Giáo án Ngữ văn 7 bài 19: Tục ngữ về con người và xã hội

Giáo án Ngữ văn lớp 7

Tiết 77 :

TỤC NGỮ VỀ CON NGƯỜI VÀ XÃ HỘI

I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- Hiểu được ý nghĩa chùm tục ngữ tôn vinh giá trị con người, đưa ra nhận
xét, lời khuyên về lối sống
đạo đức đúng đắn, cao đẹp, tình nghã của con người Việt Nam.
- Thấy đặc điểm hình thức của tục ngữ về con người và xã hội.
- Biết tích lũy thêm kiến thức về thiên nhiên và lao động sản xuất qua các
câu tục ngữ.
II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ:
1. Kiến thức:
- Nội dung của tục ngữ về con người và xã hội.
- Đặc điểm hình thức của tục ngữ về con người và xã hội.
2. Kĩ năng:
a. Kỹ năng chuyên môn:
- Củng cố, bổ sung thêm hiểu biết về tục ngữ.
- Đọc - Hiểu phân tích các lớp nghĩa của tục ngữ về con người và xã hội.
- Vận dụng được ở mức độ nhất định một số câu tục ngữ về về con người
và xã hội trong đời sống.
b. Kỹ năng sống:
- Tự nhận thức được những bài học kinh nghiệm về về con người và xã
hội.
- Ra quyết định : vận dụng các bài học kinh nghiệm đúng lúc đúng chỗ.
3. Thái độ:
- Hiểu về tục ngữ qua đó thêm yêu một thể loại văn học dân gian của dân
tộc.
1

Giáo án Ngữ văn lớp 7
III. CÁC PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC TÍCH CỰC CÓ THỂ SỬ DỤNG:
- Phân tích tình huống trong các câu tục ngữ để rút ra những bài học kinh
nghiệm về con người và xã hội.
- Động não suy nghĩ: rút ra những bài học thiết thực về về con người và xã
hội..
IV. PHƯƠNG PHÁP:
- Vấn đáp kết hợp thực hành, thảo luận nhóm.
V. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định :
2. Kiểm tra bài cũ :
Câu hỏi : 1. Đọc 8 câu tục ngữ trong bài “ tục ngữ về thiên nhiên và lao
động sx”?
2. Nêu nội dung, nghệ thuật bài 1
- Đáp án:
Câu
1

2

Nội dung trả lời
HS đọc theo yêu cầu của GV
- Vần lưng , phép đối , nói quá
- Tháng năm đêm ngắn, tháng mười đêm dài –
Giúp con người chủ động về thời gian , công việc

Điểm
10

10

trong những thời điểm khác nhau
3. Bài mới : GV giới thiệu bài
- Tục ngữ là những lời vàng ý ngọc, là sự kết tinh kinh nghiệm , trí tuệ của
nhân dân qua bao đời . Ngoài những kinh nghiệm về thiên nhiên và lao
động sx , tục ngữ còn là kho báu những kinh nghiệm dân gian về con người
và xh . Dưới hình thức những nhận xét , lời khuyên nhủ , tục ngữ truyền đạt
rất nhiều bài học bổ ích , vô giá trong cách nhìn nhận giái trị con người ,
trong cách học , cách sống và cách ứng xử hằng ngày . Với những điều nói
2


Giáo án Ngữ văn lớp 7
trên được thể hiện trong mỗi câu tục ngữ ntn? Thì tiết học hôm nay , cô
cùng các em đi tìm hiểu
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
* HOẠT ĐỘNG 1 : Tìm hiểu chung

NỘI DUNG BÀI DẠY
I. GIỚI THIỆU CHUNG:

? Văn bản trên viết theo thể loại gì?

1. Thể loại: Tục ngữ

- HS: Suy nghĩ trả lời

II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

- GV: Chốt ghi bảng.

1. Đ ọc – tìm hiểu từ khó

* HOẠT ĐỘNG 2 : Tìm hiểu văn bản

2. Tìm hiểu văn bản:

- Gv: Đọc sau đó gọi hs đọc ( Chú ý vần a. Bố cục:Chia làm ba phần
lưng , 2 câu lục bát thứ 9. Giọng đọc rõ, b. Phương thức biểu đạt: Trữ tình
chậm )
- Giải thích từ khó ( chú thích sgk)
? Về nội dung có thể chia vb này thành
mấy nhóm ? Nêu nội dung từng nhóm ?

c. Phân tích :

? Tại sao 3 nhóm trên vẫn có thể hợp C1 .Kinh nghiệm về bài học phẩm chất
thành 1 vb như trong sgk?

con người

- Gọi hs đọc câu tục ngữ thứ nhất

*Câu 1: Một mặt người ….

? Nghĩa của câu tục ngữ này là gì ?

- Vần lưng , so sánh, nhận hoá

? Dùng phép so sánh như vậy muốn đề => Đề cao giá trị con người so với mọi
cao điều gì ?

thứ của cải , người quí hơn của gấp nhiều

? Kinh nghiệm nào của dân gian đúc kết lần.
trong câu tục ngữ này ?
? Em hãy tìm những câu tục ngữ có ý
nghĩa tương tự?
- Hs đọc câu tục ngữ thứ 2
? Em hiểu góc con người trong câu tục
3

*Câu 2: Cái răng , cái tóc…
=> những chi tiết nhỏ nhặt nhất cũng


Giáo án Ngữ văn lớp 7
ngữ trên theo nghĩa nào dưới đây :

làm thành vẻ đẹp của con người về hình

? Ở con người , răng và tóc là những chi

thức và nhân cách

tiết rất nhỏ . Vậy nghĩa của câu tục ngữ
này là gì ? – HS: Thảo luận nhóm ,trả lời
? Kinh nghiệm nào của dân gian được

đúng kết trong câu tục ngữ này ?
- HS: Mọi biểu hiện ở con người đều phản
ánh vẻ đẹp, tư cách của anh ta
? Lời khuyên từ kinh nghiệm này là gì ?
? Về hình thức câu tục ngữ thứ 3 có gì đặc
biệt ? tác dụng của hình thức này là gì ?
-HS: Đối lập ý trong mỗi vế, đối xứnga.

*Câu 3: Đói cho sách ,rách …
a. Nghĩa đen : dù đói cũng phải ăn

giữa 2 vế nhấn mạnh sạch và thơm, dễ

uống sạch sẽ , giữ gìn cho thơm tho

nghe, dễ nhớ

b. Nghĩa bóng : Dù nghèo khổ thiếu thốn

- Gọi hs đọc câu 3

vẫn phải sống trong sạch , không vì nghèo

? Nghĩa của câu tục ngữ này là gì ?

khổ mà làm điều xấu xa

? Kinh nghiệm sống nào được đúc kết

=>Giáo dục con người phải có lòng tự

trong câu tục ngữ này ?

trọng

? Từ kinh nghiệm sống này dân gian muốn
khuyện ta điều gì?
- Hs: Hãy biết giữ gìn nhân phẩm. Dù
trong bất kì cảnh ngộ nào cũng không để
nhân phẩm bị hoen ố

C2. Kinh nghiệm về học tập tu dưỡng

- Chú ý câu 4

*Câu 4 : Học ăn , học nói ….

? Câu tục ngữ thứ 4 về cấu tạo có gì đặc  Con người cần thành thạo mọi việc ,
biệt ? điệp từ học có tác dụng gì ?

khéo léo trong giao tiếp , việc học phải

? Dân gian đã từng nhận xét về việc ăn nói

toàn diện tỉ mỉ

4


Giáo án Ngữ văn lớp 7

của con người bằng những câu tục ngữ *Câu 5: Không thầy đố mày làm nên nào ?

Khẳng định vai trò ,công ơn người thầy

? Từ đó kinh nghiệm nào được đúc kết từ dạy ta từ những bước đi ban đầu về tri
câu tục ngữ này?

thức , về cách sống . Vì vậy phải biết kính

- HS: Con người cần thành thạo mọi việc, trọng thầy
khéo léo trong giao tiếp, việc học phải *Câu 6 : Học thầy không tày học bạn
toàn diện tỉ mỉ.

- Câu tục ngữ đề cao ý nghĩa vai trò của

- Hs đọc 2 câu tục ngữ 5,6

việc học bạn . Nó không hạ thấp việc học

? Nghĩa của 2 câu tục ngữ này là gì ?

thầy , không coi học bạn quan trọng hơn

? Theo em những điều khuyên răn trong 2 học thầy
câu tục ngữ trên mâu thuẫn với nhau hay = Cả 2 câu tục ngữ này bổ sung cho nhau
bổ sung cho nhau ? Vì sao

C3. Kinh nghiệm về quan hệ ứng xử , t/c

- Gọi Hs đọc câu 7

*Câu 7: Thương người như thể thương

? Nghĩa của câu tục ngữ thứ 7 là gì ?

 Khuyên nhủ con người thương yêu

? Câu tục ngữ này khuyên chúng ta điều

người khác như chính bản thân mình

gì?
? Tìm một số câu tục ngữ thành ngữ có nd
tương tự?
- HS: Lá lành đùm là rách, bầu ơi …

*Câu 8: Ăn quả nhớ kẻ …..

- HS đọc câu tục ngữ thứ 8

 Khi được hưởng thụ thành quả nào đó

? Tìm nghĩa đen, nghĩa bóng của câu tục

phải nhớ đến người đã gây dựng nên ,

ngữ

phải biết ơn người đã giúp mình

? Câu tục ngữ khuyên chúng ta điều gì ?

*Câu 9:

Một cây …….Núi cao

Một người lẻ loi không thể làm nên

- Hs đọc câu 9
? Tìm nghĩa đen nghĩa bóng trong câu tục
ngữ này là gì?

việc lớn, nhiều người hợp sức sẽ làm
được việc cần làm – khẳng định sức mạnh
đoàn kết

5


Giáo án Ngữ văn lớp 7
? Bài học rút ra kinh nghiệm đó là gì ?

III. TỔNG KẾT : Ghi nhớ : sgk

- HS: Đọc ghi nhớ

1. Nghệ thuật :

* HOẠT ĐỘNG 3 :Hướng dẫn tổng kết

- Sử dụng cách diễn đạt ngắn gọn, cô đúc.

? Qua Văn bản để lại những giá trị gì về - Sử dụng các phép so sánh,ẩn dụ, đối,
nội dung và nghệ thuật ?

điệp từ, ngữ.......
- Tạo vần nhịp cho câu văn dễ nhớ, dễ vận
dụng.
2. Nội dung:
- Không ít câu tục ngữ là nhữngkinh
nghiệm quý báu của nhân dân ta về cách
sống, cách đối nhân sử thế.
IV. LUYỆN TẬP :
Đồng nghĩa

* HOẠT ĐỘNG 4 :Hướng dẫn luyện tập

1. - Người sống hơn đống vàng
8. - Uống nước nhớ nguồn
Trái nghĩa
1. - Của trọng hơn người

8 . - Ăn cháo đá bát
VI. CỦNG CỐ, DẶN DÒ,HƯỚNG DẪN TỰ HỌC :
- Nhắc lại sơ qua nội dung của các câu tục ngữ là nói về con người và xã
hội.
- Đọc phần đọc thêm:
- Học thuộc 9 câu tục ngữ , phần ghi nhớ
- Tìm thêm 1 số câu tục ngữ VN và tục ngữ nước ngoài ; Soạn bài tiếp theo
“ Rút gọn câu”.

6