Giáo án Ngữ văn 11 tuần 4: Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca)

Giáo án Ngữ văn 11

BÀI CA NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT
( Sa hành đoản ca)
- Cao Bá Quát –
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức:
- Giúp học sinh hiểu được tâm trạng chán ghét của Cao Bá Quát đối với con
đường mưu cầu danh lợi tầm thường và niềm khao khát đối với cuộc sống trong
hoàn cảnh xã hội nhà Nguyễn bảo thủ, trì trệ.
- Hiểu được mối quan hệ giữa nội dung và nghệ thuật của bài thơ cổ thể.
- Rèn luyện và củng cố cách đọc hiểu, phân tích một văn bản văn học trung đại.
2. Kĩ năng:
Phân tích thơ hát nói theo đặc trưng thể loại.
3. Thái độ:
Trân trọng nhân cách cao đẹp của Cao Bá Quát.
B. Chuẩn bị bài học:
1. Giáo viên:
1.1 Dự kiến bp tổ chức hs hoạt động cảm thụ tác phẩm:
- Tổ chức hs đọc diễn cảm tác phẩm.
- Định hướng hs phân tích cắt và khái quát bằng đàm thoại, gợi mở, nêu vấn
đề, thảo luận.
1.2. Phương tiện:
Sgk, giáo án, đọc tài liệu tham khảo.
2. Học sinh:


Giáo án Ngữ văn 11

- Hs chủ tìm hiểu về tác giả, thể loại, đọc kĩ về tác phẩm để cảm nhận được
tâm hồn tự do phóng khoáng cùng thái độ tự tin của tác giả.

C. Hoạt động dạy và học:
1. Ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ: Ngôn ngữ chung và ngôn ngữ riêng có mối quan hệ như thế
nào?
3.Giới thiệu bài mới.
Cao Bá Quát là một trong nhưng người nổi tiếng của Việt Nam ở đầu thế kỉ
XIX. Ông nổi tiếng vì học giỏi, vì thơ hay vì chữ đẹp.Ông càng nổi tiếng hơn vì tư
tưởng tự do phóng khoáng, bản lĩnh kiên cường, lối sống thanh cao mạnh mẽ.
Người đời thường ca ngợi ông :
“ Văn như Siêu, Quát vô tiền Hán”
“ Nhất sinh đê thủ bái mai hoa “
Tuy nhiên Cao Bá Quát cũng đã rơi nước mắt trên đường đi tìm công danh cũng
như tâm trạng chán ghét của một người tri thức trên đường đi tìm danh lợi. Để hiểu
hơn về vấn đề này ta tìm hiểu bài mới.

Hoạt động của GV và HS

* Hoạt động 1.
HS đọc tiểu dẫn và tóm tắt ý
chính.
GVchuẩn xác kiến thức.

Yêu cầu cần đạt.

I.Tìm hiểu chung.
1. Tác giả.
- Cao Bá Quát ( 1809 - 1855 )

Quê: làng Phú Thị, Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh ( nay
- Sinh thời Cao Bá Quát có hai thuộc quận Long Biên, Hà Nội ).

câu thơ tỏ chí khí của mình,
- Là người có tài, nổi tiếng văn hay chữ tốt và có
được xem là đầy khí phách:


Giáo án Ngữ văn 11

Thập tải luân giao cầu cổ
kiếm
Nhất sinh đê thủ bái hoa mai.
(Mười năm giao thiệp tìm
gươm báu
Một đời chỉ biết cúi đầu lạy
hoa mai)
Em hãy nêu hoàn cảnh sáng
tác bài thơ?

uy tín lớn trong giới trí thức đương thời.
- Là người có khí phách hiên ngang, có tư tưởng
tự do, ôm ấp hoài bão lớn, mong muốn sống có
ích cho đời.

2. Bài thơ.
- Hoàn cảnh sáng tác: Cao Bá Quát đi thi Hội.
Trên đường vào kinh đô Huế, qua các tỉnh miền
Trung đầy cát trắng( Quảng Bình, Quảng Trị )
(, hình ảnh bãi cát dài, sóng biển, núi là những
hình ảnh có thực gợi cảm hứngcho nhà thơ sáng
tác bài thơ này).
- Thể thơ: thể ca hành( thơ cổ Trung Quốc được

tiếp thu vào Việt Nam ).

VHTĐ
có:
Côn
sơn
ca( Nguyễn Trãi ) Long thành
II. Đọc hiểu văn bản.
cầm giả ca
1. Hình ảnh "bãi cát và con người đi trên bãi
( Nguyễn Du ) có cùng thể
cát:
loại.
- “Bãi cát dài lại bãi cát dài” : mênh mông dường
* Hoạt động 2.
như bất tận, nóng bỏng.
Hướng dẫn HS tìm văn bản
→ Hình ảnh tả thực: đẹp nhưng dữ dội, khắc
thông qua trao đổi, thảo luận
nghiệt đã gợi ý cho nhà thơ sáng tác bài thơ này.
nhóm.
→ Hình ảnh biểu tượng: con đường đầy khó khăn
mà con người phải vượt qua để đi đến danh lợi.
- Gọi HS đọc văn bản, GV
- Hình ảnh người đi trên bãi cát:
nhận xét và hướng dẫn đọc lại.
+ Đi một bước như luì một bước: nỗi vất vả khó
Bãi cát và con người đi trên

Giáo án Ngữ văn 11

bãi cát được miêu tả như thế nhọc
nào?
+ Không gian đường xa, bị bao vây bởi núi sông,
Theo em đây là cảnh thực hay biển
cảnh biểu tượng?
+ Thời gian: mặt trời lặn vẫn còn đi.
Hình ảnh người đi trên bãi cát
+ Nước mắt rơi → khó nhọc, gian truân.
được miêu tả như thế nào? Chi
tiết nào thể hiện được điều đó? => Sự tất tả, bươn chải dấn thân để mưu cầu công
danh, sự nghiệp.

2. Tâm trạng và suy nghĩ của lữ khách khi đi
trên bãi cát:
Gv hướng dẫn hs tìm hiểu tâm
“Không học được….giận khôn vơi”
trạng và suy nghĩ cảu lữ khách
đi trên bãi cát:
Nhịp điệu đều, chậm, buồn: tác giả tự giận mình
không có khả năng như người xưa, mà phải tự
Hãy giải thích nội dung và chỉ
hành hạ mình, chán nản mệt mỏi vì công danh- lợi
ra sự liên kết của 6 câu thơ:
danh.
“ Không học được tiên ông
- “Xưa nay phường….bao người”
phép ngủ…
- Câu hỏi tu từ, hình ảnh gợi tả(hơi men)

Người say vô số tỉnh bao
người”
→ Sự cám dỗ của danh lợi đối với con người. Vì
công danh, lợi danh mà con người bôn tẩu ngược
Gv cho hs thảo luận trình bày
xuôi.Danh lợi cũng là thứ rượu thơm làm say lòng
theo nhóm.
người.
Định hướng:
=> ự chán ghét, khinh bỉ của Cao Bá Quát đối với
Tâm trạnh người lữ khách trên phường danh lợi. Câu hỏi nhà thơ như trách móc,
bãi cát như thế nào?
như giận dữ, như lay tỉnh người khác nhưng cũng
tự hỏi bản thân. Ông đã nhận ra tính chất vô nghĩa
Tâm trạng đó dược bộc lộ như
của lối học khoa cử, côn đường công danh đương
thế nào?
thời vô nghĩa, tầm thường.
Em hiểu cụm từ “đường danh


Giáo án Ngữ văn 11

lợi” là như thế nào trong - “ Bãi cát dài…ơi…”
XHPK?
Câu hỏi tu từ cuãng là câu cảm thán thể hiện tâm
trạng băn khoăn, dây dứt giữa việc đi tiếp hay
dừng lại?
- Khúc đường cùng : ý nghĩa biểu tượng → nỗi
tuyệt vọng của tác giả. Ông bất lực vì không thể đi

Phân tích ý nghĩa biểu tượng tiếp mà cũng không biết phải làm gì. Ấp ủ khát
của khúc đường cùng? Tâm vọng cao cả nhưng ông không tìm được con
đường để thực hiện khát vọng đó. Hay đó là niềm
trạng nhà thơ?
khao khát thay đổi cuộc sống
- Hình ảnh thiên nhiên: phía bắc, phía nam đều
đẹp nhưng đều khó khăn, hiểm trở.
- “Anh đứng làm chi trên bãi cát?..” câu hỏi mệnh
lệnh cho bản thân → phải thoát ra khỏi bãi cát
danh lợi đầy nhọc nhằn chông gai mà vô nghĩa.

Hình ảnh thiên nhiên được
Nhịp điệu thơ lúc nhanh, lúc chậm. lúc dàn trả, lúc
miêu tả có dụng ý gì?
dứt khoát→ thể hiện tâm trạng suy tư của con
đường danh lợi mà nhà thơ đang đi.
=> Hình tượng kẻ sĩ cô độc, lẻ loi đầy trăn trở
nhưng kì vĩ, vừa quả quyết vừa tuyệt vọng trên
con đường đi tìm chân lí đầy chông gai.
3. Nghệ thuật:
Câu cuối mang ý nghĩa gì?

- Thơ cổ thể , hình ảnh biểu tượng giàu ý nghĩa.
- Phương pháp đối lập, sáng tạo trong việc dùng
điển cố điển tích.
4. Ý nghĩa văn bản:

Bài thơ là khúc ca mang đậm tính nhân văn của
Nhận xét giá trị nghệ thuật một người cô đơn tuyệt vọng trên đường đời thể
hiện qua hình ảnh bãi cát dài, con đường cùng và

Giáo án Ngữ văn 11

trong bài thơ?

hình ảnh người đi trên bãi cát.
III. Tổng kết

Qua phân tích bài thơ em hãy Ghi nhớ.
nêu ý nghĩa của bài thơ?
- SGK.

* Hoạt động 3.
HS đọc ghi nhớ SGK.

* Hoạt động 4.
Củng cố luyện tập. GV nhận
xét và cho điểm.

4. Củng cố.
- Đọc lại văn bản. Diễn xuôi.
- Đọc diễn cảm.
- Khái quát chân dung nhà thơ qua bức tranh tâm trạng người đi trên cát.
5. Hướng dẫn về nhà.
- Nắm nội dung bài học.
- Đọc diễn cảm lại bài thơ.


Giáo án Ngữ văn 11

- Tập bình những hình ảnh biểu tượng mình tâm đắc nhất.
- Soạn bài theo phân phối chương trình.