
hiện đại hoá, nâng cao năng lực cạnh tranh và hợp tác bình đẳng trong hội
nhập quốc tế; Chính vì vậy, phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đội
ngũ giáo viên chính là quản lý và phát triển nguồn nhân lực của các nhà
trường.
Cùng với sự phát triển của đất nước, đội ngũ giáo viên đã tăng nhanh
về số lượng và chất lượng. Tuy nhiên sự lớn mạnh ấy nếu không được quản
lý, kiểm soát thì sẽ rơi vào tình trạng thừa, thiếu giáo viên giả tạo. Đó là


15

chưa kể đến sự phát triển mất cân đối, tự phát không có kế hoạch, mang tính
đối phó, chắp vá, thậm chí tạo ra sự lãng phí giữa đào tạo và sử dụng khi
không có sự quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên hợp lý.

Như vậy, mục đích của việc phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm
đội ngũ giáo viên nhằm khuyến khích tài năng, mở rộng hiểu biết, nâng cao
trình độ và như vậy thúc đẩy sự phát triển nghề nghiệp của giáo viên, đặc biệt
là trong giai đoạn giảng dạy. Nhà quản lý cần vận dụng, nghiên cứu sự tương
tác giữa nhu cầu phát triển của nhà trường với nhu cầu của giáo viên để tạo
sự phát triển bền vững ổn định lâu dài và hết sức năng động.
1.2.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên là hệ thống các yêu cầu cơ bản đối với
giáo viên về phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống; năng lực chuyên môn,
nghiệp vụ. [4]
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên bao gồm các tiêu chuẩn và tiêu chí, trong
đó: Tiêu chuẩn là quy định về những nội dung cơ bản, đặc trưng thuộc mỗi
lĩnh vực của chuẩn. Tiêu chí là yêu cầu và điều kiện cần đạt được ở một nội
dung cụ thể của mỗi tiêu chuẩn.[4]
1.3. Định hướng đổi mới giáo dục Trung học phổ thông và phát triển
chuyên môn nghiệp vụ giáo viên
1.3.1. Đổi mới giáo dục Trung học phổ thông
- Đổi mới bồi dưỡng đội ngũ giáo viên góp phần quan trọng nâng cao
chất lượng giáo dục THPT nhằm mục đích:
+ Nâng cao trình độ về chính trị, chuyên môn và quản lý giáo dục để
đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục THPT.
+ Nắm vững mục tiêu đổi mới chương trình, sách giáo khoa theo
phương án điều chỉnh phân ban ở THPT.