Giáo án Ngữ văn 9 bài 18: Bàn về đọc sách Chu Quang Tiềm

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 9
BÀN VỀ ĐỌC SÁCH

A. Mục tiêu cần đạt
Giúp học sinh:
- Hiểu được sự cần thiết của việc đọc sách và phương pháp đọc sách
- Rèn luyện thêm cách viết văn nghị luận qua việc lĩnh hội bài nghị luận sâu sắc,
sinh động, giàu tính thuyết phục của Chu Quang Tiềm.
B. Tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định:
2. Kiểm tra:
- Vở soạn kì II
- Giới thiệu chương trình SGK kì II lớp 9
+ Văn:

- Văn bản nhật dụng
- Văn học hiện đại: thơ, truyện
- Văn học nước ngoài
- Kịch

+ TLV:

- Nghị luận 1 vấn đề về tư tưởng, đạo lí
- Nghị luận văn học

3. Bài mới:
- Học trò nho TQ, VN thuộc lòng giáo huấn của thánh hiền.
"Thiên tử trong hiền hào
Văn chương giáo nhỡ tào
Vạn bạn giai hạ phẩm
1

Duy hữu độc như cao".
(Nghĩa: Vua coi trọng người hiền đức, văn chương giáo dục con người, trên đời,
mọi nghề đều thấp kém, chỉ có đọc sách là cao quý nhất  bao ý kiến về đọc sách:
Macxôm Gorky - học giả Chua Quan Tiểm là một minh chứng).

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Mục tiêu cần đạt

Hoạt động 1: Hướng dẫn

I. Tìm hiểu chung

học sinh đọc hiểu văn bản

1. Tác giả:

- Gọi HS đọc và giải nghĩa - HS suy nghĩ trả - Chu Quag Tiềm (1897 - 1986) là nhà mĩ
các chú thích? Vấn đề nghị lời.

học và lí luận văn học nổi tiếng của Trung

luận của bài viết này là gì?

Quốc.

Bài viết chia bố cục như thế

2. Tác phẩm:

nào? Nêu rõ từng luận

- In trong cuốn "Danh nhân Trung Quốc

điểm?

bàn về niềm vui nỗi buồn của việc đọc
sách".
3. Đọc, hiểu văn bản
a. Đọc, tìm hiểu chú thích.
b. Bố cục: 3 phần
- Phần 1: từ đầu đến ... thế giới mới: Sự
cần thiết, ý nghĩa của việc đọc sách.
- Phần 2: ... tự tiêu hao lực lượng: Những
khó khăn, nguy hại hay gặp của việc đọc
sách trong tình hình hiện nay.
- Phần 3: Còn lại: Bàn về phương pháp
chọn sách và đọc sách
c. Phương pháp biểu đạt: Nghị luận về
2


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Mục tiêu cần đạt
một vấn đề xã hội khá sáng tỏ, mạch lạc,
chặt chẽ.

- Xem xét bố cục, nội dung
và cách thể hiện, ta thấy
văn bản được viết theo
phương thức biểu đạt chính

- HS suy nghĩ trả lời.

nào ?
Hoạt động 2: Hướng dẫn

II. Phân tích:

phân tích:

1. Sự cần thiết và ý nghĩa của việc đọc

- Gọi HS đọc kĩ phần 1 của - HS suy nghĩ trả lời. sách:
văn bản.
- Đọc sách là một con đường quan trọng
- Tác giả đã lí giải tầm quan

của học vấn (không phải là con đường duy

trọng và sự cần thiết của

nhất).

việc đọc sách đối với mỗi

+ Sách là kho tàng quý báu lưu giữ tin

người như thế nào ?

thần nhân loại, những cột mốc ghi dấu sự

- Tại sao tác giả lại khẳng

tiến hóa của nhân loại.

định như vậy ?

+ Coi thường sách, không đọc sách là xóa

- Học vấn là gì ?

bỏ quá khứ, là kẻ thụt lùi, lạc hậu, là kẻ
- Là thành quả tích

kiêu ngạo một cách ngu xuất.

