Giáo án Ngữ văn 10 tuần 21 bài: Khái quát lịch sử tiếng Việt

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
KHÁI QUÁT LỊCH SỬ TIẾNG VIỆT

A.Mục tiêu bài học
1. Kiến thức
- Nắm được khái niệm về nguồn gốc ngôn ngữ, về quan hệ họ hàng, dòng nhánh
ngôn ngữ nói chung và Tiếng Việt nói riêng.
- Những điểm chủ yếu trong tiến trình phát triển lịch sử của Tiếng Việt qua các
thời kỳ
- Chữ viết của Tiếng Việt
2. Kỹ năng
- Phối hợp kiến thức cơ bản về lịch sử tiếng Việt và lịch sử chữ viết tiếng Việt
vời kiến thức về tiến trình văn học Việt Nam và những thành tựu văn học chữ
Hán, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ.
- Vận dụng đặc diểm của chữ Quốc Ngữ vào việc rèn luyện kỹ năng viết đúng
chính tả trong văn bản.
B. Phương pháp, phương tiện
- Nêu vấn đề, thảo luận, gợi mơ
- SGK, SGV, tài liệu chuẩn kiến thức, kỹ năng
C. Tiến trình bài dạy
1. Ổn định tổ chức lớp
2. Kiểm tra bài cũ
3. Bài mới
Hoạt động của GV và Hs
Cho hs tìm hiểu sự phát triển và vị

Yêu cầu cần đạt
I. Lịch sử phát triển của tiếng Việt
1

trí của tiếng Việt qua Mỗi giai đoạn

1. Tiếng Việt trong thời kì dựng nước

lịch sử

a. Nguồn gốc tiếng Việt

? Tiếng Việt có nguồn gốc từ đâu

- Tiếng Việt có nguồn gốc bản địa thuộc họ
ngôn ngữ Nam Á, gắn bó với nguồn gốc và
tiến trình phát triển của dân tộc Việt.
- Có sự giao lưu hòa nhập với các ngôn ngữ
khác

Xem sơ đồ thuyết minh về quan hệ
họ hàng của tiếng Việt

b. Quan hệ họ hàng của tiếng Việt
Cội nguồn Nam Á

Dòng họ Môn - Khrme

T.Môn

T. Bana T.Khrme T. Việt- Mường

Việt

Mường

? Thời kì Bắc Thuộc, tiếng Việt

2. Tiếng Việt trong thời kì Bắc thuộc và

phát triển và có vị trí như thế nào

chống Bắc thuộc

Một số đặc điểm cơ bản:

Tiếp xúc với tiếng Hán -> bị chèn ép bơi chính

- Chưa có thanh điệu.
- Trong hệ thống âm đầu, ngoài phụ
âm đơn còn có phụ âm kép như: tl,
kl, pl… hệ thống âm cuối còn có các
âm như: -l, -h, -s…
- Về ngữ pháp: từ được hạn định đặt
trước, từ hạn định đặt sau như: trời

sách đồng hoá -> đấu tranh bảo tồn và phát
triển băng vay mượn tiếng Hán theo chiều
hướng
+ Việt hóa (âm đọc -> ý nghĩa và phạm vi
sử dụng).
+ Rút gọn, đảo vị trí các yếu tố, đổi nghĩa
hoặc thu hẹp, mơ rộng nghĩa
2

cao, sông dài, biển rộng…

+ Sao phỏng, dịch nghĩa sang tiếng Việt…
-> Nhờ vậy tiếng Việt phát triển mạnh
mẽ làm phong phú cho tiếng Việt cho đến
tận ngày nay.
3. Tiếng Việt trong thời kì độc lập tự chủ

? Tiếng Việt thời kỳ độc lập tự chủ
phát triển như thế nào ?

- Nền văn chương chữ Hán mang sắc thái VN
ra đời -> tiÕng ViÖt ngµy cµng phong phó,
tinh tÕ uyÓn chuyÓn.
- H×nh thµnh hÖ thèng ch÷ viÕt míi - ch÷
N«m -> thúc đẩy tiếng Việt văn hóa phát
triển.
4. Tiếng Việt thời kì Pháp thuộc

? Tiếng Việt thời kỳ Pháp thuộc có
ảnh hương của các ngôn ngữ nào,có

- Tiếng Việt tiếp tục bị chèn ép
- Sự ra đời của chữ quốc ngữ -> Sự PT của

vai trò vị trí như thế nào?

tiếng Việt

- Vay mượn một số thuật ngữ Pháp và Hán
- Đặt thuật ngữ thuần Việt
- > Hoàn thiện và chuẩn hóa tiếng Việt
5. Tiếng Việt thời kì sau CM tháng Tám

? Trong thời kỳ sau CM tiếng Việt
có đặc điểm và vị trí như thế nào
Xây dựng hệ thống thuật ngữ dựa
trên ba cách thức:

- Các ngành KHKT đã biên soạn sách có vay
mượn việt hóa các thuật ngữ của các ngôn ngữ
khác
-> Trơ thành: Ngôn ngữ quốc gia

+ Phiên âm thuật ngữ khoa học của
phương Tây: acide – >Axit, amibe
-> amip…
+ Vay mượn qua tiếng Trung Quốc:
3


Khí quyển, sinh quyển, quần xã,
môi trường , môi sinh…
+ (dịch ý hoặc sao phỏng): vùng
trời (thay không phận), Vùng biển
(thay cho hải phận), Máy bay, (thay
phi cơ)…
II. Chữ viết tiếng Việt
? Chữ viết Tiếng Việt có lịch sử và

- Có từ xa xưa

phát triển như thế nào

- Chữ Hán du nhập dưới thời Bắc Thuộc ->
cơ sơ cho chữ Nôm -> nền VH dân tộc
hình thành -> thể hiện ý thức DT

Củng cố
Qua quá trình đấu tranh lâu dài

- Thế kỷ XVII ra đời chữ quốc ngữ -> vai
trò quan trọng .

chúng ta dã có tiếng Việt, vậy muốn
làm cho tiếng Việt ngày càng giầu
đẹp ta phải làm gì ?
( Phải có ý thức giữ gìn và phát triển
tiếng Việt)
Giờ Sau: Hưng đạo đại Vương
Trần Quốc Tuấn

4