Giáo án Ngữ văn 9 bài 22: Con cò

CON CÒ
- Chế Lan -Viên A.Mục tiêu bài học:
-Học sinh cảm nhận được vẽ đẹp và ý nghĩa của hình tượng con cò trong bài thơ được phát triển từ
những câu hát ru xưa để ngợi ca tình mẹ và những lời ru.
-Học sinh thấy được sự vận dụng sáng tạo ca dao của tác giả, và những đặc điểm về hình ảnh, thể
thơ, giọng điệu của bài thơ.
-Rèn luyện kĩ năng cảm thụ và phân tích thơ đặc biệt là những hình tượng thơ được sáng tạo bằng
liên tưởng tưởng tượng.
B.Chuẩn bị:
-GV: Tác giả Chế Lan Viên là nhà thơ xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam, có phong cách nghệ
thuật rõ nét và độc đáo. Đó là phong cách suy tưởng triết lí đậm chất trí tuệ và tính hiện đại: Ví dụ:
Người đi tìm hình của nước.
-H/s: Soạn bài đọc và tìm hiểu các yêu cầu của bài thơ.
C.Tiến trình bài dạy:
*Hoạt động 1: Khởi động:
1.Tổ chức:
2.Kiểm tra:
-Kiểm tra bài cũ:
+Nhà khoa học Buy-Phông nhận xét về loài cừu, loài chó sói căn cứ vào đâu? Có đúng không?
Phân tích các dẫn chứng?
+Bài văn là bài nghị luận văn chương, xác định là như vậy vì sao?
-Kiểm tra sự chuẩn bị cho bài mới của học sinh.
3.Bài mới: Giới thiệu bài:
Giới thiệu về tác giả Chế Lan Viên là nhà thơ suất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam, có phong
cách sáng tác thơ rõ nét và độc đáo, đó là phong cách suy tưởng triết lí, đậm chất trí tuệ và tính
hiện đại – Bài thơ “Con Cò” là bài thơ thể hiện khá rõ phong cách nghệ thuật đó của tác giả.
*Hoạt động 2:

Đọc hiểu văn bản:
I.Tiếp xúc văn bản:

GV: Nêu yêu cầu cần đọc

1.Đọc văn bản:

-Thể thơ tự do, nhịp điệu biến đổi có nhiều -Chú ý thay đổi giọng điệu, nhịp điệu
câu thơ điệp lại, tạo nhịp điệu gần với điệu hát của bài thơ.
ru  Chú ý thay đổi giọng điệu, nhịp điệu.
-Các hình ảnh xây dựng hình tượng con
cò.
-GV đọc mẫu 1 đoạn
TaiLieu.VN

Page 1


2.Tìm hiểu chú thích:
-Chú thích (1) Trang 47
Chú thích (1) Trang 47
-GV giới thiệu: Bố cục bài thơ được dẫn dắt 3.Bố cục:
theo sự phát triển của hình tượng trung tâm – -3đoạn (như đã chia trong SGK)
Hình tượng Con Cò trong mối quan hệ với
cuộc đời con người được xuyên suất cả bài +Đoạn 1: Hình ảnh con cò qua những
lời ru bắt đầu đến với tuổi ấu thơ.
thơ.
? Có 3 đoạn trong bài thơ, nêu nội dung khái
quát của từng đoạn?
+Đoạn 2: Hình ảnh con cò đi vào tiềm
? ý nghĩa biểu tượng qua hình tượng con Cò thức của tuổi ấu thơ sẽ theo cùng con
vừa thống nhất vừa có sự phát triển qua các người trên mọi chặng đường đời.
đoạn của bài như thế nào?

+Đoạn 3: Từ hình ảnh con cò, suy ngẫm
và triết lí về ý nghĩa của lời ru và lòng
? H/S đọc đoạn 1.
mẹ đối với cuộc đời mỗi người.
? Những câu ca dao nào được tác giả viết ra
II.Phân tích văn bản:
trong lời hát ru của mẹ.
1.Hình ảnh con cò qua những lời ru
? Bắt đầu bằng những câu ca dao nào?
bắt đầu đến với tuổi thơ.
? Gợi tả không gian, khung cảnh của làng quê,
-“Con cò bay la
phố xã như thế nào?
? Tiếp đến là lời ru bằng những câu ca dao -Con cò bay lả
nào?
-Con cò cổng phủ
-Con cò Đồng Đăng”
gợi tả không gian, khung cảnh quen
thuộc, sự nhịp nhàng thong thả, bình
yên.
-“Con cò ăn đêm
-Con cò xa tổ
-Con cò cành mềm
? Con cò là tượng trưng cho ai? Với cuộc
Cò sợ xáo măng.”
sống như thế nào?
Hình ảnh con cò tượng trưng cho
người mẹ, người phụ nữ trong cuộc sống
vất vả.
? Mẹ ru bằng những lời ru nào của mẹ?

-Ngủ yên! Ngủ yên! cò ơi, chớ sợ!
? Mẹ nói với con cò bằng lời ru, chính là mẹ
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng!
đang nói với ai nữa?
Câu thơ nhịp điệu nhẹ nhàng, lời thơ
? Câu thơ có mấy hình tượng
TaiLieu.VN

Page 2


(2 hình tượng con cò và đứa con bé bỏng).
? Nhịp điệu, lời thơ như thế nào
(Tha thiết ngọt ngào)

thiết tha giàu cảm xúc, mà vẫn có ý
nghĩa biểu tượng sâu sắc thể hiện tình
mẹ nhân từ, yêu thương, che trở cho con.

? Tình mẹ với con như thế nào?
(Nhân từ, rộng mở, tràn đầy yêu thương)
? Kết thúc đoạn thơ được diễn tả giấc ngủ của
con như thế nào?
Vì sao giấc ngủ của con lại chẳng phân vân?

-Con ngủ chẳng phân vân.
Gợi ru một hình ảnh thanh bình, mẹ
đã ru con bằng những câu ca dao là cả
điệu hồn dân tộc và bằng tình mẹ giành
cho con.

Lời ru ngọt ngào, dịu dàng tràn đầy
tình yêu thương của mẹ đến với tuổi ấu
thơ để vỗ về, nuôi dưỡng tâm hồn cho
con. Qua hình ảnh con cò với nhiều ý
nghiã biểu trưng sâu sắc.
Củng cố, dặn dò

*Hoạt động 3:
1.Luyện tập ở tiết 1
-Gv ra 4 yêu cầu cho phần luyện tập.

-Đọc bài thơ theo yêu cầu.
-Hình ảnh con cò trong những lời ru của
mẹ như thế nào?

Gợi ý: Yêu cầu 3: Sự liên tưởng độc đáo qua -Sự liên tưởng độc đáo để cho hình ảnh
thơ có tính đa nghĩa, biểu trưng qua
2 câu thơ “Ngủ yên! Ngủ yên....”
những câu thơ nào? phân tích vẻ đạp của
những câu thơ đó?
Hai câu thơ có 2 hình tượng thơ
-Gv nêu yêu cầu về nhà cho học sinh.

-Phong cảnh nghệ thuật độc đáo, sáng
tạo của Chế Lan Viên là gì? Thể hiện
qua đoạn 1 của bài thơ như thế nào:
-Học và tìm hiểu 2 đoạn cho tiết 2 của
bài
-Hoàn thành các yêu cầu cần về luyện
tập ở tiết 1 của bài ./.

TaiLieu.VN

Page 3


CON CÒ (Tiếp theo)
- Chế Lan Viên A.Mục tiêu cần đạt:
-Học sinh cảm nhận được vẽ đẹp và ý nghĩa của hình tượng con cò trong bài thơ tiếp tục được thể
hiện ở đoạn 2,3.
-Học sinh thấy được sự vận dụng ca dao của tác giả, và những đặc điểm về nghệ thuật khác của
bài thơ.
-Rèn luyện kĩ năng phân tích, cảm thụ thơ đặc biệt là những hình tượng thơ được sáng tạo bằng
liên tưởng tưởng tượng ở đoạn 2,3.
B.Chuẩn bị:
-GV: Bài soạn cho tiết 2
Liên hệ với các bài thơ khác của Chế Lan Viên.
-H/s: Học bài theo yêu cầu của tiết 1 đã nêu.
C.Tiến trình bài dạy:
*Hoạt động 1:

Khởi động:

1.Tổ chức:
2.Kiểm tra:
-Hình ảnh con cò trong lời ru của mẹ với con như thế nào? ở đoạn 1? Hình ảnh đó có ý nghĩa gì?
-Lời ru của mẹ ở đoạn 1, tác giả đã sử dụng nhịp điệu, giọng điệu lời thơ như thế nào? Hình ảnh
thơ nào có sự liên tưởng sáng tạo độc đáo ở đoạn 1? Phân tích vẻ đẹp của nó.
-Kiểm tra việc chuẩn bị bài mới: Nội dung của 2 đoạn thơ tiếp theo của bài thơ.
3.Bài mới: Giới thiệu bài:

Bố cục của bài thơ được dẫn dắt theo sự phát triển của hình tượng trung tâm, xuyên suốt cả bài thơ
đó là hình tượng con cò trong mối quan hệ với cuộc đời con người.
Sẽ cảm nhận rõ điều đó tiếp tiết 2 của bài.
*Hoạt động 2: Đọc - hiểu văn bản:
II.Phân tích văn bản:
-H/s: Đọc đoạn 2 của bài

2.Hình ảnh con cò sẽ theo cùng con
? Lời ru của mẹ, hình ảnh con cò đã được thể người trên mọi chặng đường đời.
hiện qua câu thơ nào?
-Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên
TaiLieu.VN

Page 4


? Nhận xét của em về nhịp diệu của câu thơ -Cho cò trắng đến làm quen...
(của lời ru)
-Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
(Đều đặn nhẹ nhàng, vấn vương tha thiết của
tiếng ru con)
? Hình ảnh con cò đối với đứa con lúc này
Gần gũi, tha thiết
như thế nào?
? Những hình ảnh thơ nào mới lạ đối với -Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi.
em?
-Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân.
? Các hình ảnh thơ này gợi cho em cảm nghĩ Sự liên tưởng, tưởng tượng phong phú,
gì? Các hình ảnh thơ đó có ý nghĩa gì?
hình ảnh con cò được bay ra từ những câu

? Nghệ thuật độc đáo của tác giả khi xây ca dao để sống trong tâm hồn mỗi con
dựng hình tượng thơ trong 2 câu thơ này này người, nâng đỡ con người.
là gì....
? Lời ru của mẹ được tiếp tục thể hiện ntn?
? Lời ru thể hiện ước mong của mẹ như thế
nào? Tình mẹ giành cho con ntn?

-Lớn lên, lớn lên, lớn lên...
(Một cuộc sống ấm áp, tươi sáng được che
-Con làm thi sĩ
chở và nâng niu....)
? Nhà thơ có sự vận dụng sáng tạo ca dao -Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
ntn? Có sự xây dựng hình ảnh thơ giàu ý Trước hiên nhà
nghĩa biểu trưng ntn? Qua đoạn 2?
Và trong hơi mát câu văn.
? ý nghĩa của hình ảnh con cò trong đoạn 2? Qua hình ảnh con cò, gợi ra ý nghĩa
? Đọc đoạn 3
biểu tượng về lòng mẹ, về sự dìu dắt nâng
đỡ dịu dàng và bền bỉ của người mẹ.
? Lời mẹ ru con được thể hiện ntn?
? Hình ảnh con cò có ý nghĩa biểu tượng cho  Nghệ thuật sáng tạo hình tượng độc
đáo, hình tượng con cò sẽ theo cùng con
tấm lòng người mẹ như thế nào.
người suốt cuộc đời đó là biểu tượng của
? Nhà thơ đã khái quát lên tình mẹ như một
tình mẹ ngọt ngào, che trở và nâng đỡ.
quy luật qua câu thơ nào?
3.ý nghĩa của lời ru và lòng mẹ với cuộc
? Đó là quy luật thể hiện tình cảm của người
đời cuả mỗi người

mẹ ntn?.
-Dù ở gần con,
Dù ở xa con....,
Cò mãi yêu con.
-> Lời thơ giản dị mà thấm đượm tình mẹ
tha thiết giàng cho con, hình ảnh thơ có ý
nghĩa biểu tượng sâu sắc.
TaiLieu.VN

Page 5


-Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.
-> Khái quát lên thành một quy luật của
G/V: Mở rộng đó là phong cảnh nghệ thuật tình cảm có ý nghĩa bền vững, rộng lớn và
sâu sắc mở ra những suy ngẫm thành
độc đáo trong thơ Chế Lan Viên.
những triết lý sâu sa. Để ngợi ca và biết
“Lũ chúng con ngủ trong giường chiếc hẹp
ơn tình mẹ giành cho con.
Giấc mơ con đè nát cuộc đời con
Hạnh phúc đựng trong một tà áo hẹp...”
G/v gợi ý học sinh mở rộng tình cảm của mẹ
giành cho con nhân từ, mở rộng, bền vững,
che chở cho con qua những câu ca dao, qua
thơ của Nguyễn Duy.
“Ta đi tron kiếp con người
Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru”
? Đọc đoạn cuối

? Những dòng thơ cuối với âm hưởng lời ru
ntn?
(Âm hưởng lời hát ru tha thiết ngọt ngào)
-Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
? Thể thơ tự do tác giả sử dụng có khả năng Vỗ cánh qua nôi
thể hiện cảm xúc ntn? (Linh hoạt)
-> Lời hát ru tha thiết ngọt ngào
? Nt đã khai thác và làm mới vẻ đẹp của ca
ý nghĩa lớn lao của hình ảnh con cò là
dao ntn?
biểu hiện cao cả đẹp đẽ của tình mẹ và
(s/d ca dao, liên tưởng độc đáo, tạo suy tình đời rộng lớn dành cho mỗi cuộc đời
ngẫm, triết lí....)
con người.
? Biểu hiện đáng quý nào trong tấm lòng nhà *Về nghệ thuật: Thể thơ tự do cho cảm
thơ được bộc lộ?
xúc thể hiện được tính linh hoạt, hình ảnh
? ý nghĩa lớn lao của lời ru đối với mỗi con cò và ý nghĩa biểu trưng sâu sắc ∏
người ntn?
khai thác và làm mới vẻ đẹp của ca dao;
có sức sáng tạo độc đáo suy ngẫm sâu
lắng, triết lý sâu sa.
*Về nội dung:
-Trân trọng và biết ơn vẻ đẹp của người
TaiLieu.VN

Page 6

mẹ và của tâm hồn dân tộc trong những
lời hát ru.
-ý nghĩa của lời hát ru đối với cuộc sống
của mỗi con người
*Hoạt động 3: Tổng kết, ghi nhớ
*H/S đọc phần ghi nhớ (SGK trang 48)
*Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò.
-G/V yêu cầu củng cố lại phần tổng kết về -Giá trị nghệ thuật và nội dung của bài thơ
nghệ thuật và nội dung đã thể hiện ở cuối bài -Bài tập 1,2 trang 48,49
G/V: Nêu yêu cầu củng cố ở BT1,2
Trang 48,49

BT1: Gợi ý hướng làm: “ Khúc hát ru
những em bé lớn trên lưng mẹ”; có những
lời ru trực tiếp từ người mẹ. Khúc hát ru
thống nhất giữa tình yêu con và tình yêu
cách mạng.
ở bài thơ này qua điệu hát ru là ý nghĩa
của lời ru và ngợi ca tình mẹ với đời sống
mỗi người.
BT2: Dựa và sự phân tích để bình đoạn
thơ (Lời thơ có tính triết lí mà vẫn gần gũi
thiết tha...)

G/v: Nêu yêu cầu về nhà cho học sinh

-Học thuộc lòng bài thơ
-Đọc thêm trang 49
-P/tích bài thơ như đã hướng dẫn phân tích

-Hoàn thành bài tập và soạn bài
“Mùa xuân nho nhỏ”

TaiLieu.VN

Page 7