- Nhưng tích luỹ bằng cách luỹ lâu dài của nhân + Đọc sách là trả nợ quá khứ, là ôn lại
kinh nghiệm loài người, là hưởng thụ kiến
loại.
nào? ở đâu ?
- Trong thời đại hiện nay, - Tích luỹ bằng sách

thức, lời dạy tâm huyết của quá khứ.
+ Đọc sách là để chuẩn bị hành trang, thực

để trau dồi học vấn, ngoạiu và ở sách.

con đường đọc sách còn có - (VD: so sánh với lực về mọi mặt để con người có thể tiếp
những con đường nào con đường văn hóa tục tiến xa (chương trình vạn dặm) trên
con đường học tập, phát hiện thế giới.
khác ? tìm ví dụ? So sánh nghe.
3


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

những con đường đó và rút
ra kết luận về tầm quan
trọng và ý nghĩa của việc
đọc sách hiện nay qua lời
bàn của giáo sư Chu ?
-Tác giả nhấn mạnh: "nếu - Đọc sách giúp
chúng ta mong tiến lên... chúng ta khám phá
làm điểm xuất phát". Điều và sử dụng kho tàng
đó có nghĩa là gì ?

tinh thần của nhân
loại, từ những thành
tựu,

những

hiểu

biết,

những

việc

làm và cách làm để
thúc đẩy cuộc sống
tiến lên...
- "Đọc sách là muốn trả - Đọc sách và làm
món nợ..." nghĩa là thế theo
nào ?

những

điều

quý báu, những lời
dạy thiết thực... đó
là thế hệ trẻ ngày
nay sẽ làm vừa làng
thế hệ đi trước, đáp
lại tấm thịnh tình
của cha ông, giải
tỏa những trăn trở,
những khát khao thể

hiện trong sách... đó
là cách thể hiện tư
4

Mục tiêu cần đạt


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Mục tiêu cần đạt

tưởng đền ơn, đáp
nghĩa

thế

hệ

đi

trước.
- Nhận xét về cách lập luận

- Cách lập luận hợp lí lẽ, thấu tình đạt lí và

của tác giả ở đoạn văn trên.

- HS suy nghĩ trả lời. kín kẽ, sâu sắc. Trên con đường gian nan

trau dồi học vấn của con người, đọc sách
là một con đường quan trọng để tích luỹ
và nâng cao tri thức. Đọc sách là tự học
với các thấy vắng mặt... Đọc sách có ý
nghĩa lớn lao và lâu dài đối với mỗi con
người.

HS đọc tiếp đoạn 2. Chú ý

2. Cái khó của việc đọc sách:

hai đoạn văn so sánh:
giống như ăn uống, giống
như đánh trận...
- Cái hại đầu tiên trong việc - Học sinh bàn luận - Một là sách nhiều khiến người ta không
đọc sách hiện nay là gì ? trả lời.

chuyên sâu, nghĩa là ham đọc nhiều mà

Lối đọc ấy có tác hại gì ?

không thể đọc kĩ, chỉ đọc qua, hời hợt nên

- Để minh chứng cho cái

liếc qua nhiều mà đọc lại chẳng bao nhiêu.

hại đó, tác giả so sánh biện

(So sánh với cách đọc sách của người xưa:

thuyết như thế nào ? Em có

đọc kĩ càng, nghiền ngẫm từng câu, từng

tán thành luận chứng của

chữ. Một trong những lí do là sách ít, thời

tác giả hay không?

gian nhiều. Bây giờ ngược lại).

