Giáo án Ngữ văn 10 tuần 2: Khái quát văn học dân gian Việt Nam

TUẦN 2: KHÁI QUÁT VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM
A-MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức:
- Hiểu và nhớ được những đặc trưng cơ bản của VHDG.
- Nắm được khái niệm về các thể loại của VHDG.
2. Kĩ năng:
- Biết sơ bộ phân biệt thể loại này với thể loại khác trong hệ thống.
3. Thái độ:
- Hiểu được những giá trị to lớn của VHDG, có thái độ trân trọng đối với di sản văn hóa tinh
thần của dân tộc.
- Học tập tốt hơn phần VHDG trong chương trình.
B-CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
GV: SGK, SGV Ngữ văn 10, Tài liệu tham khảo, Thiết kế bài giảng
HS: SGK, vở soạn, tài liệu tham khảo
C. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
Gv kết hợp phương pháp đọc sáng tạo, đối thoại, trao đổi, nêu vấn đề, thảo luận, tích hợp
D- TIẾN TRèNH DẠY HỌC:
1. Ổn định tổ chức lớp:
Lớp

10A5

Vắng
2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra phần chuẩn bị bài của học sinh
3. Bài mới
Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

- G: Ngay từ nhỏ qua lời ru của mẹ, qua lời
kể của bà chúng ta đã được làm quen với

VHDG. Hãy lấy d/c minh họa cụ thể?

I. Khái niệm về VHDG.

- H trả lời.

1. Ngữ liệu.
- Lời ru: +, Gió mùa thu mẹ ru con ngủ…


+, Bà Còng đi chợ trời mưa…
+, Con cò mà đi ăn đêm…
- Lời kể: Tấm Cám, Sọ Dừa…
G: Ngoài ra trong csống, em còn bắt gặp
yếu tố VHDG ở đâu?
? VHDG có tác dụng gì đối với mỗi người?

- Môi trường diễn xướng, lễ hội dân gian.
- > làm giàu thêm vốn tri thức về văn hóa dtộc,
bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước, con người,
phong tục, tập quán…
2. Khái niệm.

? Thế nào là VHDG?

- VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ
truyền miệng, sản phẩm của quá trình stác tập thể
nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho các shoạt
khác nhau trong đsống cộng đồng.
II. Đặc trưng cơ bản của VHDG.

1. VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn
từ truyền miệng( tính truyền miệng).
- VHDG là những tác phẩm NT ngôn từ.

G yêu cầu hsinh theo dõi sgk-16.
? VHDG có những đặc trưng cơ bản nào?
- H trả lời.
? Tại sao nói VHDG là tphẩm nghệ thuật
ngôn từ? Nó có gì khác so với văn bản
khoa học? Lấy vdụ minh họa và phân tích?
H trả lời -> G bổ sung.
+, Sen: Cây mọc ở nước, lá to tròn, hoa
màu hồng hay trắng, nhị vàng, hương thơm
nhẹ, hạt dùng để ăn…( từ điển TViệt)
+, Trong đầm gì đẹp bằng sen…

* VD: +, Bây giờ mận mới hỏi đào…
+, Thuyền về có nhớ bến chăng?...
-> Mận - đào, thuyền – bến là những hình ảnh
ẩn dụ biểu tượng cho nam – nữ trong tình yêu…
+, Chuồn chuồn bay thấp thì mưa…
+, Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.
-> quan sát những hiện tượng tự nhiên để dự báo
thời tiết.
=> Tính NT của VHDG được thể hiện qua ngôn
từ có hình ảnh, cảm xúc.
- VHDG tồn tại và phát triển nhờ truyền miệng.
+, Tính truyền miệng: phổ biến bằng lời nói hoặc
bằng trình diễn.

?Hiểu thế nào về tính truyền miệng ?

-> làm nên sự phong phú, đa dạng ( dị bản)


? Tính truyền miệng tạo nên đặc điểm gì
của VHDG. D/c minh họa?
VD: Ca dao:
+, Gió đưa gió đẩy, về rẫy ăn còng

+, Truyền miệng theo ko gian( di chuyển từ nơi
này…) và thời gian( bảo lưu tphẩm)
+, Quá trình truyền miệng : diễn xướng
dgian( nói, kể, hát, diễn).

Về kinh ăn cá, về đồng ăn cua.
+, …/ Về bưng ăn ốc,…
+, …/ Về sông ăn cá…
Tục ngữ:
+, Thóc bồ thương kẻ ăn đong, có
chồng thương kẻ nằm không một mình.
+, Dốc bồ thương kẻ ăn đong, góa
chồng thương kẻ…
? Quá trình truyền miệng được thực hiện
thông qua hình thức nào? VD?

2. VHDG là sản phẩm của quá trình sáng tác
tập thể( tính tập thể).

Trống cơm khéo vỗ lên vông

- Cá nhân khởi xướng-> tp hình thành và được
tập thể tiếp nhận, sau đó được lưu truyền , sáng
tác lại->hoàn chỉnh về nội dung, hình thức.

Một bầy con nít lội sông đi tìm

III. Hệ thống thể loại của VHDG: SGK

Thương ai con mắt lim dim

IV. Những giá trị cơ bản của VHDG.

Một bầy con nhện đi tìm dăng tơ.

1. VHDG là kho tri thức vô cùng phong phú về
đời sống các dân tộc.

VD:- Lời ( ca dao): Bài Trống cơm.

- Dân ca ( làn điệu): Tình bằng có cái
trống cơm…

- VNam có 54 dtộc, mỗi tộc người có 1 kho tàng
VHDG riêng-> vốn tri thức pphú, đa dạng.

? Phân biệt tính cá thể và tính tập thể?

2. VHDG có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí
làm người.

? Tính tập thể của VHDG được biểu hiện
ntnào?

- Giáo dục con người tinh thần nhân đạo , lạc
quan.
- Góp phần hình thành những phẩm chất tốt đẹp:
lòng yêu nước, đức hi sinh…

? Kể tên những thể loại chính của
VHDGVN? Mỗi thể loại cho VD minh
họa?

VD:…
3. VHDG có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp phần
quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền VH


- G yêu cầu hsinh xem Sgk.

dtộc.

? Tóm tắt nội dung các giá trị của VHDG?

* Ghi nhớ: SGK

? Tại sao nói VHDG là kho tri thức?

V. Luyện tập.

? Tính giáo dục của VHDG được thể hiện
ntnào?VD?

- BT3 – SBT ( 10)

-

- Câu 2: Truyền thuyết: Thánh Gióng….

Tôi yêu truyện cổ nước tôi

- Câu 1: Truyện cổ tích: Sự tích trầu cau

Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa
Thương người rồi mới thương ta
Yêu nhau cách mấy núi xa cũng tìm
( Lâm Thị Mỹ Dạ)
? VHDG có giá trị NThuật ntnào?
? Nhà văn, nhà thơ học được gì từ VHDG?
-> Nhà thơ: học giọng điệu trữ tình, xdựng
nvật trữ tình, sdụng ngôn từ…( NDu, HXH,
THữu…)
-> Nhà văn: học tập nghệ thuật xdựng cốt
truyện.
G hướng dẫn hsinh làm btập 3- SBT( 10).
4.

Củng cố:

- Câu hỏi 1,2,4 SBT ( 10)

5.

Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài sau

- Học và hoàn thành bài tập.
- Chuẩn bị bài: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ( tiếp).
E. RÚT KINH NGHIỆM: