Giáo án Ngữ văn 7 bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu hứng)

Văn bản: NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ
-Hạ Tri
ChươngA- Mục tiêu bài học:Giúp HS:
- Thấy được tính độc đáo trong việc thể hiện tình cảm quê hương sâu nặng của
nhà thơ.
- Bước đầu nhận biết phép đối trong câu cùng tác dụng của nó.
- Luyện đọc và phân tích thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
B- Chuẩn bị:
- Gv: Bảng phụ chép bản phiên âm và giải nghĩa yếu tố Hán Việt.Những điều
cần lưu ý: Khi giảng bài này cần so sánh với bài Cảm nghĩ trong đêm thanh
tĩnh để làm nổi bật chỗ giống nhau cũng như chỗ khác nhau giữa 2 bài.
-Hs:Bài soạn
C- Tiến trình lên lớp:
I- HĐ1:Khởi động(5 phút)
1.Ổn định lớp
2.Kiểm tra:
Đọc thuộc lòng bản phiên âm và bản dịch thơ bài Cảm nghĩ trong đêm thanh
tĩnh. Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Trình bày hiểu biết của em về thể thơ
đó
3.Bài mới:
Xa quê nhớ quê là chủ đề quen thuộc trong thơ cổ trung đại phương Đông. ở
bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh thì nỗi nhớ quê được thể hiện qua nỗi sầu xa
xứ. Còn ở bài Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê thì tình quê lại được thể
hiện ngay lúc vừa mới đặt chân tới quê nhà. Đó chính là tình huống tạo nên tính
độc đáo của bài thơ.
II-HĐ2:Đọc – Hiểu văn bản(25 phút)


Hoạt động của thầy - trò

Nội dung kiến thức

A-Tìm hiểu bài:

- Dựa vào phần chú thích, em hãy nêu 1 vài nét
về tác giả Hạ Tri Chương?
- Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
+Gv: Hạ Tri Trương đỗ tiến sĩ năm 36 tuổi và
làm quan 50 năm dưới triều vua Đường Huyền
Tông. Đến năm 86 tuổi mới cáo quan nghỉ hưu,
trở về quê hương. Vừa đặt chân tới làng thì gặp
1 sự việc bất ngờ khiến ông xúc động. Thế là
ông ngẫu hứng viết bài thơ này.
+Hd đọc: giọng chậm, buồn, câu 3 đọc giọng
hơi ngạc nhiên, câu 4 giọng hỏi, cao hơn và hơi
nhấn mạnh thêm 1 chút ở các tiếng: nào, chơi.
- Chú thích yếu tố HV (bảng phụ).

I- Tác giả – Tác phẩm:
1- Tác giả: Hạ Tri Chương (659-744).

- Là 1 trong những thi sĩ lớn của thời Đư

- 965 ông đỗ tiến sĩ và là đại quan của tr
Đường.

- Thơ của ông thanh đạm, nhẹ nhàng, gợ
biểu lộ 1 trái tim nhân hậu đáng yêu.
2- Tác phẩm:
- Bài thơ được viết khi ông cáo quan về
nghỉ hưu.
II- Kết cấu:

- Dựa vào số câu, số tiếng trong bài thơ, em hãy
cho biết bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào ? *Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt.
+Gv: Phân tích bài thơ theo bố cục 2/2.

III-Phân tích:

+Hs đọc 2 câu đầu.

1- Hai câu thơ đầu (Khai-Thừa):

- Hai câu thơ đầu là tả hay kể? Kể và tả về ai, về - Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
những vấn đề gì? (Kể và tả về bản thân)
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
- Em hiểu thế nào là giọng quê? (là chất quê,
hồn quê biểu hiện trong giọng nói của con
người)
- Giọng quê không đổi điều đó có ý nghĩa gì ?
(vẫn giữ được bản sắc quê hương, không thay
đổi)
- Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng ở đây?
Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó? (Đối

- Khi đi trẻ, lúc về già,
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao.

->Sử dụng từ trái nghĩa và hình ảnh đối


giữa các vế trong câu gọi là tiểu đối - Vừa làm

cho câu văn cân đối, nhịp nhàng, vừa khái quát
được quãng đời xa quê và làm nổi bật sự thay
đổi về vóc dáng và tuổi tác, đồng thời bước đầu
hé lộ tình cảm quê hương của nhà thơ)
- Em có nhận xét gì về các hình ảnh, chi tiết
được kể và tả ở đây? Tác dụng của nó?

-> Sử dụng hình ảnh chi tiết vừa chân th
tượng trưng -> Làm nổi bật tình cảm gắn
quê hương.

- Xa quê lâu, ở con người nhà thơ, cái gì thay
đổi theo thời gian, cái gì không đổi? (Mái tóc đã
thay đổi theo thời gian, còn giọng quê thì không
thay đổi)
- Sự đổi và không đổi đó có ý nghĩa gì?

=> Khẳng định sự bền bỉ của tình cảm c
người đối với quê hương.

- Gv: Câu 1 là tự sự để biểu cảm, còn câu 2 là
miêu tả để biểu cảm. Đây là phương thức bộc lộ
tình cảm 1 cách gián tiếp. Ngôn từ và hình ảnh
cứ nhẹ nhàng cất lên 1 cách thấm thía biết bao
cảm xúc, nghe như đằng sau có tiếng thở dài.
Nhà thơ nhìn thấy quê hương, cất tiếng nói theo
giọng của quê hương, rồi tự ngắm mình, thấy
mình thay đổi nhiều quá trước quê hương, làng
xóm.
+ Hs đọc 2 câu cuối.

- Hai câu này là kể hay tả? Kể việc gì?
- Khi vừa về đến làng hình ảnh đầu tiên mà tác
2- Hai câu cuối (Chuyển - Hợp):
giả gặp là ai? Vì sao tác giả lại kể về bọn trẻ
con? (Bọn trẻ là người làng, là sự sống của làng, - Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
là hình ảnh tương lai của làng, chúng chân thật,
hồn nhiên)
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?
- Với tác giả, ấn tượng rõ nhất của bọn trẻ là gì?
(thấy lạ không chào mà lại hỏi)
- Tại sao với tác giả đó là ấn tượng rõ nhất?
- Tác giả kể chuyện khi mới về làng để nhằm
mục đích gì?

- Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?
-> Kể chuyện khi về tới làng quê.

-> Hình ảnh bọn trẻ gợi nhớ thời niên th


III-HĐ3 Tổng kết(5 phút)
- Em hãy nêu những nét đặc sắc về ND và NT
của bài thơ?
- Hs đọc ghi nhớ.
IV-HĐ5 :Luyện tập, củng cố(5 phút)
- Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ

gợi bản sắc tốt đẹp của quê hương. -> G
buồn vì xa quê quá lâu, thành ra xa lạ vớ

=> Biểu hiện tình cảm quê hương thắm
bền bỉ.
IV-Tổng kết:
*Ghi nhớ: sgk (128 ).

V-HĐ5:Đánh giá(3 phút)
-Qua bài thơ em có cảm nhận điều gì về tình
cảm của tác giả đối với quê hương?
VI-HĐ6:Dặn dò(2 phút)
-VN học thuộc lòng bài thơ, soạn bài “Từ trái
nghĩa”

B- Luyện tập: