Giáo án Ngữ văn 10 tuần 24 bài: Chuyện chức phán sự đến Tản Viên Nguyễn Dữ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
( Trích Truyền kì mạn lục)

- Nguyễn Dữ A. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Giúp HS:
1.Kiến thức:
- Biết một số đặc trưng cơ bản của thể loại truyền kì.
- Thấy được vẻ đẹp của nhân vật Ngô Tử Văn – đại diện cho người trí thức
nước Việt dũng cảm, kiên cường, yêu chính nghĩa, trọng công lí và có tinh
thần dân tộc mạnh mẽ.
- Niềm tin chiến thắng gian tà.
- Thấy được cốt truyện giàu kịch tính; kết cấu chặt chẽ, logic; cách dẫn
chuyện khéo léo, kể chuyện linh hoạt…của truyện truyền kì.
2. Kĩ năng:
- Đọc, tóm tắt một tác phẩm tự sự trung đại.
- Phân tích nhân vật trong truyện truyền kì.
3. Về thái độ:
- Tự nhận thức, xác định giá trị chân chính của con người trong cuộc sống
và sống có bản lĩnh, cứng cỏi, dám đương đầu trước thử thách.
B . PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
- GV: Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách chuẩn kiến thức kĩ năng, thiết
kế bài học, giáo án.
- HS: Sách giáo khoa, vở ghi, vở soạn
C. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

1


Sử dụng phối hợp các phương pháp: đọc – hiểu, bình giảng, gợi mở, nêu vấn
đề.

D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ:
Câu hỏi: Phân tích những tình tiết liên quan đến Trần Thủ Độ, qua đó nhận
xét chung về nhân cách của ông.
3. Bài mới:
Hoạt động của GV và HS
HĐ1:Hướng dẫn HS tìm hiểu

Nội dung cần đạt
I. Tiểu dẫn

chung.

1. Tác giả

TT1:Tìm hiểu tác giả

- Nguyễn Dữ sống ở thế kỉ XVI, quê ở Hải

- GV : qua tiểu dẫn em hãy nêu Dương.
những nét chính về tác giả - Là học trò của trạng trình Nguyễn Bỉnh
Nguyễn Dữ?
Khiêm, đã từng đỗ hương tiến sĩ (cử nhân),
- HS đọc và nêu ý chính.

từng làm quan nhưng không bao lâu thì lui về
ẩn dật.
- Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là Truyền kì
mạn lục thể hiện rõ quan điểm sống và tấm

lòng của ông với cuộc đời.
2. Tác phẩm.
a.Thể loại truyền kì

TT2: Tìm hiểu tác phẩm

- Là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại

- GV Qua phần tiểu dẫn em phản ánh hiện thực qua những yếu tố li kì,

2


biết gì về thể loại truyền kì?

hoang đường

HS trả lời, GV nhận xét, bổ - Trong truyện truyền kì, thế giới con người và
sung.

thế giới cõi âm với những thánh thần ma quỷ
có sự tương giao. Đó chính là yếu tố tạo nên
sự hấp dẫn của thể loại.
b. Tác phẩm “ Truyền kì mạn lục”
- Nhan đề: Truyền kì mạn lục ( truyền kì: loại
truyện có yếu tố li kì, hoang đường; mạn: tản
mạn; lục: sao lục, ghi chép) : ghi chép các
truyện li kì tản mạn của dân chúng.

-GV gọi HS đọc đoạn 3 phần - Truyền kì mạn lục là tác phẩm viết bằng chữ

tiểu dẫn và trả lời câu hỏi:

Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào nửa đầu thế kỉ

+ Em hãy giải thích nhan đề XVI.
Truyền kì mạn lục ?

- Nội dung:

HS suy nghĩ trả lời. GV nhận + Hiện thực xã hội đương thời
xét, bổ sung.

+Số phận con người

+ Nêu vài nét về tác phẩm + Tinh thần dân tộc
Truyền kì mạn lục.
- Nghệ thuật: Có sự tham gia của yếu tố hoang
HS trả lời. GV nhận xét, bổ đường, kì ảo.
sung.

=> Truyền kì mạn lục vừa có giá trị hiện thực,
vừa có giá trị nhân đạo -> là Thiên cổ tuỳ bút,
được dịch ra nhiều thứ tiếng nước ngoài.

3


II. Đọc – hiểu văn bản.
1. Bố cục
Gồm 3 phần : mở đầu, nội dung và kết thúc.

- Mở đầu : giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn.
- Nội dung: Chia làm 4 đoạn:
+ Đoạn 1: Ngô Tử Văn và hành động đốt đền
tà.
+ Đoạn 2: Từ “ Đốt đền xong” đến “ khó lòng
- GV :Yêu cầu HS tóm tắt và
phân chia bố cục của truyện

thoát nạn”. Tử Văn gặp hồn ma tên Bách hộ
Thôi và Thổ thần.

đồng thời nêu nội dung của mỗi + Đoạn 3: “ Tử Văn vâng lời” đến “ không
bệnh mà chết”. Tử Văn bị bắt và cuộc đối chất
phần?
GV nhận xét và tóm tắt ngắn

ở Minh ti trước Diêm Vương

gọn nội dung tác phẩm dựa theo + Đoạn 4: Phần còn lại: Tử Văn thắng lợi trở
về, nhận chức Tản Viên .
bố cục.
- Kết thúc : cuộc gặp gỡ giữa quan phán sự và
người quen cũ.
- Chủ đề: Miêu tả người trí thức Tử Văn với
tính tình, cương trực, dũng cảm đốt đền, đồng
thời làm rõ hành động mạnh mẽ, quyết liệt
vạch mặt gian tà trước công lí giành chiến
thắng
2. Hình tượng nhân vật Ngô Tử Văn.

4


1.
2. a. Cách giới thiệu nhân vật
- - Tên họ : Ngô Tử Văn tên là Soạn.
- - Quê quán: huyện Yên Dũng, đất Lạng
Giang.
HĐ2: Hướng dẫn đọc – hiểu- - Tính tình: Khảng khái, nóng nảy, thấy sự
gian tà không chịu được. => từ ngữ mang tính
tác phẩm
khẳng định.
TT1: Tìm hiểu nhân vật chính
- => Cách mở đầu trực tiếp, ngắn gọn theo
– Ngô Tử Văn.
- Gv hỏi: Ngay từ đầu truyện,
tác giả đã giới thiệu Ngô Tử

phương pháp truyền thống của văn học trung
đại, chưa thoát khỏi lối kể dân gian, gây sự

chú ý của người đọc.
Văn - nhân vật chính như thế
nào? Em có nhận xét gì về cách- b. Ngô Tử Văn – người đốt đền tà
giới thiệu đó của tác giả?

-

- Nguyên nhân đốt đền: Đền là nơi thờ người

HS trả lời, GV nhận xét, bổ có công với nước, với dân. Bách hộ họ Thôi là
tên tướng giặc bại trận, đi cướp nước thì
sung.
không đáng phải thờ -> Tức giận trước việc
“hưng yêu tác quái” của tên hung thần Bách
hộ họ Thôi.
+ Chuẩn bị: tắm gội, khấn trời…-> thái độ tôn
kính, nghiêm túc
+ Châm lửa đốt đền : mọi người lắc đầu lè
- GV cho HS thảo luận:

lưỡi, Tử Văn vung tay không cần gì…-> một
thái độ dứt khoát, bất chấp hậu quả xấu cho

5


GV chia lớp thành 3 nhóm :

bản thân.

+Nhóm 1: Nguyên nhân Tử Văn- => Hành động có ý thức, không đáng trách vì
đốt đền là gì?

hợp lòng dân.
-

+ Hậu quả: khó lòng tránh khỏi tai vạ, bị

+ Nhóm 2: Hành động đốt đền chết, xuống âm ti gặp Diêm vương.

của Tử Văn diễn ra như thế nào?  Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ tính tình khảng
Có ý thức hay vô thức? Đáng khái, cương trực, dũng cảm vì dân trừ hại. Có
trách hay không đáng trách?

tinh thần dân tộc mạnh mẽ.

+ Nhóm 3: Hậu quả đầu tiên của
việc đốt là gì?
- GV gọi bất kì một em HS
trong nhóm trình bày, sau đó
nhận xét, chốt lại kiến thức.

- Sự kiện xảy ra sau khi đốt đền:
+ Tử Văn thấy “ khó chịu, đầu lảo đảo và
bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng, sốt
rét”.
+ Có người cao lớn, khôi ngô đội mũ trụ đến

- GV: Qua hành động đốt đền, đòi làm trả lại đền.
em có suy nghĩ gì về nhân vật
Ngô Tử Văn?
HS trả lời, GV nhận xét, bổ
sung.

+ Có ông già áo vải, mũ đen, phong độ nhàn
nhã đến tỏ lời mừng và kể rõ đầu đuôi sự việc.
=> Thổ công giúp đỡ và ủng hộ hành động
của Tử Văn.
- Cuộc đối mặt với hồn ma tên tướng giặc..
+ Tướng giặc: Trách mắng .

- GV: Sau khi đốt đền sự kiện
gì xảy ra với Ngô Tử Văn?

Đòi trả đền
Đe doạ

6


HS trả lời, GV nhận xét, bổ + Ngô Tử Văn: mặc kệ, ngồi ngất ngưởng, tự
sung.

nhiên.
-> Thái độ điền nhiên không sợ trước những
lời đe dọa của hung thần.
- Cuộc gặp gỡ với Thổ Công bị hại.
+ Thổ công:  Tỏ lời mừng với Ngô Tử Văn.
 Kể lại sự việc bị hại của mình

- GV cho HS thảo luận nhóm.
Chia lớp thành 2 nhóm:
+ Nhóm 1: Cuộc đối mặt giữa

 Căn dặn Ngô Tử Văn những điều cần làm
khi đối phó với tên hung thần và trong cuộc
đối chất với Diêm Vương dưới âm phủ.

Ngô Tử Văn với hồn ma tên + Ngô Tử Văn:  Kinh ngạc
tướng giặc ( tự xưng là cư sĩ)

 Tử Văn căn vặn Thổ Công

diễn ra như thế nào? Chỉ rõ xem: “Hắn có thực là tên hung thần, có thể
những chi tiết đó? Thái độ của gieo vạ cho tôi không? ”
Ngô Tử Văn?
- -> Thổ công là nạn nhân đang khiếp sợ, đã tô
đậm sự bạo tàn của tên giặc. Thổ công là đồng
+ Nhóm 2: Cuộc gặp gỡ tiếp sau minh sẽ giúp cho Tử văn trên con đường đi
đó với ông già Thổ công được vạch trần cái ác. Như vậy, người làm việc tốt,
thể hiện như thế nào? Thái độ việc nghĩa bao giờ cũng được ủng hộ.
của Tử Văn? Ý nghĩa của cuộc => Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ đầy bản lĩnh,
gặp gỡ đó?
không khiếp sợ trước gian tà.

- Cuộc gặp gỡ giữa con người và hồn ma, con

7


người và thần thánh, thế giới thực - ảo.
GV nhận xét, đánh giá và hoàn - Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo
chỉnh.

-> Làm cho câu chuyện truyền kì thêm hấp
dẫn.

● Tiểu kết: Bằng nghệ thuật kể chuyện hấp
dẫn, bất ngờ, kết hợp với yếu tố kì ảo dày
đặc….đã khắc họa rõ nét hình tượng nhân vật

Ngô Tử Văn là người cương trực, yêu chính
nghĩa, bản lĩnh, kiên cường và giàu tinh thần
- GV hỏi: Thái độ của Ngô Tử dân tộc.
Văn trong hai sự kiện trên đã c. Ngô Tử Văn bị bắt và dẫn xuống Minh Ti
thể hiện điều gì ở nhân vật này?
- Ngô Tử Văn bị bắt giải xuống âm phủ.
 Quang cảnh dưới âm phủ: SGK
- GV hỏi: Các cuộc gặp gỡ trên
của Ngô Tử Văn có gì đặc điệt?
Tác giả đã sử dụng yếu tố gì để
nói về các cuộc gặp gỡ đó? Tác

- Tác giả đã sử dụng nhiều hình ảnh mang tính
chất kì ảo, hoang đường -> nhấn mạnh hơn
quang cảnh đáng sợ nơi cõi âm

dụng?
- Ngô Tử Văn: gan dạ, khảng khái, quyết liệt
- GV : Khái quát lại phẩm chất

kêu oan .

của nhân vật Ngô Tử Văn qua
những việc làm của chàng trên Cuộc xét xử Ngô Tử Văn dưới âm phủ.

8


trần thế.

-Nguyên nhân: Do hồn ma viên Bách hộ họ

- HS lắng nghe và chép bài vào Thôi kiện Ngô Tử Văn về tội đốt đền.
vở.

-> bản chất là tên tướng gian tà ( sống cướp
nước, chết cướp đền).

- GV hỏi: quang cảnh dưới âm

- Diễn biến:

phủ ntn?

+ Chặng 1:

GV hỏi: Em có nhận xét gì về

 Hồn ma tên tướng giặc: Tố cáo Tử Văn với

cách miêu tả của tác giả? Cách

Diêm Vương

miêu tả đó có tác dụng như thế
nào?
+ GV hỏi: Thái độ của Ngô Tử
Văn trước quang cảnh đó?

 Diêm Vương: Nghe lời tố cáo của tên tướng

giặc mà trách măng Tử Văn
 Ngô Tử Văn: Tỏ thái độ cứng cỏi trước
Diêm Vương đầy uy quyền, đấu tranh vạch
mặt tên tướng giặc gian tà.

+ GV cho HS thảo luận nhóm.
Chia lớp thành 4 nhóm:

+ Chặng 2:
 Hồn ma tên tướng giặc: Tranh cải với Tử

Nhóm 1: Vì sao Ngô Tử Văn

Văn, sau lại lo sợ, đạo đức giả: xin giảm án

lại bị xét xử trong phiên tòa của

cho Tử Văn.

Diêm Vương dưới âm phủ? .

 Ngô Tử Văn: Xin đem tư giấy đến đền Tản

Nhóm 2 : Hồn ma Bách hộ họ Viên chứng thực.
Thôi được tác giả giới thiệu như
 Diêm Vương: Nghi ngờ, cho người đến đền
thế nào?
Tản Viên chứng thực -> xử cho Tử Văn thắng
 Nhóm 3: Đối diện với Diêm kiện.
Vương và cõi âm, Ngô Tử Văn

thể hiện mình là người như thế

- Kết quả: Ngô Tử Văn thắng kiện và được

9


nào?

tiến cử làm chân phán sự ở đền thánh Tản
Viên.
Nhận xét:

 Nhóm 4: Kết quả của vụ xử

 Thái độ luôn một mực kêu oan của Tử văn

kiện?

Từng nhóm thảo luận, cử đại chứng tỏ chàng không hề nhụt chí, run rẩy hay
diện lên bảng trình bày. Các em khiếp sợ trước cảnh địa ngục, ma quỷ xung
quanh mình. Chàng quyết đấu tranh cho lẽ

còn lại theo dõi, bổ sung
GV nhận xét, đánh giá và hoàn
chỉnh.

phải, cho công lí. Điều đó rất đáng trân trọng ở
con người này.
 Tử Văn đã thắng kiện chứng tỏ cái thiện,

cái chính nghĩa đã thắng cái gian tà, cái ác. Tên
họ Thôi đã bị trừng trị đích đáng, dân gian
được bình an, Thổ công được trả lại đền.
d. Ngô Tử Văn nhận chức phán sự.
- Bằng chính nghĩa và sự dũng cảm, cương
trực đấu tranh cho chính nghĩa, cuối cùng Ngô
Tử Văn đã chiến thắng.
- Ý nghĩa:
+ Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho
dân.
+ Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác,
làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh dự
cho Thổ thần nước Việt.

- + Niềm tin vào công lí cái thiện chiến thắng
10


cái ác, chính nghĩa thắng gian tà.
-

e. Cuộc gặp gỡ giữa quan phán sự và
người quen cũ.

- - thể hiện niềm tin của nhân dân vào vị quan
phán sự thanh liêm, giúp đỡ nhân dân
+ GV hỏi: Em có nhận xét gì về
hành động và thái độ của Ngô Di g. Lời bình cuối truyện
Tử Văn trong phiên tòa xử kiện
của Diêm Vương?

- GV hỏi: + Lí do gì làm nên sự
chiến thắng của Ngô Tử Văn?
+ Chi tiết Ngô Tử

- Vạch trần bản chất xảo quyệt, hung ác của
hồn ma tướng giặc họ Thôi;
- Phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công,
thối nát của xã hội đương thời. Những hiện
tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu của

Văn chiến thắng và được làm

xã hội đương thời.

quan thể hiện điều gì?

+ Tệ nạn mê tín dị đoan.
+ Tham ô, hối lộ.
 Là kẻ sĩ, biết đấu tranh đến cùng để
chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu

TT2: Tìm hiểu ý nghĩa của

tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng
cho chính nghĩa.

truyện.
- Bài học :
- GV hỏi:Qua tác phẩm và lời
bình ở cuối truyện, em cho biết

tác giả muốn nhắn nhủ điều gì?

+ Nhìn nhận cách sống: Công bằng và hạnh
phúc chỉ đến khi người chính trực biết đấu
tranh với cái xấu, cái ác, sự gian tà.

11


+ Niềm tin vào lẽ phải: Chính bao giờ cũng
thắng tà.
=> Lẽ phải, công lí không lệ thuộc vào số
lượng người hai phái chính - tà. Bè cánh xấu
xa chỉ tồn tại nhất thời. Chính nghĩa tất thắng.
Miễn là người quân tử phải có ý chí và không
ngại sự thiệt hại đến bản thân mình.
III. Tổng kết
1.Nội dung
- Qua hình tượng nhân vật người trí thức
Ngô Tử văn và tên giặc ngoại xâm, tác giả đã
- GV : Em rút ra bài học gì cho
bản thân?

ca ngợi chính nghĩa và thái độ kiên quyết diệt
trừ gian tà của con người.
- Bài học nhân sinh về chính- tà; thiện – ác.
2.Nghệ thuật
- Xây dựng cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu
chặt chẽ.
- Dẫn dắt truyện khéo léo, nhiều chi tiết gây

sự chú ý, hấp dẫn.
- Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo, nhưng vẫn mang
những nét hiện thực.

12


HĐ3:

Hướng

dẫn

tổng

kếtTT1: Cảm nhận của em về
tác phẩm?

4. Củng cố:
- Theo em nhân vật Ngô Tử văn là người như thế nào? Ý nghĩa chiến thắng
của Ngô Tử Văn
- Nghệ thuật kể chuyện của Nguyễn Dữ có gì đặc sắc?
5. Dặn dò:
- Học bài cũ với câu hỏi: Nhận xét về con người Ngô T ử Văn qua tác phẩm
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên ?
- Soạn bài “ Luyện tập viết đoạn văn thuyết minh” với gợi ý:

Giáo viên hướng dẫn kí duyệt

Giáo sinh thực tập

13


Trần Hoàng Châu Hà

Hoàng Thị Xuân

14