Giáo án Ngữ văn 10 tuần 10: Đọc thêm Lời tiễn dặn

TUẦN 10: LỜI TIỄN DẶN
(Trích “ Tiễn dặn người yêu” – Truyện thơ dân tộc Thái)
A-MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức:
Giúp hsinh hiểu được:
- Tình yêu tha thiết , thủy chung và khát vọng tự do yêu đương của các chàng trai,cô gái Thái.
- Cảm thông với nỗi đau khổ của chàng trai,cô gái Thái trong truyện
- Thấy được đặc điểm nghệ thuật của truyện thơ dân tộc Thái thể hiện qua đoạn trích: sự kết
hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình, cách diễn tả tâm trạng nhân vật
2. Kĩ năng:
Kĩ năng tìm hiểu truyện thơ
3. Thái độ:
Biết trân trọng, yêu quý csống mới.
B-CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
GV: SGK, SGV Ngữ văn 10, Tài liệu tham khảo, Thiết kế bài giảng
HS: SGK, vở soạn, tài liệu tham khảo
C- PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
Gv kết hợp phương pháp đọc sáng tạo, đối thoại, trao đổi, nêu vấn đề, thảo luận, tích hợp
D- TIẾN TRèNH DẠY HỌC:
1. Ổn định tổ chức lớp:

Lớp

10A5

Vắng
2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra phần chuẩn bị bài của học sinh
? Đọc thuộc bài ca dao hài hước số 1 và phân tích
3. Bài mới:
Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt
I. Tìm hiểu chung.


? Truyện thơ có đặc điểm ntnào?

1. Truyện thơ dân gian.
* Đặc điểm.
- Hình thức: truyện kể dài bằng thơ, kết
hợp tự sự + trữ tình.

* Chủ đề nổi bật: khát vọng tự do yêu
đương, hphúc-> nvật chính.

- Nội dung:
+, Phản ánh số phận của những người
nghèo khổ( mồ côi, người phụ nữ, người
lao động)
+, Khát vọng tự do yêu đương và hphúc lứa
đôi và công lí XH.
* Kết thúc:

- Đau khổ-> ý nghĩa: tố cáo + khát vọng tự
Truyện thơ thường có cách kết thúc ra sao? do…
ý nghĩa?
- Hạnh phúc-> ý nghĩa: sức mạnh và mơ
ước của lứa đôi…
2. Truyện thơ dân gian của các dân tộc
thiểu số.
? Điểm khác biệt cơ bản giữa truyện thơ

dgian và truyện thơ dgian của các dtộc
thiểu số?

- Đậm bản sắc vhóa, phong tục , tập quán,
phản ánh tâm hồn, tình cảm của đồng bào
các dtộc.
3. Tóm tắt Tiễn dặn người yêu
-> yêu quý, say mê, tự hào của dtộc Thái.

Yêu cầu hsinh tóm tắt bằng lời văn của
mình.
Yêu cầu : đọc diễn cảm- chú thích ngắn
gọn bằng ý hiểu.
? Nêu vị trí đoạn trích ?

II. Đọc- hiểu văn bản
1. Vị trí đoạn trích
- Nằm trong phần tiễn dặn ( Truyện thơ
Tiễn dặn người yêu gồm 1846 câu, trong
đó chỉ có gần 400 câu tiễn dặn)
- Thuộc những câu thơ hay nhất của truyện
2. Đọc – Chú thích.
3. Bố cục: 2 phần.
- Phần 1: Tâm trạng xót thương của chàng
trai và nỗi đau khổ tuyệt vọng của cô gái.


? Đoạn trích có thể chia làm mấy phần ?
ndung từng phần ?

- Phần 2: Lời tiễn dặn của chàng trai->
khẳng định mối tình tha thiết bền chặt.
4. Phân tích.
a, Đoạn 1:

? Nêu hướng phân tích ?

*, Tâm trạng của cô gái khi phải về nhà
chồng:

Đọc đoạn 1-> gồm mấy nội dung nhỏ?

- Biểu hiện:

? Phân tích những biểu hiện cụ thể về tâm
trạng của cô gái?

+, Vừa đi vừa ngoảnh lại

? Hai câu thơ có cùng biểu đạt 1 ý không?

