Giáo án Ngữ văn 9 bài 3: Các phương châm hội thoại (tiếp theo)

CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI(tiếp)
I -Mục tiêu bài dạy:
1-Kiến thức:
-Hiểu được mối quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp.
-Tích hợp với văn bản “Tuyên bố...”
2-Kĩ năng:
-Rèn kĩ năng vận dụng có hiệu quả các phương châm hội thoại vào thực tế giao tiếp.
3-Thái độ:
-Giáo dục ý thức khi sử dụng các phương châm hội thoại trong giao tiếp.
II -Phương tiện thực hiện:
-Thầy: giáo án, sgk, bảng phụ.
-Trò: vở bài tập, sgk,
III-Cách thức tiến hành:
-Nêu vấn đề, thảo luận nhóm.
-Phân tích, quy nạp.
IV-Tiến trình bài dạy:
A-Tổ chức:
B-Kiểm tra:
?Thế nào là phương châm quan hệ? cách thức? cho ví dụ.
?Phương châm lịch sự? cho ví dụ.
?Gọi 2 em chữa bài tập 4,5/23,24 trên bảng.
C-Bài mới:
1

2
I-Quan hệ giữa phương châm hội thoại
với tình huống giao tiếp.

-Gọi hs đọc truyện cười sgk.

1-Bài tập sgk/36.

?Nhân vật chàng rể có tuân thủ phương Văn bản “Chào hỏi”
châm lịch sự không? Vì sao?
-Tuân thủ phương châm lịch sự. Vì nó thể
hiện sự quan tâm đến người khác.
-Có.Vì đã quan tâm đến người khác.
?Câu hỏi ấy có được sử dụng đúng chỗ đúng -Sử dụng không đúng chỗ đúng lúc.
TaiLieu.VN

Page 1


lúc không?Tại sao?
-Sử dụng không đúng chỗ đúng lúc....

=> khi giao tiếp, không những tuân thủ
các phương châm hội thoại mà còn phải
nắm được các đặc điểm của tình huống
giao tiếp:
-Nói với ai?
-Nói khi nào?
-Nói ở đâu?
-Nói nhằm mục đích gì?

?Từ câu chuyện trên, em rút ra bài học gì
trong giao tiếp?
-Ghi nhớ sgk.
-HS đọc ghi nhớ sgk/36

2-Kết luận: khi giao tiếp, không những

tuân thủ các phương châm hội thoại mà
còn phải nắm được các đặc điểm của tình
huống giao tiếp:
.II-Những trường hợp không tuân thủ
phương châm hội thoại.
1-Bài tập: sgk/37.
-Có 5 phương châm hội thoại đã học.

?Kể tên các phương châm đã học?
- 5 phương châm.

-Có 2 tình huống đã học trong bài
phương châm lịch sự là tuân thủ phương
châm hội thoại.

?Trong các bài học ấy, những tình huống nào
tuân thủ phương châm hội thoại?
-Chỉ có 2 tình huống trong bài phương châm *Bài 2
lịch sự, còn lại là không tuân thủ.
-Đoạn đối thoại
-HS đọc bài tập 2(thảo luận nhóm)
+Câu trả lời chưa đáp ứng được câu hỏi.
?Câu trả lời của Ba có đáp ứng được yêu cầu
=>không tuân thủ phương châm về
của An không?
lượng.
-Không.Vì không cung cấp đầy đủ thông tin
=> không nên nói điều không có bằng
như An muốn biết mà trả lời một cách chung
chứng xác thực.

chung.
?Trong tình huống này, phương châm nào
không được tuân thủ?
TaiLieu.VN

Page 2


-Phương về lượng.
? Vì sao Ba không tuân thủ phương châm về
lượng?
-Vì không biết máy bay được chế tạo năm
nào.
-HS đọc tình huống 3 (Thảo luận nhóm)

*Bài 3:

?Khi bác sĩ nói tránh đi để bệnh nhân yên
tâm thì bác sĩ đã không tuân thủ phương
châm hội thoại nào?
-Không tuân thủ phương về chất.
?Việc nói dối của bác sĩ có thể chấp nhận -Bác sĩ không tuân thủ phương châm về
được không? Vì sao?
chất.
-Có.Vì giúp bệnh nhân lạc quan trong cuộc -Có thể chấp nhận được.Vì có lợi cho
sống.
bệnh nhân.
?Nếu bác sĩ nói thật thì phương châm nào
không được tuân thủ?
-Phương châm lịch sự.

?Em hãy tìm tình huống tương tự?
-Người chiến sĩ không may rơi vào tay giặc
không thể khai báo sự thật.
-Khi nhận xét về tuổi tác của người đối
thoại..
*HS đọc bài tập 4 (thảo luận).
? Khi nói “tiền bạc chỉ là tiền bạc” có phải *Bài 4:
người nói không tuân thủ phương châm về -Tiền bạc chỉ là tiền bạc
lượng không?
-Nếu xét về nghĩa hiển ngôn thì cách nói này
không tuân thủ phương châm về lượng.
-Nếu xét nghĩa hàm ẩn thì cách nói này vẫn +Về hiển ngôn: không tuân thủ.
tuân thủ phương châm về lượng.
?Theo em, nên hiểu nghĩa của câu này thế +Về hàm ẩn: có tuân thủ phương châm
về lượng.
nào?
-Tiền bạc chỉ là phương tiện để sống chứ
không phải mục đích cuối cùng của con
người. Câu này muốn nhắc nhở chúng ta
TaiLieu.VN

Page 3


rằng: ngoài tiền bạc để duy trì cuộc sống,
con người còn có mối quan hệ thiêng khác
trong đời sống tinh thần như anh em, cha
con, bè bạn. Vì vậy, đừng vì tiền bạc mà
quên đi tất cả.
?Qua những tình huống trên, em rút ra kết

luận gì?
-Gọi hs đọc ghi nhớ sgk.
-HS đọc bài 1.
?Câu trả lời của ông bố không tuân thủ
phương châm hội thoại nào?

2-Kết luận: ghi nhớ sgk/57.
-Không tuân thủ phương châm cách thức.Vì,
với cậu bé 5 tuổi thì “Tuyển tập Nam Cao là III-Luyện tập:
câu chuyện mơ hồ, viển vông.
1-Bài 1 sgk/38.
?Câu trả lời này có thể coi là đúng trong -Không tuân thủ phương châm cách thức.
trường hợp nào?
-Đúng với những người đã học ở những lớp
lớn tuổi.
-HS đọc bài 2/38.
?Thái độ và lời nói của chân tay,tai, mắt đã
vi phạm phương châm nào trong giao tiếp?
-Vi phạm phương châm lịch sự.
?Việc tuân thủ phương châm ấy có lí do
chính đáng không? Vì sao?
-Việc tuân thủ ấy là vô lí.Vì khách đến nhà 2-Bài 2/38
phải hỏi chủ nhà rồi mới trò chuyện nhất là ở
đây lời nói của vị khách thật hồ đồ không - Vi phạm phương châm lịch sự.
căn cứ.
D-Củng cố:
-HS đọc ghi nhớ sgk.
-Đặc điểm của giao tiếp là gì?
+Nói với ai?....?Việc không tuân thủ phương châm hội thoại có thể bắt nguồn từ nguyên nhân
nào?

TaiLieu.VN

Page 4


-Người nói vô ý vụng về thiếu văn hoá giao tiếp.
-Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại nào đó quan trọng hơn.
E-Hướng dẫn học bài:
-Ôn lại bài Phương châm hội thoại.
-Học ghi nhớ sgk
-Đọc trước bài xưng hô trong hội thoại.

TaiLieu.VN

Page 5