Giáo án Ngữ văn 11 tuần 4: Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca)

Giáo án Ngữ văn 11
BÀI CA NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT
(Sa hành đoản ca) - Cao Bá Quát
A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh hiểu:
- Quan điểm của CBQ: chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường
nhưng vẫn đi thi để có cơ hội được cống hiến cho đất nước.
- Qua đó thấy được tâm trạng bi phẫn của kẻ sĩ chưa tìm thấy lối thoát trên
đường đời.
- Tư tưởng phê phán của ông đối với học thuật, sự bảo thủ trì trệ của chế độ
nhà Nguyễn nói chung, khát khao đổi mới cuộc sống, góp phần lí giải hành động
khởi nghĩa của ông về sau(1854).
- Hiểu được mối quan hệ nôị dung – hình thức của bài thơ.
B. Phương pháp thực hiện:
Gợi mở , thảo luận, so sánh, tích hợp lịch sử và văn hoá.
C. Các bước tiến hành:
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ:
Cảm nhận của em về phong cách sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ?
3. Bài mới:

Hoạt động của thầy và trò
Hoạt động 1:
Hs đọc tiểu dẫn và trả lời
câu hỏi
Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Nội dung cần đạt
I. khái quát
1. Tác giả CBQ (1809-1855)
-Tài giỏi, lận đận , luôn trăn trở với đời. Ông làm
Page 1

Giáo án Ngữ văn 11
-Nêu vài nét về cuộc đời sơ khảo kì thi ở Thừa Thiên từng chữa bài thi
và con người CBQ?
phạm huý nên bị bắt rồi bị thải hồi.
- Con người thức thời, yêu sự công bằng tự do,
phóng khoáng.
- Được tôn là “ Thần Siêu Thánh Quát”
- 1953 cùng nhân dân Tây Sơn nổi dậy chống nhà
Nguyễn.
2. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ
-Trên đường vào Huế thi Tiến sĩ (thi hội),sau
-Hoàn cảnh sáng tác bài không đỗ
thơ?
-H. ảnh bãi cát dài, sóng biển và núi vừa thực
vừa gợi liên tưởng sâu xa, tạo cảm hứng cho nhà
thơ
II/Đọc và tìm hiểu bài thơ
Hoạt động 2: Hs đọc bài
thơ. Gv hướng dẫn: đọc cả 1.Đọc:
phần chữ Hán và phiên âm
-Thể thơ cổ thể, tự do kết cấu ,vần nhịp phóng
túng
-âm điệu bi tráng: Buồn ,cứng cỏi
Hoạt động 3: Gv phát vấn 2 . Tìm hiểu:
gợi mở
a. Bốn câu thơ đầu.
4 câu thơ đầu tg mở ra
-Cảnh người đi trên bãi cát

con đường đi ở đâu? gợi
điều gì?
+ Không gian: Sa mạc cát dài, rộng, mênh mông
+ Thời gian: Mặt trời lặn
Một mình giữa xa mạc + Con người : 1 mình vẫn đi, vừa đi vừa “lệ tuôn
mênh mông gợi nên điều đầy”
Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Page 2


Giáo án Ngữ văn 11
gì?

=>Con đường đi trên cát đầy chông gai, thử thách,
sợ hãi=> đó là biểu tượng cho đường đời, con
đường hành đạo của kẻ sĩ. Con người muốn thành
Hoạt động 4: Thảo luận công phải vượt qua muôn ngàn khó khăn, gian
khổ, chọn hướng đi đúng cho mình.
theo nhóm:
Nhóm 1. Tại sao tg giận
mình?

b. Chín câu thơ tiếp:

Người đi đường khẳng định: Cuộc đời đầy bọn
Em hiểu gì về câu “ danh lợi chen chúc, chúng mưu sinh, hưởng lợi say
người say vô số tỉnh bao sưa.
người”?.
Người say vô số tỉnh bao người.

Tác giả 1 mình đi trên 1 đường khác phường danh
lợi=>Đó là thái độ coi thường danh lợi.
Nhưng tác giả giận mình vì: tự mình hành hạ thân
xác theo đuổi công danh.
+"Tất tả": chạy ngược chạy xuôi vì danh lợi
Nhóm 2: Nhận xét từ "tất
+Danh lợi như "rượu ngon" dễ làm say lòng
tả" và hình ảnh quán rượu
người
ngon?
=> ý nghĩa của 6 câu thơ ->Thể hiện sự cám dỗ của của bả công danh với
con người
này
=.>Tg ý thức rõ con đường công danh vô nghĩa
nhưng mồi danh lợi vẫn làm con người mê muội,
nên bản thân vẫn chưa dừng bước.
- Mâu thuẫn tư tưởng sâu sắc:
Nhóm 3: Mâu thuẫn nào
+Đường bằng mờ mịt >< Đường chông gai thì
xuất hiện? Tg đã rơi vào nhiều
tình trạng gì?
Khát vọng sống thì cao đẹp >tối. Lên đi hay dừng lại?
Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Page 3


Giáo án Ngữ văn 11
Tác giả rơi vào bế tắc. Nếu đi thi đỗ thì phải làm

quan giống phường danh lợi.
c. Bốn câu cuối: Sự bế tắc:
- Đường cùng: không lối thoát
Nhóm 4: Vì sao tg nói con
đường mình đang đi là con
đường cùng?
-Tg quyết định thế nào?

+ Bắc : núi non trùng điệp .ở phía trước
+ Nam : núi sau lưng, sông chắn trước mặt.
=>Con đường danh lợi vô nghĩa, phê phán khoa cử
theo lối cũ. Đi hay dừng đều khó khăn, nên người
lữ khách
=> Quyết định : chôn chân trên bãi cát.

-Đánh giá của em về q.định
đó?

"Anh đứng làm chi trên bãi cát"
-> Cần thoát khỏi cơn say danh lợi.
3. Tổng kết

Hoạt động5: tổng kết

- Nội dung: Hình ảnh bãi cát trở thành biểu
tượng nghệ thuật độc đáo, sáng tạo của tác giả về
- ý nghĩa biểu trưng của
con đường công danh chông gai, cám dỗ và vô
hình tượng "bãi cát"?
nghĩa.

-Nhận xét NT( nhịp điệu)
- Nghệ thuật: Thay đổi độ dài các câu thơ, ngắt
khi diễn tả cảm xúc?
nhịp đa dạng tạo sự gập ghềnh của những bước đi
trên cát, thể hiện sự chán ghét, ngán ngẩm của
CBQ về thời thế.
Đọc ghi nhớ trong sgk.

+ Âm điệu bài thơ: Bi tráng, buồn ->trách cứ,
giận giữ->bất lực, bế tắc, nhưng ngầm chứa sự
phản kháng. Cảnh báo sự thay đổi tất yếu trong
tương lai.
III. Củng cố, hướng dẫn học bài
-Học thuộc phần dịch thơ, làm bài tập SGK

Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Page 4


Giáo án Ngữ văn 11
( tr.42)
-Pt ý nghĩa biểu tượng và tâm trạng của nhân
vật trữ tình?.
- Chuẩn bị tiết làm văn

Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Page 5