Giáo án Ngữ văn 10 tuần 24 bài: Chuyện chức phán sự đến Tản Viên Nguyễn Dữ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN
(Tản Viên từ phán sự lục – trích Truyền kì mạn lục)
Nguyễn Dữ

I. Mức độ cần đạt
- Thấy được tấm gương dũng cảm, trọng công lí, chống gian tà của Ngô Tử Văn
và qua đó thấy được tinh thần yêu nước của người trí thức nước Việt ;
- Thấy được nghệ thuật kể chuyện sinh động, hấp dẫn của tác giả.
II. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
1. Kiến thức
- Một số đặc trưng cơ bản của thể loại truyền kì.
- Vẻ đẹp của nhân vật Ngô Tử Văn – đại đại diện cho người trí thức nước Việt
dũng cảm, kiên cường, yêu chính nghĩa, trọng công lí và có tinh thần dân tộc mạnh
mẽ.
- Niềm tin chính nghĩa luôn thắng gian tà và lời nhắn nhủ : phải đấu tranh đến
cùng để tiêu diệt cái ác, cái xấu.
- Cốt truyện giàu kịch tính ; kết cấu truyện chặt chẽ, lô gích ; cách dẫn chuyện
khéo léo, kể chuyện linh hoạt ; miêu tả sinh động, hấp dẫn.
2. Kĩ năng
- Đọc, tóm tắt một tác phẩm tự sự.
- Phân tích nhân vật trong truyện truyền kì.
3. Nhận thức


Yêu chính nghĩa và niềm tự hào về người trí thức nước Việt.
III. Phương pháp và phương tiện
1. Phương pháp: trả lời câu hỏi trong SGK, thảo luận nhóm, gợi tìm, diễn giảng.
2. Phương tiện: SGK, SGV, thiết kế bài giảng, hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến
thức kĩ năng môn Ngữ văn 10 .

IV. Nội dung và tiến trình lên lớp
Tiết 1
1.Ổn định lớp (1 phút)
2. Kiểm tra bài cũ:
Không kiểm tra bài cũ.
3. Giới thiệu bài mới (1 phút)
Trong chương trình Ngữ văn lớp 9 – THCS, các em đã được học tác phẩm
Chuyện người con gái Nam Xương, một trong hai mươi câu chuyện trong Truyền kì
mạn lục của Nguyễn Dữ. Hôm nay, chúng ta lại tìm hiểu một câu chuyện nữa trong
tập truyện kí đó của ông. Đó là Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, một tác phẩm
ca ngợi những tu sĩ, trí thức khảng khái, chính trực vì nghĩa lớn chống gian tà.
Đồng thời qua lớp vỏ của yếu tố kì ảo, chúng ta cũng phần nào thấu hiểu được hiện
thực lịch sử đương thời.
4. Dạy bài mới:
Thời gian

Nội dung lưu bảng
I. Tìm hiểu chung

5 phút

Hoạt động của GV

- Gọi HS đọc phần tiểu HS đọc

1. Tác giả: (SGK dẫn.
trang 55).

Hoạt động của HS

? Nêu nét chính về tác

HS trả lời:
- Không rõ năm sinh


giả Nguyễn Dữ

và năm mất.
- Sống vào khoảng
thế kỉ XVI.
- Quê quán: xã Đỗ
Tùng – huyện Trường
Tân ( nay thuộc huyện
Thanh Miện – Hải
Dương).
- Xuất thân trong gia
đình khoa bảng.
- Từng đi thi và đã
ra làm quan nhưng
không bao lâu thì lui
về ẩn dật.

2. Tác phẩm
2 phút

HS trả lời:

a) Thể loại: (SGK ? Em hiểu như thế nào - Là một thể văn xuôi
trang 55).

về thể loại truyền kì.
tự sự thời trung đại, có
thể xen thơ ca, các lời
bình luận của tác giả
hoặc người khác ở
cuối mỗi truyện.
- Phản ánh hiện thực
qua những yếu tố kì
lạ, hoang đường.


- Viết bằng chữ Hán.

b) Tác phẩm

HS trả lời.

- Tác phẩm rút ra từ ? Nêu vài nét về tác
Truyền kì mạn lục – phẩm.
một “thiên cổ kì
bút”.
- Viết bằng chữ
Hán.
- Ra đời vào nửa
đầu thế kỉ XVI.
-

Gồm

20

câu

chuyện.

HS trả lời

II. Đọc – hiểu văn ? Tìm bố cục của tác

2 phút

bản

phẩm và nêu ý chính

1. Đọc.

của từng đoạn.

2. Bố cục: 4 đoạn.
- Đoạn 1: “Ngô Tử
Văn... không còn gì
cả”  Giới thiệu
nhân vật Ngô Tử
Văn.
- Đoạn 2: “Đốt đền
xong...

khó

lòng


thoát nạn”  Sự
việc đốt đền và cuộc
gặp gỡ của Ngô Tử
Văn với tên giặc họ
Thôi và Thổ công.
- Đoạn 3: “Tử Văn
vâng lời... không
bệnh mà mất” 
Cuộc xử kiện dưới
âm phủ, Ngô Tử
Văn được tiến cử
làm quan phán sự
đền Tản Viên.
- Đoạn 4: Còn lại 
Cuộc gặp gỡ tình cờ
giữa Ngô Tử Văn và
người quen cũ + lời
bình của tác giả.

3. Tìm hiểu văn
bản

HS diễn kịch.

a) Nhân vật Ngô - Chia lớp thành 3
Tử Văn

nhóm, mỗi nhóm đóng

 Cương trực yêu kịch một đoạn trong tác
phẩm và nêu ý nghĩa
chính nghĩa:
của đoạn trích đó.


- GV nhận xét và cho
điểm nhóm diễn tốt
nhất.

20 phút

HS trả lời:
? Nhân vật Ngô Tử Văn
được giới thiệu như thế
nào?

- Tên chữ (tự): Ngô
Tử Văn.
Tên tục: Soạn.
- Quê quán: người
huyện Yên Dũng, đất
Lạng Giang.
- Tính tình: khảng
khái, nóng nảy.
- Phẩm chất: cương
trực, dũng cảm, trọng
công lí.

HS trả lời.
- Là người rất khảng ? Cách giới thiệu như - Tác dụng: gây ấn
tượng cho người đọc
khái “thấy sự gian vậy có tác dụng gì.
về nhân vật người trí
tà thì không chịu
được”

 đốt đền

trừ hại cho dân.
=> Ngô Tử Văn là
người đại diện cho

thức. Giúp người đọc
hiểu những tính cách
cơ bản của nhân vật
chính.


chính nghĩa.
HS trả lời:
? Vì sao Ngô Tử Văn - Tử Văn đốt đền vì
quyết định đốt đền.

tức giận, không chịu
được cảnh yêu tà tác
oai tác quái hại dân.

HS trả lời.
? Hành động đốt đền
thể hiện điều gì.

- Dũng cảm, lo cho sự
an nguy của dân lành,
sẵn sàng tuyên chiến
với cái ác.

HS trả lời:
- Tắm rửa sạch sẽ,
? Chia lớp thành 4 khấn vái thần linh
nhóm thảo luận câu hỏi trước khi đốt đền
trong 5 phút: Tử Văn - Ý nghĩa :
đốt đền như thế nào? Ý
+ Thể hiện sự khảng
nghĩa của việc làm ấy?
khái, chính trực, dũng
- GV gọi bất kì HS nào cảm muốn vì dân trừ
trả lời.

hại của kẻ sĩ.
+ Thể hiện tinh thần
dân tộc mạnh mẽ qua
việc diệt trừ hồn tên


tướng giặc xâm lược
hung bạo, bảo vệ Thổ
thần nước Việt...

- GV nhận xét, bổ sung:
Cách làm công việc ghê
gớm khiến mọi người
“lắc đầu, lè lưỡi, lo sợ

+ Sự trong sáng, ngay
thẳng, có hiểu biết và
tôn kính đối với thần
linh.

thay cho chàng” vừa
cẩn trọng, vừa công
khai, đàng hoàng, quyết
liệt. Chàng tự tin vào
hành động chính nghĩa
của mình, tỏ thái độ
chân thành, trong sạch
của mình mong được
trời đồng tình, ủng hộ.

HS trả lời:
- Sẵn sàng nhận chức

? Tính cách cương trực, phán sự đền Tản Viên
yêu chính nghĩa của để thực hiện công lí.
Ngô Tử Văn còn được
thể hiện như thế nào
- Sẵn sàng nhận trong tác phẩm?
chức phán sự đền

HS trả lời:

Tản Viên để thực ? Chức quan phán sự là - Quan phán sự: chức
hiện công lí.
chức quan như thế nào? quan coi việc xử án
ngày xưa (xem xét các


vụ kiện tụng, giúp
việc cho người xử án),
là chức quan thực hiện
công lí.

HS trả lời:
- Là một phần thưởng
xứng đáng.
? Ngô Tử Văn nhận - Khích lệ mọi người
được chức quan phán dũng cảm đấu tranh
sự, sự việc này nói lên chống cái ác, bảo vệ
điều gì.

công lí.

HS trả lời
- Đầu đội mũ trụ, khôi
ngô, cao lớn, quần áo
giống người phương
? Tên bách hộ họ Thôi
được tác giả miêu tả
như thế nào.

Bắc  Đại diện cho
thế

lực

xâm

phương Bắc.

lược


- GV: Như vậy, tà đã

15 phút

 Dũng cảm, kiên đội lốt chính, ác lại
nhân danh thiện để cao
cường:
giọng giảng giải đạo
- Không run sợ
đức. Bởi lẽ, lúc sống, y
trước lời đe dọa của
đã theo chân Mộc
hồn ma tướng giặc,
Thạnh xâm lược đất
vạch mặt tên hung
nước ta, tàn hại dân ta.
thần.

Khi bị bỏ xác nơi chiến
trường, y lại tiếp tục
đánh đuổi, chiếm đền
của Thổ thần, tác oai
tác quái. Y tự lật tẩy
bản chất xảo trá, quen
thói lọc lừa, cậy thế làm
càn, tham lam, hung ác.
HS trả lời
- Mạo danh cư sĩ, hăm
? Thái độ của hắn với dọa, tức giận, thề độc,
buộc tội  xảo trá,
Ngô Tử Văn ra sao.
gian manh.

- GV : Với sự miêu tả
của tác giả,tên bách hộ
họ Thôi chính là đại
diện cho quân xâm lược


phương Bắc,đại diện
cho thế lực gian ác.

HS thảo luận

- Chia lớp thành 2
nhóm thảo luận trong 5
phút. Yêu cầu: Lập
bảng so sánh theo mẫu

(cuộc xử kiện dưới âm HS lên bảng.
- Cãi lại quỷ và tên phủ)
hung thần họ Thôi - GV 2 nhóm lên bảng
 dùng lời lẽ “ ghi câu trả lời.
cứng cỏi không chịu - GV nhận xét, sửa
nhún nhường” để chữa.
tâu trình lên Diêm
Vương.

- Cho HS xem bảng so
sánh (Phụ lục 1)

HS trả lời
- Giúp đỡ Ngô Tử Văn
và đòi lại công lí.

? Trong cuộc chiến với
cái ác, Ngô Tử Văn
 Giàu tinh thần không hề đơn thương
dân tộc:
- Đấu tranh đến

độc mã mà được sự trợ
giúp của Thổ Công.

cùng để diệt trừ hồn ? Nhân vật Thổ Công
HS trả lời
(hết tiết 1)
xuất
hiện

với
mục
đích
ma tên tướng giặc,
- Diêm Vương là bậc
làm sáng tỏ nỗi oan gì.
chí tôn ở âm phủ là vị


10 phút

và phục hồi danh vị

quan tòa xử kiện, là

cho Thổ thần nước

người cầm cán cân

Việt.

? Diêm Vương đóng vai

công lí.

=> Chiến thắng của trò như thế nào trong
Ngô Tử Văn – một cuộc xử kiện.
HS trả lời
kẻ sĩ nước Việt – là
- Tố cáo thánh thần

sự khẳng định chân
quan lại ở cõi âm: Các
lí “chính” sẽ thắng
đền miếu tham của đút
“tà” và thể hiện tinh
bênh vực cho tên
thần dân tộc mạnh
tướng giặc, Diêm
mẽ, quyết tâm đấu
? Qua việc xây dựng Vương bị che mắt,
tranh đến cùng để
tình
huống
Diêm thật giả lẫn lộn, quan
bảo vệ công lí và
Vương bị lừa gạt dẫn lại lộn xộn rối ren
chính nghĩa.
dẫn đến sự phán quyết (Ngô Tử Văn : “Sao
hồ đồ đối với Ngô Tử mà nhiều thần quá
Văn và qua lời trách vậy”?)
của Diêm Vương với
các phán quan, tác giả
muốn tố cáo điều gì?

HS trả lời
- Vạch trần bộ mặt
gian tà, quan liêu của
không ít kể đương
quyền

“quen

dùng

chước dối lừa, thích
b) Ngụ ý của tác
phẩm:
- Vạch trần bản chất

? Cuộc xử kiện dưới âm
phủ nói lên điều gì.

làm trò thảm ngược”.
- Lên án thói tham
nhũng của một bộ


10 phút

xảo quyệt, hung ác

phận quan lại đương

của hồn ma tướng

thời “vì tham của đút”

giặc họ Thôi.

mà bênh vực cho kẻ

- Phơi bày thực

gian tà, khiến “rễ ác

trạng bất công, thối

mọc lan, khó lòng lay

nát

động”, người tốt bị

của

xã

hội

hàm oan còn kẻ gian

đương thời.
- Nhắn nhủ hãy đấu
tranh

đến

cùng

tà được hưởng phú

quý.

chống lại cái ác, cái

- Thể hiện niềm tin

xấu.

của con người thời
trung đại: bên cạnh cõi
trần còn có một thế
giới khác là âm phủ,
nơi con người sau khi
chết sẽ phải đến để
nhận sự phán xét và
thưởng phạt về những
việc làm của mình khi
còn sống.
- Thể hiện khát vọng
công lí chưa thực hiện
được trong cuộc sống
trần thế của người
xưa.
- Nhằm đẩy xung đột
kịch tính của truyện


đến cao trào để nhân
vật chính Tử Văn có
dịp bộc lộ bản lĩnh,

khí phách của mình.
- Có ý nghĩa khuyên
răn con người nên
sống và hành động thế
nào cho đúng đắn, hợp
lẽ phải, tránh làm điều
ác.

- Nhận xét của tác giả
về nhân vật NTV và
sự việc thể hiện tính
cách
- Gửi gắm niềm tin,
ước mơ vào chính
nghĩa,t hể hiện nềm tự
hào đối với kẻ sĩ đất
Việt.
=> Đề cao bản lĩnh
của kẻ sĩ.
c) Lời bình cuối ? Ý nghĩa lời bình kết
truyện
=> Đề cao bản lĩnh

thúc tác phẩm.

HS trả lời


của kẻ sĩ.
- Kể chuyện thần linh

(Thổ công, đức thánh
Tản Viên).
- Kể chuyện ma quỷ
(Diêm
5 phút

Vương,

hồn

III. Tổng Kết

ma, bọn quỷ xứ).

1. Nghệ thuật:

- Đốt đền xong Tử

-

Xây dựng cốt ? Tác giả sử dụng Văn phát bệnh, quỷ sứ

truyện

giàu

kịch những biện pháp nghệ bắt Tử Văn đi.

tính, kết cấu chặt thuật gì trong tác phẩm.
chẽ.

- Tử Văn về đến nhà

? Truyện truyền kỳ sử mới biết mình chết hai

- Dẫn dắt truyện dụng các yếu tố kỳ ảo ngày...

10 phút

khéo léo, nhiều chi để thể hiện cốt lõi hiện  Ý nghĩa:
tiết công phu, giàu thực. Em hãy chỉ ra các
+ Lôi cuốn người
tính biểu tượng.
yếu tố kỳ ảo và ý nghĩa
đọc.
hiện
thực
của
chúng?
- Cách kể chuyện và
+ Phản ánh hiện
miêu tả sinh động,
thực (phản ánh cuộc
hấp dẫn,...
xâm lược của quân
- Sử dụng nhiều yếu
phương Bắc, xã hội
tố kì ảo, nhưng vẫn
rối ren, cái xấu, cái ác
mang những nét

trong xã hội đương
hiện thực.
thời).
b) Ý nghĩa của văn
bản
 Đề cao những

HS trả lời.


người trung thực,
ngay

thẳng,

giàu

HS đọc

tinh thần dân tộc
đồng

thời

khẳng

định niềm tin vào
công lí, chính nghĩa
của nhân dân ta.
IV. Luyện tập

6 phút

? Nêu ý nghĩa của văn
bản?
- GV gọi HS đọc ghi
nhớ SGK

5. Củng cố, luyện tập (2 phút)
- Nhắc lại tính cách nhân vật Ngô Tử Văn, rút ra thể loại của thể loại truyền kì.
- Hướng dẫn HS làm bài tập về nhà: Bài tập 2 SGK trang 61.
6. Hướng dẫn HS học bài và chuẩn bị bài mới (2 phút)
* Bài cũ:
- Học thuộc lí thuyết.
- Làm bài tập còn lại ở SGK.
* Bài mới:
- Chuẩn bị bài Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ (trích Chinh phụ ngâm).


Giáo viên hướng dẫn

Ngày soạn:

11/03/2013
Ngày duyệt

Người soạn

Chữ kí
Huỳnh Hiếu Hạnh

Trần Thị Nga


PHỤ LỤC 1

Cuộc xử kiện dưới âm phủ

Cảnh xử

Hồn ma tên bách

kiện

hộ họ Thôi

Lần I

Diêm Vương

- Kiện Tử Văn ở

- Không run sợ, kêu

Minh Ti

oan và tâu trình lại sự

- Tiếp tục vu vạ và
cãi nhau với Tử

Quát mắng Tử Văn,
bênh vực hồn ma

Văn

Đổi

việc bằng lời lẽ cứng
cỏi
- Cãi nhau với hồn ma

- Sinh nghi
Lần II

Tử Văn

giọng

nghĩa

nhân - Cử người đến đền
Tản Viên lấy chứng
thực

Đề nghị Diêm Vương
đến đền Tản Viên xác
minh

Bị trừng phạt, nhét Mắng quan lại cõi

Kết quả

khẩu

gỗ

vào âm, trừng phạt hồn Nhận chức phán sự

miệng, nhốt vào ma và ban thưởng đền Tản Viên
ngục Cửu U

cho Tử Văn