- ý kiến của em về những
con mọt sách (những người
đọc rất nhiều, rất ham mê
đọc sách)

5


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Mục tiêu cần đạt

- Học sinh tiếp tục phân

- Lối đọc ấy không chỉ vô bổ, lãng phí thời

tích cái hại thứ hai

gian và công sức mà có khi còn mang hại.
(So sánh với việc ăn uống vô tội vạ, ăn

- Nêu nhận xét của em về

tươi nuốt sống. Các thứ không tiêu hóa

hai hình ảnh so sánh: giống

được tích càng nhiều càng hay sinh bệnh.

như đánh trận và như kẻ

Thói xấu hư danh, nông cạn do đọc nhiều

trọc phú khoe của ?

mà dối, đọc để khoẻ khoang. Đọc lấy
được ăn tươi nuốt sống cũng chính từ đó

- Từ hai cái hại trên dẫn tới

mà ra. Lời bàn thật sâu sắc và chí lí)

kết luận quan trọng làm tiền

đề cho luận điểm thứ ba - HS suy nghĩ trả lời. - Sách nhiều khiến người đọc khó chọn

lựa, lãng phí thời gian và sức lực về những
như thế nào ?
cuốn không thật có ích.
* Cách lập luận theo kiểu so sánh nhẹ
nhàng, mới mẻ mà vẫn quen thuộc và khá
lí thú. Tác giả còn lấy dẫn chứng thực tế
rất thuyết phục khiến cho nhiều người
chúng ta không khỏi giật mình lo sợ trước
tình trạng đọc sách hiện nay.
Đọc đoạn 3

3. Phương pháp đọc sách

- Phân tích lời bàn của tác - HS suy nghĩ trả lời. a. Cách chọn sách:
giả bài viết về phương pháp

- Chọn cho tinh, không cốt lấy nhiều

đọc sách? Tác giả Chu gợi

+ Đọc nhiều không thể coi là vinh dự (nếu

ý và hướng dẫn chúng ta

nhiều mà dối), đọc ít cũng không phải là

nên theo một vài cách chọn

xấu hổ (nếu ít mà kĩ càng, chất lượng...)

sách hữu ích như thế nào?

+ Tìm được những cuốn sách thật sự có
giá trị và cần thiết đối với bản thân.
- Cách đọc sách đúng đắn

+ Chọn có mục đích, định hướng rõ ràng,
6


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Mục tiêu cần đạt

nên như thế nào ? Cái hại - HS suy nghĩ trả lời. kiên định, không tùy hứng, nhất thời.
của việc đọc sách hời hợt

- Sách chọn nên hướng vào hai loại:

được tác giả chế giễu ra

+ Loại phổ thông: (nên chọn lấy khoảng

sao?

50 cuốn để đọc trong thời gian học phổ

- Em hiểu câu thơ: "Sách cũ

thông và đại học là đủ).

trăm lần xem không chán.

+ Loại chuyên môn (chọn, đọc suốt đời).

Thuộc lòng ngẫm nghĩ một
mình hay" như thế nào?

b) Cách đọc:

- Em hiểu hình ảnh so sánh

* Đọc chuyên sâu

của ông Chu: "cưỡi ngựa đi

- Đọc kĩ, đọc đi đọc lại, đọc nhiều lần, đến

qua chợ...", "kẻ trọc phú

thuộc lòng.

khoe của" như thế nào?

- Đọc với sự say mê, ngẫm nghĩ, suy nghĩ
- HS suy nghĩ trả lời. sâu xa, trầm ngâm tích luỹ, kiên định mục
đích. (VD: đọc của các học giả Trung Hoa
thời cổ đại).

* Đọc không chuyên sâu: là cách đọc liếch
qua tuy rất nhiều, nhưng "đọc lại" thì rất
ít. (VD: cách đọc của một số học giả trẻ
hiện nay).
- Tác hại của lối đọc này: như người cưỡi
ngựa qua chợ, mắt hoa ý loạn, tay không
mà về; như trọc phú khoe của, lừa mình
dối người, thể hiện phẩm chất tầm thường,
thấp kém.

- Tác giả đã triển khai luận

- Đọc - hiểu: (có nhiều cách: đọc to, thành

điểm trên như thế nào ?

tiếng, đọc thầm bằng mắt, đọc một lần,

Trên những mặt nào ? ý

nhiều lần, đọc kết hợp với ghi chép, thu
7


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Mục tiêu cần đạt

nghĩa giáo dục sư phạm của - HS suy nghĩ trả lời. hoạch...)
luận điểm này là ở chỗ nào?

4. Mối quan hệ giữa học vấn phổ thông
và học vấn chuyên môn với việc đọc
sách
- Bác bỏ quan niệm của một số người chỉ
chú ý đến học vấn chuyên môn mà lãng
quên hoặc coi thường học vấn phổ thông
để trở thành phiến diện, khép kín. Tác giả
phân tích rõ sự liên quan, gắn bó tương hỗ
giữa hai loại học vấn này để chỉ ra rằng:
bên ngoài thì chúng có phần biệt lập
nhưng bên trong không thể tách rời...
Đó là những kết luận được trình bày
một cách giản dị liên quan đến việc đọc
rộng và sâu cần kết hợp với nhau.
 Đọc sách cũng là công việc rèn luyện,
một cuộc chuẩn bị âm thầm và gian khổ.
Đọc sách đâu chỉ là việc học tập tri thứcd
mà đó còn là chuyện rèn luyện tính cách,
chuyên học làm người.
IV. Ghi nhớ : SGK trang 7
- Bài viết "bàn về đọc sách"

1. Nghệ thuật

có sức thuyết phục cao.

- Cách trình bày vừa đạt lý thấu tình

8


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Theo em điều ấy được tạo

Mục tiêu cần đạt
- Bố cục của bài viết chặt chẽ, hợp lí, các

nên từ những yếu tố cơ bản - HS suy nghĩ trả lời. ý kiến được dẫn dắt rất tự nhiên.
nào ?
- Bài văn nghị luận có tính thuyết phục,
- Văn bản "bàn về đọc

sức hấp dẫn cao bởi cách viết giàu hình

sách" có nhiều chỗ tác giả

ảnh.

sử dụng cách ví von thật là

2. Nội dung: (Ghi nhớ SGK tr7)

cụ thể và thú vị. Như vậy
văn bản này có thể coi là
văn bản biểu cảm được

3. Chu Quang Tiềm là người yêu quý sách:

không?

- Là người có học vấn cao nhờ biết cách

- Qua văn bản này, em thấm

đọc sách

thía nhất điều gì? Em hiểu - Không

- Là nhà khoa học có khả năng hướng dẫn

gì về tác giả Chu từ lời bàn

việc đọc sách cho mọi người.

về đọc sách của ông?

b. Thái độ khen chê rõ ràng
- Lí lẽ được phân tích cụ thể, liên hệ, so
sánh gần gũi nên dễ thuyết phục.

- Em học tập được điều gì - HS suy nghĩ trả lời.
trong cách viết văn nghị
luận của tác giả này ?
- Nếu chọn một lời bàn về
đọc sách hay nhất để ghi

lên giá sách của mình em sẽ
chọn câu nào của ông Chu
Quang Tiềm? Vì sao em
chọn câu đó ?

9


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Mục tiêu cần đạt

V. Luyện tập:
1. Hãy viết bài nêu cảm nghĩ điều thu hoạch thấm thía nhất khi học bài "Bàn về đọc sách" này
2. Tập theo dõi các buổi đọc truyện đêm khuya trên đài tiếng nói VN, chuyên mục "mỗi ngày
một cuốn sách, làm thẻ thư viện đọc, mượn, kế hoạch mua sách cho tủ sách riêng hàng tháng,
hàng năm.

4.

Củng cố luyện tập: Phát biểu điều em thấm thía nhất khi đọc văn bản "Bàn và
đọc sách".
HS tự bộc lộ
GV có thể đọc bài: Mác xim Gorky viết về sách

5.

Dặn dò:

-

Hoàn thành bài tập = 1 đoạn văn

-

Soạn bài : Khơi ngữ.

10