Giáo án Ngữ văn 7 bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu hứng)

Bài 10-Tiết 2
Văn bản:
NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ
(Hạ Tri Chương)

A- Mục tiêu bài học:
Giúp HS:
- Thấy được tính độc đáo trong việc thể hiện tình cảm quê hương sâu nặng của
nhà thơ.
- Bước đầu nhận biết phép đối trong câu cùng tác dụng của nó.
- Luyện đọc và phân tích thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
B- Chuẩn bị:
- Đồ dùng: Bảng phụ chép bản phiên âm và giải nghĩa yếu tố Hán Việt.
- Những điều cần lưu ý:
Khi giảng bài này cần so sánh với bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh để làm
nổi bật chỗ giống nhau cũng như chỗ khác nhau giữa 2 bài.
C- Tiến trình tổ chức dạy-học:
I- Ổn định tổ chức:
Lớp 7A2: Sĩ số:

Vắng:

Lớp 7A3: Sĩ số:

Vắng:

II- Kiểm tra:
Đọc thuộc lòng bản phiên âm và bản dịch thơ bài Cảm nghĩ trong đêm thanh
tĩnh. Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Trình bày hiểu biết của em về thể thơ
đó

III- Bài mới:
Xa quê nhớ quê là chủ đề quen thuộc trong thơ cổ trung đại phương Đông. ở
bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh thì nỗi nhớ quê được thể hiện qua nỗi sầu xa
xứ. Còn ở bài Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê thì tình quê lại được thể
hiện ngay lúc vừa mới đặt chân tới quê nhà. Đó chính là tình huống tạo nên tính
độc đáo của bài thơ.

Hoạt động của thầy - trò

Nội dung kiến thức
I- Giới thiệu chung:

- Dựa vào phần chú thích, em hãy nêu 1- Tác giả: Hạ Tri Chương (659-744).
1 vài nét về tác giả Hạ Tri Chương?
- Là 1 trong những thi sĩ lớn của thời
Đường.
- 965 ông đỗ tiến sĩ và là đại quan của
triều Đường.
- Thơ của ông thanh đạm, nhẹ nhàng,
gợi cảm. biểu lộ 1 trái tim nhân hậu
đáng yêu.
2- Tác phẩm:
- Bài thơ được viết khi ông cáo quan
về quê nghỉ hưu.
- Bài thơ được sáng tác theo thể thơ
nào?
- Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
- Gv: Hạ Tri Trương đỗ tiến sĩ năm 36
tuổi và làm quan 50 năm dưới triều

vua Đường Huyền Tông. Đến năm 86
tuổi mới cáo quan nghỉ hưu, trở về quê
hương. Vừa đặt chân tới làng thì gặp 1
sự việc bất ngờ khiến ông xúc động.
Thế là ông ngẫu hứng viết bài thơ này.


- Hd đọc: giọng chậm, buồn, câu 3 đọc
giọng hơi ngạc nhiên, câu 4 giọng hỏi,
cao hơn và hơi nhấn mạnh thêm 1 chút II- Đọc - Hiểu văn bản:
ở các tiếng: nào, chơi.
- Chú thích yếu tố HV (bảng phụ).
- Dựa vào số câu, số tiếng trong bài
thơ, em hãy cho biết bài thơ được sáng
tác theo thể thơ nào ?
- Gv: Phân tích bài thơ theo bố cục
2/2.
*Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt.
- Hs đọc 2 câu đầu.
- Hai câu thơ đầu là tả hay kể? Kể và
tả về ai, về những vấn đề gì? (Kể và tả
về bản thân)
- Em hiểu thế nào là giọng quê? (là 1- Hai câu thơ đầu (Khai-Thừa):
chất quê, hồn quê biểu hiện trong
- Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
giọng nói của con người)
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
- Giọng quê không đổi điều đó có ý
nghĩa gì ? (vẫn giữ được bản sắc quê - Khi đi trẻ, lúc về già,
hương, không thay đổi)

Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao.
- Biện pháp nghệ thuật nào được sử
dụng ở đây? Tác dụng của biện pháp
nghệ thuật đó? (Đối giữa các vế trong
câu gọi là tiểu đối - Vừa làm cho câu
văn cân đối, nhịp nhàng, vừa khái quát
được quãng đời xa quê và làm nổi bật
sự thay đổi về vóc dáng và tuổi tác,
đồng thời bước đầu hé lộ tình cảm quê
hương của nhà thơ)
- Em có nhận xét gì về các hình ảnh,


chi tiết được kể và tả ở đây? Tác dụng
của nó?

->Sử dụng từ trái nghĩa và hình ảnh
- Xa quê lâu, ở con người nhà thơ, cái đối
gì thay đổi theo thời gian, cái gì không
đổi? (Mái tóc đã thay đổi theo thời
gian, còn giọng quê thì không thay
đổi)
- Sự đổi và không đổi đó có ý nghĩa
gì?
- Gv: Câu 1 là tự sự để biểu cảm, còn
câu 2 là miêu tả để biểu cảm. Đây là
phương thức bộc lộ tình cảm 1 cách
gián tiếp. Ngôn từ và hình ảnh cứ nhẹ
nhàng cất lên 1 cách thấm thía biết bao
cảm xúc, nghe như đằng sau có tiếng

thở dài. Nhà thơ nhìn thấy quê hương,
cất tiếng nói theo giọng của quê
hương, rồi tự ngắm mình, thấy mình -> Sử dụng hình ảnh chi tiết vừa chân
thay đổi nhiều quá trước quê hương, thực, vừa tượng trưng -> Làm nổi bật
làng xóm.
tình cảm gắn bó với quê hương.
- Hs đọc 2 câu cuối.

- Hai câu này là kể hay tả? Kể việc gì?
- Khi vừa về đến làng hình ảnh đầu
tiên mà tác giả gặp là ai? Vì sao tác giả
lại kể về bọn trẻ con? (Bọn trẻ là người => Khẳng định sự bền bỉ của tình cảm
làng, là sự sống của làng, là hình ảnh con người đối với quê hương.
tương lai của làng, chúng chân thật,
hồn nhiên)
- Với tác giả, ấn tượng rõ nhất của bọn
trẻ là gì? (thấy lạ không chào mà lại
hỏi)
- Tại sao với tác giả đó là ấn tượng rõ
nhất?


- Tác giả kể chuyện khi mới về làng để
nhằm mục đích gì?
- Em hãy nêu những nét đặc sắc về ND
và NT của bài thơ?
- Hs đọc ghi nhớ.
- Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ
2- Hai câu cuối (Chuyển - Hợp):
- Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,

Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?
- Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?
-> Kể chuyện khi về tới làng quê.

-> Hình ảnh bọn trẻ gợi nhớ thời niên
thiếu và gợi bản sắc tốt đẹp của quê
hương. -> Gợi nỗi buồn vì xa quê quá
lâu, thành ra xa lạ với quê.
=> Biểu hiện tình cảm quê hương thắm


thiết, bền bỉ.
*Ghi nhớ: sgk (128 ).
* Luyện tập:
IV- Hướng dẫn học bài:
- Học thuộc lòng bài thơ (bản phiên âm, dịch thơ).
- Soạn bài: Bài ca nhà tranh bị gió thu phá.
D- Rút kinh nghiệm: