Giáo án Ngữ văn 9 bài 23: Mùa xuân nho nhỏ

MÙA XUÂN NHO NHỎ
Thanh Hải
I-Mục tiêu bài dạy.
1-Kiến thức.
-Cảm nhận được cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên đất nước và khát vọng
đẹp đẽ muốn làm một mùa xuân nho nhỏ hiến dâng cho cuộc đời. Từ đó mở ra những suy nghĩ về
ý nghĩa, giá trị của cuộc sống, của cá nhân là sống có ích để cống hiến cho cuộc đời chung.
2-Kĩ năng.
-Rèn kĩ năng đọc, cảm thụ, phân tích hình ảnh thơ trong mạch vận động của tứ thơ.
3-Thái độ:
-Giáo dục ý thức của cá nhân trước mùa xuân đất nước.
II-Phương tiện thực hiện.
-Thầy: giáo án, sgk, bảng phụ, tài liệu tham khảo.
-Trò: vở soạn, vở ghi, sgk.
III-Cách thức tiến hành.
-Đọc, phân tích, bình giảng.
-Nêu vấn đề, thảo luận.
IV-Tiến trình bài dạy.
A-Tổ chức.
B-Kiểm tra.
?Đọc thuộc lòng bài thơ “Con cò” và cho biết trong bài thơ em thích câu thơ nào nhất?Vì sao?
C-Bài mới.

1

2
I-Đọc và tìm hiểu chú thích.

-GV hướng dẫn đọc: giọng vui tươi và suy 1-Đọc.
ngẫm, lúc tưng bừng, phấn khởi và khẩn
trương, càng về cuối càng lắng chậm nhỏ dần.

-GV đọc mẫu, gọi hs đọc, nhận xét.
?Nêu vài nét chính về tác giả?
-Phạm Bá Ngoãn....
-Một trong những cây bút có công xây dựng
TaiLieu.VN

2-Chú thích.
*Tác giả.
Page 1


nền văn học ở miền Nam từ những ngày đầu.

-Thanh Hải (1930-1980)
-Quê: Huế.
-Tham gia văn nghệ từ những năm
chống Pháp.

?Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?

-Sáng tác: “Những đồng chí trung kiên”,
“Huế mùa xuân”, “Dấu võng Trường
Sơn”

-Sáng tác 11/1980 trước khi qua đời một *Tác phẩm.
tháng.
-Sáng tác 11/1980.
?Hiểu gì về nhan đề bài thơ?
*Từ khó sgk.
?Xác định kiểu văn bản và PTBĐ?

-Thơ 5 chữ,

II-Tìm hiểu văn bản.
1-Kiểu văn bản và PTBĐ.
-Trữ tình, biểu cảm.
-Thơ 5 chữ.

?Bài thơ chia làm mấy phần?
-4 phần:

2-Bố cục.
4 phần.

+6 câu đầu: mùa xuân của thiên nhiên.
+10 câu tiếp: mùa xuân của đất nước.
+8 câu tiếp: ước nguyện nhà thơ.
+5 câu cuối: lời ca từ biệt quê hương.

3-Phân tích.

a-Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên.
?6 câu thơ đầu, tác giả phác hoạ thiên nhiên
-Hình ảnh: dòng sông xanh, bông hoa
mùa xuân như thế nào?
tím biếc.
-Hình ảnh
-Âm thanh: chim chiền chiện hót.
-Mầu sắc
-Âm thanh...
?Cấu tạo ngữ pháp ở 2 câu thơ đầu có gì đặc

biệt?
-Đảo ngữ:mọc,... làm cho người đọc tưởng
như bông hoa tím biếc kia đang từ từ, lồ lộ, =>Nghệ thuật: đảo ngữ: động từ “mọc,
vươn lên, xoè nở trên mặt nước nơi dòng sông đứng trước chủ ngữ tạo ấn tượng đột
xanh biếc.
ngột, sự vật trở nên sống động đang
TaiLieu.VN

Page 2


(Hoa tìm biếc mọc nở trên dòng sông xanh. diễn ra.
Đó là vẻ đẹp dịu dàng, thanh mát say người
của thiên nhiên ban tặng cho chúng ta, một
không gian rộng thoáng trên một dòng thời
gian chảy trôi thể hiện một quy luật tuần hoàn
của tự nhiên, vẻ đẹp muôn thuở của mùa
xuân. Và xen vào đó là âm thanh ríu ran của
con chim chiền chiện trong bầu trời làm cho
không khí mùa xuân trở nên vui tươi rộn ràng,
ấm áp).
?Đặc biệt, cuối khổ thơ con người mới xuất
hiện làm cho bức tranh xuân hoàn chỉnh, ấm
áp tình người.Vậy, em hiểu “giọt long lanh” ở
đây là gì?
-Giọt xuân..
?Em hiểu gì về hình ảnh thơ “Tôi hứng” sự
nâng niu...
?Em nhận xét gì về mùa xuân thiên nhiên ở
khổ 1?

=> đẹp, sinh động, ấm áp tình người.

-Giọt long lanh: giọt mùa xuân được kết
đọng bởi âm thanh của con chim và đất
trời vào xuân hoà quyện.
=> Sáng tạo nghệ thuật của thi nhân: sự
chuyển đổi cảm giác, là tưởng tượng
phong phú.

-“Tôi hứng” diễn tả cảm xúc say sưa,
ngây ngất, sự nâng niu trân trọng vẻ đẹp
của đất trời mùa xuân trên quê hương
-Thảo luận: Từ mùa xuân của thiên nhiên, tác mình.
giả mở rộng tầm nhìn để miêu tả mùa xuân =>Cảnh vật mùa xuân đẹp rực rỡ vui
như thế nào nữa?
tươi, sống động, ấm áp tình người.
-Mùa xuân đất nước.
-HS đọc 10 câu tiếp.
?Khi đất nước vào xuân, tác giả nhắc đến hình b-Mùa xuân của đất nước cách mạng.
ảnh của những con người nào? Vì sao họ lại
được nhắc đến?
TaiLieu.VN

Page 3


-Hình ảnh người cấm súng, người ra đồng gợi
nhớ hình ảnh đất nước ta những năm 80 với
hai nhiệm vụ chính là đấu tranh bảo vệ tổ
quốc và xây dựng đất nước.

?Nghệ thuật nào được sử dụng ở đây?
-Từ láy...

-Hình ảnh: người cầm súng, người ra
đồng, lộc giắt quanh lưng, lộc trải dài
nương mạ.

-Cách thể hiện rất độc đáo: mùa xuân được
đọng lại ở những lộc non( lộc của người cầm
súng là nguỵ trang vào trận đánh. Lộc của
người nông dân gieo trên nương mạ. Những
con người ấy mang cả mùa xuân ra trận địa
của mình để gặt hái thắng lợi về cho đất nước.

-Nghệ thuật:

?Sức sống mùa xuân đất nước con người được
cảm nhận bằng nghệ thuật nào ở bốn câu tiếp?

+Từ láy “hối hả, xôn xao”
+Điệp ngữ “tất cả”
+Nhịp thơ hối hả, khẩn trương hoà vào
nhịp điệu lao động của con người.

-So sánh.
(Cho dù những khó khăn vất vả hàng ngàn
năm của dân tộc nhưng với sự lao động, chiến
đấu hối hả khẩn trương của mỗi con người đã
góp công sức sẽ đưa nước ta lên một tầm cao
mới của thời đại )

?Vậy, em có nhận xét gì về mùa xuân của đất
+So sánh đẹp kì vĩ “Đất nước như vì
nước?
sao” nâng đất nước lên tầm cao mới. Đó
là ước mơ khát vọng của nhà thơ.
-HS đọc 8 câu thơ cuối.
?Trước mùa xuân tươi đẹp ấy, nhà thơ có ước
nguyện gì?
=>Mùa xuân của đất nước-mùa xuân
lớn- nhộn nhịp, hối hả khẩn trương
trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất
?Em có nhận xét gì về cách dùng đại từ “ta” ở nước.
đây?
c-Suy ngẫm và tTâm niệm của nhà thơ:
-Ta làm...

TaiLieu.VN

Page 4


-Ta: chỉ số ít vừa chỉ số nhiều...

-Hình ảnh :

?Vì sao đang dùng từ xưng hô “tôi” tác giả +Ta làm con chim hót
chuyển sang “ta”?Cách xưng hô có gì khác +Ta làm một cành hoa.
nhau?
+Làm nốt nhạc trầm xao xuyến.
-Xưng hô “tôi” nghiêng về cá nhân riêng biệt.

Còn xưng “ta” vừa chỉ số ít vừa chỉ số nhiều -Nghệ thuật :
nghiêng về sự hài hoà giữa nhà thơ với mọi +Đại từ “ta” vừa chỉ số ít: sắc thái trang
người.
trọng, vừa chỉ số nhiều: tâm sự của
?Điệp ngữ “ta làm” có tác dụng gì trong khổ nhiều người=>ta vừa nói được niềm
riêng vừa diễn tả được cái chung.
thơ?
-Tô đậm sự hiến dâng.
?Em hiểu gì về những hình ảnh con chim hót,
bản hoà ca, nốt trầm...?
-Sự hiến dâng khiêm nhường
(Liên hệ: Tố Hữu đã nói:
Nếu là con chim chiêc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh.)

+Điệp ngữ “Ta làm” kết hợp một loạt
*Chuyển: Đến khổ 5, mùa xuân được đẩy lên hình ảnh tiêu biểu tô đậm sự hóa thân
đỉnh cao thành mùa xuân của lí tưởng, của tác giả để làm đẹp cho đời.
tiếng lòng cao cả.
?Vậy, em có suy nghĩ gì về “mùa xuân nho
nhỏ” cho đời?
-Hình ảnh ẩn dụ “mùa xuân nho nhỏ” là mùa
xuân của tài hoa và sáng tạo mùa xuân của
nghệ thuật thi ca...tất cả xin hoàn toàn kính
dâng cho đời, nhân dân và đất nước.
-Hình ảnh “Một mùa xuân nho nhỏ”->
(Có thể nói, đó là tâm niệm đau đáu của nhà ẩn dụ để chỉ nhà thơ (mối quan hệ giữa
thơ đang nằm trên giường bệnh, sống những cá nhân với cộng đồng:
ngày cuối cùng của cuộc đời mình như là để +Là mùa xuân của tài hoa và sáng tạo
lại trước lúc đi xa một mực nghĩ đến cuộc đời, nghệ thuật thi ca của Thanh Hải.

đến hoà nhập hiến dâng thật bình dị, thân
thương...=> nhân vật trữ tình lúc này không +Điệp ngữ “dù là”kết hợp hình ảnh tuổi
phải là tôi hay ta nữa mà trở thành “mùa xuân hai mươi, tóc bạc...thể hiện sự cống hiến
không kể tuổi tác.
nho nhỏ”.
+Giọng thơ nhỏ nhẹ, chân thành có sức
TaiLieu.VN

Page 5


khái quát cao.
?Bài thơ được kết thúc như thế nào?
- Lời ca từ biệt.

=> đó là lẽ sống cao đẹp, là lẽ cống hiến
lặng lẽ khiêm tốn.

?Em có suy nghĩ gì về lời ca ấy?
- Cách gieo vần, phối âm khá độc đáo....làm
cho lời ca đầy xúc động.
=> Ngôn ngữ thơ giản dị, giọng điệu
?Nêu nghệ thuật thành công của tác phẩm trầm lắng, trang nghiêm thể hiện tâm
niệm tự nguyện hiến dâng khiêm
này?
nhường tài trí của mình cho đất nước.
-Sự phát hiện tầng bậc mùa xuân.

d-Lời ca từ biệt.
-Lời ca từ biệt thật thân tình ấm áp, đầy

xúc động của người con xứ Huế sắp xa
quê mãi mãi làm rung động trái tim
người đọc.
4-Tổng kết.
a-Nghệ thuật.

-HS đọc ghi nhớ sgk.

-Bài thơ viết theo thể thơ 5 tiếng, có
nhạc điệu trong sáng tha thiết gần gũi
với dân ca.
-Những hình ảnh đẹp, so sánh, ẩn dụ.
-Mạch thơ chặt chẽ, lô gíc: mùa xuân
thiên nhiên=> mùa xuân đất nước cách
mạng=> mùa xuân hiến dâng của mỗi
người.
-Giọng điệu có sự biến đổi phù hợp với
mạch cảm xúc vui, say mê, trầm lắng
trang nghiêm như lời tâm sự, thiết tha.
b-Nội dung (ghi nhớ sgk).

D-Củng cố:
-HS đọc diễn cảm bài thơ.
TaiLieu.VN

Page 6


-Em hiểu làm mùa xuân nho nhỏ là làm gì ?
+Sống đẹp, sống với tất cả sức sống của nhân dân và đất nước.

E-Hướng dẫn học bài.
-Học thuộc lòng bài thơ.
- Phân tích bài thơ.
-Em viết một đoạn văn nêu lên cảm xúc của em sau khi học xong bài thơ?
-Làm bài tập trắc nghiệm.
-Soạn bài “Viếng lăng Bác”.

TaiLieu.VN

Page 7