Giáo án Ngữ văn 10 tuần 25: Tóm tắt văn bản thuyết minh

Giáo án Ngữ văn 10

TÓM TẮT
VĂN BẢN THUYẾT MINH
A- Mục tiêu bài học:
Giúp học sinh:
- Ôn tập và củng cố kĩ năng tóm tắt vă bản nói chung.
- Rèn luyện kĩ năng tóm tắt văn bản thuyết minh và so sánh sánh với việc tóm tắt
văn bản tự sự.
- Củng cố các kĩ năng tổng hợp về văn bản thuyết minh.
B- Tiến trình dạy học:
1- Ổn định tổ chức:
2- Kiểm tra bài cũ: ? Học sinh chữa bài tập SGK Tr 68.
3- Giới thiệu bài mới:
I. Tìm hiểu mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản thuyết minh
- Giáo viên gợi dẫn: Trong thực tế, do điều kiện thời gian và công tác, không phải
lúc nào chúng ta cũng có thể đọc nguyên văn một văn bản thuyết minh cho người khác
nghe, mà đôi khi phải tóm tắt sao cho ngắn gọn, đủ ý để người nghe có thể nhanh chóng
nắm được những thông tin chính về đối tượng. Nói cách khác, tóm tắt văn bản thuyết
minh vừa là đòi hỏi của cuộc sống, vừa là một hệ thống các thao tác kĩ năng của môn làm
văn.
- Vậy việc tóm tắt một văn bản: nhằm hiểu và ghi nhớ những nội dung cơ bản của
bài văn hoặc giới thiệu với người khác về đối tượng mà văn bản nói tới một cách ngắn
gọn, rành mạch, sát với nội dung cơ bản của văn bản gốc.
II. Cách tóm tắt một văn bản thuyết minh
1. Ôn tập về tóm tắt văn bản tự sự
- Giáo viên gợi dẫn học sinh nhắc lại các ý chính:
1. Những yếu tố quan trọng của văn bản tự sự là: sự việc và nhân vật chính (hoặc: cốt
truyện và nhân vật chính).
2. Những yếu tố khác: miêu tả, biểu cảm, các nhân vật phụ, các chi tiết…

1


Giáo án Ngữ văn 10
3. Cách tóm tắt văn bản tự sự: phải dựa vào sự việc và nhân vật chính
4. Mục đích tóm tắt văn bản tự sự: tóm tắt văn bản tự sự là kể lại
5. Quy trình tóm tắt văn bản tự sự:
*Bước 1: Đọc kĩ toàn bộ văn bản cần tóm tắt để nắm chắc nội dung của nó.
*Bước 2: Lựa chọn những sự việc chính và nhân vật chính.
*Bước 3: Sắp xếp cốt truyện tóm tắt theo một trình tự hợp lí.
*Bước 4: Viết bản tóm tắt bằng lời văn của mình.
2. Cách tóm tắt văn bản thuyết minh
- Giáo viên yêu cầu học sinh đọc văn bản Nhà sàn và trả lời các câu hỏi:
1. Văn bản thuyết minh về đối tượng nào?
2. Đại ý của văn bản là gì?
3. Có thể chia văn bản thanh mấy đoạn và ý chính của mỗi đoạn là gì?
4. Viết bản tóm tắt văn bản và cho biết cách làm .
- Học sinh trao đổi, thảo luận và trả lời:
1. Văn bản thuyết minh về một sự vật (nhà sàn), một kiểu công trình kiến trúc
dùng để ở của người dân miền núi (đối tượng thuyết minh).
2. Văn bản giới thiệu về nguồn gốc, kiến trúc và giá trị sử dụng của nhà sàn (đại
ý).
3. Văn bản có thể chua làm 3 phần:
a. Mở bài:
+ Từ đầu đến văn hoá cộng đồng: định nghĩa và nêu mục đích sử dụng của nhà sàn;
b. Thân bài:
- Tiếp theo đến nhà sàn: thuyết minh nguồn gốc, cấu tạo và công dụng của nhà sàn.
c. Kết bài:
- Đoạn còn lại: khẳng định giá trị thẩm mĩ của nhà sàn.
- Giáo viên chốt kết quả:

4. Tóm tắt: Nhà sàn là công trình kiến trúc có mái che dùng để ở hoặc sử dụng vào
một số mục đích khác. Toàn bộ nhà sàn được cấu tạo bằng tre, gianh, nứa, gỗ; gồm nhiều
cột chống, mặt sàn, gầm sàn, các khoang nhà để ở hoặc rửa ráy. Hai đầu nhà có hai câu

2


Giáo án Ngữ văn 10
thang. Nhà sàn xuất hiện từ thời Đá mới, tồn tại phổ biến ở miền núi Việt Nam và Đông
Nam Á. Nhà sàn có nhiều tiện ích: vừa phù hợp với nơi cư trú miền núi, đầm lầy, vừa tận
dụng nguyên liệu tại chỗ, giữ được vệ sinh và bảo đảm an toàn cho người ở. Nhà sàn ở
một số vùng miền núi nước ta đạt tới trình độ kĩ thuật và thẩm mĩ cao, đã và đang hấp
dẫn khách du lịch.
* Vậy thì để tóm tắt đạt hiệu quả cao cần:
Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản thuyết minh
Bước 2: Đọc kĩ văn bản gốc để nắm được định nghĩa, số liệu, tư liệu, nhận định,
đánh giá về đối tượng thuyết minh.
Bước 3: Viết bản tóm tắt bằng lời của mình.
Bước 4: Kiểm tra, sửa chữa văn bản tóm tắt.
4- Củng cố:
III. Hướng dẫn luyện tập

1. Giáo viên hướng dẫn học sinh lập bảng so sánh:
Văn bản

Tóm tắt văn bản tự sự

So sánh
Giống nhau

- Là hình thức rút gọn văn bản
+ Mục đích: Hiểu được tác phẩm

Tóm tắt văn bản thuyết minh
- Là hình thức rút gọn văn bản
+ Nhận thức được đối tượng

+ Cách thức: Dựa vào sự việc + Dựa vào định nghĩa, dữ liệu,
chinhs và nhân vật chính.
Khác nhau:

thông số, số liệu, nhận định.

+ Quy trình: Bốn bước có nội + Bốn bước có nội dung cụ thể
dung cụ thể không giống với các khác với tốm tắt văn bản tự sự.
nội dung của tóm tắt văn bản
thuyết minh.

- Học sinh đọc phần Ghi nhớ trong SGK/ tr70.
2. Hướng dẫn học sinh làm bài tập:
Bài tập 1/tr71

3


Giáo án Ngữ văn 10
a. Xác định đối tượng thuyết minh của văn bản:
- Đối tượng thuyết minh của văn bản Tiểu dẫn bài Thơ hai- cư của Ba-sô là tiểu
sử, sự nghiệp nhà thơ Ma-su-ô Ba-sô và những đặc điểm thể thơ hai-cư.
b.Bố cục của văn bản:

- Đoạn 1: từ đầu đến M.Si-ki (1867-1902): Tóm tắt tiểu sử và giới thiệu những tác
phẩm của Ma-su-ô Ba-sô.
- Đoạn 2: phần còn lại: Thuyết minh về đặc điểm nội dung và nghệ thuật của thơ
hai-cư.
c.Viết đoạn văn tóm tắt:
*Tham khảo:
Ma-su-ô Ba-sô là nhà thơ hàng đầu của Nhật Bản. ông sinh ra ở U-e-nô, xứ I-ga
trong một gia đình võ sĩ cấp thấp. Khoảng năm 28 tuổi, ông chuyển đến Ê-đô, sinh sống
và làm thơ hai-cư với bút hiệu là Ba-sô. So với các thể loại thơ khác trên thế giới, thơ haicư có số từ vào loại ít nhất, chỉ có 17 âm tiết, được ngắt ra làm ba đoạn theo thứ tự
thường là từ 5 đến 7 âm. Thơ hai-cư thấm đẫm tinh thần Thiền tông và tinh thần văn hoá
phương Đông nói chung. Như một bức tranh thuỷ mặc, hai-cư thường chỉ dùng những nét
chấm phá, chỉ gợi chứ không tả, chừa rất nhiều khoảng trống cho trí tưởng tượng của
người đọc. Cùng với nghệ thuật vườn cảnh, hoa đạo, trà đạo, hội hoạ, tiểu thuyết,… thơ
hai-cư là một đóng góp lớn của Nhật Bản vào kho tàng văn hoá nhân loại.
5- Dặn dò
- Cần nắm vững mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản thuyết minh.
- Ôn tập kiến thức về việc tóm tắt văn bản tự sự để có thể lập bảng so sánh.
- Tìm hiểu kĩ cách tóm tắt văn bản thuyết minh.
- Thực hành thông qua bài tập 2/tr72 (BTVN) và học phần Ghi nhớ.
- Chuẩn bị “Hồi trống Cổ Thành” theo hướng dẫn SGK.

4