………….. ngoái trông
=> cấu trúc trùng điệp -> lưu luyến, nuối
tiếc tình yêu, chờ đợi, nuôi hi vọng về sự
thay đổi.
+, Chân bước… lòng càng đau, nhớ -> nỗi
đau giằng xé : cô ko chấp nhận cuộc hôn
nhân của mình, tyêu của cô vẫn hướng về
chàng trai mà cô yêu.

? Em cảm nhận được tâm trạng của cô gái
ntnào qua chi tiết này?

+, Em tới rừng ớt… ngồi chờ
Tới rừng cà….. ngồi đợi
Tới rừng lá ngón ngóng trông
-> hình ảnh (con đường đi xa ngái) + động
từ : tâm trạng day dứt,đau khổ ,vò xé trong
lòng cô gái.

? Những hình ảnh: ớt ,cà, lá ngón gợi cho
em những liên tưởng gì? ( ớt cay,cà đắng, lá
. tới rừng lá ngón-> hình ảnh gần gũi,gắn
ngón độc)
bó với người thiểu số,đậm bản sắc dtộc->
? Có đơn thuần là tả cảnh ko?
liên tưởng tâm trạng đắng cay,tuyệt vọng.

=> Tâm trạng bế tắc, lo lắng ,đau khổ của
cô gái khi về nhà chồng.
- Nguyên nhân:
+, XHPK Thái với hủ tục lạc hậu ( hôn
nhân ép gả).
? Toàn bộ những chi tiết trên đều tập trung
biểu đạt tâm trạng của cô gái ntnào ?

+, TY tha thiết cháy bỏng của cô gái với
chàng trai-> kvọng về 1 tyêu tự do

? Nguyên nhân nào tạo nên nỗi đau của cô
gái ? ( kquan ? chủ quan ?)

* Tâm trạng của chàng trai:
- Biểu hiện :
+ Cấu trúc trùng điệp :
…. đành lòng quay lại
…….. chịu quay đi

? Phát hiện,ptích những chi tiết tả tâm trạng -> tâm trạng đau khổ , quyến luyến ko nỡ
chàng trai ?( cử chỉ,lời nói ?)
xa rời.
- Lời tiễn dặn :
+, 4 câu đầu : tha thiết ,gắn bó ko thể xa
rời.
+, 4 câu tiếp : TYêu chân thành,tha
thiết,đắm say.
? Yêu cầu hsinh chọn đọc-> ptích : Lời tiễn
dặn gửi gắm tcảm ntnào của chàng trai với
cô gái ?

+, 5 câu tiếp: lời thề hẹn
. Đợi- tháng năm lau nở
- mùa nước đỏ…
- chim hót gọi hè

? 5 câu cuối nói gì ?( có còn là lời dặn ?
hay là lời thề hẹn ?) Ngôn từ + biểu hiện
nào chi phối cảm xúc ?

-> hình ảnh đậm sắc thái dtộc: tgian chờ
đợi được tính bằng mùa vụ => tình cảm
chân thực,lâu bền.
. Cấu trúc trùng điệp:
Không lấy …mùa hạ, sẽ lấy…mùa đông
Không lấy..thời trẻ, sẽ lấy… về già
=> Thời gian chờ đợi tính bằng đời người> tcảm thủy chung sâu nặng + thái độ bất
lực, đành chấp nhận tập tục; ngầm tố cáo
XHPK vùi dập tyêu.
b, Đoạn 2:

Sự chờ đợi đến hết cả đời người như vậy
cho thấy thái độ ntnào của chàng trai đvới
cuộc hôn nhân của cô gái ?( chàng trai có
tìm cách chống lại ko ?) Có ý nghĩa tố cáo

* Tình cảm tha thiết của chàng trai với cô
gái.
- Lời lẽ: “ Dậy đi em…-> yêu thương chân
thành


chưa ?

- Cử chỉ:

? Đọc-> ndung nói gì ? có mấy ndung
nhỏ ?

. Đầu bù anh chải; tóc rối anh búi.

? Tình cảm tha thiết của chàng trai với cô
gái được bộc lộ qua những chi tiết nào ?

-> Chăm sóc ân cần,chu đáo

? Theo em những chi tiết này có ý nghĩa
gì ?( có phải chỉ là tcảm của riêng chàng
trai với cô gái ko ?)

* Khao khát gắn bó ,sum họp:

? Phát hiện,ptích những yếu tố ngôn ngữ
chi phối cảm xúc này ? -> G đọc : Tơ rối…
song song-> đoạn thơ bộc lộ tâm sự gì ?

Chặt tre đốt gióng..em uống khỏi đau
-> Cái nhìn xót xa thương cảm + tiếng lòng
đồng cảm => là tcảm nhân đạo của người
Thái đvới số phận con người.
- Khẳng định: sống ,chết cùng có nhau:
…Ta cùng gỡ, ta vuốt lại, ta trôi nổi ao
chung, cùng bát, chung 1 mái…=> từ đồng
nghĩa,gần nghĩa : Tyêu thủy chung mãnh
liệt.
- Ngôn từ: chết + chung, cùng ->gắn bó
thủy chung, khát vọng mãnh liệt được sống
cùng nhau, thái độ phản kháng sự bất
công,vô lí của XH: yêu nhau ko lấy được
nhau.

? Từ chết lặp 6 lần kết hợp với từ chung
,cùng ngoài ý nghĩa gắn bó còn có ý nghĩa
gì khác ?

-So sánh:
+, gốc dưa: đừng lụi, đừng bềnh-> kvọng
tyêu bất diệt.
+, Lời đã trao thương ko lạc mất
Như trâu bán ngoài chợ

? Những hình ảnh : gốc dưa ngoài cồn cát,
bán trâu ngoài chợ, thu lúa muôn bông…
được sdụng nhằm mđích gì ?

Như thu lúa muôn bông
-> dùng phủ định để kđịnh-> lời thề bền
vững thủy chung-> cách nói độc đáo ,hồn
nhiên đậm bản sắc dtộc.
- Từ ngữ: + Điệp ngữ: yêu nhau,yêu trọn
đời,yêu trọn kiếp-> kđịnh kvọng tự do yêu
đương.
+ Điệp từ không-> kđịnh sự bền vững của
tyêu ko gì lay chuyển.
+ Hình ảnh thiên nhiên: gỗ cứng,gió…->


? 4 câu cuối nói gì ? Ptích những ytố NT
biểu đạt ndung đó ? ( kvọng mãnh liệt như
được khắc vào gỗ,tạc vào đá)

sự bất diệt của tyêu-> đậm bản sắc dtộc
Thái TBắc.
=> Khát vọng được tự do,được
gphóng,được sống trong tyêu:
5. Tổng kết.

( Lấy cái bền vững, vĩnh cửu của TN để
kđịnh sự trường tồn ,bất diệt của tyêu->
cách nói đậm bản sắc dtộc)

5. 1. Nội dung: giá trị nhân đạo, nhân văn
cao đẹp.
-Tiếng nói phản kháng tập tục, hôn nhân
ràng buộc con người.
- Khát vọng tyêu tự do, thủy chung gắn bó.
5. 2. Nghệ thuật:

? Đánh giá những thành công về NT,ND
của truyện thơ qua đoạn trích ?( phương
thức biểu đạt nào được sdụng ?)

- Sự kết hợp hài hòa ytố tự sự + trữ tình ->
phản ánh sâu sắc tình cảnh bi thương +
thấm đẫm tcảm nhân đạo, nhân văn cao đẹp
- Bản sắc dtộc đậm đà-> sự hồn nhiên, hấp
dẫn.

4. Củng cố: BT2: Cùng là tâm trạng đau đớn bất lực
- So sánh 2 lối diễn đạt ở 2 tác phẩm.

- Truyện Kiều(NDu): Dùng hình ảnh ước lệ tượng trưng
- +, Vẫy gió ,tuôn mưa.: đau khổ.
- +, giọt ngọc : nước mắt
- +, thẫn thờ hồn mai : tinh thần bất an
- -> bút pháp đặc trưng của vhọc trung đại.
- Lời tiễn dặn : hình ảnh gần gũi ,cụ thể ,phù hợp với lối nghĩ chất phác của người thiểu số :
gốc dưa, trâu, lúa, đá,gỗ….
5. Hướng dẫn học và chuẩn bị bài.


- Học bài, học thuộc những câu thơ tiêu biểu.
- Soạn: Luyện tập viết đoạn văn tự sự
E. RÚT KINH NGHIỆM: